|
|
| Regel 17: |
Regel 17: |
| | | | |
| | == Inleiding == | | == Inleiding == |
| − | Bij het maken van een ontwerp voor een modelbaan ontkom je bijna niet aan hellingen. De ruimte voor de modelbaan is meestal zo beperkt dat je er niet aan ontkomt om op één of andere manier hellingen in het plan te verwerken. Het aanleggen van hellingen en klimspiralen op een modelspoorbaan wordt doorgaans als moeilijk ervaren. Wanneer je een aantal zaken in de gaten houdt, dan kun je probleemloos hellingen in je modelbaan opnemen. En het bouwen van hellingen is niet moeilijk. | + | Bij het maken van een ontwerp voor een modelbaan ontkomt u bijna niet aan hellingen. De ruimte voor de modelbaan is meestal zo beperkt dat u er niet aan ontkomt om op één-of-andere manier hellingen in het plan te verwerken. Het aanleggen van hellingen en klimspiralen op een modelspoorbaan wordt doorgaans als moeilijk ervaren. Wanneer u een aantal zaken in de gaten houdt, dan kunt u probleemloos hellingen in de modelbaan opnemen. Het bouwen van hellingen is niet moeilijk. |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= E0405-05.JPG | | |Bestand= E0405-05.JPG |
| | |Grootte= Klein | | |Grootte= Klein |
| | |Volgnummer= E04.05-01 | | |Volgnummer= E04.05-01 |
| − | |Omschrijving= [http://www.oberweissbacher-bergbahn.de OberweissBacher Berg und Schwarzatalbahn] | + | |Omschrijving= [http://www.oberweissbacher-bergbahn.de OberweissBacher Berg und Schwarztahlbahn] |
| | |Maker= R. Koerts | | |Maker= R. Koerts |
| | }} | | }} |
| − | === Waar kom je hellingen tegen? === | + | === Waar komt u hellingen tegen? === |
| − | Hellingen kom je overal tegen. Naast hoogteverschillen in het landschap, zoals op en nabij de Veluwe en in het Limburgse landschap. Komen ze ook voor bij: | + | Hellingen komt u overal tegen. Naast hoogteverschillen in het landschap, zoals op en nabij de Veluwe en in het Limburgse landschap, komen ze ook voor bij: |
| | :{| | | :{| |
| | | | | | |
| Regel 36: |
Regel 36: |
| | |} | | |} |
| | == Hellingen bij het grootbedrijf == | | == Hellingen bij het grootbedrijf == |
| − | In het grootbedrijf heb je verschillende richtlijnen voor hellingen. Er zitten verschillen in spoorlijnen die zonder hulpmiddelen de helling nemen en spoorlijnen met hulpmiddelen. Hulpmiddelen kunnen bestaan uit kabels en tandradheugels in het midden van de rails. Bij hellingen welke zonder hulpmiddelen genomen worden spreekt men over 'adhesie'. | + | In het grootbedrijf zijn verschillende richtlijnen voor hellingen. Er zitten verschillen in spoorlijnen die zonder hulpmiddelen de helling nemen en spoorlijnen met gebruikmaking van hulpmiddelen. Hulpmiddelen kunnen bestaan uit kabels en tandradheugels in het midden van de rails. Bij hellingen welke zonder hulpmiddelen genomen worden spreekt men over 'adhesie'. |
| | | | |
| | ==== Adhesie ==== | | ==== Adhesie ==== |
| − | Het maximale hellingspercentage wat toegepast wordt in Nederland is 6%, dat wil zeggen dat op iedere 60 meter de spoorbaan één meter stijgt. Dit percentage geldt alleen voor rechte baanvakken. In bogen dient het percentage lager te zijn. Het hellingspercentage hangt ook af van het gebruik van de spoorlijn. Er zijn verschillende richtlijnen voor hoofdlijnen, zijlijnen, hogesnelheidslijnen en goederenlijnen. In het buitenland worden ongeveer dezelfde percentages aangehouden en zijn net als in Nederland afhankelijk van de functie van spoorlijn. In Duitsland worden de steilste baanspoorlijnen c.q. baanvakken Steilstrecken genoemd. | + | Het maximale hellingspercentage wat toegepast wordt in Nederland is 6%, dat wil zeggen dat op iedere 60 meter de spoorbaan één meter stijgt. Dit percentage geldt alleen voor rechte baanvakken. In bogen dient het percentage lager te zijn. Het hellingspercentage hangt ook af van het gebruik van de spoorlijn. Er zijn verschillende richtlijnen voor hoofdlijnen, zijlijnen, hogesnelheidslijnen en goederenlijnen. In het buitenland worden ongeveer dezelfde percentages aangehouden en deze zijn net als in Nederland afhankelijk van de functie van spoorlijn. In Duitsland worden de steilste baanspoorlijnen c.q. baanvakken Steilstrecken genoemd. |
| | | | |
| | ==== Opdruklocomotieven ==== | | ==== Opdruklocomotieven ==== |
| − | Sommige hellingen werden soms toch nog te steil aangelegd waardoor treinen zonder hulp niet de helling op kwamen. Daarvoor werden achter de trein een extra locomotief geplaatst. Deze drukte de trein op om zonder verdere moeite de helling te nemen. In Nederland gebeurd dat eigenlijk nergens meer maar in het buitenland is het een normale gang van zaken. Onder andere op de hellingen bij de stad Luik in België of op een aantal trajecten in zwitserland en oostenrijk | + | Sommige hellingen werden soms toch nog te steil aangelegd, waardoor treinen zonder hulp niet de helling op kwamen. Daarvoor werd dan achter de trein een extra locomotief geplaatst. Deze drukte de trein op, om zonder verdere moeite de helling te nemen. In Nederland gebeurd dat eigenlijk nergens meer, maar in het buitenland is het een normale gang van zaken. Onder andere op de hellingen bij de stad Luik in Belgiü of op een aantal trajecten in Zwitserland en Oostenrijk |
| | | | |
| | ==== Hulpmiddelmiddelen ==== | | ==== Hulpmiddelmiddelen ==== |
| − | Grotere hellingspercentages kunnen niet overwonnen worden met 'normale' adhesielocomotieven. Met hulpmiddelen kan de helling overwonnen worden. Dit doet men bijvoorbeeld met een tandheugel (ookwel tandrad genoemd) of kabel. Bij een tandradbaan heeft de trein onder één of meerdere assen een tandwiel meelopen dat ingrijpt op een tandheugel tussen de sporen. Hierdoor kunnen zeer grote hellingen overwonnen worden. Bij een kabel zit de trein vast aan een kabel die de trein omhoog trekt. Meestal gaat tegelijkertijd ook een trein naar beneden. | + | Grotere hellingspercentages kunnen niet overwonnen worden met 'normale' adhesielocomotieven. Met hulpmiddelen kan de helling wel overwonnen worden. Dit doet men bijvoorbeeld met een tandheugel (ook wel tandrad genoemd) of kabel. Bij een tandradbaan heeft de trein onder één of meerdere assen een tandwiel meelopen, dat in een tandheugel tussen de sporen grijpt. Hierdoor kunnen zeer grote hellingen overwonnen worden. Bij toepassing van een kabel zit de trein vast aan een kabel die de trein omhoog trekt. Meestal gaat tegelijkertijd ook een trein naar beneden. |
| | | | |
| | === Aangegeven hellingspercentage === | | === Aangegeven hellingspercentage === |
| Regel 56: |
Regel 56: |
| | | | | | |
| | * Helling 1:XX | | * Helling 1:XX |
| − | | Dit spreek je uit als ' Helling één op XX' | + | | Dit spreekt u uit als ' Helling één op XX' |
| | | De XX staat voor de hoogte. Bijvoorbeeld: helling 1:60 betekent dat de spoorbaan iedere 60 meter één meter stijgt. | | | De XX staat voor de hoogte. Bijvoorbeeld: helling 1:60 betekent dat de spoorbaan iedere 60 meter één meter stijgt. |
| | |- | | |- |
| | | | | | |
| | * Helling XX% | | * Helling XX% |
| − | | Dit spreek je uit als 'Helling van XX procent' | + | | Dit spreekt u uit als 'Helling van XX procent' |
| | | Bijvoorbeeld: Helling van 3% betekent dat de spoorbaan iedere 30 meter één meter stijgt. | | | Bijvoorbeeld: Helling van 3% betekent dat de spoorbaan iedere 30 meter één meter stijgt. |
| | |- | | |- |
| | | | | | |
| | * Helling XX‰ | | * Helling XX‰ |
| − | | Dit spreek je uit als 'Helling van XX promille' | + | | Dit spreekt u uit als 'Helling van XX promille' |
| | | Bijvoorbeeld: Helling van 25‰ betekent dat de spoorbaan iedere 25 meter één meter stijgt. Deze notatie wordt bij de spoorwegen het meeste gebruikt | | | Bijvoorbeeld: Helling van 25‰ betekent dat de spoorbaan iedere 25 meter één meter stijgt. Deze notatie wordt bij de spoorwegen het meeste gebruikt |
| | |} | | |} |
| Regel 92: |
Regel 92: |
| | Hellingen in de modelbaan moeten voldoen aan dezelfde eisen als in bij het grootbedrijf. Hellingen bij modelspoor zijn nodig om bijvoorbeeld een trein naar het schaduwstation te kunnen laten rijden. Een schaduwstation ligt meestal onder het zichtbare gedeelte van de modelbaan. Er zijn verschillende manieren om een helling te maken. | | Hellingen in de modelbaan moeten voldoen aan dezelfde eisen als in bij het grootbedrijf. Hellingen bij modelspoor zijn nodig om bijvoorbeeld een trein naar het schaduwstation te kunnen laten rijden. Een schaduwstation ligt meestal onder het zichtbare gedeelte van de modelbaan. Er zijn verschillende manieren om een helling te maken. |
| | | | |
| − | Het hellingspercentage mag niet te groot want anders komen de treinen niet omhoog. Eventueel kan je nog hulpmiddelen als een tandheugel inzetten om met bepaalde modellen steilere hellingen te nemen. Er zijn verschillende fabrikanten die tandradsystemen in model leveren. | + | Het hellingspercentage mag niet te groot zijn, want anders komen de treinen niet omhoog. Eventueel kunt u nog hulpmiddelen als een tandheugel inzetten om met bepaalde modellen steilere hellingen te nemen. Er zijn verschillende fabrikanten die tandradsystemen in model leveren. |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= E0405-04.JPG | | |Bestand= E0405-04.JPG |
| Regel 102: |
Regel 102: |
| | }} | | }} |
| | === Hellingspercentages modelspoor === | | === Hellingspercentages modelspoor === |
| − | Bijna huidige modeltreinen kunnen goed overweg met hellingen. Hellingen tot 5% moeten geen probleem zijn. Echter voor de levensduur van de motoren is het niet aan te bevelen, deze zullen zeer zwaar belast worden door lange steile hellingen. Daarnaast is het afhankelijk of je met lange treinen of korte treinen rijdt. Hoe langer de trein hoe minder steil de helling mag zijn. Het kan ook zijn dat een trein af fabriek niet tegen een helling met een groter percentrage dan bijvoorbeeld 3% kan. | + | Bijna alle huidige modeltreinen kunnen goed overweg met hellingen. Hellingen tot 5% moeten geen probleem zijn. Voor de levensduur van de motoren echter, is het niet aan te bevelen, deze zullen zeer zwaar belast worden door lange steile hellingen. Daarnaast is het afhankelijk van het feit of u met lange treinen of korte treinen rijdt. Hoe langer de trein hoe minder steil de helling mag zijn. Het kan ook zijn dat een trein af fabriek niet tegen een helling met een groter percentrage dan bijvoorbeeld 3% kan. |
| | | | |
| − | Ga je steiler moet je rekening houden de volgende zaken:
| + | Gaat u steiler dan moet u rekening houden de volgende zaken: |
| − | :* Extra slijtage aan je treinen; | + | :* Extra slijtage aan de treinen; |
| | :* Extra onderhoud door slijtage; | | :* Extra onderhoud door slijtage; |
| | :* Rijden met korte treinen | | :* Rijden met korte treinen |
| | | | |
| | ==== Steile hellingen & tandrad ==== | | ==== Steile hellingen & tandrad ==== |
| − | Wil je echt steile hellingen toepassen dan moet je uitwijken naar een tandradsysteem. Een tandradlocomotief kan hellingen tot 35% aan. In bochten mag het hellingpercentage meestal niet meer dan 25% zijn.
| + | Wilt u echt steile hellingen toepassen dan moet u uitwijken naar een tandradsysteem. Een tandradlocomotief kan hellingen tot 35% aan. In bochten mag het hellingpercentage meestal niet meer dan 25% zijn. |
| | | | |
| − | Er zijn een aantal fabrikanten die een systeem leveren. Voor standaard H0 levert Fleischmann een tandradsysteem. Voor H0e en H0m levert onder andere de firma Bemo een tandradsysteem. In de schaal N levert fleischmann een tandradsysteem. In het artikel '''[[E04.05.03 - Fleischmann Tandradsysteem]]''' wordt uitgelegd hoe je een tandradtraject in je modelbaan kan opnemen. | + | Er zijn een aantal fabrikanten die een systeem leveren. Voor standaard H0 levert Fleischmann een tandradsysteem. Voor H0e en H0m levert onder andere de firma Bemo een tandradsysteem. In de schaal N levert Fleischmann een tandradsysteem. In het artikel '''[[E04.05.03 - Fleischmann Tandradsysteem]]''' wordt uitgelegd hoe u een tandradtraject in de modelbaan kunt opnemen. |
| | | | |
| − | Ook bij het tandradsysteem geldt dat er een topboog en een voetboog aan de helling moet zitten om de helling goed te kunnen laten nemen door de locomotief en de wagons. | + | Ook bij het tandradsysteem geldt dat er een topboog en een voetboog aan de helling moet zitten om de helling goed te kunnen laten nemen door de locomotief en de rijtuigen/wagens. |
| | | | |
| | ==== Rechte hellingen ==== | | ==== Rechte hellingen ==== |
| − | De algemene regel is dan ook : Hellingpercentage voor hellingen in modelbanen niet boven de 3% moeten uitkomen. Dat betekent een stijging van 30 millimeter per meter. Dit is voor rechte hellingen. | + | De algemene regel is dan ook: Hellingpercentage voor hellingen in modelbanen moet niet boven de 3% uitkomen. Dat betekent een stijging van 30 millimeter per meter. Dit is de regel voor rechte hellingen. |
| | :{| class="wikitable"; style="border:3px solid red" | | :{| class="wikitable"; style="border:3px solid red" |
| − | | '''Stelregel: Maximale hellingspercentage voor modelspoor: 3% oftewel 3cm hoogteverschil per meter.''' | + | | '''Stelregel: Maximale hellingspercentage voor modelspoor: 3% of 3 cm hoogteverschil per meter.''' |
| | |} | | |} |
| | ==== Bogen in helling ==== | | ==== Bogen in helling ==== |
| − | Een boog in een helling geeft een extra probleem. Door extra wrijving van de wielen met de spoorstaven is er meer weerstand, wat weer meer kracht kost om de trein naar boven te laten rijden. Daarom zou je in hellingen met bogen naar een minder hoog hellingspercentage moeten, bijvoorbeeld maximaal 2%. Dat betekent dus een stijging van 20 millimeter per meter. Rijd je met niet hele lange treinen of de boog is niet te krap dan kan je de normale stijging van 3% aanhouden. | + | Een boog in een helling geeft een extra probleem. Door extra wrijving tussen de wielen en de spoorstaven is er meer weerstand, wat weer meer kracht kost om de trein naar boven te laten rijden. Daarom zou u in hellingen met bogen naar een minder hoog hellingspercentage moeten, bijvoorbeeld maximaal 2%. Dat betekent dus een stijging van 20 millimeter per meter. Rijd u niet met zeer lange treinen of wanneer de boog niet te krap is, dan kunt u de normale stijging van 3% aanhouden. |
| | | | |
| | === Hoe lang moet een helling zijn? === | | === Hoe lang moet een helling zijn? === |
| − | Dit is afhankelijk van twee dingen, de over te bruggen hoogte en het maximale hellingspercentage van 3%. Doordat deze twee vast zijn dan kan je de lengte van de helling uitrekenen. Denk bij het bepalen van de hoogte ook aan eventuele bovenleiding, dikte van de onderbouw (plaat), dikte van de opbouw van de isolatie en dergelijke. Bij een hoogte verschil van 9 cm heb je dan minimaal drie meter rijlengte nodig. | + | Dit is afhankelijk van twee dingen, de te overbruggen hoogte en het maximale hellingspercentage van 3%. Wanneer deze twee gegevens bekend zijn kunt u de lengte van de helling uitrekenen. Denk bij het bepalen van de hoogte ook aan een eventuele bovenleiding, de dikte van de onderbouw (plaat), de dikte van de opbouw van de isolatie en dergelijke. Bij een hoogteverschil van negen cm hebt u dan minimaal drie meter rijlengte nodig. |
| | | | |
| | === Sporen over elkaar heen === | | === Sporen over elkaar heen === |
| Regel 145: |
Regel 145: |
| | }} | | }} |
| | ==== Inleiding ==== | | ==== Inleiding ==== |
| − | Je wilt met een viaduct of een brug twee sporen laten kruisen. De trein op het onderste niveau moet er nog wel vrij onderdoor kunnen. Je dient dus rekening te houden met een aantal zaken:
| + | U wilt met een viaduct of een brug twee sporen laten kruisen. De trein op het onderste niveau moet er nog wel vrij onderdoor kunnen. U dient dus rekening te houden met een aantal zaken: |
| − | * Schaal | + | * De schaal |
| − | * Dikte rails met bedding | + | * De dikte van de rails met bedding |
| − | * Dikte bodemplaat tweede niveau. | + | * De dikte van de bodemplaat op het tweede niveau |
| − | * Eventueel met bovenleiding rijden | + | * Het eventueel aanbrengen van bovenleiding |
| | | | |
| | ==== Minimale hoogte ==== | | ==== Minimale hoogte ==== |
| − | Dan kom je toch al snel op een minimale hoogte uit. De minimale hoogte voor H0 is toch echt 75 mm voor gedeeltes zonder bovenleiding. Voor schaal N geldt minimaal 45 mm. | + | Dan komt u toch al snel op een minimale hoogte uit. De minimale hoogte voor H0 is 75 mm voor gedeeltes zonder bovenleiding. Voor schaal N geldt minimaal 45 mm. |
| | | | |
| − | ==== Stijgen dalen tegelijk ==== | + | ==== Stijgen en dalen tegelijk ==== |
| − | Over elkaar heen heb je dus een minimale hoogte nodig. De helling heeft daardoor een lengte van minimaal 2 tot 3 meter. Je kunt deze lengte inkorten door de twee sporen tegelijk te laten stijgen en dalen. Dan heb je in theorie de helft van de lengte van de helling nodig. Zie ook daarvoor het onderstaande voorbeeld voor de schaal H0. | + | Over elkaar heen hebt u dus een minimale hoogte nodig. De helling heeft daardoor een lengte van minimaal twee tot drie meter. U kunt deze lengte beperken door de twee sporen tegelijkertijd te laten stijgen en dalen. Dan hebt u in theorie de helft van de lengte van de helling nodig. Zie ook daarvoor het onderstaande voorbeeld voor de schaal H0. |
| | {{Afbeelding 2 naast elkaar | | {{Afbeelding 2 naast elkaar |
| | |Bestand= E0405-03.JPG | | |Bestand= E0405-03.JPG |
| Regel 167: |
Regel 167: |
| | |Grootte2= Klein | | |Grootte2= Klein |
| | |Volgnummer2= E04.05-09 | | |Volgnummer2= E04.05-09 |
| − | |Omschrijving2= H0: Sporen over elkaar heen in een 8 | + | |Omschrijving2= H0: Sporen over elkaar heen in een 'acht' |
| | |Maker2= R. Koerts | | |Maker2= R. Koerts |
| | |Type2= Tekening | | |Type2= Tekening |
| | }} | | }} |
| | === Klimspiraal of helix === | | === Klimspiraal of helix === |
| − | Met een klimspiraal kun je een boel ruimte winnen. Een klimspiraal wordt ook wel een helix genoemd. Dit is meer de Duitse benaming. De helling comprimeer je tot niet meer dan de oppervlakte van een cirkel. Daardoor kan je op een kleine ruimte veel hoogte overwinnen. Hoogteverschillen tot 30 – 40 cm zijn geen uitzonderingen. | + | Met een klimspiraal kunt u een boel ruimte winnen. Een klimspiraal wordt ook wel een Helix genoemd. Dit is de Duitse benaming. De helling comprimeert u tot niet meer dan de oppervlakte van een cirkel. Daardoor kunt u op een kleine ruimte veel hoogteverschil overwinnen. Hoogteverschillen tot 30 — 40 cm zijn geen uitzonderingen. |
| | | | |
| − | De diameter van de cirkel is afhankelijk van de hoogte tussen de niveaus en het hellingspercentage. Een minimale straal is toch wel 420 mm (diameter 840 mm) omdat deze straal voor veel locomotieven en rijtuigen de minimale straal is. | + | De diameter van de cirkel is afhankelijk van de hoogte tussen de niveaus en het hellingspercentage. Een minimale straal is toch wel 420 mm (diameter 840 mm) omdat deze straal voor veel locomotieven en rijtuigen de minimaal benodigde straal is. |
| | | | |
| | ==== Berekeningen ==== | | ==== Berekeningen ==== |
| − | Op internet staan een aantal hulpmiddelen die kunnen helpen met berekenen van de afmetingen van een klimspiraal. De bekenste is de Excelsheet van Ranier Lüssi. Met zijn Excelsheet is een mooie klimspiraal te berekenen. Wij hebben deze Excelsheet vertaald naar het Nederlands en deze sheet is bij het artikel over het bouwen van een spiraal volgens de methode van Rainer Lüssi te downloaden. | + | Op internet staan een aantal hulpmiddelen die kunnen helpen met berekenen van de afmetingen van een klimspiraal. De bekendste is de Excelsheet van Rainer Lüssi. Met zijn Excelsheet is een mooie klimspiraal te berekenen. Wij hebben deze Excelsheet vertaald naar het Nederlands en deze sheet is bij het artikel over het bouwen van een spiraal volgens de methode van Rainer Lüssi te downloaden. |
| | | | |
| | === Begin en einde van de helling === | | === Begin en einde van de helling === |
| Regel 188: |
Regel 188: |
| | |Positie=Rechts | | |Positie=Rechts |
| | }} | | }} |
| − | De helling moet vloeiend verlopen anders zullen uw locomotieven blijven steken. Vooral bij langere stoomlocomotieven moet men er op letten dat er geen scherpe knikken bij het begin of einde van de hellingen voorkomen, want anders worden de middelste wielen van de loc opgetild, verliezen ze het contact met de rails en ontsporen, of krijgen geen stroom (eigenlijk spanning) meer toegevoerd en dan blijft de loc staan. Naast het stilstaan van de locomotief kan het gebeuren dat één of meer rijtuigen of wagens ontkoppelen. Zie de afbeelding hier naast (figuur A en B). | + | De helling moet vloeiend verlopen anders zullen uw locomotieven blijven steken. Vooral bij langere stoomlocomotieven moet u er op letten dat er geen scherpe knikken bij het begin of einde van de hellingen voorkomen, want anders worden de middelste wielen van de loc opgetild, verliezen ze het contact met de rails en ontsporen, of krijgen geen stroom (eigenlijk spanning) meer toegevoerd en dan blijft de loc staan. Naast het stil gaan staan van de locomotief, kan het gebeuren dat één of meer rijtuigen of wagens ontkoppelen. Zie de afbeelding hier naast (figuur A en B). |
| | | | |
| − | Een vloeiende overgang maken gaat het makkelijkst door in de bodemplaat een deel los te zagen, en deze als een flap omhoog te buigen. Daardoor krijgt het een natuurlijke boog in het plaatmateriaal. Dit werkt alleen bij dunne bodemplaten. De straal die met het omhoog buigen bereikt wordt is goed genoeg om het ontsporen en het ontkoppelen te voorkomen. | + | Een vloeiende overgang maken gaat het gemakkelijkst door in de bodemplaat een deel los te zagen, en deze als een flap omhoog te buigen. Daardoor verkrijgt u een natuurlijke boog in het plaatmateriaal. Dit werkt alleen bij dunne bodemplaten. De straal die met het omhoog buigen bereikt wordt is goed genoeg om het ontsporen en het ontkoppelen te voorkomen. |
| | | | |
| | === Hoe een helling bouwen? === | | === Hoe een helling bouwen? === |
| Regel 200: |
Regel 200: |
| | | | |
| | ==== Met schuim ==== | | ==== Met schuim ==== |
| − | Je kunt relatief eenvoudig met de dak-isolatieplaten een helling fabriceren. Je kunt daarvoor het materiaal Polystyreen Hardschuim HD300 gebruiken. Dit materiaal wordt ook wel 'Styrofoam', of 'blauwe Roofmate' genoemd. Het betreft een lichtblauw-gekleurd schuim met een vrij harde structuur, enigszins te vergelijken met Styropor (wit piepschuim), maar met een veel vastere structuur. Genoemd materiaal is verkrijgbaar via bouwmarkten of via bijvoorbeeld Harolds Grafik te Rotterdam.
| + | U kunt relatief eenvoudig met dak-isolatieplaten een helling fabriceren. U kunt daarvoor het materiaal Polystyreen Hardschuim HD300 gebruiken. Dit materiaal wordt ook wel 'Styrofoam', of 'blauwe Roofmate' genoemd. Het betreft een lichtblauw-gekleurd schuim met een vrij harde structuur, enigszins te vergelijken met Styropor (wit piepschuim), maar met een veel vastere structuur. Genoemd materiaal is verkrijgbaar via bouwmarkten of via bijvoorbeeld Harolds Grafik te Rotterdam. |
| | | | |
| | De hellingen kunnen worden opgebouwd door genoemd materiaal op elkaar te stapelen (ook in de bogen). Polystyreen Hardschuim HD300 laat zich gemakkelijk versnijden met behulp van een Styrofoamsnijder of thermozaag. | | De hellingen kunnen worden opgebouwd door genoemd materiaal op elkaar te stapelen (ook in de bogen). Polystyreen Hardschuim HD300 laat zich gemakkelijk versnijden met behulp van een Styrofoamsnijder of thermozaag. |
| Regel 226: |
Regel 226: |
| | }} | | }} |
| | ==== Met steunen ==== | | ==== Met steunen ==== |
| − | Een bekende methode is het op maat zagen van een aantal (houten) steunen. Deze plaats je dan op de juiste plaats onder de onderbouw van de rails om zo de hoogte in te gaan. Bij deze methode moeten de steunen zeer nauwkeurig op maat gezaagd worden. Daarnaast moeten deze ook zeer nauwkeurig op hun plek geplaatst worden. | + | Een bekende methode is het op maat zagen van een aantal (houten) steunen. Deze plaatst u dan op de juiste plaats onder de onderbouw van de rails, om zo de hoogte in te gaan. Bij deze methode moeten de steunen zeer nauwkeurig op maat gezaagd worden. Daarnaast moeten deze ook zeer nauwkeurig op hun plek geplaatst worden. |
| | | | |
| | ==== Met draadeinden ==== | | ==== Met draadeinden ==== |
| Regel 235: |
Regel 235: |
| | :* Hoogtes gemakkelijk af te stellen | | :* Hoogtes gemakkelijk af te stellen |
| | | | |
| − | Het principe is dat je de draadeinden in de onderbouw of een lager niveau plaatst. Deze bevestig je met moeren vast aan de bodemplaat van het lagere niveau. Je kan dan helling met platen opbouwen. Deze hoeven niet zo heel dik te zijn. De platen zet je ook weer vast met moeren of slagmoeren. Deze methode van bouwen wordt ook gebruikt bij het maken van een klimspiraal. | + | Het principe is dat u de draadeinden in de onderbouw of een lager niveau plaatst. Deze bevestigt u met moeren aan de bodemplaat van het lagere niveau. U kunt dan de helling met platen opbouwen. Deze hoeven niet zo heel dik te zijn. De platen zet u ook weer vast met moeren of slagmoeren. Deze methode van bouwen wordt ook gebruikt bij het maken van een klimspiraal. |
| | | | |
| | === Het bouwen van een klimspiraal === | | === Het bouwen van een klimspiraal === |
| Regel 258: |
Regel 258: |
| | |Maker3=R. Koerts | | |Maker3=R. Koerts |
| | }} | | }} |
| − | ==== Zelfbouw of kant en klaar? ==== | + | ==== Zelfbouw of kant-en-klaar? ==== |
| − | Er zijn firma's die een kant en klaar systemen verkopen waarbij je alleen maar de klimspiraal in elkaar hoeft te zetten. Deze oplossingen kunnen voor de niet handige modelbouwer een goede mogelijkheid zijn. Alleen zijn deze meestal wel een stuk duurder dan zelfbouw. | + | Er zijn firma's die een kant-en-klaar systeem verkopen, waarbij u alleen maar de klimspiraal in elkaar hoeft te zetten. Deze oplossingen kunnen voor de niet handige modelbouwer een goede mogelijkheid zijn. Maar deze zijn meestal wel een stuk duurder dan zelfbouw. |
| | | | |
| | ==== Zelfbouw ==== | | ==== Zelfbouw ==== |
| − | Er zijn verschillende methodes om een klimspiraal te maken. Er zit vooral verschil in het ondersteunen van de rijniveau’s van de klimspiraal. Daarbij kun je dit doen met gebruikmaking van hout of draadeinden. De methode van draadeinden is toch wel de gemakkelijkste methode. | + | Er zijn verschillende methodes om een klimspiraal te maken. Er zit vooral verschil in het ondersteunen van de rij-niveau’s van de klimspiraal. Daarbij kunt u dit doen met gebruikmaking van hout of draadeinden. De methode met draadeinden is toch wel de gemakkelijkste. |
| | | | |
| − | Voor de rest zitten er verschillen in het gebruik van hout. Je moet altijd de rijniveaus van de spiraal zagen uit platen of planken. Je kan ze uit een stuk zagen of in delen. De laatste methode kan een besparing van hout geven, maar is iets meer werkt. | + | Voor de rest zitten er verschillen in het gebruik van hout. U moet altijd de rij-niveaus van de spiraal uit platen of planken zagen. U kunt ze uit één stuk zagen of in gedeelten. De laatste methode kan een besparing van hout geven, maar is het iets meer werk. |
| | | | |
| | ==== Draadeindmethode ==== | | ==== Draadeindmethode ==== |
| Regel 274: |
Regel 274: |
| | | | |
| | ==== Berekeningen ==== | | ==== Berekeningen ==== |
| − | Voor het berekenen van een klimspiraal heb eigenlijk een paar basis formules nodig… De standaard formule voor het bepalen van de lengte van een boog / cirkel en en hoe je het hellingspercentage uitrekent. Daarnaast heeft Rainer Lüssi een mooie excelsheet op zijn website staan voor het berekenen van een klimspiraal. Wij hebben deze Excelsheet vertaald naar het Nederlands deze is hier te downloaden. | + | Voor het berekenen van een klimspiraal hebt u een paar basisformules nodig. De standaardformule voor het bepalen van de lengte van een boog / cirkel en hoe u het hellingspercentage uitrekent. Rainer Lüssi heeft op zijn website een mooie Excelsheet staan voor het berekenen van een klimspiraal. Wij hebben deze Excelsheet vertaald naar het Nederlands, en deze is hier te downloaden (zie 'Meer informatie' hieronder). |
| | :{| Class="vatop" | | :{| Class="vatop" |
| | | | | | |
| − | '''Gegevens voor berekeningen:''' | + | '''Gegevens voor de berekeningen:''' |
| − | * Stralen, in millimeters, van de rails die je wil gebruiken | + | * Stralen, in millimeters, van de rails die u wilt gebruiken |
| | * Het totale hoogteverschil, in millimeters | | * Het totale hoogteverschil, in millimeters |
| − | * Het hoogteverschil tussen de niveau’s, in millimeters | + | * Het hoogteverschil tussen de niveaus, in millimeters |
| − | * De excelsheet van Rainer Lüssi of een afgeleide daarvan. | + | * De Excelsheet van Rainer Lüssi of een afgeleide daarvan. |
| | | | | | |
| | '''Benodigde materialen:''' | | '''Benodigde materialen:''' |
| − | * Houten platen voor de rijniveau’s | + | * Houten platen voor de rij-niveaus |
| | * Houtlijm | | * Houtlijm |
| | * Draadeinden | | * Draadeinden |
| − | * Bij draadeinden passende moeren en plaatjes. | + | * Bij het draadeind passende moeren en plaatjes (ringen). |
| | |} | | |} |
| − | Welke maat draadeinden moet je nemen? Dat hangt een beetje van de hoogte af en hoe zwaar je het wil gaan maken. Hoe zwaarder het draadeind hoe duurder deze is. Een draadeind M6 of M8 is al meer dan voldoende. Zelfs een M4 zou al voldoende moeten zijn, maar voor de stevigheid is minimaal M6 toch aan te bevelen. | + | Welke maat draadeinden moet u nemen? Dat hangt een beetje van de hoogte af en hoe zwaar u het wil gaan maken. Hoe zwaarder het draadeind, hoe duurder deze is. Een draadeind M6 of M8 is al meer dan voldoende. Zelfs een M4 zou al voldoende moeten zijn, maar voor de stevigheid is minimaal M6 toch aan te bevelen. |
| | | | |
| | ==== Voorbeelden ==== | | ==== Voorbeelden ==== |
| − | In de volgende twee artikelen kun je voorbeelden vinden over het bouwen van een klimspiraal. Het eerste artikel gaat over de methode van Rainer Lüssi en het tweede artikel over het kant-en-klaar systeem van de firma Modellplan. | + | In de volgende twee artikelen kunt u voorbeelden vinden van het bouwen van een klimspiraal. Het eerste artikel gaat over de methode van Rainer Lüssi en het tweede artikel over het kant-en-klaar systeem van de firma Modellplan. |
| | | | |
| | :* Artikel [[E04.05.01 - Klimspiraal systeem Rainer Lussi]] | | :* Artikel [[E04.05.01 - Klimspiraal systeem Rainer Lussi]] |
| Regel 302: |
Regel 302: |
| | | Omschrijving= Download Excel-bestand | | | Omschrijving= Download Excel-bestand |
| | | Link= http://encyclopedie.beneluxspoor.net/docs/berekening_spiraal.xls | | | Link= http://encyclopedie.beneluxspoor.net/docs/berekening_spiraal.xls |
| − | | ExtraInfo= Excelsheet voor berekeningen volgens Rainer Lüssi | + | | ExtraInfo= Excelsheet voor berekeningen volgens Rainer Lussi |
| | }} | | }} |
| | {{Link intern | | {{Link intern |
| Regel 310: |
Regel 310: |
| | {{Link intern | | {{Link intern |
| | |Link=E04.05.01 - Klimspiraal systeem Rainer Lussi | | |Link=E04.05.01 - Klimspiraal systeem Rainer Lussi |
| − | |Linknaam=Klimspiraal systeem Rainer Lussi | + | |Linknaam=Klimspiraal systeem Rainer Lüssi |
| | }} | | }} |
| | {{Link intern | | {{Link intern |
Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteurs: Hans van de Burgt en Ronald Koerts.
in controle door Fred
Inleiding
Bij het maken van een ontwerp voor een modelbaan ontkomt u bijna niet aan hellingen. De ruimte voor de modelbaan is meestal zo beperkt dat u er niet aan ontkomt om op één-of-andere manier hellingen in het plan te verwerken. Het aanleggen van hellingen en klimspiralen op een modelspoorbaan wordt doorgaans als moeilijk ervaren. Wanneer u een aantal zaken in de gaten houdt, dan kunt u probleemloos hellingen in de modelbaan opnemen. Het bouwen van hellingen is niet moeilijk.
Waar komt u hellingen tegen?
Hellingen komt u overal tegen. Naast hoogteverschillen in het landschap, zoals op en nabij de Veluwe en in het Limburgse landschap, komen ze ook voor bij:
- Bruggen
- Tunnels
- Viaducten
- Flyovers
- Dive-unders
|
Hellingen bij het grootbedrijf
In het grootbedrijf zijn verschillende richtlijnen voor hellingen. Er zitten verschillen in spoorlijnen die zonder hulpmiddelen de helling nemen en spoorlijnen met gebruikmaking van hulpmiddelen. Hulpmiddelen kunnen bestaan uit kabels en tandradheugels in het midden van de rails. Bij hellingen welke zonder hulpmiddelen genomen worden spreekt men over 'adhesie'.
Adhesie
Het maximale hellingspercentage wat toegepast wordt in Nederland is 6%, dat wil zeggen dat op iedere 60 meter de spoorbaan één meter stijgt. Dit percentage geldt alleen voor rechte baanvakken. In bogen dient het percentage lager te zijn. Het hellingspercentage hangt ook af van het gebruik van de spoorlijn. Er zijn verschillende richtlijnen voor hoofdlijnen, zijlijnen, hogesnelheidslijnen en goederenlijnen. In het buitenland worden ongeveer dezelfde percentages aangehouden en deze zijn net als in Nederland afhankelijk van de functie van spoorlijn. In Duitsland worden de steilste baanspoorlijnen c.q. baanvakken Steilstrecken genoemd.
Opdruklocomotieven
Sommige hellingen werden soms toch nog te steil aangelegd, waardoor treinen zonder hulp niet de helling op kwamen. Daarvoor werd dan achter de trein een extra locomotief geplaatst. Deze drukte de trein op, om zonder verdere moeite de helling te nemen. In Nederland gebeurd dat eigenlijk nergens meer, maar in het buitenland is het een normale gang van zaken. Onder andere op de hellingen bij de stad Luik in Belgiü of op een aantal trajecten in Zwitserland en Oostenrijk
Hulpmiddelmiddelen
Grotere hellingspercentages kunnen niet overwonnen worden met 'normale' adhesielocomotieven. Met hulpmiddelen kan de helling wel overwonnen worden. Dit doet men bijvoorbeeld met een tandheugel (ook wel tandrad genoemd) of kabel. Bij een tandradbaan heeft de trein onder één of meerdere assen een tandwiel meelopen, dat in een tandheugel tussen de sporen grijpt. Hierdoor kunnen zeer grote hellingen overwonnen worden. Bij toepassing van een kabel zit de trein vast aan een kabel die de trein omhoog trekt. Meestal gaat tegelijkertijd ook een trein naar beneden.
Aangegeven hellingspercentage
Het hellingspercentage wordt op verschillende manieren aangegeven:
| Helling
|
Spreek uit als:
|
Uitleg
|
|
|
Dit spreekt u uit als ' Helling één op XX'
|
De XX staat voor de hoogte. Bijvoorbeeld: helling 1:60 betekent dat de spoorbaan iedere 60 meter één meter stijgt.
|
|
|
Dit spreekt u uit als 'Helling van XX procent'
|
Bijvoorbeeld: Helling van 3% betekent dat de spoorbaan iedere 30 meter één meter stijgt.
|
|
|
Dit spreekt u uit als 'Helling van XX promille'
|
Bijvoorbeeld: Helling van 25‰ betekent dat de spoorbaan iedere 25 meter één meter stijgt. Deze notatie wordt bij de spoorwegen het meeste gebruikt
|
Hellingen bij modelspoor
|
|
|
|
|
| Afbeelding: E04.05-02
|
|
Afbeelding: E04.05-03
|
|
Afbeelding: E04.05-04
|
| Helling in aanbouw
|
|
Helling met klimspiraal.
|
|
Compleet traject met tandheugel.
|
| Foto gemaakt door: R. Koerts
|
|
Foto gemaakt door: R. Koerts
|
|
Foto gemaakt door: R. Koerts
|
Hellingen in de modelbaan moeten voldoen aan dezelfde eisen als in bij het grootbedrijf. Hellingen bij modelspoor zijn nodig om bijvoorbeeld een trein naar het schaduwstation te kunnen laten rijden. Een schaduwstation ligt meestal onder het zichtbare gedeelte van de modelbaan. Er zijn verschillende manieren om een helling te maken.
Het hellingspercentage mag niet te groot zijn, want anders komen de treinen niet omhoog. Eventueel kunt u nog hulpmiddelen als een tandheugel inzetten om met bepaalde modellen steilere hellingen te nemen. Er zijn verschillende fabrikanten die tandradsystemen in model leveren.
|
| Afbeelding: E04.05-05
|
| Overzicht hellingspercentages
|
| Tekening gemaakt door: R. Koerts
|
Hellingspercentages modelspoor
Bijna alle huidige modeltreinen kunnen goed overweg met hellingen. Hellingen tot 5% moeten geen probleem zijn. Voor de levensduur van de motoren echter, is het niet aan te bevelen, deze zullen zeer zwaar belast worden door lange steile hellingen. Daarnaast is het afhankelijk van het feit of u met lange treinen of korte treinen rijdt. Hoe langer de trein hoe minder steil de helling mag zijn. Het kan ook zijn dat een trein af fabriek niet tegen een helling met een groter percentrage dan bijvoorbeeld 3% kan.
Gaat u steiler dan moet u rekening houden de volgende zaken:
- Extra slijtage aan de treinen;
- Extra onderhoud door slijtage;
- Rijden met korte treinen
Steile hellingen & tandrad
Wilt u echt steile hellingen toepassen dan moet u uitwijken naar een tandradsysteem. Een tandradlocomotief kan hellingen tot 35% aan. In bochten mag het hellingpercentage meestal niet meer dan 25% zijn.
Er zijn een aantal fabrikanten die een systeem leveren. Voor standaard H0 levert Fleischmann een tandradsysteem. Voor H0e en H0m levert onder andere de firma Bemo een tandradsysteem. In de schaal N levert Fleischmann een tandradsysteem. In het artikel E04.05.03 - Fleischmann Tandradsysteem wordt uitgelegd hoe u een tandradtraject in de modelbaan kunt opnemen.
Ook bij het tandradsysteem geldt dat er een topboog en een voetboog aan de helling moet zitten om de helling goed te kunnen laten nemen door de locomotief en de rijtuigen/wagens.
Rechte hellingen
De algemene regel is dan ook: Hellingpercentage voor hellingen in modelbanen moet niet boven de 3% uitkomen. Dat betekent een stijging van 30 millimeter per meter. Dit is de regel voor rechte hellingen.
| Stelregel: Maximale hellingspercentage voor modelspoor: 3% of 3 cm hoogteverschil per meter.
|
Bogen in helling
Een boog in een helling geeft een extra probleem. Door extra wrijving tussen de wielen en de spoorstaven is er meer weerstand, wat weer meer kracht kost om de trein naar boven te laten rijden. Daarom zou u in hellingen met bogen naar een minder hoog hellingspercentage moeten, bijvoorbeeld maximaal 2%. Dat betekent dus een stijging van 20 millimeter per meter. Rijd u niet met zeer lange treinen of wanneer de boog niet te krap is, dan kunt u de normale stijging van 3% aanhouden.
Hoe lang moet een helling zijn?
Dit is afhankelijk van twee dingen, de te overbruggen hoogte en het maximale hellingspercentage van 3%. Wanneer deze twee gegevens bekend zijn kunt u de lengte van de helling uitrekenen. Denk bij het bepalen van de hoogte ook aan een eventuele bovenleiding, de dikte van de onderbouw (plaat), de dikte van de opbouw van de isolatie en dergelijke. Bij een hoogteverschil van negen cm hebt u dan minimaal drie meter rijlengte nodig.
Sporen over elkaar heen
|
|
|
| Afbeelding: E04.05-06
|
|
Afbeelding: E04.05-07
|
| Minimaal hoogteverschil schaal H0
|
|
Minimaal hoogteverschil schaal N
|
| Tekening gemaakt door: R. Koerts
|
|
Tekening gemaakt door: R. Koerts
|
Inleiding
U wilt met een viaduct of een brug twee sporen laten kruisen. De trein op het onderste niveau moet er nog wel vrij onderdoor kunnen. U dient dus rekening te houden met een aantal zaken:
- De schaal
- De dikte van de rails met bedding
- De dikte van de bodemplaat op het tweede niveau
- Het eventueel aanbrengen van bovenleiding
Minimale hoogte
Dan komt u toch al snel op een minimale hoogte uit. De minimale hoogte voor H0 is 75 mm voor gedeeltes zonder bovenleiding. Voor schaal N geldt minimaal 45 mm.
Stijgen en dalen tegelijk
Over elkaar heen hebt u dus een minimale hoogte nodig. De helling heeft daardoor een lengte van minimaal twee tot drie meter. U kunt deze lengte beperken door de twee sporen tegelijkertijd te laten stijgen en dalen. Dan hebt u in theorie de helft van de lengte van de helling nodig. Zie ook daarvoor het onderstaande voorbeeld voor de schaal H0.
|
|
|
| Afbeelding: E04.05-08
|
|
Afbeelding: E04.05-09
|
| H0: Sporen over elkaar heen
|
|
H0: Sporen over elkaar heen in een 'acht'
|
| Tekening gemaakt door: R. Koerts
|
|
Tekening gemaakt door: R. Koerts
|
Klimspiraal of helix
Met een klimspiraal kunt u een boel ruimte winnen. Een klimspiraal wordt ook wel een Helix genoemd. Dit is de Duitse benaming. De helling comprimeert u tot niet meer dan de oppervlakte van een cirkel. Daardoor kunt u op een kleine ruimte veel hoogteverschil overwinnen. Hoogteverschillen tot 30 — 40 cm zijn geen uitzonderingen.
De diameter van de cirkel is afhankelijk van de hoogte tussen de niveaus en het hellingspercentage. Een minimale straal is toch wel 420 mm (diameter 840 mm) omdat deze straal voor veel locomotieven en rijtuigen de minimaal benodigde straal is.
Berekeningen
Op internet staan een aantal hulpmiddelen die kunnen helpen met berekenen van de afmetingen van een klimspiraal. De bekendste is de Excelsheet van Rainer Lüssi. Met zijn Excelsheet is een mooie klimspiraal te berekenen. Wij hebben deze Excelsheet vertaald naar het Nederlands en deze sheet is bij het artikel over het bouwen van een spiraal volgens de methode van Rainer Lüssi te downloaden.
Begin en einde van de helling
|
| Afbeelding: E04.05-10
|
| Te scherpe hellinghoek
|
| Foto gemaakt door: Nedrail1435
|
De helling moet vloeiend verlopen anders zullen uw locomotieven blijven steken. Vooral bij langere stoomlocomotieven moet u er op letten dat er geen scherpe knikken bij het begin of einde van de hellingen voorkomen, want anders worden de middelste wielen van de loc opgetild, verliezen ze het contact met de rails en ontsporen, of krijgen geen stroom (eigenlijk spanning) meer toegevoerd en dan blijft de loc staan. Naast het stil gaan staan van de locomotief, kan het gebeuren dat één of meer rijtuigen of wagens ontkoppelen. Zie de afbeelding hier naast (figuur A en B).
Een vloeiende overgang maken gaat het gemakkelijkst door in de bodemplaat een deel los te zagen, en deze als een flap omhoog te buigen. Daardoor verkrijgt u een natuurlijke boog in het plaatmateriaal. Dit werkt alleen bij dunne bodemplaten. De straal die met het omhoog buigen bereikt wordt is goed genoeg om het ontsporen en het ontkoppelen te voorkomen.
Hoe een helling bouwen?
Voor het bouwen van een helling zijn er verschillende methodes.
- Met schuim
- Met steunen
- Met draadeinden
Met schuim
U kunt relatief eenvoudig met dak-isolatieplaten een helling fabriceren. U kunt daarvoor het materiaal Polystyreen Hardschuim HD300 gebruiken. Dit materiaal wordt ook wel 'Styrofoam', of 'blauwe Roofmate' genoemd. Het betreft een lichtblauw-gekleurd schuim met een vrij harde structuur, enigszins te vergelijken met Styropor (wit piepschuim), maar met een veel vastere structuur. Genoemd materiaal is verkrijgbaar via bouwmarkten of via bijvoorbeeld Harolds Grafik te Rotterdam.
De hellingen kunnen worden opgebouwd door genoemd materiaal op elkaar te stapelen (ook in de bogen). Polystyreen Hardschuim HD300 laat zich gemakkelijk versnijden met behulp van een Styrofoamsnijder of thermozaag.
|
|
|
|
|
| Afbeelding: E04.05-11
|
|
Afbeelding: E04.05-12
|
|
Afbeelding: E04.05-13
|
| Polystyreen Hardschuim HD300 - DOW Chemical Company
|
|
Helling van Styropor-plaat
|
|
Harolds Thermozaag B
|
| Foto gemaakt door: Styrocut – Düsseldorf (D)
|
|
Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt
|
|
Foto gemaakt door: Mieke de Boer
|
Met steunen
Een bekende methode is het op maat zagen van een aantal (houten) steunen. Deze plaatst u dan op de juiste plaats onder de onderbouw van de rails, om zo de hoogte in te gaan. Bij deze methode moeten de steunen zeer nauwkeurig op maat gezaagd worden. Daarnaast moeten deze ook zeer nauwkeurig op hun plek geplaatst worden.
Met draadeinden
Deze methode komt steeds meer in zwang. Met draadeinden wordt de helling op de juiste hoogte gebracht. De voordelen van deze methode zijn:
- Gemakkelijk te bouwen
- Lichte constructie
- Hoogtes gemakkelijk af te stellen
Het principe is dat u de draadeinden in de onderbouw of een lager niveau plaatst. Deze bevestigt u met moeren aan de bodemplaat van het lagere niveau. U kunt dan de helling met platen opbouwen. Deze hoeven niet zo heel dik te zijn. De platen zet u ook weer vast met moeren of slagmoeren. Deze methode van bouwen wordt ook gebruikt bij het maken van een klimspiraal.
Het bouwen van een klimspiraal
Zoals eerder in dit artikel aangegeven zijn klimspiralen ruimtebepaarders. Grote hoogteverschillen kunnen mooi overwonnen worden.
|
|
|
|
|
| Afbeelding: 04.05-14
|
|
Afbeelding: 04.05-15
|
|
Afbeelding: 04.05-16
|
| Opbouw spiraal
|
|
Opbouw spiraal
|
|
Opbouw spiraal: Spiraal gereed.
|
| Foto gemaakt door: R. Koerts
|
|
Foto gemaakt door: R. Koerts
|
|
Foto gemaakt door: R. Koerts
|
Zelfbouw of kant-en-klaar?
Er zijn firma's die een kant-en-klaar systeem verkopen, waarbij u alleen maar de klimspiraal in elkaar hoeft te zetten. Deze oplossingen kunnen voor de niet handige modelbouwer een goede mogelijkheid zijn. Maar deze zijn meestal wel een stuk duurder dan zelfbouw.
Zelfbouw
Er zijn verschillende methodes om een klimspiraal te maken. Er zit vooral verschil in het ondersteunen van de rij-niveau’s van de klimspiraal. Daarbij kunt u dit doen met gebruikmaking van hout of draadeinden. De methode met draadeinden is toch wel de gemakkelijkste.
Voor de rest zitten er verschillen in het gebruik van hout. U moet altijd de rij-niveaus van de spiraal uit platen of planken zagen. U kunt ze uit één stuk zagen of in gedeelten. De laatste methode kan een besparing van hout geven, maar is het iets meer werk.
Draadeindmethode
Dit is een methode die net als bij hellingen het rijniveau ondersteund op moeren en doorgaande draadeinden. De voordelen van de draadeindmethode zijn:
- Een lichte constructie
- Gemakkelijk te bouwen
- Hoogtes gemakkelijk af te stellen
Berekeningen
Voor het berekenen van een klimspiraal hebt u een paar basisformules nodig. De standaardformule voor het bepalen van de lengte van een boog / cirkel en hoe u het hellingspercentage uitrekent. Rainer Lüssi heeft op zijn website een mooie Excelsheet staan voor het berekenen van een klimspiraal. Wij hebben deze Excelsheet vertaald naar het Nederlands, en deze is hier te downloaden (zie 'Meer informatie' hieronder).
|
Gegevens voor de berekeningen:
- Stralen, in millimeters, van de rails die u wilt gebruiken
- Het totale hoogteverschil, in millimeters
- Het hoogteverschil tussen de niveaus, in millimeters
- De Excelsheet van Rainer Lüssi of een afgeleide daarvan.
|
Benodigde materialen:
- Houten platen voor de rij-niveaus
- Houtlijm
- Draadeinden
- Bij het draadeind passende moeren en plaatjes (ringen).
|
Welke maat draadeinden moet u nemen? Dat hangt een beetje van de hoogte af en hoe zwaar u het wil gaan maken. Hoe zwaarder het draadeind, hoe duurder deze is. Een draadeind M6 of M8 is al meer dan voldoende. Zelfs een M4 zou al voldoende moeten zijn, maar voor de stevigheid is minimaal M6 toch aan te bevelen.
Voorbeelden
In de volgende twee artikelen kunt u voorbeelden vinden van het bouwen van een klimspiraal. Het eerste artikel gaat over de methode van Rainer Lüssi en het tweede artikel over het kant-en-klaar systeem van de firma Modellplan.
Meer informatie
Hieronder vinden we een overzicht van links naar andere websites over dit onderwerp:
