Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Bron: Mededelingenblad 'Spoorpraet' van modelbouwclub 'Hellevoetssluis'.
Lijmen en kitten voor speciale klusjes
Er is op het ogenblik in doe-het-zelf zaken, warenhuizen en autoshops een enorm assortiment lijmen en kitten verkrijgbaar, waarmee de meest bizarre lijmproblemen opgelost kunnen worden. In dit aanbod is voor de modelbouwer bijna altijd wel iets te vinden, dat ook voor zijn speciale probleem bruikbaar is. We zullen hieronder enkele voorbeelden geven. Het is een goed idee om zo af en toe eens rond te snuffelen in een dergelijke winkel, om te zien of er misschien alweer iets nieuws te koop is. De kans is aanwezig dat u daarvoor vervolgens een toepassing ontdekt, waar de fabrikant niet van heeft durven dromen.
Een waarschuwing vooraf: een deel van alle lijmen bestaat uit een vluchtig oplosmiddel. Dat is meestal goed brandbaar, en kan bij langer durende inademing slecht zijn voor de gezondheid. Zorg dus altijd voor goede ventilatie van uw werkruimte en draag beschermende (rubber)handschoenen.
Hobby-, knutsel-, huishoud- of alleslijm
Merken: Uhu, Collall, Velpon, Bison, Hobbycoll, enz.
De titel van dit artikel wekt misschien enige verwarring, maar wanneer u de naam: 'Velpon' leest, gaat er bij u natuurlijk een lichtje op. We kunnen het ook niet helpen dat deze lijmsoort door de fabrikant voor van alles en nog wat aangeprezen wordt. In feite gaat het echter bij al deze merken om dezelfde categorie lijm. De bedoelde lijmsoort wordt verkocht in tubes en plastic flacons, al- dan niet voorzien van speciale doseerdoppen. Ondanks deze hulpmiddelen blijft het doseren van de lijm een knoeierige en draderige bezigheid. Bovendien blijft de overtollige lijm duidelijk zichtbaar als een glimmende vlek.
De samenstelling en werking van de lijm zijn mij niet helemaal bekend, maar in ieder geval bevat deze brandbare oplosmiddelen. Hoewel de lijm in principe voor veel doeleinden bruikbaar is, o.a. voor poreuze materialen, en de lijmverbinding bestand is tegen hogere temperaturen en water, wordt hij in de modelbouw weinig meer toegepast. Niet alleen vanwege de moeilijke dosering, maar ook omdat er voor vrijwel alle toepassingen betere lijmsoorten bestaan.
Het blijft echter een handig hulpmiddel, b.v. voor het even snel in elkaar prutsen van een papieren proefmodel (mock-up) en voor het lijmen van papier en karton, wanneer kromtrekken vermeden moet worden. Bij het nabootsen van een waterstraal of een ijspegel is met enig geduld een fraai resultaat te bereiken, juist door het draderige karakter van deze lijm.
Lijmspray (spuitlijm)
Contactlijm in spray-vorm.
Voor het verlijmen van papier, karton, foto's, posters, reproducties, vilt, textiel, kurk, Styropor (piepschuim, vroeger Tempex genoemd), polyetherschuim, metaalfolies onderling en op hout, board, spaanplaat, glas, beton en metalen. Ook geschikt voor tijdelijke bevestigingen van bijvoorbeeld sjablonen.
Siliconenkit
Siliconenkit is een synthetische rubbersoort (siliconenrubber) die, aan de lucht blootgesteld, binnen enige uren doorhardt. Er zijn verschillende soorten en verscheidene kleuren leverbaar, maar voor ons doel is de goedkoopste en kleinste verpakking goed genoeg.
Misschien hebt u nog wel iets over van het waterdicht maken van de randen van de badkuip? Door zijn bijzondere eigenschappen is deze kit zeer geschikt voor het trillingvrij monteren van motoren. Als u een moderne canmotor wilt installeren in een oude loc, die nog van een rumoerige, stroomvretende en te snel draaiende krachtbron voorzien is, wordt deze taak aanzienlijk vereenvoudigd, U hoeft nu geen ingrijpende verbouwingen meer te doen aan het frame, of een bevestigingsbeugel te maken. In plaats daarvan drukt u de motor eenvoudig in een dot siliconenkit, waarbij u erop let dat er geen kit in de motor komt én dat de tandwielen van de overbrenging de juiste speling krijgen. Uw enige zorg is nu nog, dat de motor op zijn plaats blijft zitten tot de kit is doorgehard, maar daar vindt u wel iets op. U hoeft niet bang te zijn voor mislukkingen, want de kit is zonder veel moeite weer te verwijderen.
Rubbercement (fotolijm)
Rubbercement is weer een ander rubberproduct, dat speciaal ontwikkeld is voor het plakken van foto's, bijvoorbeeld in een album, of op een niet poreuze ondergrond. De grap van deze lijm is, dat de lijmverbinding niet permanent is. De foto's zijn weer gemakkelijk te verwijderen, ook na lange tijd.
Van deze eigenschap kunt u natuurlijk ook op andere manieren gebruik maken. Zo is het mogelijk om het afneembare dak van een wagen, rijtuig of gebouw op zijn plaats te houden, terwijl toch de mogelijkheid blijft bestaan om het te verwijderen, als dat nodig is. Een andere toepassing is het gebruik bij het nabootsen van afbladderende verf. Door op een model vóór het verven hier en daar wat rubbercement aan te brengen; kan naderhand op deze plaatsen de verf weer verwijderd worden met een stukje plakband. Het effect is zeer overtuigend, vooral als u de ondergrond van tevoren ge-weatherd heeft.
Witte houtlijm
Polyvinylacetaatlijm, ook wel bekend als witte houtlijm, is in het bijzonder geschikt voor het lijmen van poreuze materialen, zoals hout, papier, karton, boardmaterialen, gips, kurk, Styropor (piepschuim) of foamboard. Maar het kan ook met water verdund gebruikt worden voor het fixeren van allerlei scenery-materialen. Er zijn soorten die al hard zijn na enige minuten, maar er zijn ook soorten die langer nodig hebben om uit te harden. Na 24 uur uitharden is de lijmverbinding bestand tegen hoge temperaturen, maar niet tegen water of oplosmiddelen.
Epoxylijm
Epoxylijm of tweecomponentenlijm is er in vele soorten, met allemaal verschillende eigenschappen. Na uitharden is de lijmverbinding bestand tegen water, oplosmiddelen, olie en vet. Ook is het bestand tegen een temperatuur van maximaal 150° Celcius. Zolang de lijm nog niet is uitgehard, is deze oplosbaar in aceton. Overtollige lijm is dus eenvoudig te verwijderen. Er bestaan snelhardende en langzaamhardende soorten. Let dus op de verpakking. Het is belangrijk dat u de twee componenten in de aangegeven verhouding verwerkt, anders resulteert dat in een zwakke lijmverbinding. De lijm is in het bijzonder geschikt voor zwaarbelaste verbindingen.
Superlijm of ACC
Dit is een dunne vloeibare lijmsoort met een licht stekende geur. Deze wordt in flesjes of tubetjes verkocht. Door zijn supersnelle werking is deze lijm bijzonder populair onder modelbouwers. Hij is vooral geschikt voor het vastzetten van kleine onderdelen. Maar de lijm heeft ook wat problematische eigenschappen. Zo is deze slechts beperkt houdbaar en is overtollige lijm moeilijk te verwijderen. U kunt het beste een druppeltje op een schoteltje aanbrengen, en dan vervolgens met een stukje ijzerdraad of een speld steeds de benodigde lijm gebruiken. Dat is in ieder geval te verkiezen boven het rechtstreeks aanbrengen van deze lijm. De lijm is in het bijzonder geschikt voor het verlijmen van niet poreuze materialen. Zo kunt u er de in artikel E09.03 besproken bovenleidingportalen (messing profielen) mee monteren.
Een goede keus is de Ultrabond superlijm van Permatex. Het is een high performance cyanoacrylaat superlijm die sterker en sneller verlijmt. Ultrabond lijmt binnen enkele seconden, metaal, plastic, rubber, leer, vinyl, hout, textiel, kurkpakking en ceramiek. Te gebruiken op poreus- en niet poreus materiaal. Verpakking is voorzien van een verstoppingsvrije spuitmond.
Verpakt in 5 grams flacon (NL# 89003). Kijk voor meer informatie op de website van: Permatex/
E11.10-08
Foto: Modelbouwwerk Vloeibare latex
Vloeibare latex is ook weer een rubberproduct, zoals u al vermoedde. De meest bekende toepassing is het maken van rubbermallen voor het maken van gietstukken, b.v. van gips. Het is echter ook mogelijk om deze latex als lijm te gebruiken.
De ontstane lijmverbinding is niet bepaald sterk, maar wel flexibel en dus geluiddempend. Stukken flexibele rail (Flexrails), inclusief de ballast, zijn er voldoende stevig mee te lijmen en de verkregen complete rails heeft twee enorme voordelen: hij is met enige moeite zonder schade weer te verwijderen en uw rollend materieel rijdt als op een luchtkussen! Een probleem is echter dat de, met water verdunde, latex niet altijd zo gemakkelijk in de ballast trekt als verdunde houtlijm. Dit komt omdat de rubber al gedeeltelijk gevulkaniseerd is, voordat al het water verdampt is. Hier en daar kan daardoor wat overtollige, kleurloze rubber zichtbaar blijven in het ballastbed. Zorgvuldig werken en niet te veel gebruiken is de enige goede raad die we u kunnen geven.
Zie voor meer informatie de website van: Gummifabrikken
Witte latexlijm
Witte latexlijm, b.v. van het merk Pritt, wordt verkocht in speelgoed- en handenarbeidwinkels. Deze lijm, die veel op houtlijm lijkt, geeft een kleurloze, enigszins flexibele lijmverbinding. Hij is dus b.v. geschikt voor het lijmen van textiel, maar ook voor het aanbrengen van een geluiddempend ballastbed. De wijze van aanbrengen is dezelfde als bij houtlijm.
Kantoor-kleefpasta
Deze, vooral onder de merknaam 'Gluton' van oudsher bekende kleefpasta heeft een eigenaardig trekje. Wanneer de pasta in een vrij dikke laag aangebracht wordt, ontstaan bij het drogen krimpscheurtjes. Het resultaat is een patroon dat na verven (geen waterverf) nauwelijks van echte boomschors te onderscheiden is, in schaal H0 wel te verstaan. Nu kunt u dus echte bomen maken, i.p.v. lantaarnpalen met een bladerdak. Tegenwoordig is deze lijmsoort moeilijk verkrijgbaar. Deze lijmsoort wordt tegenwoordig verkocht onder de naam 'Collall Plakpasta'. Zie voor meer informatie de website van: Artifac
Kneedbaar hout en kneedbaar staal
Kneedbaar hout is te gebruiken voor het repareren van scheuren in het hout, of het opvullen van gaten, ook op modelbouwschaal. Wanneer u per ongeluk de raamopening in een houten model te groot hebt gemaakt, is door enig gepruts met kneedbaar hout deze blunder nog wat weg te werken, zodat hij minder opvalt.
Kneedbaar staal is een twee-componentenpasta, die staalhard doorhardt. De gevormde kunststof is te bewerken met een vijl of boor en deze kunststof is waarschijnlijk bruikbaar voor het 'gieten' van onderdelen, zoals draaistellen e.d.
Polyurethaanschuim
Dit twee-componentenschuim, dat voor isolatiedoeleinden gebruikt wordt in de bouw, schijnt ook voor het maken van lichtgewicht bergen geschikt te zijn.
Malcolm Furlow heeft er ooit een artikel aan gewijd in Model Railroader, wat een bouwbeschrijving inhoudt van de San Juan Central, waarin hij deze techniek uit de doeken doet.
Electro
'Electro' is een lijm die metaaldeeltjes bevat en daardoor elektrische stroom geleidt. Hierdoor is de kit geschikt voor het repareren van gedrukte schakelingen (prints), maar ook voor het maken van elektrische verbindingen op die plaatsen waar u liever niet soldeert, of op materialen die niet te solderen zijn, zoals aluminium. Nuttig om aan te denken als u eens op een dergelijke moeilijkheid stuit.
Plasticlijmen
Merken: Faller, Kibri, Vollmer, Tamiya, Plastic Weid, Testors, MicrQ Weid, etc., etc.
De speciale plasticlijmen, zoals die door bijna alle fabrikanten van plastic bouwdozen op de markt gebracht worden, zijn in feite helemaal geen lijm. Het zijn, al dan niet verdikte, oplosmiddelen of mengsels van oplosmiddelen. Ze werken dan ook uitsluitend en alléén op plastic en voor 'plastic' dient u dan bovendien eigenlijk nog te zeggen: 'Polystyreen'.
Op andere soorten kunststof werken de lijmen niet of minder goed, enkele uitzonderingen daargelaten. De werking van deze lijmen berust op het oplossen van de oppervlakken van de te verbinden onderdelen, zodat deze oppervlakken vervolgens in elkaar kunnen vloeien. Nadat het oplosmiddel verdampt is, blijft het oorspronkelijke materiaal weer achter. Op deze manier ontstaat dus eigenlijk een lasverbinding, vandaar dat de Amerikanen spreken van solventwelding, oftewel oplosmiddel-lassen. De samenstelling van plasticlijm varieert van merk tot merk. Zo zijn er waterdunne soorten, maar ook verdikte producten met een Velponachtige stroperigheid.
Sommige producten verdampen erg snel en lossen het plastic alleen op, daar waar het de kans krijgt wat langer in te werken, zoals in de te maken lijmverbinding. Andere producten, zoals b.v. dat van Kibri, verdampen veel langzamer en kunnen daardoor ook veel langer inwerken. Daardoor lijkt het alsof deze lijm veel agressiever op het materiaal inwerkt. Een veel toegepast oplosmiddel is MEK (Methyl Ethyl Keton) dat wat lastiger in kleine hoeveelheden verkrijgbaar is, maar dat erg plezierig werkt. Tegenwoordig wordt ook Bison ontvetter gebruikt om polystyreen te lijmen. Dit bevat een zekere hoeveelheid MEK, naast een aantal andere stoffen, die als een soort verdunner werken. U kunt deze vloeistof gebruiken om polystyreen te verlijmen. Door de verdunners is het als het ware als 'getemde' MEK te beschouwen. In principe zijn er nog veel meer oplosmiddelen bruikbaar, maar daar zullen we u niet mee lastig vallen. Het is alleen nuttig om te weten dat in noodgevallen nagellakremover (aceton) en Din Sol (xyleen) goed bruikbaar zijn.
Het grootste gevaar van alle plasticlijmen schuilt niet in de grote brandbaarheid en eveneens niet zo zeer in de schadelijkheid voor de gezondheid, al blijft oppassen de boodschap. Een enorme ramp dreigt echter wanneer u onverhoeds een flesje omstoot. De hele verzameling onderdelen op uw werktafel is dan verrassend snel in een vormloze klomp plastic veranderd, voordat u de kans krijgt om reddend in te grijpen.
Ook pogingen om foutieve lijmverbindingen weer los te krijgen hebben meestal een fatale afloop. De manier waarop u met deze lijmsoorten dient te werken, is afhankelijk van het merk dat u kiest.
Meer informatie
Hieronder vinden we een overzicht van links naar andere websites over dit onderwerp:
