Overige masten en portalen

Hoofdpagina  Categorie-index  Index

Vorige | Volgende

---

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Hans van de Burgt

---

Drie-scharnierportaal uit 1934 - 1935

Bij de elektrificatie van de Lijn Schiedam — Hoek van Holland werd in de jaren 1934-1935 een bijzonder fraai ogende constructie toegepast, het zogenaamde 'drie-scharnierportaal'. Het werd ontwikkeld in verband met de slappe ondergrond. De funderingen werden onderling gekoppeld met een zogenaamde koppelstaaf. Helaas zijn deze portalen in de 'jaren 80' gesloopt en vervangen door DIN-portalen.

E09.03.03-01
Tekening: Hans van de Burgt

Brabantse betonportalen

In het vorige artikel werd uitvoerig stil gestaan bij de Gotische bogen, ook wel drie-scharnierportalen genoemd. Na de oorlog werd voornamelijk in Noord-Brabant een nieuw type ontwikkeld, het gewapende betonportaal. Op de trajecten Breda — Dordrecht — Boxtel (1950) en Eindhoven — Helmond — Venlo (1956) zijn deze portalen nog steeds in gebruik.

De palen werden gemaakt van zogenaamd 'slingerbeton'. Soortgelijke palen werden voorheen ook gebruikt voor de bovenleiding van diverse interlokale tramlijnen. Omdat deze palen in Arkel werden vervaardigd, worden ze ook wel 'Arkelpalen' genoemd. De betonportalen kenmerken zich door een licht gebogen bovenbalk met trekstang. De palen vertoonden de neiging tot scheuren, maar hadden wel het grote voordeel dat ze geen schilderwerk vereisten.


E09.03.03-02
Tekening: Hans van de Burgt

Betonportalen Oost-Nederland

In 1951 werden de Lijnen ten Oosten en Noorden van Amersfoort, de Lijn Arnhem — Zwolle en de Lijn Nijmegen — Wijchen voorzien van portalen van voorgespannen beton. Een techniek die ook werd toegepast in de bruggenbouw. De palen bestaan uit een omgekeerde V-vorm, de bovenbalk bestaat uit een omgekeerde U-vormige ligger. Betonnen palen en -balken bleken een groot nadeel te hebben. Onder invloed van weer-en-wind kon het beton beschadigd raken, waardoor de betonwapening bloot kwam te liggen. Deze gaat dan roesten, en roest zet uit, zeker bij voorgespannen beton (dit verweringsproces noemt men: 'betonrot'). Als gevolg daarvan zijn de bovenliggers soms vervangen door een normale DIN-balk.


E09.03.03-03
Tekening: Hans van de Burgt

De zeer filigraan uitgevoerde masten zijn moeilijk zelf te maken, anders dan met behulp van de etstechnieken zoals besproken in artikel E11.09. Als alternatief kunt u gebruik maken van de masten (cat.nr. 4120) van Viessmann. Hiervoor hebt u per portaal twee van deze masten nodig. Van beide masten moet het moderne uitleggerpakket verwijderd worden. Vervolgens verbindt u de masten onderling met een messing kokerprofiel van 0,25 mm × 0,25 mm.

U mist dan wel de fraaie 'zigzag'-constructie van het grote voorbeeld (Zie hiervoor artikel E09.05).
Om het beeld compleet te maken, geeft u masten en bovenligger een betonkleurtje.

Kokerbalkportaal

Op Emplacementen en bij Stations moeten vaak drie- , vier- of nog meer sporen overspannen worden met bovenleidinginstallaties. Voor de Tweede Wereldoorlog werden daarvoor in de regel draadjukken gebruikt. Deze draadjukken bestonden uit zeer zware palen welke aan de buitenzijde van de sporen werden geplaatst. In Utrecht werden palen gebruikt van wel 22 meter hoog, die een slordige 75 meter konden overbruggen. Soms kan men deze palen nog terugvinden als lichtmasten.

Na de oorlog werden de draadjukken meer-en-meer vervangen door kokerbalkportalen. Deze komen in twee basisvormen voor:

• met de draagkabel bovenlangs
• met de draagkabel onderlangs

De laatste, veel zwaarder uitgevoerde vorm, is onder andere te zien op het (vernieuwde) emplacement van het Centraal Station te Eindhoven.

In onderstaande schaaltekeningen staan beide typen weergegeven. De maatvoering (gebaseerd op Fleischmann Profi-Rail) vraagt hier om een compromis. De zigzagconstructie is zo getekend dat deze 'in lijn' ligt met het midden van het spoor en de isolator van de draagkabel. Bij de railgeometrie van andere modelspoorfabrikanten, moet het zigzagpatroon dus eigenlijk aangepast worden.

De kokerbalkconstructie met de draagkabel bovenlangs, is vaak te zien in de groene kleurstelling. Dat is niet het geval bij de kokerbalkconstructie onderlangs. Die ziet men uitsluitend in gegalvaniseerde vorm.

Kokerbalk met de draagkabel bovenlangs:

E09.03.03-04
Tekening: Hans van de Burgt


Kokerbalk met de draagkabel onderlangs:


E09.03.03-05
Tekening: Hans van de Burgt

---

Hoofdpagina  Categorie-index  Index

Vorige | Volgende

Contact met de redactie:

---