Schalen

E02.01 - Grote en kleine treinen - Vorige | Volgende - E02.03 - Tijdperken

---

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net

Voor modeltreinen worden diverse schaalverhoudingen gebruikt. De meeste schalen hebben een aanduiding in de vorm van een letter, een cijfer of een combinatie daarvan. De grote schalen hebben doorgaans een cijfer, de kleinere een letter. De schaal H0 (wat half nul betekent) vormt een overgang in dit systeem. Smalspoorvarianten van bepaalde schalen hebben vaak een e of een m als toevoeging. Hieronder staat een tabel van de meest toegepaste schalen.

Naam	Uitspraak	Schaal	Spoorwijdte	Opmerkingen
IIm	spoor twee M	1:22,5	45 mm	LGB en Piko zijn belangrijke fabrikanten voor deze schaal
IIe	spoor twee E	1:22,5	30 mm	Veldspoor 600mm, REGNER Dampf- und Eisenbahntechnik is een van de belangrijke fabrikanten voor deze schaal
I	spoor een	1:32	45 mm	Märklin en Hübner zijn belangrijke fabrikanten voor deze schaal
0	spoor nul	1:45	32 mm	Vooral zelfbouw
0e	nul E	1:45	16,5 mm	Smalspoor 750 mm, dezelfde spoorwijdte als H0, Fleischmann (Magic Train)
00	nul nul	1:76	16,5 mm	In Engeland veel voorkomende schaal, Hornby.
S	spoor S	1:64	14,28 mm	Voornamelijk in gebruik in de Verenigde Staten
H0	half nul	1:87	16,5 mm	Meest voorkomende schaal
H0m	half nul M	1:87	12 mm	Smalspoor 1000 mm meterspoor, zelfde spoorwijdte als TT
H0e	half nul E	1:87	9 mm	Smalspoor 750 mm, zelfde spoorwijdte als N
TT	TT of table top	1:120	12 mm	Vooral in de voormalige DDR populair
N	spoor N	1:160	9 mm	Na H0 de populairste schaal
Z	spoor Z	1:220	6,5 mm	Eén na kleinste schaal, door Märklin gedomineerd
T	spoor T of three	1:450	3 mm	Kleinste schaal, in Japan geïntroduceerd.

De meest voorkomende schaal is H0 (half nul), de verhouding hiervan is 1:87. Daarnaast kent de N-schaal (1:160) veel aanhangers. Wisselstroomsystemen zijn uitsluitend in H0 te vinden. Gelijkstroomsystemen komen zowel in H0 als in de N-schaal voor. Naast genoemde schalen vallen nog de oorspronkelijke 0-schaal te noemen en de kleinste schaal Z. Schaal II of G is verkrijgbaar als tuinspoor dat bestand is tegen de weersomstandigheden. De fabrikant van dit tuinspoor is LGB.

Voor de nog grotere schalen geeft men de spoorwijdte aan in inches ("duim"). We vinden hier 3 1/2", 5", 7 1/4" en nog groter. De maatstaven zijn dan respectievelijk 1:16, 1:11, 1:8. Deze 'grotere' locomotieven kunnen worden aangedreven met verbrandingsmotoren of elektromotoren, maar meestal wordt stoom gebruikt die gemaakt wordt in een met kolenstook of gasgestookte verwarmde stoomketel. Overigens bestaan ook in spoor II modellocomotieven aangedreven door stoom. Ze worden onder andere door LGB, Roundhouse, Regner en Märklin geleverd en zijn aanmerkelijk duurder dan de elektrisch aangedreven modellen. De kleinere schalen zijn over het algemeen alleen leverbaar met elektrische aandrijving, maar bv. Hornby levert ook H0 stoomlocomotieven.

Te weinig ruimte Gezegd moet worden dat een natuurgetrouwe miniatuurspoorweg met deze schalen meestal onhaalbaar is. Een trein met tien personenrijtuigen kan 300 meter lang zijn. Met schaal H0 is daarvoor 3,5 meter nodig en het station moet dus ook zo lang zijn. Voor een kort reistraject, bijvoorbeeld tien kilometer, is al een ruimte van meer dan honderd meter nodig. Wenst men een cirkelvormig spoor om rondjes te kunnen rijden, bijvoorbeeld met een straal van 1000 meter (dat is een scherpe boog), dan is er op schaal meer dan 20 meter nodig.

Een kleinere schaal biedt betrekkelijk weinig verbetering. In een tuin is meer ruimte, maar de kleine schalen zijn voor een tuinspoor niet geschikt.

De fabrikanten realiseren zich dit ook. Ze maken de rijtuigen wat korter dan ze eigenlijk zouden moeten zijn en bovendien bestaat een modeltrein meestal uit minder rijtuigen dan een echte trein. Bovendien zijn de bochten scherper en de wisselhoeken te groot. Dat wordt gedaan om binnen de beperkte ruimte van een woning een modelbaan te kunnen bouwen.

---