Basisvormen

E04.02.01 - Basis railsystemen - Vorige | Volgende - E04.02.03 - Railgeometrie

---

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Bron: Wikipedia NL

---

Wissel

Een wissel is een constructie in een spoorweg om een trein naar een ander spoor te leiden. Een wissel realiseert dus een fysieke vertakking in het spoorwegnet. Wissels vormen meestal een onmisbaar deel van een spoorwegknooppunt.

E04.02.02-01

De bewegende onderdelen die de trein van het ene naar het andere spoor leiden, worden wisseltongen genoemd. Waar het linker'been' van het rechterspoor en het rechter'been' van het linkerspoor elkaar kruisen, bevindt zich het puntstuk. De rail tegenover het puntstuk is op die plek voorzien van een strijkregel om ontsporingen te voorkomen.

E04.02.02-01
Links het puntstuk, rechts de strijkregel

Rijdt een trein eerst over de tongen en dan over het puntstuk (dan bepaalt de stand van het wissel waar de trein heengaat) dan heet dat: tegen de punt in. Rijdt een trein eerst over het puntstuk en dan over de tongen (dan moet het wissel in de juiste stand staan) dan heet dat: met de punt mee. Rijdt de trein tegen de punt in, en kan de trein rechtdoor rijden of naar links afbuigen, dan is dat een links wissel. Kan de trein rechts afbuigen dan is het een rechts wissel.

Engels wissel

Een Engels wissel is een constructie op een plek waar weinig ruimte is twee wissels te combineren. Een Engels wissel is ook te zien als een kruising met de mogelijkheid op het kruisende spoor over te stappen. Dit is zo'n groot voordeel dat men op een spoorweg emplacement maar weinig vaste kruisingen zal aantreffen, maar des te meer Engelse wissels.

E04.02.02-03

Legt men twee (gewone) wissels met de tongen tegen elkaar, dan zijn er vier treinbewegingen mogelijk: beide wissels rechtuit, het ene wissel krom, het andere wissel krom of beide wissels krom. Het is mogelijk een constructie te maken met dezelfde mogelijkheden, die minder ruimte in beslag neemt en nog het extra voordeel heeft dat de laatstgenoemde treinbeweging ook kaarsrecht is. Deze constructie heet een (heel) Engels wissel. Hiervoor zijn echter acht tongen nodig, waarvan er steeds vier tegelijk worden bediend.
De maximumsnelheid waarmee een Engels wissel bereden kan worden is lager, namelijk 80 kilometer per uur. Op de vrije baan treft men het dan ook niet zo vaak aan. Er bestaan twee variëteiten: heel Engels wissel en half Engels wissel. Bij een half Engels wissel, dat niet zo vaak voorkomt, is een van de ‘overstapmogelijkheden’ weggelaten.

Kruiswissel

Een kruiswissel is bij de spoorwegen een combinatie van vier wissels en een kruising. Door deze constructie is het mogelijk in beide richtingen van het ene spoor op het andere te komen. Eventueel kunnen in een kruiswissel een of meer wissels vervangen worden door een Engels wissel. Op een groot emplacement zijn daar legio voorbeelden van te vinden.

E04.02.02-04

Kopspoor

Een kopspoor is een doodlopend spoor bij spoor- of trambedrijf waardoor de trein of tram alleen verder kan door over het aankomstspoor in tegengestelde richting terug te rijden. Dit heet in spoorwegjargon kopmaken.
Dit heeft als consequentie dat het materieel dat van kopsporen gebruik maakt tweerichtingmaterieel moet zijn, dus met aan beide zijden een stuurstand, of dat het trekkende voertuig (de locomotief) om moet lopen, waarbij deze via een parallelspoor naar de andere zijde van de trein wordt gereden.

Een uitzondering hierop vormt een kopspoor dat deel uitmaakt van een keerdriehoek, bedoeld om eenrichtingsmaterieel te laten keren.
Sommige stations kennen alleen kopsporen, zoals Den Haag Centraal; men spreekt dan van een kopstation.
Kopsporen zijn in de regel voorzien van een stootblok waardoor het er achter liggende stationsgebouw en de trein worden behoed voor botsing in het geval dat een trein niet tijdig stopt. Hiervan zijn verschillende vormen.

Artitec heft een leuk model in haar collectie:

300px
E04.02.02-05
Foto: Artitec

Kopstation

Kopstations in Nederland:

• Boekelo B (museumstation)
• Enkhuizen A
• Enschede C
• Den Haag Centraal A - grootste kopstation van Nederland (Bijnaam: "de Sjoelbak")
• Haaksbergen** (museumstation)
• Harlingen Haven
• Den Helder A
• Hoek van Holland Strand
• Kampen
• Medemblik (museumstation)
• Rhenen A/B (sinds 1945)
• Roodeschool
• Rotterdam Hofplein (RandstadRail, vanaf 2010 buiten gebruik)
• Stavoren
• Terneuzen (buiten gebruik)
• Vlissingen A
• Zandvoort A

A: stationsgebouw staat loodrecht op de sporen

B: kopstation sinds opbraak doorgaande spoorlijn

C: Dubbel kopstation

Zakspoor

Een zakspoor is een kopspoor met aan beide zijden een perron. Deze constructie komt voor bij stations met een breed eilandperron, waarbij een bepaalde treindienst (meestal een korte stoptrein) het betreffende station als eindpunt heeft. De term is afgeleid van het Franse cul de sac of het Duitse Sackgasse (doodlopende weg). Hoewel er een perron is aan weerszijden van het spoor, mag er meestal maar aan een kant worden in- en uitgestapt. Hierdoor kan de conducteur beter toezicht houden op het moment dat hij het vertreksein geeft.

E04.02.02-06
Het zakspoor is in dit diagram aangegeven met het nummer 1

Voordeel van een zakspoor is dat er meer sporen aan hetzelfde perron kunnen liggen. Twee doorgaande treinen kunnen aan weerszijden van het perron stoppen en het zakspoor bevindt zich aan hetzelfde perron.

---

E04.02.01 - Basis railsystemen - Vorige | Volgende - E04.02.03 - Railgeometrie