Persoonlijke instellingen

Basisvormen

Uit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Versie door Fred (overleg | bijdragen) op 7 feb 2011 om 19:07
Ga naar: navigatie, zoeken
Hoofdpagina  Categorie-index  Index
Vorige | Volgende

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Bron: Nederlandse Wikipedia - Bewerkt door Hans van de Burgt


Wissel

Een wissel (in vakjargon: 'het wissel') is een constructie in een spoorweg om een trein naar een ander spoor te leiden. Een wissel realiseert dus een fysieke vertakking in het spoorwegnet. Wissels vormen meestal een onmisbaar deel van een spoorwegknooppunt.

20080202-EMDX AiguillageAnime.gif
Afbeelding: E04.02.02-01
Animatie van een rechts wissel
Bron: Nederlandse Wikipedia

De bewegende onderdelen die de trein van het ene naar het andere spoor leiden, worden wisseltongen genoemd. Waar het linker-'been' van het rechterspoor en het rechter-'been' van het linkerspoor elkaar kruisen, bevindt zich het puntstuk. De rail tegenover het puntstuk is op die plek voorzien van een strijkregel om ontsporingen te voorkomen.

Strijkregel in wissel.jpg
Afbeelding: E04.02.02-02
Links het puntstuk, rechts de strijkregel
Bron: Nederlandse Wikipedia

Rijdt een trein eerst over de tongen en daarna over het puntstuk (dan bepaalt de stand van het wissel waar de trein heengaat) dan heet dat: 'het wissel tegen de punt in berijden'. Rijdt een trein eerst over het puntstuk en daarna over de tongen (dan moet het wissel in de juiste stand staan) dan heet dat: 'het wissel met de punt mee berijden'. Rijdt de trein tegen de punt in, en kan de trein rechtdoor rijden òf naar links afbuigen, dan is dat een 'links wissel'. Kan de trein rechtdoor rijden òf naar rechts afbuigen, dan is het een 'rechts wissel'.

Engels wissel

Een Engels wissel is een constructie op een plek waar weinig ruimte is om twee wissels te combineren. Een Engels wissel is ook te zien als een kruising met de mogelijkheid op het kruisende spoor over te stappen. Dit is zo'n groot voordeel dat men op een spoorwegemplacement maar weinig vaste kruisingen zal aantreffen, maar des te meer Engelse wissels.

Engelswissel.jpg
Afbeelding: E04.02.02-03
Engels wissel
Foto gemaakt door: Modelleisenbahn GmbH

Legt men twee (gewone) wissels met de tongen tegen elkaar, dan zijn er vier treinbewegingen mogelijk: beide wissels 'rechtuit', het ene wissel 'krom' (afbuigend), het andere wissel 'krom' of beide wissels 'krom'. Het is mogelijk een constructie te maken met dezelfde mogelijkheden, die minder ruimte in beslag neemt èn nog het extra voordeel heeft dat de laatstgenoemde treinbeweging ook kaarsrecht is. Deze constructie heet: ’een (heel) Engels wissel’. Hiervoor zijn echter acht tongen nodig, waarvan er steeds vier tegelijk worden bediend.
De maximumsnelheid waarmee een Engels wissel bereden kan worden is lager, namelijk 80 kilometer per uur. Op de vrije baan treft men het dan ook niet zo vaak aan.
Er bestaan twee variëteiten: 'heel Engels wissel' en 'half Engels wissel'. Bij een half Engels wissel - dat niet zo vaak voorkomt - is één van de 'overstapmogelijkheden' weggelaten.

Kruiswissel

Een kruiswissel is bij de spoorwegen een combinatie van vier wissels en een kruising. Door deze constructie is het mogelijk in beide richtingen van het ene spoor op het andere te komen. Eventueel kunnen in een kruiswissel één- of meer wissels vervangen worden door een Engels wissel. Op een groot emplacement zijn daar vele voorbeelden van te vinden.

Kruiswissel.png
Afbeelding: E04.02.02-04
Kruiswissel
Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt

Kopspoor

Een kopspoor is een doodlopend spoor bij spoor- of trambedrijf waardoor de trein- of tram alléén verder kan door over het aankomstspoor in tegengestelde richting terug te rijden. Dit heet in spoorwegjargon: 'kopmaken'.
Dit heeft als consequëntie dat het materieel dat van kopsporen gebruik maakt tweerichtingsmaterieel moet zijn, dus met aan beide zijden een stuurstand, of dat het trekkende voertuig (de locomotief) om moet lopen, waarbij deze via een parallelspoor naar de andere zijde van de trein wordt gereden.

Een uitzondering hierop vormt een kopspoor dat deel uitmaakt van een keerdriehoek, bedoeld om eenrichtingsmaterieel te laten keren.
Sommige stations kennen alléén kopsporen, zoals Den Haag Centraal; men spreekt dan van een kopstation.
Kopsporen zijn in de regel voorzien van een stootblok waardoor het er achter liggende stationsgebouw en de trein worden behoed voor botsing in het geval dat een trein niet tijdig stopt. Hiervan zijn verschillende vormen.

Artitec heeft een leuk model in haar collectie:

300px
Afbeelding: E04.02.02-05
Stootblok
Foto gemaakt door: Artitec

Kopstation

Kopstations in Nederland:

  • Boekelo B (museumstation)
  • Enkhuizen A
  • Enschede C
  • Den Haag Centraal A - Grootste kopstation van Nederland (Bijnaam: 'de Sjoelbak')
  • Haaksbergen** (museumstation)
  • Harlingen Haven
  • Den Helder A
  • Hoek van Holland Strand
  • Kampen
  • Medemblik (museumstation)
  • Rhenen A/B (sinds 1945)
  • Roodeschool
  • Rotterdam Hofplein (RandstadRail, vanaf 2010 buiten gebruik)
  • Stavoren
  • Terneuzen (buiten gebruik)
  • Vlissingen A
  • Zandvoort A

A: Stationsgebouw staat loodrecht op de sporen

B: Kopstation sinds opbraak doorgaande spoorlijn
C: Dubbel kopstation

Zakspoor

Een zakspoor is een kopspoor met aan beide zijden een perron. Deze constructie komt voor bij stations met een breed eilandperron, waarbij een bepaalde treindienst (meestal een korte stoptrein) het betreffende station als eindpunt heeft. De term is afgeleid van het Franse 'Cul de sac' of het Duitse 'Sackgasse' (doodlopende weg).
Hoewel er een perron is aan weerszijden van het spoor, mag er meestal maar aan een kant worden in- en uitgestapt. Hierdoor kan de conducteur beter toezicht houden op het moment dat hij het vertreksein geeft.

Zakspoor.png
Afbeelding: E04.02.02-06
Het zakspoor is in dit diagram aangegeven met het nummer 1
Bron: Nederlandse Wikipedia

Voordeel van een zakspoor is dat er meer sporen aan hetzelfde perron kunnen liggen. Twee doorgaande treinen kunnen aan weerszijden van het perron stoppen en het zakspoor bevindt zich aan hetzelfde perron.



Hoofdpagina  Categorie-index  Index
Vorige | Volgende
Contact met de redactie: Contact met de redactie 

Basisvormen