Persoonlijke instellingen

Bouwbeschrijving schakeltableau: verschil tussen versies

Uit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken
k (Nog meer dubbele info verwijderd.)
(3 tussenliggende versies door een andere gebruiker niet weergegeven)
Regel 6: Regel 6:
 
}}
 
}}
 
{{Inhoudsopgave||Klein}}
 
{{Inhoudsopgave||Klein}}
Onderstaand vindt u een bouwbeschrijving voor een schakeltableau. Met dit schakeltableau kunt u de wissels en seinen schakelen en de wisselstand teruggemeld krijgen. Er zijn verschillende methoden voor het bouwen van een schakeltableau. Dit is er maar één van. Het bouwen van een schakeltableau is niet moeilijk, maar een beetje ervaring met solderen is wel gemakkelijk.
+
Dit artikel geeft een '''bouwbeschrijving van een schakeltableau'''. Met [[het schakeltableau]] kunnen wissels en [[seinen]] worden geschakeld en de wisselstand wordt met leds teruggemeld. Er zijn verschillende methoden voor het bouwen van een schakeltableau. Dit is er maar één van. Het bouwen van een schakeltableau is niet moeilijk, maar een beetje ervaring met [[het solderen]] is wel gemakkelijk.
 
 
  
 
=== Afmetingen ===
 
=== Afmetingen ===
De afmetingen van het schakeltableau in deze bouwbeschrijving zijn; 420 mm. lang en 297 mm. breed (de grootte van een vel A3). De totale grootte zal ongeveer 500 mm. breed en 300 - 350 mm. hoog zijn. Voor heel grote modelbanen kan het verstandiger zijn om een groter schakeltableau te bouwen.
+
De afmetingen van het schakeltableau in deze bouwbeschrijving zijn 420 x 297 mm (de grootte van een vel A3). De totale grootte zal ongeveer 500 x 300 x 350 mm zijn. Voor heel grote modelbanen kan het verstandiger zijn om een groter schakeltableau te bouwen of het tableau op te delen in modules.
 
 
  
 
=== Materialen ===
 
=== Materialen ===
Voor het bouwen van het schakeltableau heeft u de volgende materialen nodig:
+
Voor het bouwen van het schakeltableau zijn de volgende materialen nodig:
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= E10.15.01-01.jpg
 
|Bestand= E10.15.01-01.jpg
Regel 24: Regel 22:
 
{| class="vatop"
 
{| class="vatop"
 
| style="width:30%;" |
 
| style="width:30%;" |
 +
 
===== Bouwmarkt =====
 
===== Bouwmarkt =====
* onderbouw schakeltableau – MDF 9 mm;
+
* onderbouw schakeltableau – MDF of multiplex 9 mm
* bovenblad schakeltableau – MDF 4 mm;
+
* bovenblad schakeltableau – MDF of multiplex 4 mm
* houtlijm voor verlijmen delen;
+
* houtlijm voor verlijmen delen
* schroeven voor de onder- en bovenbouw ;
+
* schroeven voor de onder- en bovenbouw
* verf (en eventueel kwasten).
+
* verf (en kwasten, rollers etc)
 
| style="width:30%;" |
 
| style="width:30%;" |
===== Elektronica-vakhandel =====
+
 
* momentschakelaars in twee kleuren (1 x maakcontact);
+
===== Elektronicavakhandel =====
* Led-houders voor 3 mm-leds;
+
* momentschakelaars in twee kleuren (1 x maakcontact, 2 per wissel) of verende (aan)-uit-(aan) tuimelschakelaars (1 per wissel)
* Leds 3 mm. in twee kleuren;
+
* leds 3 mm, 2 per wissel, eventueel in twee kleuren
* weerstanden (waarde is afhankelijk van doorlaatspanning van de gebruikte leds);
+
* eventueel ledhouders voor 3 mm leds
* kroonstenen;
+
* weerstanden (de waarde is afhankelijk van de gebruikte leds, één of twee per wissel)
* montagedraad.
+
* diodes (bij wisselstroom - 2 per wissel, niet afgebeeld)  
 +
* kroonstenen
 +
* montagedraad
 
|
 
|
 
===== Optioneel =====
 
===== Optioneel =====
* connectoren (verbinding baan - schakeltableau);
+
* connectoren voor verbinden baan - schakeltableau
* kabels horende bij connectoren.
+
* kabels horende bij connectoren
  
 
===== Overige =====
 
===== Overige =====
Regel 48: Regel 49:
  
 
==== Drukschakelaars of tuimelschakelaars? ====
 
==== Drukschakelaars of tuimelschakelaars? ====
In plaats van bovengenoemde drukschakelaars, kunt u ook terugverende tuimelschakelaars toepassen.<br />
+
In plaats van drukschakelaars kunnen ook terugverende tuimelschakelaars worden toegepast. Dat moeten dan moment-tuimelschakelaars zijn: 1 x momentcontact / terugverend uit / 1 x momentcontact = (aan)-uit-(aan), zie [[Bouwbeschrijving schakeltableau#Meer informatie|'Meer informatie']]). Dit scheelt de helft aan schakelaars en gaten boren.
Dat moeten dan ''moment-tuimelschakelaars'' (1 x momentcontact / terugverend uit / 1 x momentcontact) zijn (zie: 'Meer informatie').<br />
 
U plaatst dan de tuimelschakelaar ''tussen'' de sporen, in plaats van ''in'' de sporen, zoals de drukschakelaars. Het bijkomende voordeel van tuimelschakelaars is, dat u minder gaten hoeft te boren en dat het schakeltableau overzichtelijker wordt.
 
  
 +
Plaats de tuimelschakelaar dan ''tussen'' de sporen, in plaats van drukschakelaars ''in'' de sporen. Het bijkomende voordeel van tuimelschakelaars is dat het schakeltableau overzichtelijker wordt.
  
 
==== Verkrijgbaarheid van de onderdelen ====
 
==== Verkrijgbaarheid van de onderdelen ====
Het meeste materiaal is normaal verkrijgbaar bij de reguliere bouwmarkt en de elektro(nica)vakhandel. De verschillende onderdelen zijn ook te verkrijgen via de diverse internetwinkels, zoals Dick Best, Conrad, Fakkert en/of Mecktronics etc.
+
Het materiaal is normaal verkrijgbaar bij de reguliere bouwmarkt en de elektronicavakhandel. De verschillende onderdelen zijn ook te krijgen via de diverse internetwinkels, zoals AliExpress, Dick Best, Conrad, Fakkert, Mecktronics etc.
 
 
  
 
=== Baanplan ===
 
=== Baanplan ===
Een schakeltabelau heeft een weergave van het baanplan. Dat kunt u op verschillende manieren weergeven en maken op uw schakeltableau:
+
Een schakeltableau heeft een schematische weergave van het baanplan. Dat kan op verschillende manieren op het schakeltableau worden weergegeven:
 +
::* op de ondergrond schilderen
 +
::* met tape en stickers aangeven
 +
::* op papier printen en opplakken
 +
De diverse methoden hebben hun voor- en nadelen. Probeer het uit en kies de methode die het best bevalt voor het definitieve schakeltableau.
  
::* op de ondergrond schilderen;
+
=== Het tekenen van het baanplan ===
::* met tape en stickers aangeven;
+
In dit voorbeeld is gekozen voor het tekenen van het baanplan in ''MS-Excel''. Dit omdat het een vrij gemakkelijk programma is wat bijna iedereen op de computer heeft. Het kan het ook met het programma ''OpenOffice Calc'' of ''MS-Paint'' gedaan worden. Het artikel [[tekenen baanlayout schakeltableau]] geeft een beschrijving van het tekenen van een baanplan met ''Excel''.
::* op papier printen.
 
  
 
+
Een andere mogelijkheid is om een baanplan, dat bijvoorbeeld met ''AnyRail'' gemaakt is, af te drukken en dit baanplan op het schakeltableau te lijmen. Eventueel kan het baanplan bij een printshop op een ander formaat worden afgedrukt.  
De diverse methoden hebben hun voor- en nadelen. U kunt een aantal methoden uitproberen en met degene die u het beste bevalt het definitieve schakeltableau bouwen.
 
 
 
 
 
=== Het tekenen van het baanplan ===
 
In dit voorbeeld is gekozen voor het tekenen van het baanplan in Excel. Dit omdat het een vrij gemakkelijk programma is, wat bijna iedereen op zijn of haar computer heeft. Natuurlijk kan het ook met het programma OpenOffice Calc gedaan worden.<br/>
 
Een andere mogelijkheid is, om een baanplan dat bijvoorbeeld met AnyRail gemaakt is, af te drukken en dit baanplan op het schakeltableau te lijmen. Eventueel kunt u het baanplan via een printshop op een groter formaat af laten drukken.  
 
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= E10.15.01-02.jpg
 
|Bestand= E10.15.01-02.jpg
Regel 79: Regel 75:
 
}}
 
}}
  
In de tekening worden alleen de situaties weergegeven waarin wissels zijn opgenomen. Geef alle wissels een uniek nummer, bijvoorbeeld W1, W2, enz. Bij het opzetten van de tekening moet rekening worden gehouden met voldoende ruimte voor de plaatsing van de drukknoppen en led-houders bij de wissels. Om er zeker van te zijn dat u voldoende ruimte hebt om de schakelaars en led-houders bij uw wissels te kunnen plaatsen, is het aan te raden een setje schakelaars en led-houders bij de hand te hebben. In het artikel ''Tekenen baanlayout schakeltableau'' vindt u een omschrijving van het tekenen van een baanplan met Microsoft Excel, zie hieronder bij 'Meer informatie'.
+
In de tekening worden alleen de situaties weergegeven waarin wissels zijn opgenomen. Geef alle wissels een uniek nummer, bijvoorbeeld W1, W2, enz. Bij het maken van de tekening moet rekening worden gehouden met voldoende ruimte voor de plaatsing van de drukknoppen en ledhouders bij de wissels. Om er zeker van te zijn dat er voldoende ruimte is om de schakelaars en ledhouders bij de wissels te kunnen plaatsen, is het aan te raden een setje schakelaars en ledhouders bij de hand te hebben.  
 
 
  
 
=== Printen ===
 
=== Printen ===
U kunt op een aantal manieren het baanplan op de gewenste grootte van A3 krijgen. Op A4 printen en dan vergroten onder het kopi&euml;erapparaat naar A3. Dit is wel te doen, maar de kwaliteit van de afdruk kan minder zijn. Het direct printen op A3-formaat geeft het beste resultaat. Kunt u niet zelf op A3-formaat printen, dan kunt u dat eventueel bij een printshop laten doen.
+
Een baanplan wat niet op A3-formaat is ontworpen, kan kan op meerdere manieren toch op de gewenste A3 grootte worden afgedrukt. Op A4 printen en dan vergroten onder een kopieerapparaat naar A3 is mogelijk, maar de kwaliteit van de afdruk kan minder zijn. Het direct afdrukken op A3-formaat geeft het beste resultaat. Dit kan eventueel ook bij een printshop gedaan worden.
  
 
==== Lamineren ====
 
==== Lamineren ====
Nadat het baanplan is uitgeprint op A3 formaat, moet deze print worden gelamineerd. Hierdoor blijft de tekening netter. Het plastic beschermt de print tegen vuil en vermindert de vervaging van de print. Het lamineren kan bij de printshop worden gedaan.
+
Nadat het baanplan is afgedrukt op A3 formaat kan de afdruk worden gelamineerd. Hierdoor blijft de tekening netter. Het plastic beschermt de print tegen vuil en vermindert de vervaging van de print. Lamineren kan ook bij de printshop worden gedaan.
 
 
'''Advies:''' laat meerdere exemplaren printen en lamineren. De kosten zijn minimaal. Mocht u in het vervolgproces een foutje maken, dan heeft u nog een exemplaar achter de hand en kunt u verder werken.
 
 
 
 
 
=== Aftekenen schakelaars en LED-houders ===
 
Nu u het baanplan geprint en gelamineerd heeft, kunt u verder met het aftekenen van de posities van de schakelaars en de LED-houders. Om de juiste posities van de schakelaars en LED-houders te bepalen, is het aan te raden een setje schakelaars en LED-houders bij de hand te hebben. De afmetingen van de schakelaars en LED-houders bepalen waar de gaten in de print gemaakt moeten worden. Let dan op dat u het gat voor de schakelaar op de juiste plek boort. Het maakt namelijk verschil uit of u een drukknop of een tuimelschakelaar gaat gebruiken. Zie: ''Drukschakelaars of tuimelschakelaars?'' hierboven.
 
  
 +
'''Advies:''' laat meerdere exemplaren printen en lamineren. De kosten zijn minimaal. Als in het vervolgproces een foutje wordt gemaakt, dan is er nog een reserve-exemplaar achter de hand.
  
 
=== Gaten stansen in de gelamineerde print ===
 
=== Gaten stansen in de gelamineerde print ===
Nu de posities van de te boren gaten zijn bepaald, komen we bij de volgende stap. Het direct gaten boren in een gelamineerd document is meestal geen succes. De kans dat het boortje de zaak stuktrekt is groot. We kiezen dus de veilige weg door de gaten er met een holpijp uit te slaan. Leg het document op een stuk hout en stans de gaten erin.
+
Nu de posities van de te boren gaten zijn bepaald, komt de volgende stap. Het direct gaten boren in een gelamineerd document is meestal geen succes. De kans dat het boortje de zaak stuktrekt is groot. Kies de veilige weg door de gaten er met een holpijp uit te slaan. Leg het document op een stuk hout en stans de gaten erin. De grootte van de schakelaars en ledhouders bepalen waar de gaten in de print gemaakt moeten worden. Let goed op de doorsnede, de doorsnede van de schakelaars is vaak anders dan van de ledhouders. Let ook op dat het gat voor de schakelaar op de juiste plek wordt gestanst. Het maakt verschil of een drukknop of een tuimelschakelaar gebruikt wordt, zie 'Drukschakelaars of tuimelschakelaars?' hierboven.
''Let even goed op de doorsnede, de doorsnede van de schakelaars is vaak anders dan van de LED-houders.''  
 
  
 +
==== Bovenplaat ====
 +
Als ondergrond kan een een plaatje MDF of multiplex worden gebruikt met een dikte van vier mm. Let op de maximale dikte van het plaatje, die wordt bepaald door de maximale ruimte tussen de onderkant van de drukknoppen en de bevestigingsmoer en de ruimte tussen de onderkant van ledhouders en de bevestigingsmoer. Bij dikkere plaat zijn de schakelaars en ledhouders te kort om nog vastgezet te kunnen worden
  
=== Bevestigen baanplan ===
+
=== Aftekenen schakelaars en ledhouders ===
Als alle gaten zijn gestanst, kan het baanplan op de bovenplaat worden bevestigd.
+
Nu het baanplan geprint, gelamineerd en gestanst is, kunnen de posities van schakelaars en ledhouders worden afgetekend op de bovenplaat van het tableau. Gebruik hiervoor het afgedrukte baanplan als template. Nu kunnen de gaten worden geboord. Neem een boortje dat ongeveer één mm groter is dan de schakelaars en de ledhouders. Hierdoor kunnen later eventuele kleine afwijkingen nog iets worden gecorrigeerd om de zaak mooi recht onder- c.q. naast elkaar te krijgen.
  
==== Bovenplaat ====
+
==== Schilderen ====
Als ondergrond gebruiken we hier een plaatje MDF met een dikte van vier mm. Waar u even op moet letten is de maximale dikte van het plaatje MDF, die wordt bepaald door de maximale ruimte tussen de onderkant van de drukknoppen en de bevestigingsmoer en de ruimte tussen de onderkant van LED-houders en de bevestigingsmoer.  
+
Er kan voor gekozen worden het schakeltableau te schilderen in een gewenste kleur. Dat is dan het gemakkelijkst doen voordat de print wordt bevestigd.
  
==== Schilderen ====
+
=== Bevestiging baanplan ===
U kunt er voor kiezen om uw schakeltableau te schilderen in de gewenste kleur. Dat kunt u het gemakkelijkst doen voordat de A3 print wordt bevestigd.
+
Als alle gaten zijn geboord, kan het baanplan op de bovenplaat worden bevestigd.
  
 
==== Verlijmen ====
 
==== Verlijmen ====
Wanneer het plaatje op maat gezaagd is, kan het baanplan op het plaatje worden gelijmd. U kunt dit met meerdere soorten lijm doen, maar gewone houtlijm werkt prima. ''Let er wel op dat het geheel mooi strak en vlak is, dus geen bobbels door lijmkluiten.'' Laat het geheel goed drogen (&eacute;&eacute;n dag).<br />
+
Wanneer het plaatje op maat gezaagd en geboord is, kan het baanplan op het plaatje worden gelijmd. Dit kan met meerdere soorten lijm, maar gewone houtlijm werkt prima. Let er wel op dat het geheel mooi strak en vlak is, dus geen bobbels door lijmkluiten. Laat het geheel goed drogen (zie gebruiksaanwijzing op de lijm).  
Na het drogen kunnen we de gaten boren. Neem een boortje dat ongeveer &eacute;&eacute;n mm groter is dan nodig is voor de bevestiging van de schakelaars en de LED-houders. Hierdoor kunt u later eventuele afwijkingen corrigeren om de zaak mooi recht onder- c.q. naast elkaar te krijgen.
 
 
 
 
 
=== Montage van schakelaars en LED-houders ===
 
Wanneer alle gaten geboord zijn, kunnen de schakelaars en LED-houders gemonteerd worden op het schakeltableau. Let op dat u, voor wat betreft de kleur, consequent bent bij het plaatsen van de schakelaars. Welke kleur is niet belangrijk, als alle schakelaars voor 'rechtdoor' maar van &eacute;&eacute;n en dezelfde kleur zijn en alle schakelaars voor 'afbuigend' ook allemaal van dezelfde, maar een andere, kleur zijn.
 
  
 +
=== Montage van de schakelaars en ledhouders ===
 +
Wanneer het baanplan gelijmd is, kunnen de schakelaars en ledhouders gemonteerd worden in het schakeltableau. Let op een duidelijke plaatsing, welke kleur is niet belangrijk zolang bij twee kleuren alle leds en drukschakelaars voor 'rechtdoor' maar dezelfde kleur zijn en alle schakelaars voor 'afbuigend' ook allemaal van dezelfde andere kleur zijn.
  
 
=== Het elektrische deel ===
 
=== Het elektrische deel ===
Nu gaan we verder met het elektrische gedeelte van de bouw van het schakeltableau. Hierbij dienen de verschillende onderdelen aan elkaar gesoldeerd te worden. Enige ervaring maakt het project wel eenvoudiger. Neem voor het solderen ruim de tijd. Meer informatie over solderen is te vinden in het artikel ''Het solderen'' (zie: 'Meer informatie').
+
Voor het elektrische gedeelte van het schakeltableau dienen de verschillende onderdelen aan elkaar gesoldeerd te worden. Enige ervaring maakt het project wel eenvoudiger. Neem voor het solderen ruim de tijd. Meer informatie over solderen is te vinden in het artikel [[Handleiding voor het solderen]].
  
 
==== Het schema ====
 
==== Het schema ====
Volgens onderstaand schema worden de schakelaars en LEDs aangesloten op de wissels. Daarbij wordt er uitgegaan van een analoge baan. Dit schema is ook te gebruiken op een digitale baan voor het analoog bedienen van de wissels.
+
De schakelaars en leds worden volgens onderstaand schema aangesloten op de wissels. Daarbij wordt er uitgegaan van een analoge baan. Dit schema is ook te gebruiken op een digitale baan voor het analoog bedienen van de wissels.
  
''Let op!'' De schakeling voor dit schakeltableau is gebaseerd op wissels met 'eindafschakeling'.
+
''Let op!'' De schakeling voor dit schakeltableau is gebaseerd op wissels met eindafschakeling.
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= E10.15.01-08.gif
 
|Bestand= E10.15.01-08.gif
 
|Grootte= 600px
 
|Grootte= 600px
 
|Volgnummer= 03
 
|Volgnummer= 03
|Omschrijving=  Schema voor terugmelding van de wisselstanden met LEDs, voor wisselspanning en gelijkspanning, met drukschakelaars<br />
+
|Omschrijving=  Schema voor terugmelding van de wisselstanden met leds, voor wisselspanning of gelijkspanning, met drukschakelaars<br />
''Na drukken op schakelaar &eacute;&eacute;n zal het wissel omklappen, de eindschakelaar in stand <b>B</b> gaan staan en de groene LED gaan branden. Drukt u daarna op schakelaar twee, dan zal het wissel omklappen naar de andere stand en zal de eindschakelaar weer in stand <b>A</b> gaan staan en de rode LED zal gaan branden.
+
''Na drukken op schakelaar 1 zal het wissel omklappen, de eindschakelaar in stand '''B''' gaan staan en de groene led gaan branden. Bij drukken op schakelaar 2 zal het wissel omklappen naar de andere stand en zal de eindschakelaar weer in stand '''A''' komen en de rode led zal gaan branden.
 
|Type= Schema
 
|Type= Schema
 
|Maker= Fred Eikelboom/Ronald Koerts
 
|Maker= Fred Eikelboom/Ronald Koerts
 
}}
 
}}
 
 
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= Schakeltableau-04.gif
 
|Bestand= Schakeltableau-04.gif
 
|Grootte= 600px
 
|Grootte= 600px
 
|Volgnummer= 04
 
|Volgnummer= 04
|Omschrijving= Schema voor terugmelding van de wisselstanden met LEDs, voor wisselspanning en gelijkspanning, met tuimelsckakelaar.<br />''Na drukken op schakelaar &eacute;&eacute;n in richting A, zal het wissel omklappen, de eindschakelaar in stand <b>B</b> gaan staan en de groene LED gaan branden. Drukt u daarna schakelaar &eacute;&eacute;n in richting B, dan zal het wissel omklappen naar de andere stand en zal de eindschakelaar weer in stand <b>A</b> gaan staan en de rode LED zal gaan branden.
+
|Omschrijving= Schema voor terugmelding van de wisselstanden met leds, voor wisselspanning of gelijkspanning, met tuimelschakelaar.<br />''Na drukken op schakelaar 1 in richting '''A''', zal het wissel omklappen, de eindschakelaar in stand '''B''' gaan staan en de groene led gaan branden. Daarna drukken op schakelaar 1 in richting '''B''', dan zal het wissel omklappen naar de andere stand en zal de eindschakelaar weer in stand '''A''' gaan staan en de rode led zal gaan branden.
 
|Type= Schema
 
|Type= Schema
 
|Maker= Fred Eikelboom/Ronald Koerts
 
|Maker= Fred Eikelboom/Ronald Koerts
 
}}
 
}}
 
+
Voor de trafo gaan we uit van een spanning van 14 of 16 V <big>~</big>. Bij gebruik van gelijkspanning (12 V=) voor de voeding, dan moet de plus van die voeding aan de weerstandzijde aangesloten worden. In dat geval kunnen de diodes worden weggelaten.
Voor de trafo gaan we uit van een spanning van 14 of 16V <big>~</big>.''<br />
 
Gebruikt u een gelijkspanning (12 volt) voor de voeding, dan moet de plus van die voeding aan de weerstandzijde aangesloten worden.
 
 
 
  
 
==== Kroonstenen ====  
 
==== Kroonstenen ====  
 
Monteer aan de onderkant van het schakeltableau enkele klemmenstrippen. Klein formaat kroonstenen voldoen prima. Geef duidelijk aan voor welke aansluiting de klemmen bedoeld zijn. Net zoals op het baanplan bijv. W1, W2, enz.
 
Monteer aan de onderkant van het schakeltableau enkele klemmenstrippen. Klein formaat kroonstenen voldoen prima. Geef duidelijk aan voor welke aansluiting de klemmen bedoeld zijn. Net zoals op het baanplan bijv. W1, W2, enz.
  
 
+
==== Leds ====
==== LEDs ====
+
Breng nu de leds aan in de ledhouders van 3 mm. De juiste kleuren op de juiste plaats. Bijvoorbeeld groen voor 'rechtdoor' en rood voor 'afbuigend'. Leds hebben een lange en een korte stugge aansluitdraad. De lange draad geeft de + (plus) van de led aan. Om het makkelijk te maken en de kans op fouten te minimaliseren, is het aan te bevelen de leds allemaal met b.v. de lange draad in dezelfde richting te monteren. ''Let op!'' Leds zijn polariteitgevoelig en moeten dus allemaal op dezelfde wijze worden aangesloten, anders werkt het niet en is de kans groot dat de led defect raakt. Zie het artikel [[Hoe sluit u leds aan]]. De groene of rode kleur van de leds zegt niets over het al dan niet bezet zijn van het blok achter het wissel, de led geeft alleen de stand van het wissel en de rijweg aan. Omdat er altijd maar één led per wissel brandt, kan ook voor een andere kleur gekozen worden, bijvoorbeeld geel.
Breng nu de LEDs aan in de LED-houders van drie mm. De juiste kleuren op de juiste plaats. Groen voor 'rechtdoor' en rood voor 'afbuigend'. LEDs hebben een lange en een korte stugge aansluitdraad. De lange draad geeft de + (plus) van de LED aan. Om het uzelf gemakkelijk te maken en de kans op fouten te minimaliseren, is het aan te bevelen de LEDs allemaal met b.v. de lange stugge draad in dezelfde richting te monteren.<br />
 
''Let op!'' LEDs zijn polariteitgevoelig en moeten dus allemaal op dezelfde wijze worden aangesloten, anders werkt het niet <b>en is de kans groot dat de LED defect raakt</b>.
 
  
 
==== Diodes ====
 
==== Diodes ====
Let ook goed op hoe u de diodes aansluit. De kant zonder ring (= de anode) moet met de + (plus) van de LED verbonden worden.
+
Let ook goed op hoe de diodes worden aangesloten (in serie met de leds). De kant zonder ring (= de anode, + plus) moet met de - (min, kathode) van de led verbonden worden. Bij gebruik van gelijkspanning kunnen de diodes worden weggelaten.
 
 
 
{{Afbeelding 2 naast elkaar
 
{{Afbeelding 2 naast elkaar
 
|Bestand= E10.15.01-06.jpg
 
|Bestand= E10.15.01-06.jpg
Regel 167: Regel 147:
 
|Volgnummer= 05
 
|Volgnummer= 05
 
|Volgnummer2= 06
 
|Volgnummer2= 06
|Omschrijving= Onderkant schakeltabeleau
+
|Omschrijving= Onderkant schakeltableau
|Omschrijving2= Onderkant schakeltabelau
+
|Omschrijving2= Onderkant schakeltableau
 
|Maker= Henk Phielix
 
|Maker= Henk Phielix
 
|Maker2= Henk Phielix
 
|Maker2= Henk Phielix
 
}}
 
}}
 
  
 
==== Schakelaars ====
 
==== Schakelaars ====
Nu kunt u beginnen met het doorverbinden van de schakelaar en LEDs per wisselsituatie, volgens het schema. Het kan verstandig zijn, om op een klad-blad een overzicht te maken met alle verbindingen en nummering.
+
Nu kunnen schakelaar en leds per wisselsituatie worden aangesloten volgens het schema. Het kan verstandig zijn om op een klad-blad een overzicht te maken met alle verbindingen en nummering.
  
 
+
==== Voorschakelweerstand (serieweerstand) ====
==== Voorschakelweerstand ====
 
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
| valign='center'| [[Bestand:Let-op.jpg|50px|center]]<small>&nbsp;&nbsp;'''LET OP'''</small>||valign='top'| Vergeet niet de weerstand op te nemen in de schakeling. Een LED <u>''moet altijd worden gevoed via een voorschakelweerstand''(of een constante stroombron)</u>.
+
| valign='center'| [[Bestand:Let-op.jpg|50px|center]]<small>&nbsp;&nbsp;'''LET OP'''</small>||valign='top'| Vergeet niet de weerstand(en) op te nemen in de schakeling. Een led '''''moet''' altijd worden gevoed via een voorschakelweerstand'' (of een constante stroombron).
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
De waarde van de weerstand is afhankelijk van de te gebruiken spanning &eacute;n de doorlaatspanningswaarden (ook wel 'stapspanning' genoemd) van de led. Uitleg over het berekenen van de waarde van de weerstand kunt u in het artikel ''Minimale led voorschakelweerstand berekenen'' vinden, zie hieronder bij 'Meer informatie'.
+
De waarde van de weerstand is afhankelijk van de voedingsspanning en het type led. Uitleg over het berekenen van de waarde van de weerstand zie het artikel [[Minimale led voorschakelweerstand berekenen]].
  
Als vuistregel kunt u een waarde van 1K nemen voor de voorschakelweerstand van de groene led. Voor de rode led wordt
+
In het schema is één gemeenschappelijke voorschakelweerstand voor twee leds aangegeven, maar voor verschillende kleuren led moet per led een weerstand gebruikt worden. Als vuistregel kan een waarde van 1k (1000 &Omega;) gebruikt worden voor groene leds. Voor rode leds wordt 1k2 (1200 &Omega;) gebruikt omdat een rode led een lagere doorlaatspanning heeft. Als één kleur leds worden gebruikt kan wel één gemeenschappelijke weerstand worden gebruikt, zoals in het schema.
een 1K2 weerstand gebruikt, omdat een rode led een lagere doorlaatspanning heeft.
 
  
'''Tip:''' bouw of soldeer eerst een testschakeling c.q. in een testopstelling, zodat u weet hoe het precies moet. Dat voorkomt teleurstellingen en veel (zoek)ellende achteraf.
+
'''Tip:''' bouw of soldeer eerst een testschakeling c.q. in een testopstelling, om te zien hoe het precies moet. Dat voorkomt teleurstellingen en veel gezoek achteraf.
  
 
+
==== Koppeling baan met schakeltableau ====
==== Koppeling baan - Schakeltableau ====
+
Hoe de koppeling tussen de baan en het schakeltableau gemaakt wordt, is een persoonlijke keuze. Er kan gekozen worden om dit met een kabel rechtstreeks te doen, of dit met een connector/contactdoos uit te voeren. Voordeel van het laatste is, dat het schakeltableau in geval van aanpassingen of storingen makkelijk los is te koppelen om elders te kunnen werken.
Hoe u de koppeling tussen de baan en het schakeltableau wilt gaan doen (wilt verwezenlijken), is een persoonlijke keuze. U kunt er voor kiezen dit met een kabel rechtstreeks te doen, of u kunt er voor kiezen de aansluiting via een steker/contactdoos uit te voeren. Voordeel van het laatste is, dat u het schakeltableau in geval van werkzaamheden of storingen, los kunt koppelen om elders te kunnen werken.
 
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= E10.15.01-05.jpg
 
|Bestand= E10.15.01-05.jpg
 
|Grootte= 250px
 
|Grootte= 250px
 
|Volgnummer= 07
 
|Volgnummer= 07
|Omschrijving= Koppeling d.m.v. printerkabels
+
|Omschrijving= Koppeling met printerkabels
 
|Maker= Henk Phielix
 
|Maker= Henk Phielix
 
}}
 
}}
  
Bij het schakeltableau op de foto's is ervoor gekozen om de aansluiting uit te voeren met printerkabels. Kabels en chassisdelen (connectoren) zijn los verkrijgbaar in de elektronica hobbyzaak. De chassisdelen worden in het achterwandje van de onderbouw gemonteerd.  
+
Bij het schakeltableau op de foto's is ervoor gekozen om de aansluiting uit te voeren met printerkabels. Kabels en chassisdelen (connectoren) zijn los verkrijgbaar in de elektronica hobbyzaak of ook bij de kringloopwinkel. De chassisdelen worden in het achterwandje van de onderbouw gemonteerd.  
  
 +
=== Rechtstreekse aansluiting met kabel ===
 +
Wanneer gekozen wordt om het schakeltableau rechtstreeks met een kabel aan te sluiten, dan moeten de draden (paren) die naar de wissels gaan, worden aangesloten op de respectievelijke plaatsen op het klemmenblok.
  
=== Rechtstreekse aansluiting d.m.v. kabel ===
+
=== Aansluiting met stekkers en chassisdelen ===
Wanneer u er voor kiest het schakeltableau rechtstreeks met een kabel aan te sluiten, dan moeten de draden (paren) die naar de wissels gaan, worden aangesloten op de respectievelijke plaatsen op het klemmenblok.
+
Wanneer gekozen wordt het schakeltableau via een kabel met stekker aan te sluiten, dan moeten er doorverbindingen komen tussen het klemmenblok (W1, W2, voeding, enz.) en het chassisdeel in de achterwand. Ook hier moet dan weer duidelijk aangegeven worden welke klemmen waarvoor zijn bedoeld (W1, W2, voeding, enz.) Afhankelijk van het aantal wissels en het aantal beschikbare contacten, moeten er dus met één of meerdere chassisdelen gemonteerd worden. Er zijn verschillende uitvoeringen in de handel met verschillend aantal contacten. Aan het uiteinde van de aansluitkabel komt dus ook per wissel een aderpaartje die weer genummerd moet worden (W1, W2, voeding (+), enz.). Deze aderparen worden dan weer aangesloten op de respectievelijke wissels en op de voeding. Alle massa-aansluitingen van de wissels (zwarte draad) worden aangesloten op de massa van de gelijkstroomvoeding, al-dan-niet via een [[centrale voedingsleiding]] onder de baan.
 
 
 
 
=== Aansluiting d.m.v. stekers en chassisdelen (mini-contactdozen) ===
 
Wanneer u er voor kiest het schakeltableau via een kabel met steker aan te sluiten, dan moeten er doorverbindingen komen tussen het klemmenblok (W1, W2, voeding, enz.) en het (de) chassisde(e)l(en) die u in de achterwand hebt gemonteerd. Ook hier dient u dan weer duidelijk aan te geven welke klemmen waarvoor zijn bedoeld (W1, W2, voeding, enz.) Afhankelijk van het aantal wissels en het aantal beschikbare contacten, zult u dus met &eacute;&eacute;n of meerdere chassisdelen moeten gaan werken. Er zijn verschillende uitvoeringen in de handel met verschillend aantal contacten.
 
 
 
Aan het uiteinde van de aansluitkabel zult u dus ook per wissel een aderpaartje krijgen, die u weer moet nummeren (W1, W2, voeding (+), enz.). Deze aderparen worden dan weer aangesloten op de respectievelijke wissels en op de voeding. Alle massa-aansluitingen van de wissels worden aangesloten op de massa van de voeding, al-dan-niet via een ringleiding onder de baan.
 
 
 
  
 
=== Testen ===
 
=== Testen ===
Als het schakeltableau gereed is, de draden voor de aansluitingen van de wissels (W1, W2, enz.) komende vanuit het schakeltableau zijn aangesloten aan de respectievelijke wissels, de voeding is aangesloten (de plus (+) aan het schakeltableau en de min (-) aan de min-aansluiting van de wissels), dan kan het geheel worden getest.
+
Als het schakeltableau gereed is, de draden voor de aansluitingen van de wissels (W1, W2, enz.) komende vanuit het schakeltableau zijn aangesloten aan de respectievelijke wissels, de voeding is aangesloten (bij gelijkspanning de plus (+) aan het schakeltableau en de min (-) aan de min-aansluiting van de wissels), dan kan het geheel worden getest.
 
 
 
# Test of de op het schakeltableau weergegeven wissels ook de werkelijke wissels op de baan betreffen. Mocht dit niet het geval zijn, pas de aansluitingen dan aan.
 
# Test of de op het schakeltableau weergegeven wissels ook de werkelijke wissels op de baan betreffen. Mocht dit niet het geval zijn, pas de aansluitingen dan aan.
 
# Test of de wissels juist zijn aangesloten. Rechtdoor is rechtdoor en afbuigend is afbuigend. Mocht dit niet het geval zijn, verwissel de aansluitdraden aan de wissel dan.
 
# Test of de wissels juist zijn aangesloten. Rechtdoor is rechtdoor en afbuigend is afbuigend. Mocht dit niet het geval zijn, verwissel de aansluitdraden aan de wissel dan.
# Test of de juiste LED brandt. Bijv. 'groen' bij rechtdoor en rood bij afbuigend. Mocht dit niet het geval zijn, verwissel dan de aansluitingen van de LEDs (aan de  onderkant van het schakeltableau).
+
# Test of de juiste led brandt. Bijv. groen bij rechtdoor en rood bij afbuigend. Mocht dit niet het geval zijn, verwissel dan de aansluitingen van de leds (aan de  onderkant van het schakeltableau).
 
 
  
 
=== Onderbouw ===
 
=== Onderbouw ===
Voor de onderbouw is, net als het bovenblad, gekozen voor MDF. Voor de stevigheid is hier gekozen voor MDF met een dikte 9mm. Om het schakeltableau een schuine opstelling te geven, is de achterzijde hoger dan de voorzijde. De zijkanten hebben dan aan de achterzijde de hoogte van de achterwand en aan de voorzijde de hoogte van de voorwand.
+
Voor de onderbouw kan, net als voor het bovenblad, worden gekozen voor MDF. Voor de stevigheid is hier gekozen voor een dikte 9 mm. Om het schakeltableau een schuine opstelling te geven, is de achterzijde hoger dan de voorzijde. De zijkanten hebben dan aan de achterzijde de hoogte van de achterwand en aan de voorzijde de hoogte van de voorwand.
 
{{Afbeelding 2 naast elkaar
 
{{Afbeelding 2 naast elkaar
 
|Bestand= E10.15.01-03.jpg
 
|Bestand= E10.15.01-03.jpg
Regel 236: Regel 205:
 
|Maker2= Henk Phielix
 
|Maker2= Henk Phielix
 
}}
 
}}
 
  
 
==== Bereikbaarheid van de bedrading ====
 
==== Bereikbaarheid van de bedrading ====
Om de bedrading onder de bovenplaat bereikbaar te houden, kunt u de bovenplaat met een (piano)scharnier bevestigen aan de onderbouw. U kunt er ook voor kiezen om de onderbouw aan de onderkant open te laten.
+
Om de bedrading onder de bovenplaat bereikbaar te houden, kan de bovenplaat met een pianoscharnier worden bevestigd aan de onderbouw. De onderbouw kan aan de onderkant ook open blijven.
  
 
====Schilderen ====
 
====Schilderen ====
Alvorens de onderbouw in elkaar te zetten, kunt u deze van een verflaag voorzien.
+
Alvorens de onderbouw in elkaar te zetten, kan deze van een verflaag worden voorzien.
  
==== Gaten en solderen ====
+
==== Gaten boren en solderen ====
Alvorens de onderbouw in elkaar te lijmen, is het raadzaam eerst de gaten voor de eventuele chassisdelen aan te brengen. Het is tevens raadzaam v&ograve;&ograve;r de montage van de eventuele chassisdelen de draden hier aan te solderen, deze worden dan later weer aan het klemmenblok aangesloten. Denk aan het nummeren.
+
Alvorens de onderbouw in elkaar te lijmen, is het raadzaam eerst de gaten voor de eventuele chassisdelen aan te brengen. Het is tevens raadzaam vóór de montage van de eventuele chassisdelen de draden hier aan te solderen, deze worden dan later weer aan het klemmenblok aangesloten. Denk aan het nummeren.
  
 
==== In elkaar zetten ====
 
==== In elkaar zetten ====
Daarna kan de onderbouw simpel met een viertal klossen in de hoeken in elkaar gelijmd worden (eventueel kan dit ook met schroefjes). Om een goed resultaat te verkrijgen, is het aan te bevelen de onderbouw na het lijmen goed in elkaar te klemmen met lijmtangen.
+
Daarna kan de onderbouw simpel met een viertal klossen in de hoeken in elkaar gelijmd worden (eventueel kan dit ook met schroeven, of beide). Voor een goed resultaat is het aan te bevelen de onderbouw na het lijmen te klemmen met lijmtangen.
 
 
 
{{Linkssectie begin
 
{{Linkssectie begin
 
|Box= AlleenInfo
 
|Box= AlleenInfo
Regel 321: Regel 288:
 
|Volgende= Tekenen baanlayout schakeltableau
 
|Volgende= Tekenen baanlayout schakeltableau
 
|VorigeMenu= Keerlus
 
|VorigeMenu= Keerlus
}}
+
}}{| width= "100%"
 +
|- valign= "top"
 +
! scope= "row" width="80%" |
 +
| <small><small>Laatste wijziging: 13 april 2020 18:42 (CEST)</small></small>
 +
|}
 
[[Categorie: Alles|B]]
 
[[Categorie: Alles|B]]
 
[[Categorie: Artikel|B]]
 
[[Categorie: Artikel|B]]
Regel 329: Regel 300:
 
[[Categorie: Led|B]]
 
[[Categorie: Led|B]]
 
[[Categorie: Praktijk|B]]
 
[[Categorie: Praktijk|B]]
 +
[[Categorie: Stroombron|B]]
 
[[Categorie: Technieken|B]]
 
[[Categorie: Technieken|B]]
 
[[Categorie: Verlichting|B]]
 
[[Categorie: Verlichting|B]]
 
[[Categorie: Wissels|B]]
 
[[Categorie: Wissels|B]]
 
[[Categorie: Henk Phielix|B]]
 
[[Categorie: Henk Phielix|B]]

Versie van 13 apr 2020 om 19:11

Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Henk Phielix


Dit artikel geeft een bouwbeschrijving van een schakeltableau. Met het schakeltableau kunnen wissels en seinen worden geschakeld en de wisselstand wordt met leds teruggemeld. Er zijn verschillende methoden voor het bouwen van een schakeltableau. Dit is er maar één van. Het bouwen van een schakeltableau is niet moeilijk, maar een beetje ervaring met het solderen is wel gemakkelijk.

Afmetingen

De afmetingen van het schakeltableau in deze bouwbeschrijving zijn 420 x 297 mm (de grootte van een vel A3). De totale grootte zal ongeveer 500 x 300 x 350 mm zijn. Voor heel grote modelbanen kan het verstandiger zijn om een groter schakeltableau te bouwen of het tableau op te delen in modules.

Materialen

Voor het bouwen van het schakeltableau zijn de volgende materialen nodig:

E10.15.01-01.jpg
Afbeelding: 01
Benodigde onderdelen
Foto gemaakt door: Ronald Koerts
Bouwmarkt
  • onderbouw schakeltableau – MDF of multiplex 9 mm
  • bovenblad schakeltableau – MDF of multiplex 4 mm
  • houtlijm voor verlijmen delen
  • schroeven voor de onder- en bovenbouw
  • verf (en kwasten, rollers etc)
Elektronicavakhandel
  • momentschakelaars in twee kleuren (1 x maakcontact, 2 per wissel) of verende (aan)-uit-(aan) tuimelschakelaars (1 per wissel)
  • leds 3 mm, 2 per wissel, eventueel in twee kleuren
  • eventueel ledhouders voor 3 mm leds
  • weerstanden (de waarde is afhankelijk van de gebruikte leds, één of twee per wissel)
  • diodes (bij wisselstroom - 2 per wissel, niet afgebeeld)
  • kroonstenen
  • montagedraad
Optioneel
  • connectoren voor verbinden baan - schakeltableau
  • kabels horende bij connectoren
Overige
  • Weergave baanplan op gelamineerd A3-papier.

Drukschakelaars of tuimelschakelaars?

In plaats van drukschakelaars kunnen ook terugverende tuimelschakelaars worden toegepast. Dat moeten dan moment-tuimelschakelaars zijn: 1 x momentcontact / terugverend uit / 1 x momentcontact = (aan)-uit-(aan), zie 'Meer informatie'). Dit scheelt de helft aan schakelaars en gaten boren.

Plaats de tuimelschakelaar dan tussen de sporen, in plaats van drukschakelaars in de sporen. Het bijkomende voordeel van tuimelschakelaars is dat het schakeltableau overzichtelijker wordt.

Verkrijgbaarheid van de onderdelen

Het materiaal is normaal verkrijgbaar bij de reguliere bouwmarkt en de elektronicavakhandel. De verschillende onderdelen zijn ook te krijgen via de diverse internetwinkels, zoals AliExpress, Dick Best, Conrad, Fakkert, Mecktronics etc.

Baanplan

Een schakeltableau heeft een schematische weergave van het baanplan. Dat kan op verschillende manieren op het schakeltableau worden weergegeven:

  • op de ondergrond schilderen
  • met tape en stickers aangeven
  • op papier printen en opplakken

De diverse methoden hebben hun voor- en nadelen. Probeer het uit en kies de methode die het best bevalt voor het definitieve schakeltableau.

Het tekenen van het baanplan

In dit voorbeeld is gekozen voor het tekenen van het baanplan in MS-Excel. Dit omdat het een vrij gemakkelijk programma is wat bijna iedereen op de computer heeft. Het kan het ook met het programma OpenOffice Calc of MS-Paint gedaan worden. Het artikel tekenen baanlayout schakeltableau geeft een beschrijving van het tekenen van een baanplan met Excel.

Een andere mogelijkheid is om een baanplan, dat bijvoorbeeld met AnyRail gemaakt is, af te drukken en dit baanplan op het schakeltableau te lijmen. Eventueel kan het baanplan bij een printshop op een ander formaat worden afgedrukt.

E10.15.01-02.jpg
Afbeelding: 02
Layout modelbaan
Foto gemaakt door: Henk Phielix


In de tekening worden alleen de situaties weergegeven waarin wissels zijn opgenomen. Geef alle wissels een uniek nummer, bijvoorbeeld W1, W2, enz. Bij het maken van de tekening moet rekening worden gehouden met voldoende ruimte voor de plaatsing van de drukknoppen en ledhouders bij de wissels. Om er zeker van te zijn dat er voldoende ruimte is om de schakelaars en ledhouders bij de wissels te kunnen plaatsen, is het aan te raden een setje schakelaars en ledhouders bij de hand te hebben.

Printen

Een baanplan wat niet op A3-formaat is ontworpen, kan kan op meerdere manieren toch op de gewenste A3 grootte worden afgedrukt. Op A4 printen en dan vergroten onder een kopieerapparaat naar A3 is mogelijk, maar de kwaliteit van de afdruk kan minder zijn. Het direct afdrukken op A3-formaat geeft het beste resultaat. Dit kan eventueel ook bij een printshop gedaan worden.

Lamineren

Nadat het baanplan is afgedrukt op A3 formaat kan de afdruk worden gelamineerd. Hierdoor blijft de tekening netter. Het plastic beschermt de print tegen vuil en vermindert de vervaging van de print. Lamineren kan ook bij de printshop worden gedaan.

Advies: laat meerdere exemplaren printen en lamineren. De kosten zijn minimaal. Als in het vervolgproces een foutje wordt gemaakt, dan is er nog een reserve-exemplaar achter de hand.

Gaten stansen in de gelamineerde print

Nu de posities van de te boren gaten zijn bepaald, komt de volgende stap. Het direct gaten boren in een gelamineerd document is meestal geen succes. De kans dat het boortje de zaak stuktrekt is groot. Kies de veilige weg door de gaten er met een holpijp uit te slaan. Leg het document op een stuk hout en stans de gaten erin. De grootte van de schakelaars en ledhouders bepalen waar de gaten in de print gemaakt moeten worden. Let goed op de doorsnede, de doorsnede van de schakelaars is vaak anders dan van de ledhouders. Let ook op dat het gat voor de schakelaar op de juiste plek wordt gestanst. Het maakt verschil of een drukknop of een tuimelschakelaar gebruikt wordt, zie 'Drukschakelaars of tuimelschakelaars?' hierboven.

Bovenplaat

Als ondergrond kan een een plaatje MDF of multiplex worden gebruikt met een dikte van vier mm. Let op de maximale dikte van het plaatje, die wordt bepaald door de maximale ruimte tussen de onderkant van de drukknoppen en de bevestigingsmoer en de ruimte tussen de onderkant van ledhouders en de bevestigingsmoer. Bij dikkere plaat zijn de schakelaars en ledhouders te kort om nog vastgezet te kunnen worden

Aftekenen schakelaars en ledhouders

Nu het baanplan geprint, gelamineerd en gestanst is, kunnen de posities van schakelaars en ledhouders worden afgetekend op de bovenplaat van het tableau. Gebruik hiervoor het afgedrukte baanplan als template. Nu kunnen de gaten worden geboord. Neem een boortje dat ongeveer één mm groter is dan de schakelaars en de ledhouders. Hierdoor kunnen later eventuele kleine afwijkingen nog iets worden gecorrigeerd om de zaak mooi recht onder- c.q. naast elkaar te krijgen.

Schilderen

Er kan voor gekozen worden het schakeltableau te schilderen in een gewenste kleur. Dat is dan het gemakkelijkst doen voordat de print wordt bevestigd.

Bevestiging baanplan

Als alle gaten zijn geboord, kan het baanplan op de bovenplaat worden bevestigd.

Verlijmen

Wanneer het plaatje op maat gezaagd en geboord is, kan het baanplan op het plaatje worden gelijmd. Dit kan met meerdere soorten lijm, maar gewone houtlijm werkt prima. Let er wel op dat het geheel mooi strak en vlak is, dus geen bobbels door lijmkluiten. Laat het geheel goed drogen (zie gebruiksaanwijzing op de lijm).

Montage van de schakelaars en ledhouders

Wanneer het baanplan gelijmd is, kunnen de schakelaars en ledhouders gemonteerd worden in het schakeltableau. Let op een duidelijke plaatsing, welke kleur is niet belangrijk zolang bij twee kleuren alle leds en drukschakelaars voor 'rechtdoor' maar dezelfde kleur zijn en alle schakelaars voor 'afbuigend' ook allemaal van dezelfde andere kleur zijn.

Het elektrische deel

Voor het elektrische gedeelte van het schakeltableau dienen de verschillende onderdelen aan elkaar gesoldeerd te worden. Enige ervaring maakt het project wel eenvoudiger. Neem voor het solderen ruim de tijd. Meer informatie over solderen is te vinden in het artikel Handleiding voor het solderen.

Het schema

De schakelaars en leds worden volgens onderstaand schema aangesloten op de wissels. Daarbij wordt er uitgegaan van een analoge baan. Dit schema is ook te gebruiken op een digitale baan voor het analoog bedienen van de wissels.

Let op! De schakeling voor dit schakeltableau is gebaseerd op wissels met eindafschakeling.

E10.15.01-08.gif
Afbeelding: 03
Schema voor terugmelding van de wisselstanden met leds, voor wisselspanning of gelijkspanning, met drukschakelaars

Na drukken op schakelaar 1 zal het wissel omklappen, de eindschakelaar in stand B gaan staan en de groene led gaan branden. Bij drukken op schakelaar 2 zal het wissel omklappen naar de andere stand en zal de eindschakelaar weer in stand A komen en de rode led zal gaan branden.

Schema gemaakt door: Fred Eikelboom/Ronald Koerts


Schakeltableau-04.gif
Afbeelding: 04
Schema voor terugmelding van de wisselstanden met leds, voor wisselspanning of gelijkspanning, met tuimelschakelaar.
Na drukken op schakelaar 1 in richting A, zal het wissel omklappen, de eindschakelaar in stand B gaan staan en de groene led gaan branden. Daarna drukken op schakelaar 1 in richting B, dan zal het wissel omklappen naar de andere stand en zal de eindschakelaar weer in stand A gaan staan en de rode led zal gaan branden.
Schema gemaakt door: Fred Eikelboom/Ronald Koerts

Voor de trafo gaan we uit van een spanning van 14 of 16 V ~. Bij gebruik van gelijkspanning (12 V=) voor de voeding, dan moet de plus van die voeding aan de weerstandzijde aangesloten worden. In dat geval kunnen de diodes worden weggelaten.

Kroonstenen

Monteer aan de onderkant van het schakeltableau enkele klemmenstrippen. Klein formaat kroonstenen voldoen prima. Geef duidelijk aan voor welke aansluiting de klemmen bedoeld zijn. Net zoals op het baanplan bijv. W1, W2, enz.

Leds

Breng nu de leds aan in de ledhouders van 3 mm. De juiste kleuren op de juiste plaats. Bijvoorbeeld groen voor 'rechtdoor' en rood voor 'afbuigend'. Leds hebben een lange en een korte stugge aansluitdraad. De lange draad geeft de + (plus) van de led aan. Om het makkelijk te maken en de kans op fouten te minimaliseren, is het aan te bevelen de leds allemaal met b.v. de lange draad in dezelfde richting te monteren. Let op! Leds zijn polariteitgevoelig en moeten dus allemaal op dezelfde wijze worden aangesloten, anders werkt het niet en is de kans groot dat de led defect raakt. Zie het artikel Hoe sluit u leds aan. De groene of rode kleur van de leds zegt niets over het al dan niet bezet zijn van het blok achter het wissel, de led geeft alleen de stand van het wissel en de rijweg aan. Omdat er altijd maar één led per wissel brandt, kan ook voor een andere kleur gekozen worden, bijvoorbeeld geel.

Diodes

Let ook goed op hoe de diodes worden aangesloten (in serie met de leds). De kant zonder ring (= de anode, + plus) moet met de - (min, kathode) van de led verbonden worden. Bij gebruik van gelijkspanning kunnen de diodes worden weggelaten.

E10.15.01-06.jpg E10.15.01-07.jpg
Afbeelding: 05 Afbeelding: 06
Onderkant schakeltableau Onderkant schakeltableau
Foto gemaakt door: Henk Phielix Foto gemaakt door: Henk Phielix

Schakelaars

Nu kunnen schakelaar en leds per wisselsituatie worden aangesloten volgens het schema. Het kan verstandig zijn om op een klad-blad een overzicht te maken met alle verbindingen en nummering.

Voorschakelweerstand (serieweerstand)

Let-op.jpg
  LET OP
Vergeet niet de weerstand(en) op te nemen in de schakeling. Een led moet altijd worden gevoed via een voorschakelweerstand (of een constante stroombron).

De waarde van de weerstand is afhankelijk van de voedingsspanning en het type led. Uitleg over het berekenen van de waarde van de weerstand zie het artikel Minimale led voorschakelweerstand berekenen.

In het schema is één gemeenschappelijke voorschakelweerstand voor twee leds aangegeven, maar voor verschillende kleuren led moet per led een weerstand gebruikt worden. Als vuistregel kan een waarde van 1k (1000 Ω) gebruikt worden voor groene leds. Voor rode leds wordt 1k2 (1200 Ω) gebruikt omdat een rode led een lagere doorlaatspanning heeft. Als één kleur leds worden gebruikt kan wel één gemeenschappelijke weerstand worden gebruikt, zoals in het schema.

Tip: bouw of soldeer eerst een testschakeling c.q. in een testopstelling, om te zien hoe het precies moet. Dat voorkomt teleurstellingen en veel gezoek achteraf.

Koppeling baan met schakeltableau

Hoe de koppeling tussen de baan en het schakeltableau gemaakt wordt, is een persoonlijke keuze. Er kan gekozen worden om dit met een kabel rechtstreeks te doen, of dit met een connector/contactdoos uit te voeren. Voordeel van het laatste is, dat het schakeltableau in geval van aanpassingen of storingen makkelijk los is te koppelen om elders te kunnen werken.

E10.15.01-05.jpg
Afbeelding: 07
Koppeling met printerkabels
Foto gemaakt door: Henk Phielix


Bij het schakeltableau op de foto's is ervoor gekozen om de aansluiting uit te voeren met printerkabels. Kabels en chassisdelen (connectoren) zijn los verkrijgbaar in de elektronica hobbyzaak of ook bij de kringloopwinkel. De chassisdelen worden in het achterwandje van de onderbouw gemonteerd.

Rechtstreekse aansluiting met kabel

Wanneer gekozen wordt om het schakeltableau rechtstreeks met een kabel aan te sluiten, dan moeten de draden (paren) die naar de wissels gaan, worden aangesloten op de respectievelijke plaatsen op het klemmenblok.

Aansluiting met stekkers en chassisdelen

Wanneer gekozen wordt het schakeltableau via een kabel met stekker aan te sluiten, dan moeten er doorverbindingen komen tussen het klemmenblok (W1, W2, voeding, enz.) en het chassisdeel in de achterwand. Ook hier moet dan weer duidelijk aangegeven worden welke klemmen waarvoor zijn bedoeld (W1, W2, voeding, enz.) Afhankelijk van het aantal wissels en het aantal beschikbare contacten, moeten er dus met één of meerdere chassisdelen gemonteerd worden. Er zijn verschillende uitvoeringen in de handel met verschillend aantal contacten. Aan het uiteinde van de aansluitkabel komt dus ook per wissel een aderpaartje die weer genummerd moet worden (W1, W2, voeding (+), enz.). Deze aderparen worden dan weer aangesloten op de respectievelijke wissels en op de voeding. Alle massa-aansluitingen van de wissels (zwarte draad) worden aangesloten op de massa van de gelijkstroomvoeding, al-dan-niet via een centrale voedingsleiding onder de baan.

Testen

Als het schakeltableau gereed is, de draden voor de aansluitingen van de wissels (W1, W2, enz.) komende vanuit het schakeltableau zijn aangesloten aan de respectievelijke wissels, de voeding is aangesloten (bij gelijkspanning de plus (+) aan het schakeltableau en de min (-) aan de min-aansluiting van de wissels), dan kan het geheel worden getest.

  1. Test of de op het schakeltableau weergegeven wissels ook de werkelijke wissels op de baan betreffen. Mocht dit niet het geval zijn, pas de aansluitingen dan aan.
  2. Test of de wissels juist zijn aangesloten. Rechtdoor is rechtdoor en afbuigend is afbuigend. Mocht dit niet het geval zijn, verwissel de aansluitdraden aan de wissel dan.
  3. Test of de juiste led brandt. Bijv. groen bij rechtdoor en rood bij afbuigend. Mocht dit niet het geval zijn, verwissel dan de aansluitingen van de leds (aan de onderkant van het schakeltableau).

Onderbouw

Voor de onderbouw kan, net als voor het bovenblad, worden gekozen voor MDF. Voor de stevigheid is hier gekozen voor een dikte 9 mm. Om het schakeltableau een schuine opstelling te geven, is de achterzijde hoger dan de voorzijde. De zijkanten hebben dan aan de achterzijde de hoogte van de achterwand en aan de voorzijde de hoogte van de voorwand.

E10.15.01-03.jpg E10.15.01-04.jpg
Afbeelding: 08 Afbeelding: 09
Zijkant van het schakeltableau Voorzijde van het schakeltableau
Foto gemaakt door: Henk Phielix Foto gemaakt door: Henk Phielix

Bereikbaarheid van de bedrading

Om de bedrading onder de bovenplaat bereikbaar te houden, kan de bovenplaat met een pianoscharnier worden bevestigd aan de onderbouw. De onderbouw kan aan de onderkant ook open blijven.

Schilderen

Alvorens de onderbouw in elkaar te zetten, kan deze van een verflaag worden voorzien.

Gaten boren en solderen

Alvorens de onderbouw in elkaar te lijmen, is het raadzaam eerst de gaten voor de eventuele chassisdelen aan te brengen. Het is tevens raadzaam vóór de montage van de eventuele chassisdelen de draden hier aan te solderen, deze worden dan later weer aan het klemmenblok aangesloten. Denk aan het nummeren.

In elkaar zetten

Daarna kan de onderbouw simpel met een viertal klossen in de hoeken in elkaar gelijmd worden (eventueel kan dit ook met schroeven, of beide). Voor een goed resultaat is het aan te bevelen de onderbouw na het lijmen te klemmen met lijmtangen.


Meer informatie

Encyclopedie:
Externe websites:
Elektronica-internetshop.
Onderdelen, o.a. terugverende momentschakelaar.
LED elektronica-internetshop.
Onderdelen, o.a. terugverende momentschakelaar.
Diversen
Huib Maaskant. Universele Connector.
Berekenen van de voorschakelweerstand van leds.
Klaas Zondervan. Schema's e.d.



Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende
Contact met de redactie: Contact met de redactie 

Laatste wijziging: 13 april 2020 18:42 (CEST)