Persoonlijke instellingen

Het solderen: verschil tussen versies

Uit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken
k (Messing solderen)
(44 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
__NOTOC__
 
 
{{Koptekst
 
{{Koptekst
|Vorige= E11.15 - Lasersnijden en -graveren
+
|Vorige= Solderen
|Volgende= E11.18 - Etsen van seinen
+
|Volgende= Handleiding voor het solderen
 +
|VorigeMenu= Methoden, technieken en materialen
 
|Auteur= Hans van de Burgt
 
|Auteur= Hans van de Burgt
 
|Auteur2= Maykel Kastelijn
 
|Auteur2= Maykel Kastelijn
|Niveau= Gevorderde
 
|Aantalwoorden= 00000
 
|Aantalplaatjes= 00
 
|Aantalfilmpjes= 00
 
 
}}
 
}}
 +
{{Inhoudsopgave||Klein}}
 +
 
=== Basisprincipe van het solderen ===
 
=== Basisprincipe van het solderen ===
Bij solderen worden twee of meerdere metalen delen aaneengehecht met soldeersel. Het soldeersel bestaat doorgaans uit soldeertin, dat onder sterk verwarmen wordt gesmolten en bij afkoelen een harde verbinding laat ontstaan.
+
Bij '''solderen''' worden twee metalen delen aaneengehecht met een ander metaal; soldeer. In tegenstelling tot lassen smelt hierbij het metaal van het werkstuk niet. Zacht soldeer is een legering van (hoofdzakelijk) tin en andere metalen zoals zilver en koper, dat bij een specifieke temperatuur smelt en bij afkoelen een vaste verbinding tussen de twee delen laat ontstaan. Met 'hardsoldeer' wordt doorgaans messing bedoeld, of ook zilver. Wegens de Europese ''Restriction of Hazardous Substances'' (RoHS) richtlijn mag soldeer voor consumentenproducten sinds 2006 geen lood meer bevatten.
  
 
=== Waarvoor te gebruiken? ===
 
=== Waarvoor te gebruiken? ===
De techniek kan worden toegepast om draadjes aan elkaar vast te maken, elektronische onderdelen op een printplaat te monteren, of rails, bovenleidingmasten en zelfs complete messing-modellen in elkaar te zetten.
+
Solderen kan worden toegepast om draadjes aan elkaar vast te maken, elektronische onderdelen op een printplaat te monteren, of rails, bovenleidingmasten en complete messing modellen in elkaar te zetten.
  
=== Hoe maakt u een goede soldeerverbinding? ===
+
=== Een goede soldeerverbinding maken ===
Om een goede soldeerverbinding te krijgen, moet u met het volgende rekening houden:
+
Om een goede soldeerverbinding te krijgen, moet met het volgende rekening worden houden:
:* De te verbinden metaaloppervlakten moeten goed schoon zijn en vrij van oxide  
+
:* De te verbinden metaaloppervlakten moeten goed schoon zijn en vrij van oxide.
:* Het soldeer moet gedurende korte tijd goed hebben gevloeid  
+
:* Het soldeer moet gedurende korte tijd goed hebben gevloeid. Hiervoor is een specifieke temperatuur nodig. Ga uit van een temperatuur die iets hoger ligt dan het smeltpunt van het soldeertin.  
:* Hiervoor is een hoge temperatuur nodig. Ga uit van een temperatuur die iets hoger ligt dan het smeltpunt van het soldeertin. Als hulpmiddel kan gebruik gemaakt worden van een vloeimiddel (flux)
+
:* De soldeerverbinding mag niet meer bewegen tijdens het afkoelen.
:* De soldeerverbinding mag niet meer bewegen tijdens het afkoelen  
+
:* Werk snel, dat geeft doorgaans een beter resultaat.
:* Werk snel, dat geeft doorgaans een beter resultaat  
+
:* Verwijder na afloop de eventueel toegepaste vloeimiddelen. Sommige hebben namelijk corrosieve eigenschappen, waardoor de soldeerverbinding op termijn beschadigd raakt.
:* Verwijder na afloop de eventueel toegepaste vloeimiddelen. Sommige hebben namelijk corrosieve eigenschappen, waardoor de soldeerverbinding op termijn beschadigd raakt
 
  
In het [[Solderen|artikel over Solderen]] vindt u een handleiding hoe u een goede soldering (soldeerlas) maakt.
+
Deze Encyclopedie bevat een handleiding hoe een goede soldeerverbinding te maken, zie hieronder bij [[Het solderen#Meer informatie|'Meer informatie']].
  
=== Wat heeft u nodig? Het Gereedschap ===
+
=== Welk gereedschap is nodig? ===
Voor het maken van een goede soldeerverbinding heeft u verschillende gereedschappen nodig. De soldeerbout of beter de soldeerbouten dienen te beschikken over het juiste vermogen om de temperatuur te bereiken die voor uw soldeerklus of klussen nodig is. Daarnaast is het prettig als u snel kunt werken. Vooral bij elektronicaklussen, omdat de onderdelen maar betrekkelijk weinig warmte kunnen verdragen.
+
Voor het maken van een goede soldeerverbinding zijn verschillende gereedschappen nodig. De soldeerbout of beter de soldeerbouten dienen te beschikken over het juiste vermogen om de temperatuur te bereiken die voor de soldeerklus nodig is. Daarnaast is het soms prettig om snel te kunnen werken, vooral bij elektronicaklussen, omdat de onderdelen maar betrekkelijk weinig warmte kunnen verdragen. Duurdere 'soldeerstations' hebben een instelbare temperatuurregeling.
  
 
Binnen de modelbouw zijn meerdere typen soldeerklussen te onderscheiden, die elk vragen om specifiek gereedschap. Ga uit van de volgende 'klussen':
 
Binnen de modelbouw zijn meerdere typen soldeerklussen te onderscheiden, die elk vragen om specifiek gereedschap. Ga uit van de volgende 'klussen':
* Elektronica solderen
+
* Elektronica solderen.
* Spoorstaven solderen
+
* Spoorstaven solderen.
* Messing solderen
+
* Messing solderen.
 +
 
 +
- electronica.
  
<u>Elektronica solderen</u>
+
Hierbij kan gedacht worden aan het solderen van draadjes aan elkaar, draadjes aan de spoorstaven en het solderen van elektronicaonderdelen op een printplaat. Voor deze werkzaamheden is een soldeerbout van 15 tot 30 watt, voorzien van een fijne, puntige stift voldoende. Een soldeerbout met thermostaat verdient de voorkeur, maar is niet echt noodzakelijk. Gebruik voor printplaten uitsluitend harskernsoldeer. S39 en vergelijkbare vloeimiddelen mogen nooit bij elektronica gebruikt worden want deze zullen de printsporen (koperbanen) langzaam aantasten en dan werkt de schakeling niet meer.
  
Hierbij moet gedacht worden aan het solderen van draadjes aan elkaar en het solderen van elektronica onderdelen op een printplaat. Voor deze werkzaamheden is een soldeerbout van 15 tot 30 watt, voorzien van een fijne, puntige stift voldoende. Een model met een thermostaat verdient de voorkeur, maar is niet echt noodzakelijk.
+
Na het solderen kunnen harsresten worden verwijderd. Daardoor is goed te zien of alle verbindingen correct zijn en of er niet per ongeluk een kortsluiting is ontstaa. Controleer dit altijd zorgvuldig, eventueel met een loupe of vergrootglas, voordat de voedingsspanning wordt ingeschakeld.
  
<u>Spoorstaven solderen</u>
+
- Spoorstaven solderen.
  
Om spanning van- en naar de modeltrein op de rails te krijgen is het mooier en gemakkelijker om een draadje aan de rails te solderen. Daarnaast kan het ook zijn dat u een spoorstaaf wilt fixeren aan de modulebak, dat kunt u doen door de spoorstaaf aan een messing spijker vast te solderen. Dit is wat zwaarder werkt omdat er veel metaal is dat tijdelijk snel verhit moet worden. Met een zwaardere soldeerbout van 40 - 100 watt met een wat grovere afgeplatte stift is dit goed te doen. Een alternatief is een weerstand-soldeerapparaat, maar deze zijn doorgaans erg duur. Op internet zijn een aantal bouwhandleidingen van een weerstand-soldeerapparaat te vinden.
+
Om spanning van- en naar de modeltrein op de rails te krijgen is het mooier en gemakkelijker om een draadje aan de rails te solderen, zie daarvoor de artikelen: ''[[Bedrading aan spoorstaaf solderen]]'' en ''[[centrale voedingsleiding]]''. Daarnaast kan het ook zijn dat een spoorstaaf gefixeerd moet worden aan de rand van de modulebak, dat is te doen door de spoorstaaf aan een messing spijker of schroef vast te solderen, of aan een stukje printplaat. Dit is wat zwaarder werk omdat er veel metaal aanwezig is, dat tijdelijk snel verhit moet worden. Met een zwaardere soldeerbout van 40 - 100 watt, met een wat dikkere afgeplatte stift is dit goed te doen. Een alternatief is een weerstandsoldeerapparaat (WSA), maar deze zijn doorgaans erg duur. Op ket internet is wel een aantal handleidingen vorr een zelfbouw WSA te vinden.
  
<u>Messing Solderen</u>
+
{{Afbeelding
 +
|Bestand= E02.06.04.800px-Hobbybout25watt.jpg
 +
|Grootte= 350px
 +
|Volgnummer= 01
 +
|Omschrijving= Soldeerbout
 +
|Bron= Wikimedia Commons [[Bestand:CCimage.jpg|15px|link=http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl]]
 +
|Positie= Rechts
 +
}}
  
Voor het solderen van messing-modellen kan gebruik worden gemaakt van een aantal soldeergereedschappen zoals:
+
- Messing
* een soldeerbout,
+
Voor het solderen van messingmodellen kan gebruik worden gemaakt van een aantal soldeergereedschappen zoals:
* een gasbrander  
+
* een soldeerbout;
* een weerstand-soldeerapparaat
+
* een gasbrander;
 +
* een weerstandsoldeerapparaat.
  
<u>De soldeerbout</u>
+
==== De soldeerbout ====
 +
Voor het solderen van messingmodellen of bijvoorbeeld printkroonsteentjes is een soldeerbout van minimaal 40 Watt aan te raden omdat de warmte snel in het werkstuk of onderdeel verdwijnt. Zwaarder kan ook, maar hiervoor zijn niet altijd fijne punten leverbaar. Gebruik zgn. ''Long life''-stiften met een redelijk spitse punt. Deze punt dient een glad vlak te hebben van ongeveer drie mm, met een wat groter contactvlak. Deze soldeerbout is te gebruiken om de 'normale' onderdelen aan elkaar te zetten. ''Long life'' stiften hebben een coating die corrosie van de koperkern voorkomt, aan deze stiften mag niet worden gevijld of geschuurd omdat daarmee de coating verdwijnt.
  
Voor het solderen van messing-modellen is een soldeerbout van minimaal 40 Watt aan te raden. Zwaarder kan ook, maar hiervoor zijn niet altijd fijne punten leverbaar. Vraag bij uw gereedschaphandelaar naar zgn. 'Longlife'-stiften met een redelijk spitse punt. Deze punt dient een glad vlak te hebben van ongeveer drie mm, zodat u een wat groter contactvlak krijgt. De soldeerbout gebruikt u om de 'normale' onderdelen aan elkaar te zetten.<br />
+
{| class="wikitable"
<font color "red">Gebruik een niet corrosief vloeimiddel (b.v. S 65, <u>'''GEEN S 39!!'''</u>)</font color> en soldeer zonder harskern. Ontvet de onderdelen eerst goed en zorg voor voldoende houvast aan het onderdeel. Te dicht bij de soldeerplaats vasthouden zult u vlug afleren ....
+
| valign='center'| [[Bestand:Let-op.jpg|50px|center]]<small>&nbsp;&nbsp;'''LET OP'''</small>||valign='top'|<b>Gebruik een niet corrosief vloeimiddel (b.v. S 65, <u>'''GEEN S 39!!'''</u>) en soldeer zonder harskern. Ontvet de onderdelen eerst goed en zorg voor voldoende houvast aan het onderdeel.</b>
 +
|-
 +
|}
  
<u>De Soldeerbrander</u>
+
==== De soldeerbrander ====
 +
Dit apparaat werkt zeer snel en eenvoudig. Er zijn verschillende kwaliteiten leverbaar.
  
Dit apparaat werkt zeer snel en eenvoudig. Er zijn verschillende kwaliteiten leverbaar. <font color "red">'''Let op!!''' De goedkoopste 'penbrandertjes' (voor ongeveer &euro;10 verkrijgbaar) zijn soms erg onbetrouwbaar en bijna nooit geheel gasdicht. '''Probeer deze dus alvorens u deze koopt, want bij lekken kunnen er gevaarlijke situaties ontstaan!'''</font color> Mocht u een dergelijk eenvoudig apparaat gebruiken, zorg dan voor een goede houder en een waxinelichtje voor het aansteken van de brander. Mocht u verdere plannen op soldeergebied hebben, dan loont de aanschaf van een staand regelbaar brandertje zich zeker. Deze kosten ongeveer &euro;50 (prijspeil 2011), maar als u er een heeft, wilt u niet meer zonder (totdat u overstapt op een weerstand- soldeerapparaat ...). Ook de brander heeft zijn voor- en nadelen. Het voordeel is snelheid. U kunt vooral in combinatie met de genoemde soldeerverf erg snel werken. Een nadeel is vaak de hoge temperatuur.
+
{| class="wikitable"
 +
| valign='center'| [[Bestand:Let-op.jpg|50px|center]]<small>&nbsp;&nbsp;'''LET OP'''</small>||valign='top'| '''De goedkoopste 'penbrandertjes' (voor ongeveer &euro;10 verkrijgbaar) zijn soms erg onbetrouwbaar en bijna nooit geheel gasdicht.  
 +
|-
 +
|}
  
Soldeerverf aan de achterzijde op een paar plaatsen aanbrengen en snel verhitten met een spitse vlam en de delen zitten vast zonder spanning of kromtrekken. Zoals vermeld is de hoge temperatuur ook vaak het nadeel van een brandertje. Een messing plaat is hier goed tegen bestand, maar dunne draad vaak niet! Ook in de buurt van kunststof-onderdelen kunt u de brander beter niet gebruiken! In alle overige gevallen werkt de brander na enige oefening vaak sneller en effectiever dan de soldeerbout.
+
{{Afbeelding
 +
|Bestand= E02.06.05.450px-Soldeerstation.jpg
 +
|Grootte= Zeer klein
 +
|Volgnummer= 02
 +
|Omschrijving= Soldeerstation
 +
|Bron= Wikimedia Commons [[Bestand:CCimage.jpg|15px|link=http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl]]
 +
|Positie= Rechts
 +
}}
 +
Zorg voor een goede houder en een waxinelichtje voor het aansteken van de brander als deze geen vonkontsteking heeft. Voor verdere plannen op soldeergebied loont de aanschaf van een staand regelbaar brandertje zich zeker. Deze kosten ongeveer &euro;50 (prijspeil 2011).  
  
<u>Weerstandsolderen</u>
+
Soldeerverf of soldeerpasta is fijn verdeeld soldeer in een vloeimiddel, aan de achterzijde op een paar plaatsen aanbrengen en snel verhitten met een spitse vlam en de delen zitten vast zonder spanning of kromtrekken. Zoals vermeld is de hoge temperatuur ook vaak het nadeel van een brander. Een messing plaat is hier goed tegen bestand, maar dunne draad vaak niet. Ook in de buurt van kunststof-onderdelen is de brander beter niet te gebruiken. In alle overige gevallen werkt de brander na enige oefening vaak sneller en effectiever dan de soldeerbout.
  
Deze techniek heeft als vereiste een (prijzig, &euro;200 tot &euro;300 (prijspeil 2011) weerstand-soldeerapparaat(WSA). Bij een weerstand-soldeerapparaat wordt stroom door de te solderen onderdelen gevoerd. Deze stroom zorgt voor een zeer snelle plaatselijke verhitting van het werkstuk. Er is geen opwarmtijd en met soldeerverf werkt het ideaal snel en schoon. Al de modelbouwers die wij spreken met een WSA zweren er sindsdien bij.
+
=== Weerstandsolderen ===
 +
Deze techniek heeft als vereiste een (prijzig, &euro;200 tot &euro;300 (prijspeil 2011) weerstandsoldeerapparaat. Bij een weerstand-soldeerapparaat wordt stroom door de te solderen onderdelen en de koolstof soldeerstift gevoerd. De stroom zorgt voor een zeer snelle plaatselijke verhitting van het werkstuk ter plaatse van de koolstift. Er is geen opwarmtijd en met soldeerverf werkt het ideaal, snel en schoon.
  
 
=== Hulpmiddelen: extra handen ===
 
=== Hulpmiddelen: extra handen ===
De delen moeten elkaar goed raken, zonder dat u ze met de handen moet vasthouden. U gebruikt beide handen voor het vasthouden van de bout en het soldeertin. Het 'vasthouden' van de onderdelen kan het werk lichter maken. Daarbij kan gedacht worden aan:
+
De delen moeten elkaar goed raken, zonder ze met de handen vast te houden. Beide handen gebruiken voor het vasthouden van de bout en het soldeertin. Het 'vasthouden' van het werkstuk kan met krokodilklemmen of een 'derde hand'. Krokodilklemmen zijn gewone klemmen met een platte bek. Daardoor kunnen ze bijna alle onderdelen vastpakken. De klemmen kunnen eventueel ook op flexibele stangen zitten en vastgemaakt worden aan de werkbank. Het nadeel van de soldeerbout is het verhitten van noiet allen de soldeerplek maar het gehele werkstuk. Soms kunnen onderdelen op andere plaatsen loslaten tijdens het solderen. Een goede oplossing is te vinden in het gebruik van natte watjes. Plaats deze rond de omliggende onderdelen zodat deze niet los kunnen komen. Hiermee zijn  verbazend dicht op elkaar onderdelen te solderen. Het verhitten van de onderdelen kan tot nog een probleem leiden, namelijk kromtrekken. Dit geldt dan vooral bij het vastzetten van grotere onderdelen aan elkaar. Een voorbeeld is het solderen van dunne stelbalken aan een veel groter onderstel. Daarom worden de delen slechts op een paar plaatsen vastgezet in plaats van over de volledige lengte.
* Krokodillenklemmen
 
* De 'derde hand'
 
  
<u>Krokodillenklemmen.</u>
+
Het voordeel van een bout t.o.v. een brander is de temperatuursbeheersing bij kleine onderdelen. Vooral dunne draad (of een zijwand) kan daarbij snel te heet worden en daardoor slap worden. Draad kan zelfs verbranden. Bij het solderen van zijwanden bij voorkeur de bout gebruiken. Resten soldeer met een schrapertje wegkrabben en de rest oppoetsen met een glasvezelpen. Probeer altijd zoveel mogelijk onderdelen vanuit plaatsen die niet in het zicht komen vast te zetten (binnenzijde). Hiermee is rekening gehouden in het ontwerp van de modellen.
  
Dit zijn gewone klemmen met een platte bek. Daardoor kunnen ze bijna alle onderdelen vastpakken. De klemmen kunnen eventueel ook op flexibele stangen zitten en vast gemaakt worden aan de werkbank.
+
=== Overige hulpmiddelen ===
 +
Naast hulpmiddelen voor het vasthouden, kunnen de volgende hulpmiddelen helpen het werk netter te maken, bijvoorbeeld door het koelen van onderdelen en het onderhouden van de soldeerbout.
 +
* sponsje; gebruik een vochtige spons om de stift tijdens het soldeerwerk schoon te vegen. Bij gebruik van een te natte spons 'schrikt' het metaal (van de stift) en is deze eerder versleten.
 +
* vijltje; zorg ervoor dat de soldeerbout altijd glad en schoon is. De meeste soldeerstiften zijn van koper. Een nadeel van koper is dat het door tin oxideert. Verwijder daarom regelmatig de zwarte oxidatielaag van de stift. Gebruik hiervoor een vijl. Het verdient overigens ook aanbeveling om de stift(en) regelmatig te vervangen. (Aan een ''long life'' stift mag niet worden geschuurd of gevijld omdat dan de coating er af gaat.)
  
<u>De 'derde hand'</u>
+
=== Soldeer en vloeimiddel ===
 
+
Behalve verschillend gereedschap vragen de verschillende soldeerwerkjes ook aangepast soldeertin en vloeimiddel.
Gebruik eventueel een 'derde hand'. Het nadeel van de soldeerbout is het verhitten van het geheel. Vaak kunnen onderdelen op andere plaatsen loslaten tijdens het solderen. Een goede oplossing is te vinden in het gebruik van natte watjes. Deze plaatst u om de omliggende onderdelen zodat deze niet los kunnen komen. U kunt hierdoor verbazend dicht op elkaar onderdelen solderen. Het verhitten van de onderdelen kan tot nog een probleem leiden, namelijk kromtrekken. Dit geld dan vooral bij het vastzetten van grotere onderdelen aan elkaar. Een voorbeeld is het solderen van dunne stelbalken aan het (stuk grotere) onderstel. U zet de delen daarom slechts op een paar plaatsen vast in plaats van het geheel over de volledige lengte te solderen.
 
 
 
Het voordeel van een bout t.o.v. een brandertje is de temperatuursbeheersing bij kleine onderdelen. Vooral dunne draad (of een zijwand!) kan daarbij snel te heet worden en daardoor erg slap worden. Draad kunt u zelfs verbranden. Bij het solderen van de zijwanden dus bij voorkeur de bout gebruiken. Resten soldeer kunt u met een schrapertje wegkrabben en de rest oppoetsen met de glasvezelpen. Probeer altijd zoveel mogelijk onderdelen vanuit plaatsen die niet in het zicht komen vast te zetten (binnenzijde). Hiermee is rekening gehouden in het ontwerp van de modellen.
 
 
 
=== Hulpmiddelen ===
 
Naast hulpmiddelen voor het vasthouden kunnen de volgende hulpmiddelen helpen het werk netter te maken, bijvoorbeeld door het koelen van onderdelen en het onderhouden van uw soldeerbout.
 
* watten
 
* sponsje
 
* vijltje
 
 
 
<u>Watten</u>
 
 
 
Het nadeel van de soldeerbout is het verhitten van het geheel. Vaak kunnen onderdelen op andere plaatsen loslaten tijdens het solderen. Een goede oplossing is te vinden in het gebruik van natte watjes. Deze plaatst u om de omliggende onderdelen zodat deze niet los kunnen komen. U kunt hierdoor onderdelen verbazend dicht op elkaar solderen. Het verhitten van de onderdelen kan tot nog een probleem leiden, namelijk kromtrekken. Dit geldt dan vooral bij het vastzetten van grotere onderdelen aan elkaar.
 
 
 
<u>Sponsje</u>
 
 
 
Om de stift tijdens het soldeerwerk schoon te krijgen, gebruikt u een <u>'''vochtige'''</u> spons. Bij gebruik van een te natte spons 'schrikt' het metaal (van de stift), en is deze eerder versleten. Dus u moet de spons zeer goed uitknijpen.
 
 
 
<u>Vijltje</u>
 
 
 
Zorg ervoor dat de soldeerbout altijd glad en schoon is. De meeste soldeerstiften zijn van koper. Een nadeel van koper is dat het door tin oxideert. Verwijder daarom regelmatig de zwarte oxidatielaag van de stift. U gebruikt hiervoor een vijl. Het verdient overigens ook aanbeveling om uw stift(en) regelmatig te vervangen.
 
 
 
=== Soldeer- en vloeimiddel ===
 
Behalve verschillend gereedschap, vragen de verschillende soldeerwerkjes ook aangepaste soldeertin en vloeimiddel.
 
  
 
=== Elektronica soldeerwerk ===
 
=== Elektronica soldeerwerk ===
Voor soldeerwerk aan elektronische onderdelen en aan elektrische verbindingen gebruik u harskernsoldeer. Dit soldeertin bevat een ingebouwd vloeimiddel. Ieder elektronicazaak kan u aan dit type soldeertin helpen.  
+
Voor soldeerwerk aan elektronische onderdelen en aan elektrische verbindingen mag alleen harskernsoldeer worden gebruikt. Dit soldeer bevat een vloeimiddel. Iedere elektronica speciaalzaak levert dit type soldeertin. Gebruik voor elektronische verbindingen nooit vloeibare flux of verdund fosforzuur.
  
 
=== Spoorstaven solderen ===
 
=== Spoorstaven solderen ===
Harskernsoldeer kan ook prima gebruikt worden voor het solderen van spoorstaven. Bij rails van nieuwzilver moet u de staven vooraf echter wel goed schoonschuren, anders vloeit het soldeer niet voldoende. Als dat niet helpt, gebruikt u een beetje zuurvrij soldeervet. Gebruik voor elektronische verbindingen echter nooit vloeibare flux of verdund fosforzuur.
+
Harskernsoldeer kan ook prima gebruikt worden voor het solderen van spoorstaven. Bij rails van nieuwzilver moeten de staven vooraf echter wel goed geschuurd worden, anders hecht het soldeer niet voldoende. Als dat schuren niet helpt, kan zuurvrij soldeer'vet' worden gebruikt.  
  
 
=== Messing solderen ===
 
=== Messing solderen ===
Allereerst willen wij u adviseren te werken met soldeerverf of soldeer pasta! Dit is het ideale soldeermiddel voor messing bouwsets. Soldeerverf is een mengsel van soldeervloeistof en gemalen tin. Soldeerpasta is een dikkere variant ervan welke u kunt verdunnen tot 'verf'. U brengt deze soldeerverf met een kwastje aan op de juiste plaats en verhit het met een soldeerbout, vlam of WSA. Even wachten tot het tin vloeit (gaat koken) en af laten koelen. U zult zien dat er slechts een zeer dun laagje soldeer achterblijft welke u gemakkelijk met de glasvezelpen verwijdert. Het materiaal laat nagenoeg geen resten achter en het restant vloeimiddel laat zich met een sopje zeer eenvoudig verwijderen. Bij normaal soldeer heeft u kans op meer overtollig tin en dient u het object warmer te maken, door het meestal hogere smeltpunt.
+
Werk voor het solderen van messing modellen met soldeerverf of soldeerpasta. Dit is hiervoor het ideale soldeermiddel. Breng de soldeerverf met een kwastje aan op de te solderen verbinding en verhit de plek met een soldeerbout, vlam of WSA. Even wachten tot het tin vloeit (gaat koken) en af laten koelen. Er blijft dan een dun laagje soldeer achter dat eventueel nog makkelijk met de glasvezelpen is te verwijderen. Soldeerverf laat nagenoeg geen resten achter en het restant vloeimiddel is met een sopje zeer eenvoudig te verwijderen. Bij normaal soldeer bestaat kans op overtollig tin en dan dient het werkstuk warm gemaakt te worden door het meestal hogere smeltpunt.
 +
 
 
{{Linkssectie begin
 
{{Linkssectie begin
 
|Box= AlleenInfo
 
|Box= AlleenInfo
Regel 116: Regel 117:
 
}}
 
}}
 
{{Link intern
 
{{Link intern
|Link= Solderen
+
|Link= Bedrading aan spoorstaaf solderen
 +
|Linknaam= Bedrading aan spoorstaaf solderen
 +
}}
 +
{{Link intern
 +
|Link= Handleiding voor het solderen
 
|Linknaam= Handleiding voor het solderen
 
|Linknaam= Handleiding voor het solderen
 
}}
 
}}
 +
{{Link intern
 +
|Link= Het gereedschap van de modelspoorder
 +
|Linknaam= Het gereedschap van de modelspoorder
 +
}}
 +
{{Link intern
 +
|Link= Veilig werken
 +
|Linknaam= Veilig werken
 +
}}
 +
{{Linkssectie scheiding}}
 
{{Linkssectie tussenkop
 
{{Linkssectie tussenkop
|Koptekst= Op internet is veel extra informatie over het solderen te vinden. Hieronder staan een paar websites:
+
|Koptekst= Externe websites:
 +
}}
 +
{{Link Conrad-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 34
 +
|ExtraInfo= Overzicht van soldeerbouten.
 +
}}
 +
{{Link MKmodelbouwstudio-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 2
 +
|ExtraInfo= Informatie over het solderen.
 
}}
 
}}
{{Link extern
+
{{Link Rainer Lussi-Meerkeuze
|Omschrijving= Website Rainer L&uuml;ssi
+
|Volgnr= 3
|Link= http://www.stayathome.ch
+
|ExtraInfo= Informatie over het solderen.
 
}}
 
}}
{{Link extern
+
{{Link Algemeen-Meerkeuze
|Omschrijving= Website MKmodelstudio
+
|Volgnr= 321 <!-- store -->
|Link= http://www.mkmodelbouwstudio.nl/index.htm
+
|ExtraInfo= Informatie over het solderen. Tevens een instructiefilmpje over het solderen.
}}
 
{{Link extern
 
|Omschrijving= Website Conrad
 
|Link= http://www.conrad.nl
 
 
}}
 
}}
 
{{Linkssectie einde}}
 
{{Linkssectie einde}}
 
<small>
 
:En [http://store.curiousinventor.com/guides/how_to_solder hier] vindt u ook interessante informatie over het solderen, en is tevens een filmpje over het solderen te zien.</small>
 
  
 
{{Voettekst
 
{{Voettekst
|Vorige= E11.15 - Lasersnijden en -graveren
+
|Vorige= Solderen
|Volgende= E11.18 - Etsen van seinen
+
|Volgende= Handleiding voor het solderen
 +
|VorigeMenu= Methoden, technieken en materialen
 
}}
 
}}
 
+
{| width="100%"
[[Categorie: Alles|S]]
+
|- valign="top"
[[Categorie: Artikel|Solderen]]
+
! scope="row" width="77%" |
[[Categorie: Bedrading|Solderen]]
+
| <small>Laatste wijziging: 23 nov 2019 17:03 (CET)</small>
[[Categorie: Praktijk|Solderen]]
+
[[Categorie: Alles|H]]
[[Categorie: Technieken|Solderen]]
+
[[Categorie: Artikel|Het solderen]]
[[Categorie: Hans van de Burgt|S]]
+
[[Categorie: Bedrading|H]]
[[Categorie: Maykel Kastelijn|S]]
+
[[Categorie: Praktijk|H]]
 +
[[Categorie: Solderen|H]]
 +
[[Categorie: Technieken|H]]
 +
[[Categorie: Hans van de Burgt|H]]
 +
[[Categorie: Maykel Kastelijn|H]]

Versie van 23 nov 2019 om 17:10

Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteurs: Hans van de Burgt en Maykel Kastelijn


Basisprincipe van het solderen

Bij solderen worden twee metalen delen aaneengehecht met een ander metaal; soldeer. In tegenstelling tot lassen smelt hierbij het metaal van het werkstuk niet. Zacht soldeer is een legering van (hoofdzakelijk) tin en andere metalen zoals zilver en koper, dat bij een specifieke temperatuur smelt en bij afkoelen een vaste verbinding tussen de twee delen laat ontstaan. Met 'hardsoldeer' wordt doorgaans messing bedoeld, of ook zilver. Wegens de Europese Restriction of Hazardous Substances (RoHS) richtlijn mag soldeer voor consumentenproducten sinds 2006 geen lood meer bevatten.

Waarvoor te gebruiken?

Solderen kan worden toegepast om draadjes aan elkaar vast te maken, elektronische onderdelen op een printplaat te monteren, of rails, bovenleidingmasten en complete messing modellen in elkaar te zetten.

Een goede soldeerverbinding maken

Om een goede soldeerverbinding te krijgen, moet met het volgende rekening worden houden:

  • De te verbinden metaaloppervlakten moeten goed schoon zijn en vrij van oxide.
  • Het soldeer moet gedurende korte tijd goed hebben gevloeid. Hiervoor is een specifieke temperatuur nodig. Ga uit van een temperatuur die iets hoger ligt dan het smeltpunt van het soldeertin.
  • De soldeerverbinding mag niet meer bewegen tijdens het afkoelen.
  • Werk snel, dat geeft doorgaans een beter resultaat.
  • Verwijder na afloop de eventueel toegepaste vloeimiddelen. Sommige hebben namelijk corrosieve eigenschappen, waardoor de soldeerverbinding op termijn beschadigd raakt.

Deze Encyclopedie bevat een handleiding hoe een goede soldeerverbinding te maken, zie hieronder bij 'Meer informatie'.

Welk gereedschap is nodig?

Voor het maken van een goede soldeerverbinding zijn verschillende gereedschappen nodig. De soldeerbout of beter de soldeerbouten dienen te beschikken over het juiste vermogen om de temperatuur te bereiken die voor de soldeerklus nodig is. Daarnaast is het soms prettig om snel te kunnen werken, vooral bij elektronicaklussen, omdat de onderdelen maar betrekkelijk weinig warmte kunnen verdragen. Duurdere 'soldeerstations' hebben een instelbare temperatuurregeling.

Binnen de modelbouw zijn meerdere typen soldeerklussen te onderscheiden, die elk vragen om specifiek gereedschap. Ga uit van de volgende 'klussen':

  • Elektronica solderen.
  • Spoorstaven solderen.
  • Messing solderen.

- electronica.

Hierbij kan gedacht worden aan het solderen van draadjes aan elkaar, draadjes aan de spoorstaven en het solderen van elektronicaonderdelen op een printplaat. Voor deze werkzaamheden is een soldeerbout van 15 tot 30 watt, voorzien van een fijne, puntige stift voldoende. Een soldeerbout met thermostaat verdient de voorkeur, maar is niet echt noodzakelijk. Gebruik voor printplaten uitsluitend harskernsoldeer. S39 en vergelijkbare vloeimiddelen mogen nooit bij elektronica gebruikt worden want deze zullen de printsporen (koperbanen) langzaam aantasten en dan werkt de schakeling niet meer.

Na het solderen kunnen harsresten worden verwijderd. Daardoor is goed te zien of alle verbindingen correct zijn en of er niet per ongeluk een kortsluiting is ontstaa. Controleer dit altijd zorgvuldig, eventueel met een loupe of vergrootglas, voordat de voedingsspanning wordt ingeschakeld.

- Spoorstaven solderen.

Om spanning van- en naar de modeltrein op de rails te krijgen is het mooier en gemakkelijker om een draadje aan de rails te solderen, zie daarvoor de artikelen: Bedrading aan spoorstaaf solderen en centrale voedingsleiding. Daarnaast kan het ook zijn dat een spoorstaaf gefixeerd moet worden aan de rand van de modulebak, dat is te doen door de spoorstaaf aan een messing spijker of schroef vast te solderen, of aan een stukje printplaat. Dit is wat zwaarder werk omdat er veel metaal aanwezig is, dat tijdelijk snel verhit moet worden. Met een zwaardere soldeerbout van 40 - 100 watt, met een wat dikkere afgeplatte stift is dit goed te doen. Een alternatief is een weerstandsoldeerapparaat (WSA), maar deze zijn doorgaans erg duur. Op ket internet is wel een aantal handleidingen vorr een zelfbouw WSA te vinden.


E02.06.04.800px-Hobbybout25watt.jpg
Afbeelding: 01
Soldeerbout
Bron: Wikimedia Commons CCimage.jpg


- Messing Voor het solderen van messingmodellen kan gebruik worden gemaakt van een aantal soldeergereedschappen zoals:

  • een soldeerbout;
  • een gasbrander;
  • een weerstandsoldeerapparaat.

De soldeerbout

Voor het solderen van messingmodellen of bijvoorbeeld printkroonsteentjes is een soldeerbout van minimaal 40 Watt aan te raden omdat de warmte snel in het werkstuk of onderdeel verdwijnt. Zwaarder kan ook, maar hiervoor zijn niet altijd fijne punten leverbaar. Gebruik zgn. Long life-stiften met een redelijk spitse punt. Deze punt dient een glad vlak te hebben van ongeveer drie mm, met een wat groter contactvlak. Deze soldeerbout is te gebruiken om de 'normale' onderdelen aan elkaar te zetten. Long life stiften hebben een coating die corrosie van de koperkern voorkomt, aan deze stiften mag niet worden gevijld of geschuurd omdat daarmee de coating verdwijnt.

Let-op.jpg
  LET OP
Gebruik een niet corrosief vloeimiddel (b.v. S 65, GEEN S 39!!) en soldeer zonder harskern. Ontvet de onderdelen eerst goed en zorg voor voldoende houvast aan het onderdeel.

De soldeerbrander

Dit apparaat werkt zeer snel en eenvoudig. Er zijn verschillende kwaliteiten leverbaar.

Let-op.jpg
  LET OP
De goedkoopste 'penbrandertjes' (voor ongeveer €10 verkrijgbaar) zijn soms erg onbetrouwbaar en bijna nooit geheel gasdicht.


E02.06.05.450px-Soldeerstation.jpg
Afbeelding: 02
Soldeerstation
Bron: Wikimedia Commons CCimage.jpg

Zorg voor een goede houder en een waxinelichtje voor het aansteken van de brander als deze geen vonkontsteking heeft. Voor verdere plannen op soldeergebied loont de aanschaf van een staand regelbaar brandertje zich zeker. Deze kosten ongeveer €50 (prijspeil 2011).

Soldeerverf of soldeerpasta is fijn verdeeld soldeer in een vloeimiddel, aan de achterzijde op een paar plaatsen aanbrengen en snel verhitten met een spitse vlam en de delen zitten vast zonder spanning of kromtrekken. Zoals vermeld is de hoge temperatuur ook vaak het nadeel van een brander. Een messing plaat is hier goed tegen bestand, maar dunne draad vaak niet. Ook in de buurt van kunststof-onderdelen is de brander beter niet te gebruiken. In alle overige gevallen werkt de brander na enige oefening vaak sneller en effectiever dan de soldeerbout.

Weerstandsolderen

Deze techniek heeft als vereiste een (prijzig, €200 tot €300 (prijspeil 2011) weerstandsoldeerapparaat. Bij een weerstand-soldeerapparaat wordt stroom door de te solderen onderdelen en de koolstof soldeerstift gevoerd. De stroom zorgt voor een zeer snelle plaatselijke verhitting van het werkstuk ter plaatse van de koolstift. Er is geen opwarmtijd en met soldeerverf werkt het ideaal, snel en schoon.

Hulpmiddelen: extra handen

De delen moeten elkaar goed raken, zonder ze met de handen vast te houden. Beide handen gebruiken voor het vasthouden van de bout en het soldeertin. Het 'vasthouden' van het werkstuk kan met krokodilklemmen of een 'derde hand'. Krokodilklemmen zijn gewone klemmen met een platte bek. Daardoor kunnen ze bijna alle onderdelen vastpakken. De klemmen kunnen eventueel ook op flexibele stangen zitten en vastgemaakt worden aan de werkbank. Het nadeel van de soldeerbout is het verhitten van noiet allen de soldeerplek maar het gehele werkstuk. Soms kunnen onderdelen op andere plaatsen loslaten tijdens het solderen. Een goede oplossing is te vinden in het gebruik van natte watjes. Plaats deze rond de omliggende onderdelen zodat deze niet los kunnen komen. Hiermee zijn verbazend dicht op elkaar onderdelen te solderen. Het verhitten van de onderdelen kan tot nog een probleem leiden, namelijk kromtrekken. Dit geldt dan vooral bij het vastzetten van grotere onderdelen aan elkaar. Een voorbeeld is het solderen van dunne stelbalken aan een veel groter onderstel. Daarom worden de delen slechts op een paar plaatsen vastgezet in plaats van over de volledige lengte.

Het voordeel van een bout t.o.v. een brander is de temperatuursbeheersing bij kleine onderdelen. Vooral dunne draad (of een zijwand) kan daarbij snel te heet worden en daardoor slap worden. Draad kan zelfs verbranden. Bij het solderen van zijwanden bij voorkeur de bout gebruiken. Resten soldeer met een schrapertje wegkrabben en de rest oppoetsen met een glasvezelpen. Probeer altijd zoveel mogelijk onderdelen vanuit plaatsen die niet in het zicht komen vast te zetten (binnenzijde). Hiermee is rekening gehouden in het ontwerp van de modellen.

Overige hulpmiddelen

Naast hulpmiddelen voor het vasthouden, kunnen de volgende hulpmiddelen helpen het werk netter te maken, bijvoorbeeld door het koelen van onderdelen en het onderhouden van de soldeerbout.

  • sponsje; gebruik een vochtige spons om de stift tijdens het soldeerwerk schoon te vegen. Bij gebruik van een te natte spons 'schrikt' het metaal (van de stift) en is deze eerder versleten.
  • vijltje; zorg ervoor dat de soldeerbout altijd glad en schoon is. De meeste soldeerstiften zijn van koper. Een nadeel van koper is dat het door tin oxideert. Verwijder daarom regelmatig de zwarte oxidatielaag van de stift. Gebruik hiervoor een vijl. Het verdient overigens ook aanbeveling om de stift(en) regelmatig te vervangen. (Aan een long life stift mag niet worden geschuurd of gevijld omdat dan de coating er af gaat.)

Soldeer en vloeimiddel

Behalve verschillend gereedschap vragen de verschillende soldeerwerkjes ook aangepast soldeertin en vloeimiddel.

Elektronica soldeerwerk

Voor soldeerwerk aan elektronische onderdelen en aan elektrische verbindingen mag alleen harskernsoldeer worden gebruikt. Dit soldeer bevat een vloeimiddel. Iedere elektronica speciaalzaak levert dit type soldeertin. Gebruik voor elektronische verbindingen nooit vloeibare flux of verdund fosforzuur.

Spoorstaven solderen

Harskernsoldeer kan ook prima gebruikt worden voor het solderen van spoorstaven. Bij rails van nieuwzilver moeten de staven vooraf echter wel goed geschuurd worden, anders hecht het soldeer niet voldoende. Als dat schuren niet helpt, kan zuurvrij soldeer'vet' worden gebruikt.

Messing solderen

Werk voor het solderen van messing modellen met soldeerverf of soldeerpasta. Dit is hiervoor het ideale soldeermiddel. Breng de soldeerverf met een kwastje aan op de te solderen verbinding en verhit de plek met een soldeerbout, vlam of WSA. Even wachten tot het tin vloeit (gaat koken) en af laten koelen. Er blijft dan een dun laagje soldeer achter dat eventueel nog makkelijk met de glasvezelpen is te verwijderen. Soldeerverf laat nagenoeg geen resten achter en het restant vloeimiddel is met een sopje zeer eenvoudig te verwijderen. Bij normaal soldeer bestaat kans op overtollig tin en dan dient het werkstuk warm gemaakt te worden door het meestal hogere smeltpunt.


Meer informatie

Encyclopedie:
Sjabloon:Link Rainer Lussi-Meerkeuze
Externe websites:
Overzicht van soldeerbouten.
Informatie over het solderen.
Informatie over het solderen. Tevens een instructiefilmpje over het solderen.




Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende
Contact met de redactie: Contact met de redactie 


Laatste wijziging: 23 nov 2019 17:03 (CET)