Persoonlijke instellingen

Inleiding digitale baanbesturing: verschil tussen versies

Uit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken
k (Waar dient u rekening mee te houden bij de overstap van 'analoog' naar 'digitaal'?)
(18 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
 
{{Koptekst
 
{{Koptekst
 
|Vorige= Digitale baanbesturing
 
|Vorige= Digitale baanbesturing
|Volgende= Uitleg Digitaal
+
|Volgende= Uitleg digitaal
 
|VorigeMenu= Digitale baanbesturing
 
|VorigeMenu= Digitale baanbesturing
 
|Auteur= Fred Stevens
 
|Auteur= Fred Stevens
Regel 8: Regel 8:
 
}}
 
}}
 
{{Inhoudsopgave||Klein}}
 
{{Inhoudsopgave||Klein}}
=== 'Digitaal' versus 'analoog' ===
 
Om een goed beeld te verkrijgen van een digitale besturing, kijken we eerst eens naar de verschillen tussen digitaal en analoog. Voordat we treinen digitaal konden besturen, zo'n 25 jaar geleden (medio 1985), was analoge besturing de enige mogelijke wijze.
 
  
 +
Dit artikel is een '''inleiding digitale baanbesturing'''. Om een goed beeld te krijgen van een digitale besturing, wordt  aangegeven wat de verschillen tussen digitaal en analoog zijn. Tot circa 1985 was analoge besturing de enige gangbare wijze, daarna kwam langzaam ook de digitale besturing in gebruik.
  
=== 'Analoog' ===
+
=== Analoog ===
Bij een analoog bestuurde modelspoorbaan worden de treinen 'bestuurd' door het variëren van de spanning op de rails. De loc of het treinstel pikt die spanning via de wielen op en zal, al naar gelang de hoogte van die spanning, sneller of langzamer rijden. Het regelen van deze spanning gebeurde meestal met een regelbare transformator. Deze methode is eenvoudig, maar ook zéér beperkt.
+
Bij een analoog bestuurde modelspoorbaan worden de treinen bestuurd door het variëren van de spanning op de rails. De loc of het treinstel pikt die spanning via de wielen op en zal, al naar gelang de hoogte van die spanning, sneller of langzamer rijden. Het regelen van deze spanning gebeurde meestal met een regelbare voeding bestaande uit een transformator, gelijkrichter, variabele weerstand en een richtingschakelaar. Deze methode is eenvoudig, maar ook beperkt.
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= SignaalAnaloog.gif‎
 
|Bestand= SignaalAnaloog.gif‎
Regel 22: Regel 21:
 
|Maker= Fred Stevens
 
|Maker= Fred Stevens
 
}}
 
}}
 +
Een kenmerkend nadeel van deze methode is te zien aan het gedrag van de verlichting in de loc of de trein. Deze zal immers afhankelijk van de hoogte van de aangeboden spanning helder of zwak oplichten. Bovendien biedt deze methode weinig mogelijkheden om meerdere treinen onafhankelijk van elkaar te besturen. Immers, alle treinen op de rails zullen gaan rijden wanneer er spanning wordt aangeboden. Dit probleem kan worden opgelost door zogenaamde baanvakken (blokken) te maken, die elk met een afzonderlijke voeding geregeld worden. De trein die zich in een bepaald baanvak bevindt, kan zo afzonderlijk van de overige treinen bestuurd worden.
  
 +
=== Digitaal ===
 +
Vrijwel alle bij analoog genoemde nadelen, zijn opgelost met een digitale besturing. De plaats op de baan waar een loc, trein of treinstel zich bevindt, is nu niet meer bepalend voor de besturing. Elke loc, trein of treinstel kan op elke plaats van de baan  onafhankelijk van de andere gemotoriseerde railvoertuigen bestuurd worden. Dit is mogelijk doordat elke loc, treinstel of trein, elektronica bevat, de zogenaamde locdecoder, die een eigen unieke identificatie heeft, een "adres", en die op basis van digitale commando's de locomotief bestuurt. De benodigde commando's worden niet meer via een regelbare transformator gegeven, maar via het  digitale systeem, waarbij de aanstuur-electronica bestaat uit een centrale.
  
Een kenmerkend nadeel van deze methode is te zien aan het gedrag van de verlichting in de loc of de trein. Deze zal immers afhankelijk van de hoogte van de aangeboden spanning helder of zwak oplichten. Bovendien biedt deze methode weinig mogelijkheden om meer dan één trein te besturen. Immers, alle treinen op de rails zullen gaan rijden wanneer er spanning wordt aangeboden. Dit probleem kan worden opgelost door zogenaamde baanvakken (blokken) te maken, die elk met een afzonderlijke transformator geregeld worden. De trein die zich in een bepaald baanvak bevindt, kan zo afzonderlijk van de overige treinen bestuurd worden.
+
In tegenstelling tot de analoge besturing, wordt bij een digitale besturing continu een vaste spanning op de rails aangeboden. In die spanning zit het digitale signaal gecodeerd, 'verstopt'. Door een adres te kiezen en de draaiknop verder 'open' te draaien krijgt de locdecoder, via de rails, van de centrale een digitale opdracht om de motor sneller te laten draaien. Dit gebeurt dan niet meer door de spanning te verhogen maar door de breedte van de spanningspulsen naar de motor te verlengen. Dit heet dan pulsbreedtemodulatie of PBM. Dit is een verliesvrije regeling; er gaat geen vermogen verloren in de vorm van warmte, zoals in een variabele weerstand.  
  
 +
Andersom zal, bij het terugdraaien van de draaiknop, de centrale via de rails een digitaal signaal naar de decoder versturen met de opdracht om de pulsbreedte van de motoraansturing korter te maken, met als gevolg dat de motor gaat langzamer gaat draaien.
  
=== 'Digitaal' ===
+
Welke loc aangestuurd wordt is afhankelijk van het adres dat op de centrale gekozen is. Door de vaste spanning op de rails zal de verlichting in de loc, trein of treinstel continu met dezelfde helderheid branden. Of de loc dan rijdt of stilstaat is niet meer van belang. Een opdracht om verlichting in of uit te schakelen wordt ook gegeven via de centrale.
Vrijwel alle eerder bij analoog genoemde nadelen, zijn opgelost met een digitale besturing. In tegenstelling tot de analoge besturing, wordt bij een digitale besturing continu een vaste spanning op de rails aangeboden. Door deze vaste spanning zal de verlichting in de loc, treinstel of trein nu wel continu met dezelfde helderheid oplichten. De plaats op de baan, waar een trein zich bevindt, is nu niet meer bepalend voor de besturing. Elke loc, treinstel of trein kan op elke plaats van de baan - onafhankelijk van de andere - bestuurd worden. Dit is mogelijk, doordat elke loc of treinstel, een eigen stukje elektronica bevat, de zogenaamde locdecoder, die op basis van digitale commando's de locomotief bestuurt. De benodigde commando's worden nu niet meer via een regelbare transformator gegeven, maar via het zogenaamde 'digitale systeem'.
 
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= Signaaldigitaal.gif‎
 
|Bestand= Signaaldigitaal.gif‎
Regel 37: Regel 39:
 
|Maker= Fred Stevens
 
|Maker= Fred Stevens
 
}}
 
}}
 
  
 
=== Extra's ===
 
=== Extra's ===
'Digitaal' biedt bovendien nog veel extra mogelijkheden. Zo kunnen per locomotief of -treinstel extra functies bediend worden. Denk daarbij aan verlichting, geluiden, rookgenerator of een ontkoppelaar. Maar ook vele andere objecten op de modelspoorbaan, zoals wissels, seinen e.d. kunnen met hetzelfde 'digitale systeem' geregeld c.q. bediend worden. Een groot schakeltableau (schakelpaneel) met allerhande knoppen, toetsen, indicatielampjes en regelaars is daarbij volledig overbodig. U kunt natuurlijk ook, wanneer u dat wilt (bijvoorbeeld om kosten te besparen), de wissels via schakelaars op een schakeltableau bedienen, en de locs/treinstellen 'digitaal besturen.<br />
+
Digitaal rijden biedt bovendien nog veel extra mogelijkheden. Zo kunnen per locomotief of -treinstel extra functies bediend worden zoals verlichting, geluiden, rookgenerator of een ontkoppelaar. Ook andere objecten op de modelspoorbaan die van een decodervoorzien zijn, zoals wissels, seinen e.d. kunnen met hetzelfde digitale systeem geregeld c.q. bediend worden. Een groot schakeltableau (schakelpaneel) met allerhande knoppen, toetsen, indicatielampjes en regelaars is daarbij volledig overbodig. Om kosten te besparen kunnen de wissels via schakelaars op een schakeltableau worden bediend en de locs/treinstellen digitaal.
Die keuze is aan u.
+
{| class="wikitable"
----
+
| valign='center'| [[Bestand:Let-op.jpg|50px|center]]<small>&nbsp;&nbsp;'''LET OP'''</small>||valign='top'|Een waarschuwing: Sluit <b>nooit</b> twee centrales tegelijkertijd aan op dezelfde sectie! Er kan maar één centrale de baas zijn en de digitale opdrachten versturen.
 +
|-
 +
|}
  
<small>Toevoeging door Alfred Oosting;</small>
+
=== Overstap van analoog naar digitaal ===
 +
Bij een overstap van analoog naar digitaal moet met een aantal basisbeginselen rekening gehouden worden:
 +
# Alle soorten rails voor een analog modelbaan zijn ook zonder meer geschikt voor digitaal.
 +
# Om digitaal te kunnen rijden moet de loc voorzien zijn van een decoder ('ontvanger').
 +
# Om digitaal te kunnen rijden moet er een digitale regelaar gebruikt worden, een centrale. Dit is altijd een apparaat met een draaiknop, een aantal drukknoppen en een display. Zonder een centrale rijdt er niets.
 +
# Oudere analoge locomotieven kunnen voorzien zijn van gloeilampjes voor de verlichting. Digitaal rijden gebeurt met een hogere spanning, circa 18 V versus circa 14 V bij analoog. Dit resulteert in veel hetere (of zelfs doorgebrande) gloeilampjes, waardoor plastic kan verkleuren, smelten of in het ergste geval kan verbranden. Controleer bij het digitaliseren van een locomotief of treinstel altijd of de lampjes geschikt zijn voor deze hogere spanning (zie ook: 'Informatie over het aansluiten van lampen in een loc/treinstel' hieronder bij: [[Inleiding digitale baanbesturing#Meer informatie|'Meer informatie']]. Het is altijd beter om de gloeilampjes te vervangen door leds (met voorschakelweerstand), ook door het lagere stroomverbruik. Voor een gloeilampje maakt het niet uit of er digitaal of analoog wordt gereden, leds moeten wel op gelijkspanning branden. Leds op wisselspanning zullen defect raken. Voor analoge locs met een reeds ingebouwde rookgenerator geldt hetzelfde wegens de hogere digitale spanning, zie 'Rookgenerator aansluiten op een locdecoder' hieronder bij [[Inleiding digitale baanbesturing#Meer informatie|'Meer informatie']]).
 +
# Hetzelfde geldt ook voor rijtuigen met interieurverlichting, oudere rijtuigen kunnen ook voorzien zijn van gloeilampjes. Vervang deze ook door leds, zie hiervoor de artikelen in deze encyclopedie.
 +
# Voor stuurstandrijtuigen gelden speciale regels. Bij een analoge situatie wisselt de verlichting (frontsein/sluitsein) al naar gelang de rijrichting. Bij digitaal werkt dit anders en een analoog stuurstandrijtuig kan op een digitale baan niet zonder aanpassingen gebruikt worden met correcte verlichting. Het stuurstandrijtuig moet dus aangepast worden, bijvoorbeeld door een decoder in te bouwen. Vraag bij twijfel de winkelier of raadpleeg het BNLS forum.
 +
# Analoog materieel kan niet op een digitale baan, digitale locs kunnen wel op een analoge baan.
 +
# Koppel alle analoge regelaars af van de baan en gebruik deze niet voor het rijden. De regelaars zijn nog wel te gebruiken voor bijvoorbeeld het voeden van verlichting of eventueel voor het voeden van wissels. De rails van Lima, Roco/Fleischmann of Piko en vergelijkbare soorten, zijn geschikt voor tweerail systemen met elektrisch gescheiden rails.
  
=== Waar dient u rekening mee te houden bij de overstap van 'analoog' naar 'digitaal'? ===
+
Märklin maakt gebruik van drierail. Dat type rails is niet te combineren met tweerail. De wielen van het rijdend materieel van Märklin zijn onderling niet elektrisch van elkaar geïsoleerd en zullen zonder aanppassing kortsluiting veoorzaken op een tweerail baan.
Er zijn een aantal basisbeginselen waar u rekening mee moet houden:<br />
 
#Alle soorten rails waarop u 'analoog' rijdt, zijn ook zonder meer geschikt voor digitaal.
 
#'Analoog rijden' doet u met een regelbare spanning op de rails. Des te verder u aan de draaiknop draait, des te sneller gaat de loc, des te meer spanning staat er op de rails. Zo werkt bijvoorbeeld de Fleischmann nr. 6755 trafo of de Roco nr. 10788 trafo. Een analoge transformator is in de regel herkenbaar aan het feit dat hier alleen een draaiknop op zit.
 
#'Digitaal rijden' doet u met een constante spanning op de rails. Ongeacht hoe ver u de draaiknop van de regelaar bij een 'digitale' baan verdraait, de spanning op de rails blijft constant. De loc rijdt wel sneller of langzamer, omdat de decoder de motor van meer, of minder, spanning voorziet. Dit kan de Fleischmann 6755 of Roco 10788 trafo niet, omdat deze geen digitaal signaal kan opwekkken.
 
# Om 'digitaal' te kunnen rijden moet de loc voorzien zijn van een decoder (signaal ontvanger/omzetter).
 
# Om 'digitaal' te kunnen rijden moet u ook o.a. een 'digitale regelaar' (signaal verzender) hebben. Dit is altijd een apparaat (een centrale genoemd) met een draaiknop, een aantal drukknoppen en een display. Zonder zo'n regelaar kunt u niets laten rijden.
 
# Oudere 'analoge' locomotieven kunnen voorzien zijn van gloeilampjes voor de verlichting. 'Digitaal rijden' gebeurt met een hogere (constante) spanning, circa 18V versus circa 14V bij 'analoog, dus zo’n 30% meer. Dit resulteert in veel hetere gloeilampjes, waardoor plastic kan verkleuren, smelten of in het ergste geval kan verbranden. Controleer bij het 'digitaliseren' van een locomotief altijd of de lampjes geschikt zijn voor deze hogere spanning (zie ook: 'Informatie over het aansluiten van lampen in een loc/treinstel' hieronder bij: 'Meer informatie'). Vervang bij twijfel de gloeilampjes door LED-lampjes (MET voorschakelweerstand) of gloeilampjes die wel deze hogere spanning aan kunnen, of neem anders contact op met uw winkelier. Voor een gloeilampje of LED-lampje maakt het niet uit of u digitaal of analoog rijdt.
 
# Ditzelfde geldt ook voor rijtuigen met interieurverlichting, oudere rijtuigen kunnen ook voorzien zijn van gloeilampjes. Neem hiervoor dezelfde maatregelen als hierboven omschreven.
 
# Voor stuurstandrijtuigen gelden ook speciale regels. Bij een 'analoge' situatie wisselt de verlichting (frontsein/sluitsein) al naar gelang de rijrichting. 'Digitaal' werkt dit anders en derhalve kan een 'analoog' stuurstandrijtuig niet zonder technische ingrepen gebruikt worden op een 'digitale' baan. U dient het stuurstandrijtuig dan ook te 'digitaliseren’, middels bijvoorbeeld een functiedecoder. Laat u bij twijfel voorlichten door uw winkelier.
 
# U kunt 'analoog' en 'digitaal' motorisch aangedreven materieel niet combineren. Plaats 'analoge' locs op een 'analoge baan' en 'digitale locs' op een 'digitale baan'.
 
# Enkele merken maken gebruik van een speciale aansluitrail, waar in een aantal gevallen een condensator tussen de aansluitconnectoren zit. Deze dient u te verwijderen, alvorens u met een 'digitaal' systeem aan de slag gaat. Deze condensator vormt namelijk een soort 'kortsluiting' voor het 'digitale' signaal, waardoor de decoders niet goed reageren. U dient de aansluitdraden van een 'digitaal' systeem altijd rechtstreeks op de rails aan te sluiten.
 
# Bij 'analoge' locs met een reeds ingebouwde rookgenerator, zijn er ook een aantal aandachtspunten, vanwege de hogere spanning op de rails (zie: 'Rookgenerator aansluiten op een locdecoder' hieronder bij 'Meer informatie').
 
  
 +
=== Wat is nodig voor digitaal ===
 +
De meest voor de hand liggende optie is om te beginnen met een digitale startset. Die is helemaal compleet, dus met een centrale en inclusief een loc met een ingebouwde decoder. Dan is het 'aansluiten en klaar', er hoeft niets zelf geknutseld te worden om meteen digitaal te rijden. Bij een startset wordt ook rails meegeleverd, dit kan een andere type of merk zijn wat er al aanwezig is, maar afhankelijk van de hoeveelheid al aanwezige rails kan verder worden uitgebreid met de nieuwe rails uit de startset.
  
Wilt u dus 'digitaal' gaan rijden, ontkoppel dan alle 'analoge' trafo's van de baan en gebruik deze <b>niet</b> voor het rijden. De trafo's zijn nog wel prima te gebruiken voor bijvoorbeeld het voeden van verlichting of eventueel voor het voeden van wissels.<br />
+
Er zijn ook losse digitale setjes te koop, bijvoorbeeld (tweedehands) via internet of een winkelier. Een populair model is de Roco Multimaus. Zo een set moet dan ten minste bestaan uit:
Lima rails, Roco/Fleischmann rails, Piko rails en vergelijkbare soorten, worden twee-rail genoemd.<br />
+
* (originele) netvoeding
M&auml;rklin maakt gebruik van drie-rail, dat is iets fundamenteel anders en dat type rails is niet te combineren met twee-rail. U kunt het rijdend materieel van M&auml;rklin dan ook uitsluitend gebruiken op rails van M&auml;rklin, tenzij u wijzigingen aan uw materieel uitvoert.<br />
+
* regelaar  
Bij 'digitaal rijden' moet elke locomotief een adres krijgen, zeg maar een soort rugnummer (bijvoorbeeld 05). Dit nummer moet ook in de bibliotheek van de regelaar (de centrale) ingevoerd worden. Zie deze regelaar als een soort 'coach'; via deze regelaar stuurt u uw locs/treinstellen aan. Zo kunt u met meerdere locs tegelijktijdig rijden op de baan, in verschillende richtingen en met verschillende snelheden. Of u kunt &eacute;&eacute;n loc stilzetten en er met een andere loc naar toe rijden, om de locs te koppelen.
+
* een booster als er veel (meer dan 4) treinen tegelijkertijd gaan rijden
 +
** kabel om de regelaar aan te sluiten op de booster
 +
** kabel om de booster aan te sluiten op de rails
  
=== U vraagt zich af: "Wat moet ik kopen om 'digitaal' te kunnen rijden?" ===
+
Schaf een locomotief aan (bijvoorbeeld van Piko of Roco/Fleischmann) en vraag of er meteen een decoder (naar keuze) ingebouwd wordt en daarna de locomotief wordt getest. Voeg daarna de loc toe aan de bibliotheek van de regelaar, met het opgegeven adres. Zo is proefondervindelijk vast te stellen hoe het allemaal werkt. Koop daarna dan bijvoorbeeld nog een locomotief en bouw er zelf een decoder in.
Optie 1:<br />
 
De meest voor de hand liggende optie is, dat u begint met een zogenaamde 'Digitale Startset'. Die is helemaal compleet, dus met een regelaar (centrale) en inclusief een loc met een decoder er in. Dan is het een kwestie van 'aansluiten en klaar', en hoeft u dus niet eerst zelf te knutselen om er een decoder in te bouwen. Bij een startset wordt ook rails meegeleverd, dit kan een andere type of merk zijn dan u al heeft. Afhankelijk van de hoeveelheid rails die u al heeft, kunt u de afweging maken om verder uit te breiden met de nieuwe rails uit de startset, of u besluit om met de huidige rails verder te gaan en deze nieuwe rails te verkopen.
 
 
 
Optie 2:<br />
 
Er zijn ook losse 'digitaal-setjes’ te koop, bijvoorbeeld via internet of een winkelier. Een populair model is bijvoorbeeld de Roco Multimaus. Zo'n set moet dan ten minste bestaan uit:<br />
 
*(originele) netvoeding;
 
*booster (aansluiteenheid voor de MultiMaus-centrale, de trafo en de rails);
 
*regelaar (de MultiMaus centrale);
 
*kabel om de regelaar aan te sluiten op de booster;
 
*kabel om de booster aan te sluiten op de rails.
 
Als optie zou het dan erg fijn zijn als de aanbieder/leverancier ook nog de instructieboekjes erbij heeft.<br />
 
Schaf in dit laatste geval een locomotief (bijvoorbeeld van Piko of Roco/Fleischmann) aan in een winkel en vraag dan meteen of ze deze voor u willen 'digitaliseren'. Dan bouwt de winkelier er voor u een decoder in en test daarna de locomotief. U vraagt dan aan de winkelier welk decoder-adres de loc heeft en voegt daarna de loc thuis toe aan de bibliotheek van de regelaar, met hetzelfde adres en dan kunt u gaan rijden. Zo kunt u proefondervindelijk kijken hoe het allemaal werkt.<br />
 
Koop daarna dan bijvoorbeeld nog een locomotief en neem dan eens de stap om er zelf een decoder in te zetten.
 
  
 +
Het is handig ook de instructieboekjes erbij te hebben, maar via Google is dit ook allemaal te vinden op het Internet.
  
 
{{Linkssectie begin
 
{{Linkssectie begin
Regel 93: Regel 85:
 
}}
 
}}
 
{{Link intern
 
{{Link intern
|Link= Hoe sluit u LED's aan?
+
|Link= Hoe sluit u leds aan
|Linknaam= Hoe sluit u LED's aan?
+
|Linknaam= Hoe sluit u leds aan
 
}}
 
}}
 
{{Link intern
 
{{Link intern
|Link= Locomotief_en_treinstelverlichting_(front-_en_sluitseinen)#Basisschakeling_voor_het_aansluiten_van_lampen_op_een_decoder
+
|Link= Locomotief_en_treinstelverlichting#Basisschakeling_voor_het_aansluiten_van_lampen_op_een_decoder
 
|Linknaam= Informatie over het aansluiten van lampen in een loc/treinstel
 
|Linknaam= Informatie over het aansluiten van lampen in een loc/treinstel
 
}}
 
}}
Regel 105: Regel 97:
 
}}
 
}}
 
{{Link intern
 
{{Link intern
|Link= Wat is een LED?
+
|Link= Wat is een led
|Linknaam= Wat is een LED?
+
|Linknaam= Wat is een led
 
}}
 
}}
 
{{Linkssectie scheiding}}
 
{{Linkssectie scheiding}}
Regel 112: Regel 104:
 
|Koptekst= Externe website:
 
|Koptekst= Externe website:
 
}}
 
}}
{{Link extern
+
{{Link Algemeen-Meerkeuze
|Omschrijving= wiki.modelspoorwijzer.net
+
|Volgnr= 454 <!-- modelbahn.mahrer -->
|Link= http://wiki.modelspoorwijzer.net/index.php/Besturingssystemen#Uiteenzetting
+
|ExtraInfo= Overzicht boosters.
|ExtraInfo= Meer aandachtspunten betreffende 'analoog' en 'digitaal'
+
}}
 +
{{Link Algemeen-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 341 <!-- wiki.modelspoorw -->
 +
|ExtraInfo= Meer aandachtspunten betreffende analoog en digitaal.
 
}}
 
}}
 
{{Linkssectie einde
 
{{Linkssectie einde
 
}}
 
}}
 
 
{{Voettekst
 
{{Voettekst
 
|Vorige= Digitale baanbesturing
 
|Vorige= Digitale baanbesturing
|Volgende= Uitleg Digitaal
+
|Volgende= Uitleg digitaal
 
|VorigeMenu= Digitale baanbesturing
 
|VorigeMenu= Digitale baanbesturing
}}
+
}}{| width= "100%"
 +
|- valign= "top"
 +
! scope= "row" width="80%" |
 +
| <small><small>Laatste wijziging: 24 mei 2020 21:53 (CEST)</small></small>
 +
|}
 
[[Categorie: Alles|I]]
 
[[Categorie: Alles|I]]
 
[[Categorie: Artikel|Inleiding digitale baanbesturing]]
 
[[Categorie: Artikel|Inleiding digitale baanbesturing]]

Versie van 28 mei 2020 om 23:39

Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteurs: Fred Stevens en Alfred Oosting - Bewerkt door Fred Eikelboom


Dit artikel is een inleiding digitale baanbesturing. Om een goed beeld te krijgen van een digitale besturing, wordt aangegeven wat de verschillen tussen digitaal en analoog zijn. Tot circa 1985 was analoge besturing de enige gangbare wijze, daarna kwam langzaam ook de digitale besturing in gebruik.

Analoog

Bij een analoog bestuurde modelspoorbaan worden de treinen bestuurd door het variëren van de spanning op de rails. De loc of het treinstel pikt die spanning via de wielen op en zal, al naar gelang de hoogte van die spanning, sneller of langzamer rijden. Het regelen van deze spanning gebeurde meestal met een regelbare voeding bestaande uit een transformator, gelijkrichter, variabele weerstand en een richtingschakelaar. Deze methode is eenvoudig, maar ook beperkt.

SignaalAnaloog.gif
Afbeelding: 01
Vorm van het analoge signaal
Foto gemaakt door: Fred Stevens

Een kenmerkend nadeel van deze methode is te zien aan het gedrag van de verlichting in de loc of de trein. Deze zal immers afhankelijk van de hoogte van de aangeboden spanning helder of zwak oplichten. Bovendien biedt deze methode weinig mogelijkheden om meerdere treinen onafhankelijk van elkaar te besturen. Immers, alle treinen op de rails zullen gaan rijden wanneer er spanning wordt aangeboden. Dit probleem kan worden opgelost door zogenaamde baanvakken (blokken) te maken, die elk met een afzonderlijke voeding geregeld worden. De trein die zich in een bepaald baanvak bevindt, kan zo afzonderlijk van de overige treinen bestuurd worden.

Digitaal

Vrijwel alle bij analoog genoemde nadelen, zijn opgelost met een digitale besturing. De plaats op de baan waar een loc, trein of treinstel zich bevindt, is nu niet meer bepalend voor de besturing. Elke loc, trein of treinstel kan op elke plaats van de baan onafhankelijk van de andere gemotoriseerde railvoertuigen bestuurd worden. Dit is mogelijk doordat elke loc, treinstel of trein, elektronica bevat, de zogenaamde locdecoder, die een eigen unieke identificatie heeft, een "adres", en die op basis van digitale commando's de locomotief bestuurt. De benodigde commando's worden niet meer via een regelbare transformator gegeven, maar via het digitale systeem, waarbij de aanstuur-electronica bestaat uit een centrale.

In tegenstelling tot de analoge besturing, wordt bij een digitale besturing continu een vaste spanning op de rails aangeboden. In die spanning zit het digitale signaal gecodeerd, 'verstopt'. Door een adres te kiezen en de draaiknop verder 'open' te draaien krijgt de locdecoder, via de rails, van de centrale een digitale opdracht om de motor sneller te laten draaien. Dit gebeurt dan niet meer door de spanning te verhogen maar door de breedte van de spanningspulsen naar de motor te verlengen. Dit heet dan pulsbreedtemodulatie of PBM. Dit is een verliesvrije regeling; er gaat geen vermogen verloren in de vorm van warmte, zoals in een variabele weerstand.

Andersom zal, bij het terugdraaien van de draaiknop, de centrale via de rails een digitaal signaal naar de decoder versturen met de opdracht om de pulsbreedte van de motoraansturing korter te maken, met als gevolg dat de motor gaat langzamer gaat draaien.

Welke loc aangestuurd wordt is afhankelijk van het adres dat op de centrale gekozen is. Door de vaste spanning op de rails zal de verlichting in de loc, trein of treinstel continu met dezelfde helderheid branden. Of de loc dan rijdt of stilstaat is niet meer van belang. Een opdracht om verlichting in of uit te schakelen wordt ook gegeven via de centrale.

Signaaldigitaal.gif
Afbeelding: 02
Vorm van het digitale signaal
Tekening gemaakt door: Fred Stevens


Extra's

Digitaal rijden biedt bovendien nog veel extra mogelijkheden. Zo kunnen per locomotief of -treinstel extra functies bediend worden zoals verlichting, geluiden, rookgenerator of een ontkoppelaar. Ook andere objecten op de modelspoorbaan die van een decodervoorzien zijn, zoals wissels, seinen e.d. kunnen met hetzelfde digitale systeem geregeld c.q. bediend worden. Een groot schakeltableau (schakelpaneel) met allerhande knoppen, toetsen, indicatielampjes en regelaars is daarbij volledig overbodig. Om kosten te besparen kunnen de wissels via schakelaars op een schakeltableau worden bediend en de locs/treinstellen digitaal.

Let-op.jpg
  LET OP
Een waarschuwing: Sluit nooit twee centrales tegelijkertijd aan op dezelfde sectie! Er kan maar één centrale de baas zijn en de digitale opdrachten versturen.

Overstap van analoog naar digitaal

Bij een overstap van analoog naar digitaal moet met een aantal basisbeginselen rekening gehouden worden:

  1. Alle soorten rails voor een analog modelbaan zijn ook zonder meer geschikt voor digitaal.
  2. Om digitaal te kunnen rijden moet de loc voorzien zijn van een decoder ('ontvanger').
  3. Om digitaal te kunnen rijden moet er een digitale regelaar gebruikt worden, een centrale. Dit is altijd een apparaat met een draaiknop, een aantal drukknoppen en een display. Zonder een centrale rijdt er niets.
  4. Oudere analoge locomotieven kunnen voorzien zijn van gloeilampjes voor de verlichting. Digitaal rijden gebeurt met een hogere spanning, circa 18 V versus circa 14 V bij analoog. Dit resulteert in veel hetere (of zelfs doorgebrande) gloeilampjes, waardoor plastic kan verkleuren, smelten of in het ergste geval kan verbranden. Controleer bij het digitaliseren van een locomotief of treinstel altijd of de lampjes geschikt zijn voor deze hogere spanning (zie ook: 'Informatie over het aansluiten van lampen in een loc/treinstel' hieronder bij: 'Meer informatie'. Het is altijd beter om de gloeilampjes te vervangen door leds (met voorschakelweerstand), ook door het lagere stroomverbruik. Voor een gloeilampje maakt het niet uit of er digitaal of analoog wordt gereden, leds moeten wel op gelijkspanning branden. Leds op wisselspanning zullen defect raken. Voor analoge locs met een reeds ingebouwde rookgenerator geldt hetzelfde wegens de hogere digitale spanning, zie 'Rookgenerator aansluiten op een locdecoder' hieronder bij 'Meer informatie').
  5. Hetzelfde geldt ook voor rijtuigen met interieurverlichting, oudere rijtuigen kunnen ook voorzien zijn van gloeilampjes. Vervang deze ook door leds, zie hiervoor de artikelen in deze encyclopedie.
  6. Voor stuurstandrijtuigen gelden speciale regels. Bij een analoge situatie wisselt de verlichting (frontsein/sluitsein) al naar gelang de rijrichting. Bij digitaal werkt dit anders en een analoog stuurstandrijtuig kan op een digitale baan niet zonder aanpassingen gebruikt worden met correcte verlichting. Het stuurstandrijtuig moet dus aangepast worden, bijvoorbeeld door een decoder in te bouwen. Vraag bij twijfel de winkelier of raadpleeg het BNLS forum.
  7. Analoog materieel kan niet op een digitale baan, digitale locs kunnen wel op een analoge baan.
  8. Koppel alle analoge regelaars af van de baan en gebruik deze niet voor het rijden. De regelaars zijn nog wel te gebruiken voor bijvoorbeeld het voeden van verlichting of eventueel voor het voeden van wissels. De rails van Lima, Roco/Fleischmann of Piko en vergelijkbare soorten, zijn geschikt voor tweerail systemen met elektrisch gescheiden rails.

Märklin maakt gebruik van drierail. Dat type rails is niet te combineren met tweerail. De wielen van het rijdend materieel van Märklin zijn onderling niet elektrisch van elkaar geïsoleerd en zullen zonder aanppassing kortsluiting veoorzaken op een tweerail baan.

Wat is nodig voor digitaal

De meest voor de hand liggende optie is om te beginnen met een digitale startset. Die is helemaal compleet, dus met een centrale en inclusief een loc met een ingebouwde decoder. Dan is het 'aansluiten en klaar', er hoeft niets zelf geknutseld te worden om meteen digitaal te rijden. Bij een startset wordt ook rails meegeleverd, dit kan een andere type of merk zijn wat er al aanwezig is, maar afhankelijk van de hoeveelheid al aanwezige rails kan verder worden uitgebreid met de nieuwe rails uit de startset.

Er zijn ook losse digitale setjes te koop, bijvoorbeeld (tweedehands) via internet of een winkelier. Een populair model is de Roco Multimaus. Zo een set moet dan ten minste bestaan uit:

  • (originele) netvoeding
  • regelaar
  • een booster als er veel (meer dan 4) treinen tegelijkertijd gaan rijden
    • kabel om de regelaar aan te sluiten op de booster
    • kabel om de booster aan te sluiten op de rails

Schaf een locomotief aan (bijvoorbeeld van Piko of Roco/Fleischmann) en vraag of er meteen een decoder (naar keuze) ingebouwd wordt en daarna de locomotief wordt getest. Voeg daarna de loc toe aan de bibliotheek van de regelaar, met het opgegeven adres. Zo is proefondervindelijk vast te stellen hoe het allemaal werkt. Koop daarna dan bijvoorbeeld nog een locomotief en bouw er zelf een decoder in.

Het is handig ook de instructieboekjes erbij te hebben, maar via Google is dit ook allemaal te vinden op het Internet.


Meer informatie

Encyclopedie:
Externe website:
Overzicht boosters.
Meer aandachtspunten betreffende analoog en digitaal.



Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende
Contact met de redactie: Contact met de redactie 

Laatste wijziging: 24 mei 2020 21:53 (CEST)