|
|
| (9 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) |
| Regel 1: |
Regel 1: |
| | {{Koptekst | | {{Koptekst |
| | |Vorige= Digitale baanbesturing | | |Vorige= Digitale baanbesturing |
| − | |Volgende= Uitleg Digitaal | + | |Volgende= Uitleg digitaal |
| | |VorigeMenu= Digitale baanbesturing | | |VorigeMenu= Digitale baanbesturing |
| | |Auteur= Fred Stevens | | |Auteur= Fred Stevens |
| Regel 8: |
Regel 8: |
| | }} | | }} |
| | {{Inhoudsopgave||Klein}} | | {{Inhoudsopgave||Klein}} |
| − | === Digitaal versus analoog ===
| + | Dit artikel is een '''inleiding digitale baanbesturing'''. Om een goed beeld te krijgen van een digitale besturing, wordt aangegeven wat de verschillen tussen digitaal en analoog zijn. Tot circa 1985 was analoge besturing de enige gangbare wijze, daarna kwam langzaam ook de digitale besturing in gebruik. |
| − | Om een goed beeld te verkrijgen van een digitale besturing, kijken we eerst eens naar de verschillen tussen digitaal en analoog. Voordat we treinen digitaal konden besturen, zo'n 30 jaar geleden (medio 1985), was analoge besturing de enige mogelijke wijze. | |
| | === Analoog === | | === Analoog === |
| − | Bij een analoog bestuurde modelspoorbaan worden de treinen bestuurd door het variëren van de spanning op de rails. De loc of het treinstel pikt die spanning via de wielen op en zal, al naar gelang de hoogte van die spanning, sneller of langzamer rijden. Het regelen van deze spanning gebeurde meestal met een regelbare transformator. Deze methode is eenvoudig, maar ook zéér beperkt. | + | Bij een analoog bestuurde modelspoorbaan worden de treinen bestuurd door het variëren van de spanning op de rails. De loc of het treinstel pikt die spanning via de wielen op en zal, al naar gelang de hoogte van die spanning, sneller of langzamer rijden. Het regelen van deze spanning gebeurde meestal met een regelbare voeding bestaande uit een transformator, gelijkrichter, variabele weerstand en een richtingschakelaar. Deze methode is eenvoudig, maar ook beperkt. |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= SignaalAnaloog.gif | | |Bestand= SignaalAnaloog.gif |
| Regel 20: |
Regel 19: |
| | |Maker= Fred Stevens | | |Maker= Fred Stevens |
| | }} | | }} |
| − | Een kenmerkend nadeel van deze methode is te zien aan het gedrag van de verlichting in de loc of de trein. Deze zal immers afhankelijk van de hoogte van de aangeboden spanning helder of zwak oplichten. Bovendien biedt deze methode weinig mogelijkheden om meer dan één trein te besturen. Immers, alle treinen op de rails zullen gaan rijden wanneer er spanning wordt aangeboden. Dit probleem kan worden opgelost door zogenaamde baanvakken (blokken) te maken, die elk met een afzonderlijke transformator geregeld worden. De trein die zich in een bepaald baanvak bevindt, kan zo afzonderlijk van de overige treinen bestuurd worden. | + | Een kenmerkend nadeel van deze methode is te zien aan het gedrag van de verlichting in de loc of de trein. Deze zal immers afhankelijk van de hoogte van de aangeboden spanning helder of zwak oplichten. Bovendien biedt deze methode weinig mogelijkheden om meerdere treinen onafhankelijk van elkaar te besturen. Immers, alle treinen op de rails zullen gaan rijden wanneer er spanning wordt aangeboden. Dit probleem kan worden opgelost door zogenaamde baanvakken (blokken) te maken, die elk met een afzonderlijke voeding geregeld worden. De trein die zich in een bepaald baanvak bevindt, kan zo afzonderlijk van de overige treinen bestuurd worden. |
| | === Digitaal === | | === Digitaal === |
| − | Vrijwel alle eerder bij analoog genoemde nadelen, zijn opgelost met een digitale besturing. De plaats op de baan, waar een loc, trein of treinstel zich bevindt, is nu niet meer bepalend voor de besturing. Elke loc, trein of treinstel kan op elke plaats van de baan - onafhankelijk van de andere gemotoriseerde railvoertuigen - bestuurd worden. Dit is mogelijk doordat elke loc, treinstel of trein, een eigen stukje elektronica bevat, de zogenaamde locdecoder, die een eigen adres heeft en die op basis van digitale commando's de locomotief bestuurt. De benodigde commando's worden nu niet meer via een regelbare transformator gegeven, maar via het zogenaamde digitale systeem, waarbij de aanstuur-electronica bestaat uit een centrale.<br /> | + | Vrijwel alle bij analoog genoemde nadelen, zijn opgelost met een digitale besturing. De plaats op de baan waar een loc, trein of treinstel zich bevindt, is nu niet meer bepalend voor de besturing. Elke loc, trein of treinstel kan op elke plaats van de baan onafhankelijk van de andere gemotoriseerde railvoertuigen bestuurd worden. Dit is mogelijk doordat elke loc, treinstel of trein, elektronica bevat, de zogenaamde locdecoder, die een eigen unieke identificatie heeft, een "adres", en die op basis van digitale commando's de locomotief bestuurt. De benodigde commando's worden niet meer via een rijregelaar gegeven, maar via het digitale systeem, waarbij de aanstuur-[[Woorden - E#Elektronica|elektronica]] bestaat uit een centrale. |
| − | In tegenstelling tot de analoge besturing, wordt bij een digitale besturing continu een vaste spanning op de rails aangeboden. In die spanning zit het digitale signaal 'verstopt'. Door de draaiknop ‘verder open’ te draaien krijgt de locdecoder, via de rails, van de centrale een digitale opdracht om de pulsbreedte van de motoraansturing groter te maken, met als gevolg dat de motor sneller gaat draaien.<br /> | + | |
| − | Andersom zal, bij het terugdraaien van de draaiknop, de centrale via de rails een digitaal signaal naar de decoder versturen met de opdracht om de pulsbreedte van de motoraansturing kleiner te maken, met als gevolg dat de motor gaat langzamer gaat draaien. Wélke loc aangestuurd wordt is afhankelijk van het loc-adres dat op de centrale gekozen is. Door de vaste spanning op de rails zal de verlichting in de loc, trein of treinstel nu wel continu met dezelfde helderheid oplichten. Of de loc dan rijdt of stilstaat is niet meer van belang. | + | In tegenstelling tot de analoge besturing, wordt bij een digitale besturing continu een vaste spanning op de rails aangeboden. In die spanning zit het digitale signaal gecodeerd, "verstopt". Door een adres te kiezen en de draaiknop verder "open" te draaien krijgt de locdecoder, via de rails, van de [[Centrales|centrale]] een digitale opdracht om de motor sneller te laten draaien. Dit gebeurt dan niet meer door de spanning te verhogen maar door de breedte van de spanningspulsen naar de motor te verlengen. Dit heet dan pulsbreedtemodulatie of [[Woorden - P#PBM.|PBM]]. Dit is een verliesvrije regeling; er gaat geen vermogen verloren in de vorm van warmte, zoals in een variabele weerstand. Andersom zal, bij het terugdraaien van de draaiknop, de centrale via de rails een digitaal signaal naar de decoder versturen met de opdracht om de pulsbreedte van de motoraansturing korter te maken, met als gevolg dat de motor gaat langzamer gaat draaien. |
| | + | |
| | + | Welke loc aangestuurd wordt is afhankelijk van het adres dat op de centrale gekozen is. Door de vaste spanning op de rails zal de verlichting in de loc, trein of treinstel continu met dezelfde helderheid branden. Of de loc dan rijdt of stilstaat is niet meer van belang. Een opdracht om verlichting in of uit te schakelen wordt ook gegeven via de centrale. |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Signaaldigitaal.gif | | |Bestand= Signaaldigitaal.gif |
| Regel 34: |
Regel 35: |
| | }} | | }} |
| | === Extra's === | | === Extra's === |
| − | Digitaal rijden biedt bovendien nog veel extra mogelijkheden. Zo kunnen per locomotief of -treinstel extra functies bediend worden. Denk daarbij aan verlichting, geluiden, rookgenerator of een ontkoppelaar. Maar ook vele andere objecten op de modelspoorbaan, zoals wissels, seinen e.d. kunnen met hetzelfde digitale systeem geregeld c.q. bediend worden. Een groot schakeltableau (schakelpaneel) met allerhande knoppen, toetsen, indicatielampjes en regelaars is daarbij volledig overbodig. U kunt natuurlijk ook, wanneer u dat wilt (bijvoorbeeld om kosten te besparen), de wissels via schakelaars op een schakeltableau bedienen, en de locs/treinstellen digitaal besturen.<br /> | + | Digitaal rijden biedt bovendien nog veel extra mogelijkheden. Zo kunnen per locomotief of -treinstel extra functies bediend worden zoals verlichting, geluiden, rookgenerator of een ontkoppelaar. Ook andere objecten op de modelspoorbaan die van een decoder voorzien zijn, zoals wissels, seinen e.d. kunnen met hetzelfde digitale systeem geregeld c.q. bediend worden. Een groot [[Het schakeltableau|schakeltableau]] (schakelpaneel) met allerhande knoppen, toetsen, indicatielampjes en regelaars is daarbij volledig overbodig. Om kosten te besparen kunnen de [[Woorden - W#Wissel|wissels]] via schakelaars op een schakeltableau worden bediend en de locs/treinstellen digitaal. |
| − | Die keuze is aan u.
| |
| | {| class="wikitable" | | {| class="wikitable" |
| − | | valign='center'| [[Bestand:Let-op.jpg|50px|center]]<small> '''LET OP'''</small>||valign='top'|Een waarschuwing: Sluit <b>nooit</b> twee centrales tegelijkertijd aan! Er kan maar één centrale de baas zijn en de digitale opdrachten versturen. Twee kapiteins op een schip gaat echt niet goed. | + | | valign="center"| [[Bestand:Let-op.jpg|50px|center]]<small> '''LET OP'''</small>||valign="top"|Een waarschuwing: sluit <b>nooit</b> twee centrales tegelijkertijd aan op dezelfde modelbaan! Er kan maar één centrale de baas zijn en de digitale opdrachten versturen. |
| | |- | | |- |
| | |} | | |} |
| − | <small>Toevoeging door Alfred Oosting;</small>
| + | === Overstap van analoog naar digitaal === |
| − | === Waar dient u rekening mee te houden bij de overstap van analoog naar digitaal? === | + | Bij een overstap van analoog naar digitaal moet met een aantal basisbeginselen rekening gehouden worden: |
| − | Er zijn een aantal basisbeginselen waar u rekening mee moet houden:<br />
| + | # Alle soorten rails voor een analoge modelbaan zijn ook zonder meer geschikt voor digitaal; |
| − | #Alle soorten rails waarop u analoog rijdt, zijn ook zonder meer geschikt voor digitaal. | + | # Om digitaal te kunnen rijden moet de loc voorzien zijn van een decoder ("ontvanger"); |
| − | #Analoog rijden doet u met een regelbare spanning op de rails. Des te verder u aan de draaiknop draait, des te sneller gaat de loc, des te meer spanning staat er op de rails. Zo werkt bijvoorbeeld de Fleischmann nr. 6755 trafo of de Roco nr. 10788 trafo. Een analoge transformator is in de regel herkenbaar aan het feit dat hier alleen een draaiknop op zit.
| + | # Om digitaal te kunnen rijden moet er een digitale regelaar gebruikt worden, een centrale. Dit is altijd een apparaat met een draaiknop, een aantal drukknoppen en een display. Zonder een centrale rijdt er niets; |
| − | #Digitaal rijden doet u met een constante spanning op de rails. Ongeacht hoe ver u de draaiknop van de regelaar bij een digitale baan verdraait, de spanning op de rails blijft constant. De loc rijdt wel sneller of langzamer, omdat de decoder de motor van meer, of minder, spanning voorziet. Dit kan de Fleischmann 6755 of Roco 10788 trafo niet, omdat deze geen digitaal signaal kan opwekken.
| + | # Oudere analoge locomotieven kunnen voorzien zijn van gloeilampjes voor de verlichting. Digitaal rijden gebeurt met een hogere spanning, circa 18 V versus circa 14 V bij analoog. Dit resulteert in veel hetere (of zelfs doorgebrande) gloeilampjes, waardoor plastic kan verkleuren, smelten of in het ergste geval kan verbranden. Controleer bij het digitaliseren van een locomotief of treinstel altijd of de lampjes geschikt zijn voor deze hogere spanning (zie ook: "Informatie over het aansluiten van lampen in een loc/treinstel" hieronder bij: [[Inleiding digitale baanbesturing#Meer informatie|"Meer informatie"]]. Het is altijd beter om de gloeilampjes te vervangen door [[Wat is een led|leds]] (met [[Woorden - S#Serieweerstand|serie]]weerstand), ook door het lagere stroomverbruik. Voor een gloeilampje maakt het niet uit of er digitaal of analoog wordt gereden, leds moeten wel op gelijkspanning branden. Leds op wisselspanning zullen defect raken. Voor analoge locs met een reeds ingebouwde rookgenerator geldt hetzelfde wegens de hogere digitale spanning, zie [[Rookgenerator aansluiten op een locdecoder]]; |
| − | # Om digitaal te kunnen rijden moet de loc voorzien zijn van een decoder (signaal ontvanger/omzetter). | + | # Hetzelfde geldt ook voor rijtuigen met interieurverlichting, oudere rijtuigen kunnen ook voorzien zijn van gloeilampjes. Vervang deze ook door leds, zie hiervoor de artikelen in deze encyclopedie; |
| − | # Om digitaal te kunnen rijden moet u ook o.a. een digitale regelaar (signaal verzender) hebben. Dit is altijd een apparaat (een centrale genoemd) met een draaiknop, een aantal drukknoppen en een display. Zonder zo'n regelaar kunt u niets laten rijden. | + | # Voor stuurstandrijtuigen gelden speciale regels. Bij een analoge situatie wisselt de verlichting (frontsein/sluitsein) al naar gelang de rijrichting. Bij digitaal werkt dit anders en een analoog stuurstandrijtuig kan op een digitale baan niet zonder aanpassingen gebruikt worden met correcte verlichting. Het stuurstandrijtuig moet dus aangepast worden, bijvoorbeeld door een decoder in te bouwen. Vraag bij twijfel de winkelier of raadpleeg het BNLS forum; |
| − | # Oudere analoge locomotieven kunnen voorzien zijn van gloeilampjes voor de verlichting. Digitaal rijden gebeurt met een hogere (constante) spanning, circa 18V versus circa 14V bij analoog, dus zo'n 30% meer. Dit resulteert in veel hetere gloeilampjes, waardoor plastic kan verkleuren, smelten of in het ergste geval kan verbranden. Controleer bij het digitaliseren van een locomotief of treinstel altijd of de lampjes geschikt zijn voor deze hogere spanning (zie ook: 'Informatie over het aansluiten van lampen in een loc/treinstel' hieronder bij: [[Inleiding digitale baanbesturing#Meer informatie|'Meer informatie']]. Vervang bij twijfel de gloeilampjes door led-lampjes (''mét'' ingebouwde voorschakelweerstand) met de juiste werkspanning of gloeilampjes die wel deze hogere spanning aan kunnen, of neem anders contact op met uw winkelier. Voor een gloeilampje maakt het niet uit of u digitaal of analoog rijdt. Leds moeten op gelijkspanning branden. Sluit u led-lampjes op AC (wisselspanning) aan, dan is de kans groot dat ze defect raken. | + | # Analoog materieel kan niet op een digitale baan, digitale locs kunnen wel op een analoge baan; |
| − | # Ditzelfde geldt ook voor rijtuigen met interieurverlichting, oudere rijtuigen kunnen ook voorzien zijn van gloeilampjes. Neem hiervoor dezelfde maatregelen als hierboven omschreven. | + | # Koppel alle analoge regelaars af van de baan en gebruik deze niet voor het rijden. De regelaars zijn nog wel te gebruiken voor bijvoorbeeld het voeden van verlichting of eventueel voor het voeden van wissels. De rails van Lima, Roco/Fleischmann of Piko en vergelijkbare soorten, zijn geschikt voor tweerail systemen met elektrisch gescheiden rails. |
| − | # Voor stuurstandrijtuigen gelden ook speciale regels. Bij een analoge situatie wisselt de verlichting (frontsein/sluitsein) al naar gelang de rijrichting. Bij digitaal werkt dit anders en derhalve kan een analoog stuurstandrijtuig niet zonder technische ingrepen gebruikt worden op een digitale baan. U dient het stuurstandrijtuig dan ook te digitaliseren, middels bijvoorbeeld een functiedecoder. Laat u bij twijfel voorlichten door uw winkelier. | + | |
| − | # U kunt analoog en digitaal motorisch aangedreven materieel niet combineren. Plaats analoge locs op een analoge baan en digitale locs op een digitale baan. | + | Märklin maakt gebruik van [[Systemen|drierail]]. Dat type rails is niet te combineren met tweerail. De wielen van het rollend materieel van Märklin zijn onderling niet elektrisch van elkaar geïsoleerd en zullen zonder aanpassing kortsluiting veoorzaken op een tweerail baan. |
| − | # Enkele merken maken gebruik van een speciale aansluitrail, waar in een aantal gevallen een condensator tussen de aansluitconnectoren zit. Deze dient u te verwijderen, alvorens u met een digitaal systeem aan de slag gaat. Deze condensator vormt namelijk een soort 'kortsluiting' voor het digitale signaal, waardoor de decoders niet goed reageren. U dient de aansluitdraden van een digitaal systeem altijd rechtstreeks op de rails aan te sluiten. | + | === Wat is nodig voor digitaal === |
| − | # Bij analoge locs met een reeds ingebouwde rookgenerator zijn er ook een aantal aandachtspunten, vanwege de hogere spanning op de rails (zie: 'Rookgenerator aansluiten op een locdecoder' hieronder bij [[Inleiding digitale baanbesturing#Meer informatie|'Meer informatie']]).
| + | De meest voor de hand liggende optie is om te beginnen met een digitale startset. Die is helemaal compleet, dus met een [[Centrales|centrale]] en inclusief een loc met een ingebouwde decoder. Dan is het "aansluiten en klaar", er hoeft niets zelf geknutseld te worden om meteen digitaal te rijden. Bij een startset wordt ook rails meegeleverd, dit kan een andere type of merk zijn wat er al aanwezig is, maar afhankelijk van de hoeveelheid al aanwezige rails kan verder worden uitgebreid met de nieuwe rails uit de startset. |
| − | Wilt u dus digitaal gaan rijden, koppel dan alle analoge trafo's af van de baan en gebruik deze <b>niet</b> voor het rijden. De trafo's zijn nog wel prima te gebruiken voor bijvoorbeeld het voeden van verlichting of eventueel voor het voeden van wissels.<br />
| + | |
| − | De rails van Lima, Roco/Fleischmann of Piko en vergelijkbare soorten, zijn geschikt voor Tweerail systemen met elektrisch gescheiden rails.<br /> | + | Er zijn ook losse digitale setjes te koop, bijvoorbeeld (tweedehands) via internet of een winkelier. Een populair model is de Roco Multimaus. Zo een set moet dan ten minste bestaan uit: |
| − | Märklin maakt gebruik van Drierail. Dat type rails is niet te combineren met Tweerail omdat de beide rails elektrisch verbonden zijn. De wielen van het rijdend materieel van Märklin zijn onderling niet elektrisch van elkaar geïsoleerd. Daarom kunt u het uitsluitend gebruiken op rails van Märklin, tenzij u wijzigingen aan uw materieel uitvoert.<br />
| + | * (originele) netvoeding; |
| − | Bij digitaal rijden moet elke locomotief een adres krijgen, zeg maar een soort rugnummer (bijvoorbeeld 05). Dit nummer moet ook in de bibliotheek van de regelaar (de centrale) ingevoerd worden. Zie deze regelaar als een soort coach; via deze regelaar stuurt u uw locs/treinstellen aan. Zo kunt u met meerdere locs tegelijktijdig rijden op de baan, in verschillende richtingen en met verschillende snelheden. Of u kunt één loc stilzetten en er met een andere loc naar toe rijden, om de locs te koppelen.
| + | * rijregelaar; |
| − | === U vraagt zich af: 'Wat moet ik kopen om digitaal te kunnen rijden?' === | + | * een booster als er veel (meer dan 4) treinen tegelijkertijd gaan rijden; |
| − | *Optie 1:<br />
| + | ** kabel om de rijregelaar aan te sluiten op de booster; |
| − | De meest voor de hand liggende optie is om te beginnen met een zogenaamde Digitale startset. Die is helemaal compleet, dus met een regelaar (centrale) en inclusief een loc met een decoder er in. Dan is het een kwestie van 'aansluiten en klaar', en hoeft u dus niet eerst zelf te knutselen om er een decoder in te bouwen. Bij een startset wordt ook rails meegeleverd, dit kan een andere type of merk zijn dan u al heeft. Afhankelijk van de hoeveelheid rails die u al heeft, kunt u de afweging maken om verder uit te breiden met de nieuwe rails uit de startset, of u besluit om met de huidige rails verder te gaan en deze nieuwe rails te verkopen. | + | ** kabel om de booster aan te sluiten op de rails. |
| − | *Optie 2:<br />
| + | Schaf een locomotief aan (bijvoorbeeld van Piko of Roco/Fleischmann) en vraag of er meteen een decoder (naar keuze) ingebouwd wordt en daarna de locomotief wordt getest. Voeg daarna de loc toe aan de bibliotheek van de regelaar, met het opgegeven adres. Zo is proefondervindelijk vast te stellen hoe het allemaal werkt. Koop daarna dan bijvoorbeeld nog een locomotief en bouw er zelf een decoder in. |
| − | Er zijn ook losse digitale setjes te koop, bijvoorbeeld via internet of een winkelier. Een populair model is de Roco Multimaus. Zo'n set moet dan ten minste bestaan uit:<br /> | + | |
| − | *(originele) netvoeding; | + | Het is handig ook de instructieboekjes erbij te hebben, maar via Google is dit ook allemaal te vinden op het internet. |
| − | *booster (aansluiteenheid voor de MultiMaus-centrale, de trafo en de rails); | |
| − | *regelaar (de MultiMaus centrale); | |
| − | *kabel om de regelaar aan te sluiten op de booster; | |
| − | *kabel om de booster aan te sluiten op de rails. | |
| − | Als optie zou het dan erg fijn zijn als de aanbieder/leverancier ook nog de instructieboekjes erbij heeft.<br />
| |
| − | Schaf in dit laatste geval een locomotief (bijvoorbeeld van Piko of Roco/Fleischmann) aan in een winkel en vraag dan meteen of ze deze voor u willen 'digitaliseren'. Dan bouwt de winkelier er voor u een decoder in en test daarna de locomotief. U vraagt dan aan de winkelier welk decoder-adres de loc heeft en voegt daarna de loc thuis toe aan de bibliotheek van de regelaar, met hetzelfde adres en dan kunt u gaan rijden. Zo kunt u proefondervindelijk kijken hoe het allemaal werkt.<br /> | |
| − | Koop daarna dan bijvoorbeeld nog een locomotief en neem dan eens de stap om er zelf een decoder in te zetten. | |
| | {{Linkssectie begin | | {{Linkssectie begin |
| | |Box= AlleenInfo | | |Box= AlleenInfo |
| Regel 82: |
Regel 75: |
| | }} | | }} |
| | {{Link intern | | {{Link intern |
| − | |Link= Hoe sluit u leds aan | + | |Link= Het aansluiten van leds |
| − | |Linknaam= Hoe sluit u leds aan | + | |Linknaam= Het aansluiten van leds |
| | }} | | }} |
| | {{Link intern | | {{Link intern |
| Regel 110: |
Regel 103: |
| | }} | | }} |
| | {{Linkssectie einde | | {{Linkssectie einde |
| | + | }} |
| | + | {{Gerelateerde termen |
| | + | |Termen= digitaliseren, beginnen digitaal, digitaal beginnen, digitaal gaan, starten digitaal, digitaal starten. |
| | }} | | }} |
| | {{Voettekst | | {{Voettekst |
| | |Vorige= Digitale baanbesturing | | |Vorige= Digitale baanbesturing |
| − | |Volgende= Uitleg Digitaal | + | |Volgende= Uitleg digitaal |
| | |VorigeMenu= Digitale baanbesturing | | |VorigeMenu= Digitale baanbesturing |
| − | }}{| width= "100%" | + | }} {| width= "100%" |
| | |- valign= "top" | | |- valign= "top" |
| − | ! scope= "row" width="80%" | | + | ! scope= "row" width="70%" | |
| − | | <small><small>Laatste wijziging: 17 dec 2017 10.53 (CEST)</small></small> | + | | <small>Laatste wijziging: 30 okt 2023 10:59 (CET)</small> |
| | |} | | |} |
| | [[Categorie: Alles|I]] | | [[Categorie: Alles|I]] |
| Regel 124: |
Regel 120: |
| | [[Categorie: Baanbesturing|I]] | | [[Categorie: Baanbesturing|I]] |
| | [[Categorie: Digitale baanbesturing|I]] | | [[Categorie: Digitale baanbesturing|I]] |
| | + | [[Categorie: Verlichting|I]] |
| | [[Categorie: Fred Stevens|I]] | | [[Categorie: Fred Stevens|I]] |
| | [[Categorie: Alfred Oosting|I]] | | [[Categorie: Alfred Oosting|I]] |
Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteurs: Fred Stevens en Alfred Oosting - Bewerkt door Fred Eikelboom
Dit artikel is een inleiding digitale baanbesturing. Om een goed beeld te krijgen van een digitale besturing, wordt aangegeven wat de verschillen tussen digitaal en analoog zijn. Tot circa 1985 was analoge besturing de enige gangbare wijze, daarna kwam langzaam ook de digitale besturing in gebruik.
Analoog
Bij een analoog bestuurde modelspoorbaan worden de treinen bestuurd door het variëren van de spanning op de rails. De loc of het treinstel pikt die spanning via de wielen op en zal, al naar gelang de hoogte van die spanning, sneller of langzamer rijden. Het regelen van deze spanning gebeurde meestal met een regelbare voeding bestaande uit een transformator, gelijkrichter, variabele weerstand en een richtingschakelaar. Deze methode is eenvoudig, maar ook beperkt.
|
| Afbeelding: 01
|
| Vorm van het analoge signaal
|
| Foto gemaakt door: Fred Stevens
|
Een kenmerkend nadeel van deze methode is te zien aan het gedrag van de verlichting in de loc of de trein. Deze zal immers afhankelijk van de hoogte van de aangeboden spanning helder of zwak oplichten. Bovendien biedt deze methode weinig mogelijkheden om meerdere treinen onafhankelijk van elkaar te besturen. Immers, alle treinen op de rails zullen gaan rijden wanneer er spanning wordt aangeboden. Dit probleem kan worden opgelost door zogenaamde baanvakken (blokken) te maken, die elk met een afzonderlijke voeding geregeld worden. De trein die zich in een bepaald baanvak bevindt, kan zo afzonderlijk van de overige treinen bestuurd worden.
Digitaal
Vrijwel alle bij analoog genoemde nadelen, zijn opgelost met een digitale besturing. De plaats op de baan waar een loc, trein of treinstel zich bevindt, is nu niet meer bepalend voor de besturing. Elke loc, trein of treinstel kan op elke plaats van de baan onafhankelijk van de andere gemotoriseerde railvoertuigen bestuurd worden. Dit is mogelijk doordat elke loc, treinstel of trein, elektronica bevat, de zogenaamde locdecoder, die een eigen unieke identificatie heeft, een "adres", en die op basis van digitale commando's de locomotief bestuurt. De benodigde commando's worden niet meer via een rijregelaar gegeven, maar via het digitale systeem, waarbij de aanstuur-elektronica bestaat uit een centrale.
In tegenstelling tot de analoge besturing, wordt bij een digitale besturing continu een vaste spanning op de rails aangeboden. In die spanning zit het digitale signaal gecodeerd, "verstopt". Door een adres te kiezen en de draaiknop verder "open" te draaien krijgt de locdecoder, via de rails, van de centrale een digitale opdracht om de motor sneller te laten draaien. Dit gebeurt dan niet meer door de spanning te verhogen maar door de breedte van de spanningspulsen naar de motor te verlengen. Dit heet dan pulsbreedtemodulatie of PBM. Dit is een verliesvrije regeling; er gaat geen vermogen verloren in de vorm van warmte, zoals in een variabele weerstand. Andersom zal, bij het terugdraaien van de draaiknop, de centrale via de rails een digitaal signaal naar de decoder versturen met de opdracht om de pulsbreedte van de motoraansturing korter te maken, met als gevolg dat de motor gaat langzamer gaat draaien.
Welke loc aangestuurd wordt is afhankelijk van het adres dat op de centrale gekozen is. Door de vaste spanning op de rails zal de verlichting in de loc, trein of treinstel continu met dezelfde helderheid branden. Of de loc dan rijdt of stilstaat is niet meer van belang. Een opdracht om verlichting in of uit te schakelen wordt ook gegeven via de centrale.
|
| Afbeelding: 02
|
| Vorm van het digitale signaal
|
| Tekening gemaakt door: Fred Stevens
|
Digitaal rijden biedt bovendien nog veel extra mogelijkheden. Zo kunnen per locomotief of -treinstel extra functies bediend worden zoals verlichting, geluiden, rookgenerator of een ontkoppelaar. Ook andere objecten op de modelspoorbaan die van een decoder voorzien zijn, zoals wissels, seinen e.d. kunnen met hetzelfde digitale systeem geregeld c.q. bediend worden. Een groot schakeltableau (schakelpaneel) met allerhande knoppen, toetsen, indicatielampjes en regelaars is daarbij volledig overbodig. Om kosten te besparen kunnen de wissels via schakelaars op een schakeltableau worden bediend en de locs/treinstellen digitaal.
| LET OP |
Een waarschuwing: sluit nooit twee centrales tegelijkertijd aan op dezelfde modelbaan! Er kan maar één centrale de baas zijn en de digitale opdrachten versturen.
|
Overstap van analoog naar digitaal
Bij een overstap van analoog naar digitaal moet met een aantal basisbeginselen rekening gehouden worden:
- Alle soorten rails voor een analoge modelbaan zijn ook zonder meer geschikt voor digitaal;
- Om digitaal te kunnen rijden moet de loc voorzien zijn van een decoder ("ontvanger");
- Om digitaal te kunnen rijden moet er een digitale regelaar gebruikt worden, een centrale. Dit is altijd een apparaat met een draaiknop, een aantal drukknoppen en een display. Zonder een centrale rijdt er niets;
- Oudere analoge locomotieven kunnen voorzien zijn van gloeilampjes voor de verlichting. Digitaal rijden gebeurt met een hogere spanning, circa 18 V versus circa 14 V bij analoog. Dit resulteert in veel hetere (of zelfs doorgebrande) gloeilampjes, waardoor plastic kan verkleuren, smelten of in het ergste geval kan verbranden. Controleer bij het digitaliseren van een locomotief of treinstel altijd of de lampjes geschikt zijn voor deze hogere spanning (zie ook: "Informatie over het aansluiten van lampen in een loc/treinstel" hieronder bij: "Meer informatie". Het is altijd beter om de gloeilampjes te vervangen door leds (met serieweerstand), ook door het lagere stroomverbruik. Voor een gloeilampje maakt het niet uit of er digitaal of analoog wordt gereden, leds moeten wel op gelijkspanning branden. Leds op wisselspanning zullen defect raken. Voor analoge locs met een reeds ingebouwde rookgenerator geldt hetzelfde wegens de hogere digitale spanning, zie Rookgenerator aansluiten op een locdecoder;
- Hetzelfde geldt ook voor rijtuigen met interieurverlichting, oudere rijtuigen kunnen ook voorzien zijn van gloeilampjes. Vervang deze ook door leds, zie hiervoor de artikelen in deze encyclopedie;
- Voor stuurstandrijtuigen gelden speciale regels. Bij een analoge situatie wisselt de verlichting (frontsein/sluitsein) al naar gelang de rijrichting. Bij digitaal werkt dit anders en een analoog stuurstandrijtuig kan op een digitale baan niet zonder aanpassingen gebruikt worden met correcte verlichting. Het stuurstandrijtuig moet dus aangepast worden, bijvoorbeeld door een decoder in te bouwen. Vraag bij twijfel de winkelier of raadpleeg het BNLS forum;
- Analoog materieel kan niet op een digitale baan, digitale locs kunnen wel op een analoge baan;
- Koppel alle analoge regelaars af van de baan en gebruik deze niet voor het rijden. De regelaars zijn nog wel te gebruiken voor bijvoorbeeld het voeden van verlichting of eventueel voor het voeden van wissels. De rails van Lima, Roco/Fleischmann of Piko en vergelijkbare soorten, zijn geschikt voor tweerail systemen met elektrisch gescheiden rails.
Märklin maakt gebruik van drierail. Dat type rails is niet te combineren met tweerail. De wielen van het rollend materieel van Märklin zijn onderling niet elektrisch van elkaar geïsoleerd en zullen zonder aanpassing kortsluiting veoorzaken op een tweerail baan.
Wat is nodig voor digitaal
De meest voor de hand liggende optie is om te beginnen met een digitale startset. Die is helemaal compleet, dus met een centrale en inclusief een loc met een ingebouwde decoder. Dan is het "aansluiten en klaar", er hoeft niets zelf geknutseld te worden om meteen digitaal te rijden. Bij een startset wordt ook rails meegeleverd, dit kan een andere type of merk zijn wat er al aanwezig is, maar afhankelijk van de hoeveelheid al aanwezige rails kan verder worden uitgebreid met de nieuwe rails uit de startset.
Er zijn ook losse digitale setjes te koop, bijvoorbeeld (tweedehands) via internet of een winkelier. Een populair model is de Roco Multimaus. Zo een set moet dan ten minste bestaan uit:
- (originele) netvoeding;
- rijregelaar;
- een booster als er veel (meer dan 4) treinen tegelijkertijd gaan rijden;
- kabel om de rijregelaar aan te sluiten op de booster;
- kabel om de booster aan te sluiten op de rails.
Schaf een locomotief aan (bijvoorbeeld van Piko of Roco/Fleischmann) en vraag of er meteen een decoder (naar keuze) ingebouwd wordt en daarna de locomotief wordt getest. Voeg daarna de loc toe aan de bibliotheek van de regelaar, met het opgegeven adres. Zo is proefondervindelijk vast te stellen hoe het allemaal werkt. Koop daarna dan bijvoorbeeld nog een locomotief en bouw er zelf een decoder in.
Het is handig ook de instructieboekjes erbij te hebben, maar via Google is dit ook allemaal te vinden op het internet.
Meer informatie
Externe website:
|
|
|
Overzicht boosters.
|
|
|
Meer aandachtspunten betreffende analoog en digitaal.
|
Gerelateerde termen: digitaliseren, beginnen digitaal, digitaal beginnen, digitaal gaan, starten digitaal, digitaal starten.
|
|
Laatste wijziging: 30 okt 2023 10:59 (CET)
|
