|
|
Modelbouwgeschiedenis: verschil tussen versiesUit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Versie van 17 jun 2017 om 17:28
Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Erwin Hogeling - Bewerkt door Fred Eikelboom
Spelen en spelletjes zijn al zo oud als de mensheid zelf. Elk kind speelt om later daar voordeel uit te kunnen halen bij het echte levensonderhoud en ook volwassenen spelen spelletjes ter ontspanning, maar ook ter voorbereiding. Wanneer in de 19de eeuw de massaproductie ontstaat, wordt er ook speelgoed geproduceerd, daarmee worden ook de speelgoedwinkels opgestart. Voor oorlogvoering was het gebruikelijk om schaalmodellen van omgeving en gebouwen te maken, om zo een goede voorstelling te kunnen krijgen voor de soldaten werkelijk het gevecht aangingen. Hele kastelen en steden zijn op die manier op schaal uitgewerkt. De tinnen soldaatjes stammen uit die tijd en de productie voor deze soldaatjes worden ook voor speelgoed op de markt gebracht. In 1859 startte loodgieter Theodor Friedrich Wilhelm Märklin in Göppingen een atelier voor het maken van poppenhuis-artikelen zoals keukentjes en andere keukenartikelen.
In navolging van Märklin begon Fleischmann in Neurenberg rond 1887 een blikken speelgoedfabriek waarbij vooral schepen, vliegtuigen en werkende stoommachines werden gemaakt. Deze waren uitgevoerd in gelakt blik. Er werd nog niet gekeken naar accuraatheid of juiste spoorbreedte. Het was speelgoed en er waren ook geen klachten over schaalverhoudingen. Als het model maar een klein beetje op het origineel leek was het al snel goed. Er waren toen direct al drie systemen: breed, middel en smal (resp: 75mm, 54mm en 48mm). Thomas Davenport was een smid uit Amerika geboren in 1802, die zeer geinteresseerd was in alle nieuwe mogelijkheden. Als leerling heeft hij met Joseph Henry rondgetrokken en geleerd van de proeven met elektronica. Deze proeven wilde hij gaan toepassen in de smederij en heeft daarmee de eerste gelijkstroomcommutatormotor gerealiseerd. Met deze motor kon hij in 1835 een kleine versie van een locomotief zelfstandig op een rails laten rijden. Hiermee heeft hij de eerste elektrische modeltrein op zijn naam staan. Echter was dit een éénmalige bouw en is dit verder nooit in productie genomen. Toen elektriciteit aan het begin van de 20ste eeuw algemeen begon te worden zijn ook de speelgoed treinen voorzien van elektromotoren ipv de minder handige opwindmechanismen. In opvolging van de strijd om Gelijkstroom of Wisselstroom voor huisaansluitingen koos Märklin voor wisselstroom als krachtbron voor de kleine elektromotoren. Omdat de meeste modellen nog steeds van blik waren, was stroomtoevoer middels de wielen van de trein niet mogelijk en moest er dus een derde rails worden toegevoegd aan de uitvoering van de rails. Hier gold ook weer dat de uitvoering vooral met het oog op speelgoed was, en minder op accuraatheid. De rails was dan ook uitgevoerd in omgevouwen blikken lijntjes, gemonteerd op metalen strippen, één aan het begin van een rail-stuk, één aan het andere eind en één in het midden. Na het grote succes van Märklin en hun tentoonstelling op de Duitse Speelgoed Beurs (Die Leipziger Messe) in 1891, werden door meerdere speelgoedfabrikanten treinmodellen op de markt gebracht. Sommigen sloten aan op de door Märklin gezette maatvoeringen, maar ook vele anderen volgden met eigen ideeën en maatvoeringen, zodat in een kleine tijd vele diverse niet samen te voegen systemen op de markt kwamen: Bing, Bub, Carette, Falk, Issmayer en Kraus Fandor. Omdat er omtrent elektriciteit nog niet zo heel veel bekend was en omdat niet elke energiebedrijf dezelfde aansluiting aan zijn klanten bood (12V, 24V, diverse spanningen) kwamen er ook diverse aandrijfsystemen op de markt. Sommige uitvoeringen hadden zelfs een stekker die direct in het stopcontact gestoken kon worden zonder transformator.
In 1935 verhuisde Stephan Bing een deel van de firma naar Engeland.
Tussen de oorlogen waren de Europese markten onderling wel open, maar niet gekoppeld met de Amerikaanse. Hierdoor ontwikkelden de Amerikaanse treinmodellen anders dan de Europese. Diverse fabrikanten startten hun eigen modeltreinen serie en concurreerden elkaar op dezelfde manier als in Europa gebeurde, echter met andere uitkomsten en de Amerikaanse firma's gebruikten natuurlijk Amerikaanse modellen. Ook in Australië werd gestart met modeltreinen. Na de oorlog duurde het tot 1948 voor de productie weer op gang kwam. Trix kwam als eerste terug met (zeker voor die tijd) zeer gedetailleerde modellen in schaal H0. Waarbij zelfs de stangen en leidingen zichtbaar op het model gemonteerd waren. Märklin startte met de productie van modelauto’s als concurrent voor Dinky Toys en schakelde met Meccano waardoor met Meccano elektrisch aangedreven elementen konden worden toegevoegd. Fleischmann startte na de oorlog in 1949 ook met de productie van modeltreinen in schaal 0. Een nieuwigheidje van Fleischmann was dat deze treinen niet op wisselstroom werkten, maar op gelijkstroom. Vrij vlug werd schaal 0 door Fleischmann weer verlaten, omdat schaal H0 een zeer grote populariteit kreeg. In navolging van Fleischmann ging ook Trix over op gelijkstroom. Maar Märklin bleef zijn eigen wisselstroom trouw. Na 1960 heeft de modelbouw voor treinen vleugels gekregen. Waar ook weer diverse merken gestart zijn met eigen systemen en schalen, zo heeft de firma Arnold in 1960 impuls gegeven aan schaal N (1:160), welke door Fleischmann en Trix gevolgd werden. Als reactie hierop ontwikkelde Märklin zijn schaal Z (1:220). De geschiedenis van de Modeltrein is nog lang niet ten einde. Elke dag wordt er opnieuw geschiedenis geschreven door innovatie, ontwikkelingen en inzichten, toch zal steeds vaker de toenadering gezocht worden, omdat de klant zelfstandiger is geworden. Systemen zullen steeds meer op elkaar afgestemd worden, en details zullen steeds beter worden uitgevoerd. Toch is het goed te bedenken dat ooit de trein als speelgoed is ontwikkeld. En uitgevoerd in een hand bestuurd model uitgevoerd in blik, zonder oog voor schaal of gelijkwaardigheid. Als het maar leek op de trein in het echt dan was het al goed. Gerelateerde termen: Marklin, Maerklin, Mærklin
Meer informatie
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
