Persoonlijke instellingen

Wissels digitaliseren: verschil tussen versies

Uit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken
k (link toeg.)
 
(214 tussenliggende versies door 6 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
<small><center>'''[[E10.03 - Handmatig digitaal rijden]] - Vorige | Volgende - [[E10.05 - Verder]]'''</center>
+
{{Koptekst
----
+
|Vorige= Geautomatiseerd rijden
<small>Onder redactie van: BeneluxSpoor.net</small></small>
+
|Volgende= Puntstuk van het wissel polariseren
<br />
+
|VorigeMenu= Digitale baanbesturing
<br />
+
|Auteur= Ronald Koerts
'''Wissels digitaliseren'''
+
|Bewerking= Fred Eikelboom
 +
}}
 +
{{Inhoudsopgave||Klein|GeenTekst}}
 +
=== Inleiding ===
 +
Om '''wissels te digitaliseren''' is behalve een wissel nog een tweetal onderdelen nodig:
 +
# [[#Wisselaandrijving|een aandrijving]];
 +
# [[#Wisseldecoder|een decoder]].
 +
Deze onderdelen samen zorgen ervoor dat wissels vanaf de centrale digitaal bediend kunnen worden.
 +
=== Wisselaandrijving ===
 +
Wanneer de wissels nog geen aandrijving hebben, moeten ze alsnog daarvan worden voorzien. Iedere fabrikant van railsystemen levert eigen aandrijvingen voor hun wissels. Daarnaast zijn er diverse andere leveranciers, zoals Hoffmann, Conrad, Tortoise, Cobalt en Fulgurex die universele wisselaandrijvingen leveren. Deze kunnen meestal zonder daadwerkelijke (of ingrijpende) aanpassingen aan het wissel gebruikt worden. Wisselaandrijvingen zijn te onderscheiden in een aantal groepen. Iedereen heeft meestal een persoonlijke voorkeur om voor een bepaald type- en merk wisselaandrijving te kiezen.
 +
*[[#Aandrijvingen met magneetspoel|Aandrijvingen met magneetspoel]];
 +
*[[#Aandrijvingen met elektromotor|Aandrijvingen met elektromotor]];
 +
*[[#Servo's|Servo's]];
 +
*[[#Geheugendraad|Geheugendraad]].
 +
==== Aandrijvingen met magneetspoel ====
 +
{{Afbeelding
 +
|Bestand= DigitaalMagneetspoel.jpg
 +
|Grootte= 245px
 +
|Volgnummer= 01
 +
|Omschrijving= Voorbeeld magneetspoel-aandrijving
 +
|Bron= [https://www.roco.cc Roco]
 +
}}
 +
Dit type wisselaandrijving wordt geleverd door de meeste fabrikanten van railsystemen. Bij dit type aandrijving wordt het wissel omgezet door het activeren van een spoel d.m.v. een stroompuls. Het omzetten van het wissel gebeurt meestal met een klap, die goed hoorbaar is.
 +
==== Aandrijvingen met elektromotor ====
 +
{{Afbeelding 2 naast elkaar
 +
|Bestand= DigitaalTortoise.jpg
 +
|Bestand2= Mole-wisselaandrijving-AR01.jpg
 +
|Grootte= 140px
 +
|Grootte2= 145px
 +
|Volgnummer= 02
 +
|Volgnummer2= 03
 +
|Omschrijving= Voorbeeld wisselaandrijving
 +
|Omschrijving2= Wisselaandrijving "The Mole" (De Mol)
 +
|Bron= [http://circuitron.com Circuitron]
 +
|Bron2= [https://www.proto87.com/Switch_machines.html Andy Reichert]
 +
|Tussenruimte= 10px
 +
}}
 +
Bij dit type aandrijving zorgt een elektro-motor voor het omzetten van het wissel. In de praktijk wordt voor aandrijvingen met elektro-motor gekozen omdat deze:
 +
:*Goedkoper in aanschaf zijn dan aandrijvingen met magneetspoel;
 +
:*Meestal betrouwbaarder zijn dan aandrijvingen met magneetspoel;
 +
:*Meestal in snelheid van omzetten (lees: het langzamer of sneller -verschuiven van de wisseltongen) aan te passen zijn;
 +
Meestal betreft het hier aandrijvingen met elektro-motor, zonder ingebouwde elektronica, maar er bestaan ook typen met ingebouwde elektronica, zoals de Tortoise Smail.
  
Nu we handmatig digitaal kunnen rijden, willen we dit een beetje uitbreiden, we willen graag de wissels digitaal bedienen. Om wissels te 'digitaliseren' hebben we een aantal onderdelen nodig.
+
<u>''Opmerking''</u>
  
'''Decoder'''
+
Let bij de aanschaf van een Cobalt wisselaandrijving op het type.
 
+
*Type CBA is voor analoge banen. Deze kan op een voedingsspanning van 9 tot 15 volt= aangesloten worden;
We hebben een decoder nodig welke kan luisteren naar de commando's van de centrale. In de praktijk noemen we dit dan ook een wisseldecoder. Wisseldecoders zijn in verschillende vormen te koop. Je hebt ze voor 1, 2, 4 of 8 wissels tegelijk.
+
*Type CBD is voor digitale banen en kan direct op de centrale of de CVL (ringleiding) aangesloten worden.
 
+
==== Servo's ====
Daarbij verschillen wisseldecoders ook in de aandrijving waar ze voor bedoeld zijn.
+
Het omzetten van het wissel met een servo wordt steeds populairder. De benodigde servo's worden steeds betaalbaarder en zijn niet duurder dan een aandrijving met spoelen of met elektromotor. Daarnaast is een servo heel stil en is op een aantal punten heel nauwkeurig af te stellen, zoals de uitslag en de snelheid. Bij gebruik van [[Wat is een servo|servo's]] moet ook een servodecoder worden aangeschaft.
 
+
{{Afbeelding
<table>
+
|Bestand= DigitaalServouh.jpg
<tr>
+
|Grootte= 225px
<td width="325">
+
|Volgnummer= 04
[[Bestand:DigitaalWisseldecoder.jpg|275px]]
+
|Omschrijving= Voorbeeld servo-aandrijving
<br><small><small>Bron: Roco.cc</small></small>
+
|Bron= [https://www.uhlenbrock.de Uhlenbrock]
</td>
+
}}
<td width="250">
+
==== De dikte van de treintafel ====
[[Bestand:Digitaal67800.jpg|175px]]
+
Bij gebruik van Tortoise wisselaandrijvingen en servo's dient rekening gehouden te worden met het maximale koppel van de aandrijving en de lengte van de steldraad; hoe langer de draad, hoe minder kracht deze uitoefent op de wisseltongen. Indien de arm te lang is (en daardoor de kracht te laag), kan dat leiden tot ontsporingen, omdat de wisseltong niet helemaal goed aansluit. Het is daarom raadzaam de tafel niet dikker te maken dan 10 mm voor het hout en 5 of 6 mm voor de dempingsplaten onder de rails. Dus totaal 15 tot 16 mm.
<br><small><small>Bron: Uhlenbrock.de</small></small>
+
==== Geheugendraad ====
</td>
+
{{Afbeelding
<td>
+
|Bestand= Info_wissel_geheugendraad_1_2.gif
[[Bestand:DigitaalLdtwisseldec.jpg|250px]]
+
|Grootte= 485px
<br><small><small>Bron: Conrad.nl</small></small>
+
|Volgnummer= 05
</td>
+
|Omschrijving= Principe geheugendraadaandrijving
</tr>
+
|Bron= [https://www.floodland.nl/aim/index.htm Huib Maaskant]
<tr>
+
}}
<td>
+
Dit is de stilste aandrijving van alle verkrijgbare aandrijvingen. Hierbij wordt gebruikt gemaakt van de geheugenfunctie van dat draad. Bij het onder elektrische spanning zetten van deze speciale draad zal deze warm worden en verkorten (krimpen). Na het onderbreken van de spanning zal het geheugendraad weer afkoelen en teruggaan naar zijn originele lengte. Viessmann levert ook deze vorm van aandrijvingen kant-en-klaar. Omdat deze vorm van wissels omzetten vooral voor zelfbouw is, is deze minder geschikt voor de echte beginner. Voor informatie over geheugendraadaandrijving, zie het artikel [[Toepassing van geheugenmetaal]].
Roco 10776</td>
+
==== Het puntstuk van het wissel polariseren ====
<td>
+
Met het aandrijven van het wissel kan ook het puntstuk van het wissel worden gepolariseerd. Dit voorkomt dat treinen op het wissel blijven staan of dat kortsluiting ontstaat tijdens het berijden van het wissel. Zie het artikel [[Puntstuk van het wissel polariseren]], over het polariseren van het puntstuk.
Uhlenbrock 67800
+
==== Zichtbaar of onder de tafel ====
</td>
+
Het hangt af van de situatie af waarin de aandrijving nodig is. Voor een schaduwstation is het niet erg wanneer er wisselaandrijvingen zichtbaar zijn. Voor zichtbare gedeelten is het mooier dat de aandrijving niet- of nauwelijks zichtbaar is. De meeste magneetspoelaandrijvingen kunnen op twee manieren gemonteerd worden. Zichtbaar langs het wissel of omgekeerd (op de kop) onzichtbaar naast het wissel. De meeste motorische wisselaandrijvingen, servo-aandrijvingen en geheugendraad-aandrijvingen kunnen meestal onder het wissel gemonteerd worden.
<td>
+
=== Wisseldecoder ===
LDT MDEC Decoder
+
Om de wissels vanaf de centrale om te kunnen zetten, is een speciale decoder nodig. Deze decoder "luistert" naar de commando's van de centrale. In de praktijk heet dit type dan ook een wisseldecoder. Het benodigde type decoder is afhankelijk van het type wisselaandrijving. Net als bij de soorten wisselaandrijvingen, is ook hiervoor de bijhorende wisseldecoder. Dus een servo-aandrijving kan alleen met een servo-wisseldecoder aangestuurd worden.
</td>
+
{{Afbeelding 3 naast elkaar
</tr>
+
|Bestand=DigitaalWisseldecoder.jpg
<tr>
+
|Bestand2= Digitaal67800.jpg
<td>8 voudige magneetspoel decoder</td>
+
|Bestand3= DigitaalLdtwisseldec.jpg
<td>4 voudige servo decoder</td>
+
|Grootte= 200px
<td>4 voudige magneetspoel/motor decoder</td>
+
|Grootte2= 200px
</tr>
+
|Grootte3= 200px
</table>
+
|Volgnummer= 06
 
+
|Volgnummer2= 07
'''Aandrijving'''
+
|Volgnummer3= 08
 
+
|Omschrijving= Roco 10775 8-voudige magneetspoel-decoder
De aandrijving is het laatste onderdeel wat we nodig hebben. Hiervoor zijn verschillende soorten te koop. Je kunt aandrijvingen eigenlijk in 2 soorten aandrijvingen groeperen, de magneetspoel aandrijving en de servo/vertragingsmotor aandrijving.
+
|Omschrijving2= Uhlenbrock 67800 4-voudige servo-decoder
 
+
|Omschrijving3= LDT MDEC Decoder 4-voudige motor-decoder
Elke aandrijving vereist een andere decoder.
+
|Bron= [https://www.roco.cc Roco.cc]
 
+
|Bron2= [https://www.uhlenbrock.de/de_DE/index.htm Uhlenbrock.de]
<table>
+
|Bron3= [https://www.conrad.nl Conrad.nl]
<tr>
+
|Tussenruimte= 10px
<td width="325">[[Bestand:DigitaalMagneetspoel.jpg|200px]]
+
|Tussenruimte2= 9px
<br><small><small>Bron: Roco.cc</small></small>
+
|Tussenruimte3= 10px
</td>
+
}}
<td width="250">
+
==== Digitaal signaal ====
[[Bestand:DigitaalServouh.jpg|200px]]
+
Om de commando's van de centrale te kunnen begrijpen moeten de wisseldecoders en de centrale hetzelfde protocol hebben. Dit is de taal die de onderdelen onderling "spreken". Er zijn veel protocollen die gebruikt worden, maar de twee belangrijkste zijn het Motorola-protocol (afgekort MM) en het DCC-protocol.
<br><small><small>Bron: Uhlenbrock.de</small></small>
+
==== Hulpschakeling ====
</td>
+
Met een kunstgreep is het mogelijk om wisselaandrijvingen met elektromotor aan te sluiten op een normale magneetspoel-wisseldecoder. Deze hulpschakeling staat beschreven in het artikel [[Hulpschakeling motorische wisselaandrijvingen]].
<td>
+
==== Hoeveel wisselaandrijvingen op één decoder? ====
[[Bestand:DigitaalTortoise.jpg|100px]]
+
Tegenwoordig zijn de wisseldecoders in alle maten te krijgen. Er zijn wisseldecoders die maar één wisselaandrijving kunnen omzetten, tot wisseldecoders die acht aansluitingen hebben. Het is een beetje afhankelijk van hoe het ontwerp van de baan is. Liggen er veel wissels bij elkaar, dan is goed te werken met een wisseldecoder met acht aansluitingen, dan hoeven er niet zoveel lange draden te worden gelegd. Liggen de wissels verder uit elkaar, dan is het beter te werken met wisseldecoders die minder aansluitingen hebben.
<br><small><small>Bron: Circuitron.com</small></small>
+
=== Aansluiten van wisseldecoders ===
</td>
+
Om te kunnen werken heeft een wisseldecoder twee zaken nodig: commando's van de centrale en spanning om te werken. Bij veel wisseldecoders zijn daarom twee aparte aansluitingen (aansluitconnectoren) aanwezig voor deze twee zaken.
</tr>
+
==== Digitale spanning ====
<tr>
+
Deze aansluiting is op iedere wisseldecoder aanwezig. Deze aansluitingen zijn meestal rood en bruin van kleur of hebben de letters J en K. De decoder ontvangt op deze aansluiting de digitale signalen van de centrale. Bij sommige wisseldecoders zorgt deze aansluiting tevens voor de schakelstroom die benodigd is voor het laten werken van de wisselaandrijvingen.
<td>
+
{| class="wikitable"
Magneetspoel aandrijving
+
| valign="center"| [[Bestand:Let-op.jpg|50px|center]]<small>&nbsp;&nbsp;'''LET OP'''</small>||valign="top"| Deze draden zijn ook aangesloten op de rails en hebben digitale spanning.
</td>
+
|-
<td>
+
|}
Servo aandrijving
+
==== Hulpspanning ====
</td>
+
Deze aansluiting is niet altijd aanwezig bij wisseldecoders en in dat geval is de digitale spanning de enige aansluiting op de wisseldecoder. Deze gebruikt dan "dure" digitale spanning voor het laten werken van de wisselaandrijvingen. Veel wisseldecoders hebben echter ook een aansluiting om eventueel een aparte standaard transformator op aan te sluiten. Een digitale booster is duurder is dan een standaard transformator. De wisselaandrijvingen worden dan met de goedkopere spanning gevoed.
<td>
+
==== Overzicht aansluiten van wisseldecoders ====
Vertragingsmotor aandrijving
+
Hieronder staat een algemeen schema hoe wisseldecoders worden aangesloten. De meeste wisseldecoders zijn aan te sluiten volgens methode 2 of methode 3. De Roco wisseldecoder 10775 is alleen met methode 1 aan te sluiten, deze heeft namelijk geen extra aansluitingen voor aparte voeding van de wissels. Deze worden gevoed door de spanning op de baan.
</td>
+
{{Afbeelding
</tr>
+
|Bestand= Aansl-wiss-dec-rk.jpg
</table>
+
|Grootte= Groot
 
+
|Volgnummer= 09
Alle aandrijvingen hebben hun voors en tegens. De magneetspoelen zijn eenvoudig aan te brengen, maar zitten in het zicht. In een schaduwstation is dat geen probleem, maar op je baan staat dat niet zo heel erg mooi. Een magneetspoel gaat ook in 1 klap om, dus je hoort een tikje en de wissel is om. Niet realistisch dus.
+
|Omschrijving= Schema aansluiten wisseldecoders
 
+
|Maker= Ronald Koerts
De servo aandrijvingen zijn wat lastiger aan te brengen omdat ze onder je baan geplaatst moeten worden. De decoder is volledig te programeren in snelheid en uitslag. Het gevolg is dat je niets ziet op je baan en de wissels netjes rustig omgaan zonder veel geluid.
+
|Type= Tekening
 
+
}}
De Tortoise vertraginsmotor aandrijving is ontzettend betrouwbaar en erg sterk en kan ook net als een servo rustig omgaan. Het enige nadeel van de Tortoise is de afmeting, ze steken vrij ver uit naar beneden. Ze zijn wel bijzonder geschikt voor de grotere schalen in verband met hun kracht.
+
==== Mogelijk probleem met het programmeren ====
 
+
Het kan zijn dat een wisseldecoder geschikt is voor het DCC-protocol, niet of niet goed reageert op het configureren. Dan kan het een oplossing zijn om de draden voor het digitale signaal (de J- en K-aansluitingen) om te wisselen. Dit probleem wordt veroorzaakt door interpretatieverschillen van het DCC-protocol door de fabrikant.
De magneetspoel en de vertragingsmotor decoders hebben ook nog extra wisselstroomspanning nodig. Deze aandrijvingen gebruiken deze externe spanning om de spoelen en motoren te laten werken. De servo aandrijvingen hoeven het niet te hebben, maar gebruiken dan een klein beetje 'dure' digitale spanning. Overigens kunnen ze het gewoon wel!
+
=== Wissels schakelen ===
 +
Decoders "luisteren" naar adressen, zo ook de wisseldecoder. Deze adressen moeten worden ingesteld. Op alle gangbare wisseldecoders zit een programmeerknopje. Wanneer dit knopje is ingedrukt en er wordt een wisselcommando gegeven op een bepaald adres, dan worden alle wisseladressen van die decoder ingesteld.
 +
==== Voorbeeld ====
 +
In dit voorbeeld wordt een viervoudige wisseldecoder ingesteld:
 +
# sluit de wisseldecoder aan volgens de handleiding;
 +
# vóór het aanzetten van alle systemen, goed controleren of alles aangesloten is;
 +
# druk het programmeerknopje in. De meeste decoders hebben minimaal één wisselaandrijving op de eerste aansluiting nodig om deze te kunnen programmeren;
 +
# selecteer wisseladres 5 en geef het commando om te schakelen. De decoder zal er op reageren met de eerste aandrijving en vanaf dat moment zijn ook de 3 daaropvolgende adressen ingesteld: de eerste aandrijving is adres 5, de tweede aandrijving is adres 6, de derde is 7 en de vierde is 8;
 +
# als daarna nog een wisseldecoder moet worden ingesteld, moet die dus beginnen op adres 9 of hoger, anders ontstaat er een overlap en zullen twee- of meer wissels tegelijk gaan reageren.
 +
----
 +
=== Waarop letten bij aanschaf ===
 +
De keuze voor een bepaalde wisselaandrijving en wisseldecoder is puur een eigen keuze. Het is natuurlijk afhankelijk van het beschikbare budget. In ieder geval moet bij aanschaf op de volgende dingen gelet worden:
 +
* Kan de wisselaandrijving de wissel omzetten?
 +
* Past de wisseldecoder bij de wisselaandrijving? Bijvoorbeeld een motor-wisseldecoder bij een motorische wisselaandrijving;
 +
* Is de decoder geschikt voor het juiste digitale protocol c.q. signaal? Bijvoorbeeld Motorola (MM) of DCC?
 +
=== Gecombineerde wissel/seindecoders ===
 +
De nieuwste generatie wisseldecoders (zoals de DR4018) kan naast wissels ook seinen en/of AKI's aansturen. Er kunnen gelijktijdig wissels en seinen op de DR4018 aangesloten worden.
 +
{| <!-- twee-koloms Linkssectie! -->
 +
|- valign="top"
 +
|
 +
{{Linkssectie begin1eKolom
 +
|Box= AlleenInfo
 +
|Lijn= Geen
 +
}}
 +
{{Linkssectie tussenkop
 +
|Koptekst= Encyclopedie:
 +
}}
 +
{{Link intern
 +
|Link= Decoders
 +
|Linknaam= Decoders
 +
}}
 +
{{Link intern
 +
|Link= Digitale baanbesturing
 +
|Linknaam= Digitale baanbesturing
 +
}}
 +
{{Link intern
 +
|Link= Digitale protocollen
 +
|Linknaam= Digitale protocollen
 +
}}
 +
{{Link intern
 +
|Link= Conrad wisselaandrijving aansluiten
 +
|Linknaam= Conrad wisselaandrijving aansluiten
 +
}}
 +
{{Link intern
 +
|Link= Toepassing van geheugenmetaal
 +
|Linknaam= Toepassing van geheugenmetaal
 +
}}
 +
{{Linkssectie scheiding}}
 +
{{Linkssectie tussenkop
 +
|Koptekst= Beneluxspoor.net:
 +
}}
 +
{{Link Forum-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 15
 +
|ExtraInfo= over de DR4010 en/of DR4018.
 +
}}
 +
{{Link Forum-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 16
 +
|ExtraInfo= over de DR4018 (aansluiting van AKI).
 +
}}
 +
{{Link Forum-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 164
 +
|ExtraInfo= Gebruiksaanwijzingen DigiKeijs.
 +
}}
 +
{{Linkssectie scheiding}}
 +
{{Linkssectie tussenkop
 +
|Koptekst= Documentatie:
 +
}}
 +
{{Link DCCconcepts-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 2
 +
|ExtraInfo= Gebruiksaanwijzing Cobalt wisselaandrijving (pdf).
 +
}}
 +
{{Linkssectie einde
 +
}}
 +
|
 +
{|width="1" <!-- scheiding tussen linker en rechter kolom -->
 +
|
 +
|-
 +
|}
 +
|
 +
{{Linkssectie begin2eKolom
 +
|Box= Geen
 +
|Lijn= Geen
 +
}}
 +
{{Linkssectie tussenkop
 +
|Koptekst= Externe websites:
 +
}}
 +
{{Link Algemeen-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 473 <!-- prot switchmachines -->
 +
|ExtraInfo= Proto:87 Stores, Wisselaandrijving "the mole".
 +
}}
 +
{{Link Circuitron-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 1
 +
|ExtraInfo= Tortoise Smail wisselaandrijving.
 +
}}
 +
{{Link Circuitron-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 2
 +
|ExtraInfo= Tortoise Turtle wisselaandrijving.
 +
}}
 +
{{Link Conrad-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 18
 +
|ExtraInfo= Wisselaandrijving.
 +
}}
 +
{{Link DCCconcepts-Meerkeuze
 +
|Volgnr=1
 +
|ExtraInfo= Cobalt wisselaandrijving.
 +
}}
 +
{{Link Fleischmann-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 1
 +
}}
 +
{{Link Algemeen-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 329 <!-- fulgurex -->
 +
|ExtraInfo= Wisselaandrijving.
 +
}}
 +
{{Link Algemeen-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 330 <!-- hoffmann -->
 +
|ExtraInfo= Wisselaandrijving.
 +
}}
 +
{{Link Marklin-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 1
 +
}}
 +
{{Link Algemeen-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 417 <!-- piko -->
 +
|ExtraInfo= Algemeen.
 +
}}
 +
{{Link Algemeen-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 99 <!-- prot -->
 +
|ExtraInfo= Proto:87 Stores, Andy Reichert.
 +
}}
 +
{{Link Algemeen-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 419 <!-- re-os -->
 +
|ExtraInfo= Cobalt wisselaandrijving.
 +
}}
 +
{{Link Roco-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 1
 +
}}
 +
{{Link Algemeen-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 256 <!-- uhlenbrock -->
 +
}}
 +
{{Link Algemeen-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 71
 +
|ExtraInfo= Voor alle vragen i.v.m. het gebruik van "Koploper".
 +
}}
 +
{{Link Algemeen-Meerkeuze
 +
|Volgnr = 448
 +
|ExtraInfo= Allan Gartner's "Wiring for DCC". Website met veel info over DCC.
 +
}}
 +
{{Linkssectie einde
 +
}}
 +
|}
 +
{{Gerelateerde termen
 +
|Termen= Marklin, Maerklin, Mærklin
 +
}}
 +
{{Voettekst
 +
|Vorige= Geautomatiseerd rijden
 +
|Volgende= Puntstuk van het wissel polariseren
 +
|VorigeMenu= Digitale baanbesturing
 +
}} {| width="100%"
 +
|- valign="top"
 +
! scope="row" width="70%" |
 +
| <small>Laatste wijziging: 28 nov 2023 14:07 (CET)</small>
 +
|}
 +
[[Categorie: Alles|W]]
 +
[[Categorie: Artikel|Wissels digitaliseren]]
 +
[[Categorie: Baanbesturing|W]]
 +
[[Categorie: Bedrading|W]]
 +
[[Categorie: Baanbouw|W]]
 +
[[Categorie: Decoder|W]]
 +
[[Categorie: Digitale baanbesturing|W]]
 +
[[Categorie: Elektronica|W]]
 +
[[Categorie: Elektronica digitaal|W]]
 +
[[Categorie: Praktijk|W]]
 +
[[Categorie: Servo's|W]]
 +
[[Categorie: Spoorwegbouw|W]]
 +
[[Categorie: Wissels|W]]
 +
[[Categorie: Ronald Koerts|W]]
 +
[[Categorie: Fred Eikelboom|W]]

Huidige versie van 28 nov 2023 om 14:07

Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Ronald Koerts - Bewerkt door Fred Eikelboom


Inleiding

Om wissels te digitaliseren is behalve een wissel nog een tweetal onderdelen nodig:

  1. een aandrijving;
  2. een decoder.

Deze onderdelen samen zorgen ervoor dat wissels vanaf de centrale digitaal bediend kunnen worden.

Wisselaandrijving

Wanneer de wissels nog geen aandrijving hebben, moeten ze alsnog daarvan worden voorzien. Iedere fabrikant van railsystemen levert eigen aandrijvingen voor hun wissels. Daarnaast zijn er diverse andere leveranciers, zoals Hoffmann, Conrad, Tortoise, Cobalt en Fulgurex die universele wisselaandrijvingen leveren. Deze kunnen meestal zonder daadwerkelijke (of ingrijpende) aanpassingen aan het wissel gebruikt worden. Wisselaandrijvingen zijn te onderscheiden in een aantal groepen. Iedereen heeft meestal een persoonlijke voorkeur om voor een bepaald type- en merk wisselaandrijving te kiezen.

Aandrijvingen met magneetspoel

DigitaalMagneetspoel.jpg
Afbeelding: 01
Voorbeeld magneetspoel-aandrijving
Bron: Roco

Dit type wisselaandrijving wordt geleverd door de meeste fabrikanten van railsystemen. Bij dit type aandrijving wordt het wissel omgezet door het activeren van een spoel d.m.v. een stroompuls. Het omzetten van het wissel gebeurt meestal met een klap, die goed hoorbaar is.

Aandrijvingen met elektromotor

DigitaalTortoise.jpg Mole-wisselaandrijving-AR01.jpg
Afbeelding: 02 Afbeelding: 03
Voorbeeld wisselaandrijving Wisselaandrijving "The Mole" (De Mol)
Bron: Circuitron Bron: Andy Reichert

Bij dit type aandrijving zorgt een elektro-motor voor het omzetten van het wissel. In de praktijk wordt voor aandrijvingen met elektro-motor gekozen omdat deze:

  • Goedkoper in aanschaf zijn dan aandrijvingen met magneetspoel;
  • Meestal betrouwbaarder zijn dan aandrijvingen met magneetspoel;
  • Meestal in snelheid van omzetten (lees: het langzamer of sneller -verschuiven van de wisseltongen) aan te passen zijn;

Meestal betreft het hier aandrijvingen met elektro-motor, zonder ingebouwde elektronica, maar er bestaan ook typen met ingebouwde elektronica, zoals de Tortoise Smail.

Opmerking

Let bij de aanschaf van een Cobalt wisselaandrijving op het type.

  • Type CBA is voor analoge banen. Deze kan op een voedingsspanning van 9 tot 15 volt= aangesloten worden;
  • Type CBD is voor digitale banen en kan direct op de centrale of de CVL (ringleiding) aangesloten worden.

Servo's

Het omzetten van het wissel met een servo wordt steeds populairder. De benodigde servo's worden steeds betaalbaarder en zijn niet duurder dan een aandrijving met spoelen of met elektromotor. Daarnaast is een servo heel stil en is op een aantal punten heel nauwkeurig af te stellen, zoals de uitslag en de snelheid. Bij gebruik van servo's moet ook een servodecoder worden aangeschaft.

DigitaalServouh.jpg
Afbeelding: 04
Voorbeeld servo-aandrijving
Bron: Uhlenbrock

De dikte van de treintafel

Bij gebruik van Tortoise wisselaandrijvingen en servo's dient rekening gehouden te worden met het maximale koppel van de aandrijving en de lengte van de steldraad; hoe langer de draad, hoe minder kracht deze uitoefent op de wisseltongen. Indien de arm te lang is (en daardoor de kracht te laag), kan dat leiden tot ontsporingen, omdat de wisseltong niet helemaal goed aansluit. Het is daarom raadzaam de tafel niet dikker te maken dan 10 mm voor het hout en 5 of 6 mm voor de dempingsplaten onder de rails. Dus totaal 15 tot 16 mm.

Geheugendraad

Info wissel geheugendraad 1 2.gif
Afbeelding: 05
Principe geheugendraadaandrijving
Bron: Huib Maaskant

Dit is de stilste aandrijving van alle verkrijgbare aandrijvingen. Hierbij wordt gebruikt gemaakt van de geheugenfunctie van dat draad. Bij het onder elektrische spanning zetten van deze speciale draad zal deze warm worden en verkorten (krimpen). Na het onderbreken van de spanning zal het geheugendraad weer afkoelen en teruggaan naar zijn originele lengte. Viessmann levert ook deze vorm van aandrijvingen kant-en-klaar. Omdat deze vorm van wissels omzetten vooral voor zelfbouw is, is deze minder geschikt voor de echte beginner. Voor informatie over geheugendraadaandrijving, zie het artikel Toepassing van geheugenmetaal.

Het puntstuk van het wissel polariseren

Met het aandrijven van het wissel kan ook het puntstuk van het wissel worden gepolariseerd. Dit voorkomt dat treinen op het wissel blijven staan of dat kortsluiting ontstaat tijdens het berijden van het wissel. Zie het artikel Puntstuk van het wissel polariseren, over het polariseren van het puntstuk.

Zichtbaar of onder de tafel

Het hangt af van de situatie af waarin de aandrijving nodig is. Voor een schaduwstation is het niet erg wanneer er wisselaandrijvingen zichtbaar zijn. Voor zichtbare gedeelten is het mooier dat de aandrijving niet- of nauwelijks zichtbaar is. De meeste magneetspoelaandrijvingen kunnen op twee manieren gemonteerd worden. Zichtbaar langs het wissel of omgekeerd (op de kop) onzichtbaar naast het wissel. De meeste motorische wisselaandrijvingen, servo-aandrijvingen en geheugendraad-aandrijvingen kunnen meestal onder het wissel gemonteerd worden.

Wisseldecoder

Om de wissels vanaf de centrale om te kunnen zetten, is een speciale decoder nodig. Deze decoder "luistert" naar de commando's van de centrale. In de praktijk heet dit type dan ook een wisseldecoder. Het benodigde type decoder is afhankelijk van het type wisselaandrijving. Net als bij de soorten wisselaandrijvingen, is ook hiervoor de bijhorende wisseldecoder. Dus een servo-aandrijving kan alleen met een servo-wisseldecoder aangestuurd worden.

DigitaalWisseldecoder.jpg Digitaal67800.jpg DigitaalLdtwisseldec.jpg
Afbeelding: 06 Afbeelding: 07 Afbeelding: 08
Roco 10775 8-voudige magneetspoel-decoder Uhlenbrock 67800 4-voudige servo-decoder LDT MDEC Decoder 4-voudige motor-decoder
Bron: Roco.cc Bron: Uhlenbrock.de Bron: Conrad.nl

Digitaal signaal

Om de commando's van de centrale te kunnen begrijpen moeten de wisseldecoders en de centrale hetzelfde protocol hebben. Dit is de taal die de onderdelen onderling "spreken". Er zijn veel protocollen die gebruikt worden, maar de twee belangrijkste zijn het Motorola-protocol (afgekort MM) en het DCC-protocol.

Hulpschakeling

Met een kunstgreep is het mogelijk om wisselaandrijvingen met elektromotor aan te sluiten op een normale magneetspoel-wisseldecoder. Deze hulpschakeling staat beschreven in het artikel Hulpschakeling motorische wisselaandrijvingen.

Hoeveel wisselaandrijvingen op één decoder?

Tegenwoordig zijn de wisseldecoders in alle maten te krijgen. Er zijn wisseldecoders die maar één wisselaandrijving kunnen omzetten, tot wisseldecoders die acht aansluitingen hebben. Het is een beetje afhankelijk van hoe het ontwerp van de baan is. Liggen er veel wissels bij elkaar, dan is goed te werken met een wisseldecoder met acht aansluitingen, dan hoeven er niet zoveel lange draden te worden gelegd. Liggen de wissels verder uit elkaar, dan is het beter te werken met wisseldecoders die minder aansluitingen hebben.

Aansluiten van wisseldecoders

Om te kunnen werken heeft een wisseldecoder twee zaken nodig: commando's van de centrale en spanning om te werken. Bij veel wisseldecoders zijn daarom twee aparte aansluitingen (aansluitconnectoren) aanwezig voor deze twee zaken.

Digitale spanning

Deze aansluiting is op iedere wisseldecoder aanwezig. Deze aansluitingen zijn meestal rood en bruin van kleur of hebben de letters J en K. De decoder ontvangt op deze aansluiting de digitale signalen van de centrale. Bij sommige wisseldecoders zorgt deze aansluiting tevens voor de schakelstroom die benodigd is voor het laten werken van de wisselaandrijvingen.

Let-op.jpg
  LET OP
Deze draden zijn ook aangesloten op de rails en hebben digitale spanning.

Hulpspanning

Deze aansluiting is niet altijd aanwezig bij wisseldecoders en in dat geval is de digitale spanning de enige aansluiting op de wisseldecoder. Deze gebruikt dan "dure" digitale spanning voor het laten werken van de wisselaandrijvingen. Veel wisseldecoders hebben echter ook een aansluiting om eventueel een aparte standaard transformator op aan te sluiten. Een digitale booster is duurder is dan een standaard transformator. De wisselaandrijvingen worden dan met de goedkopere spanning gevoed.

Overzicht aansluiten van wisseldecoders

Hieronder staat een algemeen schema hoe wisseldecoders worden aangesloten. De meeste wisseldecoders zijn aan te sluiten volgens methode 2 of methode 3. De Roco wisseldecoder 10775 is alleen met methode 1 aan te sluiten, deze heeft namelijk geen extra aansluitingen voor aparte voeding van de wissels. Deze worden gevoed door de spanning op de baan.

Aansl-wiss-dec-rk.jpg
Afbeelding: 09
Schema aansluiten wisseldecoders
Tekening gemaakt door: Ronald Koerts

Mogelijk probleem met het programmeren

Het kan zijn dat een wisseldecoder geschikt is voor het DCC-protocol, niet of niet goed reageert op het configureren. Dan kan het een oplossing zijn om de draden voor het digitale signaal (de J- en K-aansluitingen) om te wisselen. Dit probleem wordt veroorzaakt door interpretatieverschillen van het DCC-protocol door de fabrikant.

Wissels schakelen

Decoders "luisteren" naar adressen, zo ook de wisseldecoder. Deze adressen moeten worden ingesteld. Op alle gangbare wisseldecoders zit een programmeerknopje. Wanneer dit knopje is ingedrukt en er wordt een wisselcommando gegeven op een bepaald adres, dan worden alle wisseladressen van die decoder ingesteld.

Voorbeeld

In dit voorbeeld wordt een viervoudige wisseldecoder ingesteld:

  1. sluit de wisseldecoder aan volgens de handleiding;
  2. vóór het aanzetten van alle systemen, goed controleren of alles aangesloten is;
  3. druk het programmeerknopje in. De meeste decoders hebben minimaal één wisselaandrijving op de eerste aansluiting nodig om deze te kunnen programmeren;
  4. selecteer wisseladres 5 en geef het commando om te schakelen. De decoder zal er op reageren met de eerste aandrijving en vanaf dat moment zijn ook de 3 daaropvolgende adressen ingesteld: de eerste aandrijving is adres 5, de tweede aandrijving is adres 6, de derde is 7 en de vierde is 8;
  5. als daarna nog een wisseldecoder moet worden ingesteld, moet die dus beginnen op adres 9 of hoger, anders ontstaat er een overlap en zullen twee- of meer wissels tegelijk gaan reageren.

Waarop letten bij aanschaf

De keuze voor een bepaalde wisselaandrijving en wisseldecoder is puur een eigen keuze. Het is natuurlijk afhankelijk van het beschikbare budget. In ieder geval moet bij aanschaf op de volgende dingen gelet worden:

  • Kan de wisselaandrijving de wissel omzetten?
  • Past de wisseldecoder bij de wisselaandrijving? Bijvoorbeeld een motor-wisseldecoder bij een motorische wisselaandrijving;
  • Is de decoder geschikt voor het juiste digitale protocol c.q. signaal? Bijvoorbeeld Motorola (MM) of DCC?

Gecombineerde wissel/seindecoders

De nieuwste generatie wisseldecoders (zoals de DR4018) kan naast wissels ook seinen en/of AKI's aansturen. Er kunnen gelijktijdig wissels en seinen op de DR4018 aangesloten worden.

Meer informatie

Encyclopedie:
Beneluxspoor.net:
over de DR4010 en/of DR4018.
over de DR4018 (aansluiting van AKI).
Gebruiksaanwijzingen DigiKeijs.
Documentatie:
Gebruiksaanwijzing Cobalt wisselaandrijving (pdf).

 

Externe websites:
Proto:87 Stores, Wisselaandrijving "the mole".
Tortoise Smail wisselaandrijving.
Tortoise Turtle wisselaandrijving.
Wisselaandrijving.
Cobalt wisselaandrijving.
Wisselaandrijving.
Wisselaandrijving.
Algemeen.
Proto:87 Stores, Andy Reichert.
Cobalt wisselaandrijving.
Voor alle vragen i.v.m. het gebruik van "Koploper".
Allan Gartner's "Wiring for DCC". Website met veel info over DCC.

Gerelateerde termen: Marklin, Maerklin, Mærklin



Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende
Contact met de redactie: Contact met de redactie 

Laatste wijziging: 28 nov 2023 14:07 (CET)