|
|
Zelfbouw rails en wisselsUit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Huib Maaskant
Voor een praktische handleiding voor het zelf vervaardigen van spoor en wissels maken we gebruik van de methode van Huib Maaskant. Hoewel deze methode in onderstaand artikel wordt toegepast voor schaal 0, is deze ook geschikt voor schaal H0. Voor kleinere schalen is het zelf vervaardigen nauwelijks nog mogelijk. Het spoor
Om zelf rails en wissel te maken, hoeft u niet helemaal 'van scratch te beginnen'. U kunt gebruik maken van bouwsets die de verschillende fabrikanten op de markt brengen. Voor schaal 0 kan men bijvoorbeeld terecht bij Wenz. Wenz levert prachtig materiaal, maar het is heel bewerkelijk. De bouwsets van Hassler daarentegen zijn wat eenvoudiger in gebruik. Met name de wissels van Hassler leveren een stuk minder werk op dan die van Wenz en zien er ook prima uit. Voor schaal H0 kunt u onder andere terecht bij Andy Reichert's Proto:87 Stores en Tillig. Het materiaal is eenvoudig te bewerken, en tegen heel schappelijke prijzen verkrijgbaar.
Het leggen van de rails begint met het uitzetten van de hartlijn. U heeft een stevige en vlakke ondergrond nodig om de rails op te leggen. Gebruik hiervoor 5 mm triplex. Om de spoorstaven te spijkeren moet u nogal wat kracht gebruiken. Een zachte ondergrond van schuim o.i.d. drukt u helemaal fijn en deze is dus ongeschikt. Bovendien is het materieel in spoor 0 vrij zwaar en dan is een beetje stevigheid ook niet weg. De bielzen worden met houtlijm op het triplex geplakt. Een geodriehoek helpt om de bielzen netjes haaks en precies in het midden op de hartlijn te leggen. Er zijn ook malletjes die u hiervoor kunt gebruiken, maar de geodriehoek werkt in de praktijk het snelst.
Wanneer de lijm droog is, worden de bielzen vlak geschuurd. Kleine verschillen in dikte verdwijnen en de spoorstaven komen echt strak op de bielzen te liggen. Het hout van de bielzen is van zichzelf vrij glad. Door met een railzaagje over de bielzen te schrapen trekt u de nerven in het hout. Zo krijgt u mooie doortekende bielzen die er net echt uitzien.
De bielzen kunt u verder 'verrottificeren' door met een scherp mesje hier en daar een stukje van de kanten te snijden. Het lijkt dan net of er stukjes van de bielzen af zijn. In werkelijkheid ziet u dat soort beschadigingen ook, met name op weinig bereden lokaalspoorlijntjes waar de bielzen al een tijdje liggen. Vervolgens worden de bielzen geschilderd met beits op waterbasis. De beits komt weer bij Wenz vandaan.
Voor het leggen van de spoorstaven heeft u klemmen met de juiste spoorwijdte nodig. Hassler verkoopt zulke klemmen per vijf stuks en daar kunt u er eigenlijk niet genoeg van hebben. Ze zijn simpel, maar erg doeltreffend. U zet de schroef midden op de hartlijn vast en zonder verder meetwerk volgen de spoorstaven vanzelf de juiste lijn. Voordat u de klemmen vastdraait, legt u rond de klem de railstoelen onder de spoorstaven. Ongeveer tien tot vijftien centimeter verderop komt de volgende klem. Nadat u zo een meter of wat rails heeft uitgezet, kunt u de bielzen tussen de klemmen eveneens voorzien van railstoelen. Controleer af en toe of er geen gekke slinger in de spoorstaven zit. Draai dan de klemmen goed vast. De spoorstaven kunnen nu vastgespijkerd worden.
Hassler levert de railstoelen en de railspijkers ook in grootverpakking. U heeft er dan ook heel wat nodig en u drukt doorgaans ook nog wel eens een spijker krom. De spijkers timmert u niet vast met een hamer, maar drukt u op hun plaats met een tangetje. Dat gaat in twee stappen. Pak de kop van de haaknagel in de bek van de tang en druk de spijker zo diep mogelijk in het hout. Zet nu de tang op de kop en druk het laatste stukje door. Het duurt misschien even voor u de slag te pakken hebt, maar dan gaat het best snel.
En dit (zie afb. E04.02.08-12), is dan het resultaat na het ballasten en het schilderen van de rails. De bielzen behandelt u na met sterk verdunde bleek om de bruine kleur wat uit te bleken. U zou er nog een stoflaagje overheen kunnen spuiten met de airbrush. De spoorstaven worden niet verbonden met raillassen maar met imitaties van lasplaten. Daarvoor kunt u gebruik maken van de plastic lasplaten van C+L Finescale. De verschillende secties (bezetmelders) zijn dan meteen ten opzichte van elkaar geïsoleerd. De Wissels
Het zelf bouwen van wissels is niet veel anders dan het vastspijkeren van spoorstaven. Alhoewel, zelf bouwen... U kunt een wissel echt helemaal zelf bouwen en alle onderdelen stuk voor stuk fabriceren. Maar dat is over het algemeen toch wel veel werk en daarom kunt u beter gebruik maken van de bouwpakketten van bijvoorbeeld Hassler. Zo'n bouwpakket bestaat uit een tekening op schaal, hout voor de bielzen, gefreesde wisseltongen, een kant-en-klaar puntstuk en voorgemonteerde strijkregels. Het bouwen van zo'n wissel in spoor 0 kost u bij elkaar een kleine dag.
U begint met het vastplakken met spuitlijm van de tekening op de ondergrond. Het is wel zo handig om eerst de wissels te bouwen en daarna de verbindende sporen aan te leggen. De bielzen worden op maat gezaagd en met houtlijm op de tekening geplakt. Rond de wisseltongen houdt u de 'Nederlandse' indeling aan en niet de 'Zwitserse' waarop de wissels lijken te zijn gebaseerd. Op de langere wisselhouten komt later een Nederlandse wisselsteller.
Net als bij het spijkeren van gewone rails, is het vervolgens een kwestie van de bielzen vlak schuren, nerven kerven en de bielzen in de beits zetten. Pas wel op dat de tekening leesbaar blijft; die heeft u bij het monteren van het wissel nog hard nodig.
U begint met het vastzetten van het puntstuk en de rechte spoorstaven. Het puntstuk en de strijkregel moeten precies volgens de onderliggende tekening worden gemonteerd. Op de dubbele bielzen komt een geïsoleerde raillas tussen de wisseltongen en het puntstuk. Dat betekent dat de spoorstaven van het puntstuk wat ingekort zullen moeten worden. De spoorstaven worden vastgelegd door de haaknagels in de bielzen te drukken. Het spijkeren van de spoorstaven gaat in twee fasen. Eerst pakt u de spijker onder de kop beet en drukt u deze zo diep mogelijk in het hout. Dan zet u de tang op de kop van de spijker en drukt u hem tot op de voet van de spoorstaaf in de dwarsligger. Zo werkt u spijker voor spijker de spoorstaven af. De railstoelen rond de strijkregels en de wisseltongen slaat u aanvankelijk over; zij worden als laatste met secondelijm onder de spoorstaven vastgeplakt en daarna gespijkerd.
Na de rechte spoorstaven worden de afbuigende spoorstaven vastgezet. Daarna volgen de wisseltongen. Elk stukje spoorstaaf wordt via een draadje apart van stroom voorzien. Nadat ook de railstoelen onder de wisseltongen en de strijkregels zijn vastgezet, kunt u gaan nadenken over het verzetten van het wissel.
De pertinax schuifbielzen van Hassler kan men beter niet gebruiken. Er zijn twee betere oplossingen. De linker optie (zie afb. E04.02.08-22) is een stang tussen de wisseltongen, waarvan het midden bestaat uit een rond stukje styreen. Het stangetje van de wisselmotor grijpt in een gat in het midden van het plastic. De rechter optie (zie afb. E04.02.08-23) bestaat uit twee stukjes messing draad (0,8 mm) die op een stukje printplaat zijn gesoldeerd. De wisselmotor verschuift het printje en daarmee de wisseltongen. De laatste vinding is steviger dan de eerste. Als u boven het stukje printplaat een wisselsteller neerzet, ziet u er nauwelijks iets van. Bijkomend voordeel is dat u gemakkelijker de afstand tussen de wisseltongen kunt aanpassen, zodat al het rollend materieel er goed overheen loopt.
Na het ballasten is dit het eindresultaat. Alleen de wisselsteller moet nog gemonteerd worden. Het is even werk, maar dan heeft u ook een wissel dat er een stuk beter uitziet dan de fabriekswissels van Lenz of Peco. Meer informatie
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
