|
|
| Regel 7: |
Regel 7: |
| | }} | | }} |
| | {{Inhoudsopgave||Klein}} | | {{Inhoudsopgave||Klein}} |
| − | === Wat is een 'zelfdenkend' wissel? ===
| + | |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Zelfdenkend_Wissel02.jpg | | |Bestand= Zelfdenkend_Wissel02.jpg |
| Regel 16: |
Regel 16: |
| | |Positie= Rechts | | |Positie= Rechts |
| | }} | | }} |
| − | De term 'zelfdenkend wissel' is gebruikelijk in het Fleischmann railassortiment. Een Fleischmann wissel kan gebruikt worden als een schakelend wissel. Daarvoor moeten echter twee draadbruggen aan de bovenzijde van het wissel tussen de linker- en rechterspoorstaaf (een soort nietjes) verwijderd worden. Het resultaat is dat het wissel de spoorstaven al-dan-niet van spanning voorziet, naargelang de stand van de wisseltongen. Dergelijke wissels kunnen ook gebruikt worden om bijv. wisselstraten spanningloos te schakelen. | + | Een '''zelfdenkend wissel''' is een wissel die bij het bedienen de rijspanning alleen naar het gekozen spoor schakelt, het andere spoor krijgt geen spanning meer. In afbeelding 01 is te zien hoe de schakelaar een verbinding maakt tussen de spoorstaven. De term 'zelfdenkend' is van Fleischmann maar ook andere merken, zoals Rokal TT, kenden systeem. Om een Fleischmann wissel zelfdenkend te maken, moeten twee draadbruggen aan de bovenzijde van het wissel tussen de linker- en rechterspoorstaaf (een soort nietjes) verwijderd worden. Het resultaat is dat het wissel de spoorstaven al-dan-niet van spanning voorziet, naargelang de stand van de wissel. Bij een analoge baan kunnen zelfdenkende wissels gebruikt worden om bijv. opstelsporen te schakelen; met het schakelen van de wissels wordt ook het vertrekkende spoor geselecteerd. Bij een digitale baan zijn er weinig toepassingen omdat daar de digitale spanning altijd en overal op het spoor staat. |
| | + | <br clear="all"> |
| | | | |
| − | 'Zelfdenkend' houdt in, dat bij bedienen van het wissel, de spanning naar de niet-gekozen aftakking onderbroken wordt. Op hetzelfde moment krijgt de gekozen aftakking spanning. In afbeelding 01 ziet u hoe de schakelaar een verbinding maakt tussen de spoorstaven.
| + | === Werking === |
| − | <br clear="all">
| |
| − | === De werking van de schakelaar === | |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Zelfdenkend_Wissel03.gif | | |Bestand= Zelfdenkend_Wissel03.gif |
| Regel 29: |
Regel 28: |
| | |Maker= Fred Eikelboom | | |Maker= Fred Eikelboom |
| | }} | | }} |
| − | Wanneer de wisseltongen in de stand 'rechtdoor' gezet worden, zal spoorstaaf C via de schakelaar met spoorstaaf B verbonden worden, en krijgt het daarmee verbonden stuk spoor spanning (zie: afbeelding 02). Spoorstaaf D is nu spanningloos. De lengte van het onderbroken stuk spoor kiest u zodanig dat een rijdende trein vòòr het wissel tot stilstand komt. Een stuk rails van 20 cm is in de meeste gevallen toereikend. Vergeet niet om tussen de te schakelen spoorstaven (de stopsecties) en de rest van de baan een isolerende las aan te brengen (zie ook: afbeelding 04). | + | |
| | + | Wanneer de wisseltongen in de stand 'rechtdoor' gezet worden, zal spoorstaaf C via de schakelaar met spoorstaaf B verbonden worden en krijgt het daarmee verbonden spoor spanning (zie afbeelding 02). Spoorstaaf D is nu spanningsloos. De lengte van het onderbroken stuk spoor wordt zodanig gekozen dat een rijdende trein vóór het wissel tot stilstand komt. Een stuk rails van ca 20 cm is in de meeste gevallen toereikend. Vergeet niet om tussen de te schakelen spoorstaven (de stopsecties) en de rest van de baan een isolerende las aan te brengen (zie ook afbeelding 04). |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Zelfdenkend_Wissel04.gif | | |Bestand= Zelfdenkend_Wissel04.gif |
| Regel 38: |
Regel 38: |
| | |Maker= Fred Eikelboom | | |Maker= Fred Eikelboom |
| | }} | | }} |
| − | Wanneer de wisseltongen in de stand 'rechtdoor' gezet worden, zal spoorstaaf D via de schakelaar met spoorstaaf A verbonden worden, en krijgt het daarmee verbonden stuk spoor spanning (zie: afbeelding 03). Spoorstaaf C is nu spanningloos. | + | Wanneer de wisseltongen in de stand 'rechtdoor' gezet worden, zal spoorstaaf D via de schakelaar met spoorstaaf A verbonden worden en krijgt het daarmee verbonden stuk spoor spanning (zie: afbeelding 03). Spoorstaaf C is nu spanningloos. |
| − | === Een toepassing === | + | |
| | + | === Toepassing === |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Isolatie_bij_wissel01.gif | | |Bestand= Isolatie_bij_wissel01.gif |
| Regel 48: |
Regel 49: |
| | |Type= Tekening | | |Type= Tekening |
| | }} | | }} |
| − | We nemen aan dat er op beide sporen een trein staat. Het zelfdenkend wissel en de andere wissel staan in de stand 'rechtdoor' (zie: afbeelding 04). We zetten spanning op de baan. De trein op het bovenste spoor gaat rijden. Deze maakt een rondje en komt bij het rechtse wissel. Op het punt van vertrek aangekomen, rijdt de trein echter gewoon door, want spoorstaaf C krijgt nog steeds spanning via de schakelaar in het wissel. Om de trein te laten stoppen moet het zelfdenkend wissel in de andere stand gezet worden. Dat kunt u het beste doen wanneer de rijdende trein het rechtse wissel nadert.
| + | Neem aan dat er op beide sporen een trein staat. Het zelfdenkend wissel en de andere wissel staan in de stand 'rechtdoor' (zie afbeelding 04). Met spanning op de baan gaat de trein op het bovenste spoor rijden. Deze maakt een rondje en komt bij het rechtse wissel. Op het punt van vertrek aangekomen, rijdt de trein echter gewoon door, want spoorstaaf C krijgt nog steeds spanning via de schakelaar in het wissel. Om de trein te laten stoppen moet het zelfdenkend wissel in de andere stand gezet worden wanneer de rijdende trein het rechtse wissel nadert. |
| | + | |
| | + | Wanneer nu het zelfdenkend wissel omgezet wordt naar de stand 'afbuigend' dan vertrekt de trein die op het onderste spoor staat. Spoorstaaf C is nu spanningsloos. Zodra de andere trein in zijn geheel op het bovenste spoor is, moet het rechtse wissel worden omgezet anders komt de net vertrokken trein op het spoor van de stilstaande trein terecht. De lengte van de stukken spoor tussen beide wissels dient zodanig te zijn dat wanneer een trein voor het zelfdenkend wissel stilstaat, het andere wissel vrij blijft. |
| | + | |
| | + | Kortom, het wissel is dan wel 'zelfdenkend', maar het vereist tijdens het rijden ook nog wel enig menselijk denkwerk. |
| | + | |
| | + | === Openrijden niet mogelijk === |
| | + | Openrijden van een zelfdenkend wissel is niet mogelijk. Openrijden gebeurt altijd vanaf de 'achterkant' van het wissel (de kant met twee sporen) naar de 'voorkant' (de kant met één spoor), over de tak waar het wissel niet naar toe staat. Een zelfdenkend wissel kan dus niet opengereden worden, omdat er helemaal geen trein kan komen vanaf de 'verkeerde' aftakking, want die is spanningloos. |
| | | | |
| − | Wanneer u nu het zelfdenkend wissel omgooit naar de stand 'afbuigend', vertrekt de trein die op het onderste spoor staat. Spoorstaaf C is nu spanningloos. Zodra de andere trein in zijn geheel op het bovenste spoor is, moet u het rechtse wissel omgooien, anders komt de net vertrokken trein op het spoor van de stilstaande trein terecht. De lengte van de stukken spoor tussen beide wissels dient zodanig te zijn, dat wanneer een trein voor het zelfdenkend wissel stilstaat, het andere wissel vrij blijft.<br />
| |
| − | Kortom, het wissel is dan wel 'zelfdenkend', maar het vereist tijdens het rijden van u wel enig denkwerk, anders botsen de treinen.
| |
| − | === Open rijden niet mogelijk ===
| |
| − | Openrijden van een 'zelfdenkend' wissel is niet mogelijk. Openrijden doet u namelijk altijd vanaf de achterkant van het wissel (de kant met twee sporen) naar de voorkant (de kant met één spoor), over de tak waar het wissel ''niet'' naar toe staat. Een 'zelfdenkend' wissel kan dus niet opengereden worden, omdat er helemaal geen trein kan komen vanaf de 'verkeerde' aftakking, want die is spanningloos.
| |
| | === Storingen === | | === Storingen === |
| | Na verloop van tijd kan het gebeuren dat de schakelaar in het wissel geen goed contact meer maakt. Vaak helpt dan het schoonmaken van de contacten met een wattenstaafje, gedrenkt in contactspray (verkrijgbaar in de elektronicazaak). Wrijf eerst met het wattenstaafje over de vrijliggende contacten Zet daarna het wissel in de andere stand en behandel daarna de nu vrijgekomen contacten. Reinig ook het kunststof materiaal tussen de contacten. Schakel daarna het wissel een aantal keren heen-en-weer. Het slechte contact zou nu verdwenen moeten zijn. | | Na verloop van tijd kan het gebeuren dat de schakelaar in het wissel geen goed contact meer maakt. Vaak helpt dan het schoonmaken van de contacten met een wattenstaafje, gedrenkt in contactspray (verkrijgbaar in de elektronicazaak). Wrijf eerst met het wattenstaafje over de vrijliggende contacten Zet daarna het wissel in de andere stand en behandel daarna de nu vrijgekomen contacten. Reinig ook het kunststof materiaal tussen de contacten. Schakel daarna het wissel een aantal keren heen-en-weer. Het slechte contact zou nu verdwenen moeten zijn. |
| Regel 63: |
Regel 67: |
| | |Maker= Richie Knol | | |Maker= Richie Knol |
| | }} | | }} |
| − | In het uiterste geval (wanneer de schakelaar geen goed contact meer maakt) kunt u de schakelaar aanpassen door het plastic staafje, dat de schakelaar bedient, door te knippen vlak bij de schakelaar. Daarna knipt u één tong van de schakelaar af, en soldeert u deze aan de contacten zoals aangegeven in afbeelding 05. De overgebleven tongen van de schakelaar soldeert u daarna vast in de aangegeven stand. Na deze ingreep is het wissel vanzelfsprekend niet meer 'zelfdenkend'. U kunt dan de spoorstaven C en D m.b.v. een losse schakelaar al-dan-niet van spanning voorzien. Maar dan moet u wel zeer goed opletten dat de stand van de schakelaar overeenkomt met de stand van de wisseltongen. | + | In het uiterste geval (wanneer de schakelaar geen goed contact meer maakt) kan de schakelaar worden aangepast door het plastic staafje dat de schakelaar bedient, door te knippen vlak bij de schakelaar. Daarna wordt één tong van de schakelaar afgeknipt en aan de contacten gesoldeerd, zoals aangegeven in afbeelding 05. De overgebleven tongen van de schakelaar worden daarna in de aangegeven stand vastgesoldeerd. Na deze ingreep is het wissel vanzelfsprekend niet meer zelfdenkend. De spoorstaven C en D kunnen dan m.b.v. een relais of losse schakelaar al-dan-niet van spanning worden voorzien. De stand van de schakelaar moet dan wel overeenkomen met de stand van de wisseltongen. |
| | | | |
| − | Bij een elektrisch aangedreven wissel is het probleem vrij simpel op te lossen, door toepassing van een bi-stabiel relais (ook wel 'latch'-relais genoemd). | + | Bij een elektrisch aangedreven wissel is het probleem vrij simpel op te lossen door toepassing van een bistabiel relais (ook wel ''latching relay'' genoemd). |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Zelfdenkend_Wissel05.gif | | |Bestand= Zelfdenkend_Wissel05.gif |
| Regel 74: |
Regel 78: |
| | |Maker= Fred Eikelboom | | |Maker= Fred Eikelboom |
| | }} | | }} |
| − | Door een bi-stabiel relais aan te sluiten volgens het schema in afbeelding 06, zullen wanneer wisselspoel 'a' via de aansluiting 1 en 2 bekrachtigd wordt, de wisseltongen in de stand 'rechtdoor komen te staan. Het relais schakelt naar de andere stand en daardoor krijgt spoorstaaf C spanning en spoorstaaf D wordt spanningloos. | + | Door een bistabiel relais aan te sluiten volgens het schema in afbeelding 06, zullen wanneer wisselspoel 'a' via de aansluiting 1 en 2 bekrachtigd wordt, de wisseltongen in de stand 'rechtdoor' komen te staan. Het relais schakelt naar de andere stand en daardoor krijgt spoorstaaf C spanning en spoorstaaf D wordt spanningsloos. |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Zelfdenkend_Wissel06.gif | | |Bestand= Zelfdenkend_Wissel06.gif |
| Regel 83: |
Regel 87: |
| | |Maker= Fred Eikelboom | | |Maker= Fred Eikelboom |
| | }} | | }} |
| − | Wanneer wisselspoel 'b' via de aansluitingen 2 en 3 spanning krijgt (zie: afbeelding 07), zullen de wisseltongen in de stand 'rechtdoor' komen te staan. Het relais schakelt naar de andere stand. Daardoor krijgt spoorstaaf D spanning en spoorstaaf C wordt spanningloos. | + | Wanneer wisselspoel 'b' via de aansluitingen 2 en 3 spanning krijgt (zie afbeelding 07), zullen de wisseltongen in de stand 'rechtdoor' komen te staan. Het relais schakelt naar de andere stand. Daardoor krijgt spoorstaaf D spanning en spoorstaaf C wordt spanningloos. |
| | | | |
| | Onderdelenlijst bij afbeelding 06 en 07: | | Onderdelenlijst bij afbeelding 06 en 07: |
| Regel 136: |
Regel 140: |
| | |- valign= "top" | | |- valign= "top" |
| | ! scope= "row" width="80%" | | | ! scope= "row" width="80%" | |
| − | | <small><small>Laatste wijziging: 13 nov 2017 18:00 (CET)</small></small> | + | | <small><small>Laatste wijziging: 30 juli 2020 13:00 (CET)</small></small> |
| | |} | | |} |
| | [[Categorie: Alles|Z]] | | [[Categorie: Alles|Z]] |
Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Fred Eikelboom - Update door Fred Eikelboom
|
| Afbeelding: 01
|
| De schakelaar in het zelfdenkend wissel
|
| Foto gemaakt door: Ton v.d. Meijs
|
Een zelfdenkend wissel is een wissel die bij het bedienen de rijspanning alleen naar het gekozen spoor schakelt, het andere spoor krijgt geen spanning meer. In afbeelding 01 is te zien hoe de schakelaar een verbinding maakt tussen de spoorstaven. De term 'zelfdenkend' is van Fleischmann maar ook andere merken, zoals Rokal TT, kenden systeem. Om een Fleischmann wissel zelfdenkend te maken, moeten twee draadbruggen aan de bovenzijde van het wissel tussen de linker- en rechterspoorstaaf (een soort nietjes) verwijderd worden. Het resultaat is dat het wissel de spoorstaven al-dan-niet van spanning voorziet, naargelang de stand van de wissel. Bij een analoge baan kunnen zelfdenkende wissels gebruikt worden om bijv. opstelsporen te schakelen; met het schakelen van de wissels wordt ook het vertrekkende spoor geselecteerd. Bij een digitale baan zijn er weinig toepassingen omdat daar de digitale spanning altijd en overal op het spoor staat.
Werking
|
| Afbeelding: 02
|
| Schakelschema (stand 'rechtdoor')
|
| Schema gemaakt door: Fred Eikelboom
|
Wanneer de wisseltongen in de stand 'rechtdoor' gezet worden, zal spoorstaaf C via de schakelaar met spoorstaaf B verbonden worden en krijgt het daarmee verbonden spoor spanning (zie afbeelding 02). Spoorstaaf D is nu spanningsloos. De lengte van het onderbroken stuk spoor wordt zodanig gekozen dat een rijdende trein vóór het wissel tot stilstand komt. Een stuk rails van ca 20 cm is in de meeste gevallen toereikend. Vergeet niet om tussen de te schakelen spoorstaven (de stopsecties) en de rest van de baan een isolerende las aan te brengen (zie ook afbeelding 04).
|
| Afbeelding: 03
|
| Schakelschema (stand 'afbuigend')
|
| Schema gemaakt door: Fred Eikelboom
|
Wanneer de wisseltongen in de stand 'rechtdoor' gezet worden, zal spoorstaaf D via de schakelaar met spoorstaaf A verbonden worden en krijgt het daarmee verbonden stuk spoor spanning (zie: afbeelding 03). Spoorstaaf C is nu spanningloos.
Toepassing
| 655px
|
| Afbeelding: 04
|
| Isolatielassen plaatsen
|
| Tekening gemaakt door: Marc Pieters. Aangepast door Fred Eikelboom
|
Neem aan dat er op beide sporen een trein staat. Het zelfdenkend wissel en de andere wissel staan in de stand 'rechtdoor' (zie afbeelding 04). Met spanning op de baan gaat de trein op het bovenste spoor rijden. Deze maakt een rondje en komt bij het rechtse wissel. Op het punt van vertrek aangekomen, rijdt de trein echter gewoon door, want spoorstaaf C krijgt nog steeds spanning via de schakelaar in het wissel. Om de trein te laten stoppen moet het zelfdenkend wissel in de andere stand gezet worden wanneer de rijdende trein het rechtse wissel nadert.
Wanneer nu het zelfdenkend wissel omgezet wordt naar de stand 'afbuigend' dan vertrekt de trein die op het onderste spoor staat. Spoorstaaf C is nu spanningsloos. Zodra de andere trein in zijn geheel op het bovenste spoor is, moet het rechtse wissel worden omgezet anders komt de net vertrokken trein op het spoor van de stilstaande trein terecht. De lengte van de stukken spoor tussen beide wissels dient zodanig te zijn dat wanneer een trein voor het zelfdenkend wissel stilstaat, het andere wissel vrij blijft.
Kortom, het wissel is dan wel 'zelfdenkend', maar het vereist tijdens het rijden ook nog wel enig menselijk denkwerk.
Openrijden niet mogelijk
Openrijden van een zelfdenkend wissel is niet mogelijk. Openrijden gebeurt altijd vanaf de 'achterkant' van het wissel (de kant met twee sporen) naar de 'voorkant' (de kant met één spoor), over de tak waar het wissel niet naar toe staat. Een zelfdenkend wissel kan dus niet opengereden worden, omdat er helemaal geen trein kan komen vanaf de 'verkeerde' aftakking, want die is spanningloos.
Storingen
Na verloop van tijd kan het gebeuren dat de schakelaar in het wissel geen goed contact meer maakt. Vaak helpt dan het schoonmaken van de contacten met een wattenstaafje, gedrenkt in contactspray (verkrijgbaar in de elektronicazaak). Wrijf eerst met het wattenstaafje over de vrijliggende contacten Zet daarna het wissel in de andere stand en behandel daarna de nu vrijgekomen contacten. Reinig ook het kunststof materiaal tussen de contacten. Schakel daarna het wissel een aantal keren heen-en-weer. Het slechte contact zou nu verdwenen moeten zijn.
|
| Afbeelding: 05
|
| Doorverbindingen maken in het zelfdenkend wissel
|
| Foto gemaakt door: Richie Knol
|
In het uiterste geval (wanneer de schakelaar geen goed contact meer maakt) kan de schakelaar worden aangepast door het plastic staafje dat de schakelaar bedient, door te knippen vlak bij de schakelaar. Daarna wordt één tong van de schakelaar afgeknipt en aan de contacten gesoldeerd, zoals aangegeven in afbeelding 05. De overgebleven tongen van de schakelaar worden daarna in de aangegeven stand vastgesoldeerd. Na deze ingreep is het wissel vanzelfsprekend niet meer zelfdenkend. De spoorstaven C en D kunnen dan m.b.v. een relais of losse schakelaar al-dan-niet van spanning worden voorzien. De stand van de schakelaar moet dan wel overeenkomen met de stand van de wisseltongen.
Bij een elektrisch aangedreven wissel is het probleem vrij simpel op te lossen door toepassing van een bistabiel relais (ook wel latching relay genoemd).
|
| Afbeelding: 06
|
| Schema met relais (stand 'rechtdoor')
|
| Schema gemaakt door: Fred Eikelboom
|
Door een bistabiel relais aan te sluiten volgens het schema in afbeelding 06, zullen wanneer wisselspoel 'a' via de aansluiting 1 en 2 bekrachtigd wordt, de wisseltongen in de stand 'rechtdoor' komen te staan. Het relais schakelt naar de andere stand en daardoor krijgt spoorstaaf C spanning en spoorstaaf D wordt spanningsloos.
|
| Afbeelding: 07
|
| Schema met relais (stand 'afbuigend')
|
| Schema gemaakt door: Fred Eikelboom
|
Wanneer wisselspoel 'b' via de aansluitingen 2 en 3 spanning krijgt (zie afbeelding 07), zullen de wisseltongen in de stand 'rechtdoor' komen te staan. Het relais schakelt naar de andere stand. Daardoor krijgt spoorstaaf D spanning en spoorstaaf C wordt spanningloos.
Onderdelenlijst bij afbeelding 06 en 07:
| Component.
|
Type.
|
Waarde.
|
| S1 |
Wisselspoel. |
|
| Re1 |
Latch-relais. |
12V=
|
| D1 |
1N4148 |
100mA
|
|
|
| Tabel: 08
|
| Tabel gemaakt door: Fred Eikelboom
|
Meer informatie
Externe websites:
|
|
|
Zettler Latch-relais.
|
|
|
Hongfa Latch-relais.
|
|
|
Laatste wijziging: 30 juli 2020 13:00 (CET)
|
