Brontekst bekijken van Boren

__NOTOC__ <!-- CC Okee -->
{{Koptekst
|Vorige= E11.12 - Schuren en slijpen
|Volgende= E11.14 - Toepassing geheugenmetaal
|Auteur= Fred Eikelboom 
|Niveau= Beginner
|Aantalwoorden= 00000
|Aantalplaatjes= 14
|Aantalfilmpjes= 00
}}
{{Inhoudsopgave||Klein}}
=== Boren in vroeger tijden ===
{{Afbeelding 3 naast elkaar
|Bestand= NLWP_Houtboor_hand-01.jpg
|Bestand2= NLWP_Handboortje-eenvoudig.jpg
|Bestand3= NLWP_Booromslag-01.jpg
|Grootte= 180px
|Grootte2= 235px
|Grootte3= 265px
|Volgnummer= 01
|Volgnummer2= 02
|Volgnummer3= 03
|Omschrijving= Handboor
|Omschrijving2= Fret-boor
|Omschrijving3= Booromslag
|Bron= [http://nl.wikipedia.org nl.wikipedia]
|Bron2= [http://nl.wikipedia.org nl.wikipedia]
|Bron3= [http://nl.wikipedia.org nl.wikipedia]
|Auteursrecht= Nee
|Auteursrecht2= Nee
|Auteursrecht3= Nee
|Positie= Links
}}

Vroeger waren er geen elektrische hulpmiddelen voor het boren. Men gebruikte simpel gereedschap, zoals de handboor (zie: afbeelding 01). Later bedacht men de fretboor (zie: afbeelding 02) en de booromslag (zie: afbeelding 03).


=== Boren heden ten dage ===
{{Afbeelding 3 naast elkaar
|Bestand=  NLWP_Handboormachine.jpg
|Bestand2= Boormachine_Conrad810040-01.jpg
|Bestand3= Dremel_Conrad823882-01.jpg
|Grootte= 120px
|Grootte2= 260px
|Grootte3= 270px
|Volgnummer= 04
|Volgnummer2= 05
|Volgnummer3= 06
|Omschrijving= Hand-boormachine met<br />tandwieloverbrenging
|Omschrijving2= Elektrische boormachine<br />&nbsp;
|Omschrijving3= Dremel<br />&nbsp;
|Bron= [http://nl.wikipedia.org nl.wikipedia]
|Bron2= [http://conrad.nl conrad.nl]
|Bron3= [http://conrad.nl conrad.nl]
|Tussenruimte= 23px
|Auteursrecht= Nee
}}

Tegenwoordig gebruiken we moderner gereedschap, zoals de handboormachine (zie: afbeelding 04), de elektrische boormachine met regelbaar toerental (zie: afbeelding 05) en de Dremel (zie: afbeelding 06).


Wanneer u wilt gaan boren, heeft u een aantal gereedschappen nodig. Bij het modelbouwen is het bijna onvermijdelijk. U zult op een gegeven moment gaatjes moeten boren. Het is dan van belang de juiste gereedschappen te hebben.


=== Benodigde gereedschappen ===

Een lijstje met dingen die benodigd zijn: 
* handboor(machientje)
* set boortjes (miniatuurboortjes 0,8 - 1 - 1,2 - 1,5 - 2 mm.
* set boortjes (3 - 6 mm.
* bankschroefje


In het begin kunt u volstaan met de klassieke doos, met per 0,5 mm. oplopende maten. Een doos boortjes met oplopende maten per 0,1 mm. is, zeker in het begin, niet pers&eacute; nodig. U kunt dan volstaan met een simpel handboormachientje. Een elektrische Proxxon of Dremel met een boorstatiefje is natuurlijk veel handiger dan een handboormachientje, maar is niet meteen noodzakelijk.

Voor het vastklemmen van het werkstuk(je) is een bankschroefje onontbeerlijk.

{{Afbeelding 3 naast elkaar
|Bestand= Boorstatief_Conrad810545-01.jpg
|Bestand2= Bankschroef_Conrad823018-01.jpg
|Bestand3= Centerpons_Conrad827138-01.jpg
|Grootte= Zeer klein
|Grootte2= 170px
|Grootte3= 195px
|Volgnummer= 07
|Volgnummer2= 08
|Volgnummer3= 09
|Omschrijving= Boorstatief
|Omschrijving2= Bankschroefje
|Omschrijving3= Centerpons
|Bron= [http://conrad.nl conrad.nl]
|Bron2= [http://conrad.nl conrad.nl]
|Bron3= [http://conrad.nl conrad.nl]
|Tussenruimte2= 4%
}}

Wanneer u het zich gemakkelijker wilt maken, dan komen de volgende gereedschappen in aanmerking:

* Dremel of Proxxon
* boormachine met regelbare snelheid
* boorstatief (niet meteen vereist, maar reuze handig)
* centerpons
* flexibele as


<u>Dremel/Proxxon</u>

Met een kleine Dremel of Proxxon (zie: afbeelding 06) kunt u op plaatsen komen waar u met een grote boormachine niet bij kunt.


<u>Boormachine</u>

Indien u geen Dremel tot uw beschikking heeft, (of wanneer de Dremel te licht blijkt voor de boorwerkzaamheden) kunt u een boormachine gebruiken met regelbaar toerental (zie: afbeelding 5).


<u>Boorstatief</u>

Een boorstatief (zie: afbeelding 07) maakt het werken een stuk gemakkelijker en u kunt hiermee zuiver recht in het materiaal boren.


<u>Centerpons</u>

Een centerpons (zie: afbeelding 09) maakt het boren in metalen en harde kunststoffen gemakkelijker en nauwkeuriger. Op de plaats waar het gaatje moet komen, zet u de punt van de centerpons op het metaal en geeft er met de hamer een klap op. Er ontstaat dan een putje in het metaal. Wanneer u dan het gaatje gaat boren, plaatst u de punt van het boortje in het putje. Dat voorkomt dat de boor gaat 'zoeken', ofwel 'wegloopt' van de plaats waar het gaatje moet komen.<br />
Voor het geval dat u geen centerpons bij de hand heeft, kunt u gebruik maken van een nieuwe spijker met scherpe punt.
Indien u geen centerpons of spijker ter beschikking heeft, kunt op de plaats waar u wilt gaan boren een stukje schilderstape plakken. Dat voorkomt ook dat de het boortje 'wegloopt'.


<u>Flexibele as</u>

Om ook op, normaal gesproken, onbereikbare plaatsen te kunnen boren, kunt een flexibele as met aangemonteerde boorkop aanschaffen.


=== Boortjes ===

{{Afbeelding 2 naast elkaar
|Bestand= Borenset_Conrad851009-01.jpg
|Bestand2= Borenset_Conrad812154-01.jpg
|Grootte= Zeer klein
|Grootte2= Zeer klein
|Volgnummer= 10
|Volgnummer2= 11
|Omschrijving= Borensetje
|Omschrijving2= Borensetje met verdikte schacht
|Bron= [http://conrad.nl conrad.nl]
|Bron2= [http://conrad.nl conrad.nl]
}}

In de bouwmarkten en de hobby(speciaal)zaken zijn geschikte borensetjes te koop. U kunt hele simpele nemen (zie: afbeelding 10), maar u kunt ook kiezen voor een degelijker uitvoering met verdikte schacht (zie: afbeelding 11). Deze breken minder snel en we kunnen er nauwkeuriger mee werken.


{{Afbeelding 2 naast elkaar
|Bestand= Houtboren_Conrad815040-01.jpg
|Bestand2= Glasboren_Conrad460162-01.jpg
|Grootte= Zeer klein
|Grootte2= Zeer klein
|Volgnummer= 12
|Volgnummer2= 13
|Omschrijving= Houtboren
|Omschrijving2= Glasboren
|Bron= [http://conrad.nl conrad.nl]
|Bron2= [http://conrad.nl conrad.nl]
}}

Voor het boren in hout bestaan speciale houtboren (zie: afbeelding 12). Zelfs voor het boren in glas bestaan speciale glasboren (zie: afbeelding 13).


=== Tandartsboortjes ===
Tip: vraag, wanneer u bij de tandarts bent, om een aantal oude boortjes (en frezen). Die krijg u vaak zo mee bij uw tandarts, en anders kosten ze vaak bijna niets! 
Om diepere gaten mee te boren zijn ze niet echt geschikt, maar verder kunt u er wel bijna alles mee doen! Let wel even op de schachtdiameter. Ze moeten wel strak in de boorkop geklemd kunnen worden.


=== Verzinkboren ===
Een verzinkboor heeft meerdere snijvlakken (minimaal drie), welke er voor zorgen dat het oppervlak van het te bewerken gat mooi egaal wordt. Met een verzinkboor wordt een gat aan het begin verbreed. Dit kan conisch of getrapt worden gedaan. Het doel is het cre&euml;ren van een sparing voor de kop van een bout of van een schroef, zodat die in zijn geheel in het werkstuk valt.


=== Te nauwe gaten ===
Soms komt het voor dat u een gaatje geboord heeft, maar dat de diameter net niet voldoende is. Dan kunt u gebruik maken van een setje Engelse ruimers. Dit zijn vijf-kantig geslepen naaldruimertjes, die u eenvoudig tussen duim en wijsvinger draait, terwijl u de ruimer met zachte druk het gat in draait. Op deze manier kunt u gaten exact (tot op een 0.01 mm) op maat maken.


=== Draaisnelheid===
Elke boor heeft een eigen draaisnelheid (omwentelingssnelheid), waarbij de prestaties het beste zijn. Deze prestaties zijn afhankelijk van het materiaal en het type bewerking (boren, fraisen etc.) welke wordt uitgevoerd. Voor elke materiaalsoort is er een snelheid, welke het best past bij het materiaal en de bewerking. Deze snelheid wordt aangegeven als de snelheid waarmee het boortje in het materiaal snijdt en wordt uitgedrukt in meters per seconde.
Om het optimale toerental voor het boortje vast te stellen, moeten we rekening houden met de diameter van het boortje, &eacute;n het te bewerken materiaal. Hard metaal vereist een lager toerental dan bijv. aluminium.<br />
Een boortje met een kleine diameter zal minder omtrek-snelheid hebben, dan een groter boortje bij hetzelfde toerental. Daarom zal een grotere boor ook langzamer moeten draaien dan een klein boortje. Het is dus belangrijk om hier terdege rekening mee te houden. Het optimale toerental is natuurlijk een theoretisch getal en het is mogelijk dat uw boormachine niet exact dat toerental heeft. Kies in dat geval het dichtstbijzijnde lagere toerental. We gaan er van uit dat u het materiaal bewerkt met scherpe boren.


Onderstaand een tabel met de optimale snelheden (toerentallen) voor diverse materialen:
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
|+ Boordiameter en materiaal
! width='50'| Boordiameter
! width='125'|Harde kunststof
! width='55'| Koper
! width='80'| Aluminium
! width='80'| Witmetaal
! width='55'| Staal
|-
| style="text-align:right;" | 0,4 || 39700 || 42100 || 151000 || 53300 || 16700
|-
| style="text-align:right;" | 0,5 || 31800 || 33700 || 121900 || 42600 || 13300
|-
| style="text-align:right;" | 0,6 || 26500 || 28000 || 100000 || 35000 || 11000
|-
| style="text-align:right;" | 0,7 || 22700 || 24000 ||  86000 || 30400 || 9500
|-
| style="text-align:right;" | 0,8 || 19800 || 21000 ||  75500 || 26600 || 8300
|-   
| style="text-align:right;" | 0,9 || 17600 || 18700 ||  67000 || 23600 || 7400
|-
| style="text-align:right;" | 1,0 || 15900 || 16800 ||  60400 || 21300 || 6600
|-
| style="text-align:right;" | 1,1 || 14400 || 15300 ||  54900 || 19300 || 6000
|-
| style="text-align:right;" | 1,2 || 13200 || 14000 ||  50300 || 17700 || 5500
|-
| style="text-align:right;" | 1,3 || 12200 || 12900 ||  46500 || 16400 || 5100
|-
| style="text-align:right;" | 1,4 || 11300 || 12000 ||  43100 || 15200 || 4700
|-
| style="text-align:right;" | 1,5 || 10600 || 11200 ||  40300 || 14200 || 4400
|-
| style="text-align:right;" | 1,6 ||  9900 || 10500 ||  37700 || 13300 || 4100
|-
| style="text-align:right;" | 1,7 ||  9300 ||  9900 ||  35500 || 12500 || 3900
|-
| style="text-align:right;" | 1,8 ||  8800 ||  9300 ||  33600 || 11800 || 3700
|-
| style="text-align:right;" | 1,9 ||  8300 ||  8800 ||  31800 || 11200 || 3500
|-
| style="text-align:right;" | 2,0 ||  7900 ||  8400 ||  30200 || 10600 || 3300

|}
<small>
{|
|14
|-
|Tabel gemaakt door: Fred Eikelboom
|-
|}
</small>

Voor boordiameters boven de twee mm kunt u heel gemakkelijk de juiste snelheid vinden. Bijv. u heeft een boortje van vier mm. U deelt die maat door twee en kijkt in de tabel bij twee mm. Het daar vermelde toerental deelt u dan door twee. Ofwel, bij verdubbeling van de diameter, halveert het toerental.


=== Kunststof ===
Er bestaan twee typen kunststoffen n.l. Thermoharders en Thermoplasten. Tot de eerste behoren de harde soorten kunststof. Tot de Thermoplasten behoren de zachte soorten kunststof.<br />
Bij het boren in zachte kunststof mag het toerental niet te hoog zijn, en mag u ook niet te hard dukken, anders wordt het boortje te heet en de omgeving van het boorgat te warm. Daardoor loopt u het risico dat het gat te groot wordt of dat uw model vervormd en dus beschadigd raakt! In de tabel (zie: afbeelding 14) zijn de toerentallen aangegeven voor harde kunststof. Bij zachte kunststof gebruiken we bij voorkeur een kleine handboor, zoals de Pin Vise (zie: 'Informatie', hieronder). Er bestaan ook kleine pomp-handboren (zie: 'Informatie', hieronder). Hierbij maakt u met het handvat een pompende beweging, waardoor de boor gaat draaien.<br />
GM&S heeft borensetjes van 0,3 tot 1 mm in 0,05 mm oplopend. Deze zijn prima te gebruiken voor het boren in kunststof.

Op het BNLS-forum stond een handige tip van Huub van G.:<br />
Citaat: &#34;Je zult het misschien heel zot vinden, de volgende tip. Ga naar de apotheek. Vraag naar losse injectienaalden. Per stuk &euro;0,13. Vanaf 0,3 mm. Oplopend met 0,1 mm tot 1,2 mm. De naald zet je met de hand op het te boren kunststof en draait rustig links en rechtsom. Een prachtig rond gaatje ontstaat. Niet te hard op drukken, zodat de punt niet buigt. Het is het proberen waard. Koop een handje vol en boor erop los!&#34;


=== Beklede materialen ===
Wanneer u wilt gaan boren in beklede materialen, zoals de treintafel, waar Heki-gras op aangebracht is, of in de vloerbedekking, dan komt het vaak voor dat het oppervlaktemateriaal om de boor draait en beschadigt. Dit kunt u voorkomen door met een mes een klein stukje materiaal, ter grootte van het boorgat weg te snijden. Mocht u een holpijpje in de gereedschapskist hebben liggen, dan  maakt u daarmee een gaatje ter grootte van het boorgat.


=== Hout ===
Bij het boren in hout komt het vaak voor dat de achterzijde grote splinters vertoont na het boren. U voorkomt dit, door met een dunner boortje eerst een klein gaatje door het materiaal te boren. Daarna boort u het gat op de gewenste diameter tot halverwege het materiaal. Daarna boort u vanaf de andere zijde het gat verder uit.<br />
Let op! Gebruik bij het modelbouwen nooit een speedboor! Vanwege de platte vorm en de grove 'vertanding' is het risico veel te groot dat het materiaal ernstig beschadigd raakt. Om zuiver te kunnen boren, kunt u met een priem of een spijker eerst een putje in het hout maken, op de plaats waar het gat moet komen.


=== Koeling ===
Het is zeer belangrijk dat u er voor zorgd dat de ontstane warmte afgevoerd wordt. Afhankelijk van de materiaalsoort, kan het nodig zijn het toerental naar beneden bij te stellen, of de bewerking te onderbreken wanneer u het boortje niet (voldoende) koelt. Wanneer het boortje te heet wordt, is het niet meer bruikbaar, omdat het metaal van de punt van het boortje door de te grote hitte zacht wordt.

{{Linkssectie begin
|Box= AlleenInfo 
}}
{{Linkssectie tussenkop
|Koptekst= Encyclopedie:
}}
{{Link intern
|Link= E15 - Films#Boren
|Linknaam= Filmje over het gebruik van een hand-boortje (Pin Vise).
}}
{{Link intern
|Link= E11.01 - Veilig werken
|Linknaam= Veilig werken
}}
{{Linkssectie scheiding}}
{{Linkssectie tussenkop
|Koptekst= Externe websites:
}}
{{Link extern
|Omschrijving= De Hobbysite
|Link= http://www.dehobbysite.nl/handboorhouder-p-38831.html
|ExtraInfo= Handboorhouder
}}
{{Link extern
|Omschrijving= De Hobbysite
|Link= http://www.dehobbysite.nl/handboor-p-18326.html
|ExtraInfo= Pomp-handboor 
}}
{{Link extern
|Omschrijving= De Hobbysite
|Link= http://www.dehobbysite.nl/horloge-goudsmid-en-klokken-gereedschap-ruimers-c-3022_67_68.html
|ExtraInfo= Ruimers
}}
{{Link extern
|Omschrijving= GM&S
|Link= http://gmens.nl
|ExtraInfo= Ruimer-set
}}
{{Link extern
|Omschrijving= Modelbrouwers
|Link= http://www.modelbrouwers.nl/phpBB3
|ExtraInfo= Forum
}}
{{Link extern
|Omschrijving= Quartel
|Link= http://www.quartel.nl/webshop/productdetails.php?id=AMA738330
|ExtraInfo= Amati handborenset
}}
{{Linkssectie einde}}

{{Appendix
|1= bron
|2=
* [http://forum.beneluxspoor.net beneluxspoor.net forum]
* [http://nl.wikipedia.org nl.wikipedia]
* [http://www.conrad.nl conrad.nl]
|LetterGrootte= 75%
|KaderBreedte= 100%
}}

{{Voettekst
|Vorige= E11.12 - Schuren en slijpen
|Volgende= E11.14 - Toepassing geheugenmetaal
|VorigeMenu= E11 - Methoden, technieken en materialen
}}

[[Categorie: Alles|B]]
[[Categorie: Gereedschappen|B]]
[[Categorie: Praktijk|B]]
[[Categorie: Technieken|B]]