Persoonlijke instellingen

Scenery op het spoor: verschil tussen versies

Uit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken
k
k (txt + link toeg.)
 
(19 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
 
{{Koptekst
 
{{Koptekst
−
|Vorige= Rails inkorten
+
|Vorige= Scenery
 
|Volgende= Scenery naast het spoor
 
|Volgende= Scenery naast het spoor
 
|VorigeMenu= Methoden, technieken en materialen
 
|VorigeMenu= Methoden, technieken en materialen
Regel 7: Regel 7:
 
}}
 
}}
 
{{Inhoudsopgave||Klein}}
 
{{Inhoudsopgave||Klein}}
 +
Dit artikel behandelt '''scenery op het spoor'''.
 
=== Het aanbrengen van details ===
 
=== Het aanbrengen van details ===
−
''Wissel, kruising of kruiswissel afwerken met vrijbalk, imitatie-wisselmotor, kabelgoot, verwarming''.
+
"Wissel, kruising of kruiswissel afwerken met een vrijbalk, kabelgoot en/of verwarming, imitatie-elektrische wisselaandrijving of hand-wisselsteller".
−
 
 
−
Het aanbrengen van details maakt het werk geheel af. De vrijbalk (bij het grootspoor ook wel 'vrije-ruimte merk', of 'vrije-ruimte balk' genoemd) wordt vaak vergeten, maar is juist een detail dat iets extra's toevoegt. Bovendien heeft hij ook een nuttige functie. De vrijbalk geeft namelijk de plaats aan, tot waar rollend materieel mag worden opgesteld zonder dat botsingen met rijdende treinen op het naastliggende spoor kunnen optreden.
 
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= Vrijbalk_Nico_Spilt-01.jpg
 
|Bestand= Vrijbalk_Nico_Spilt-01.jpg
Regel 19: Regel 18:
 
|Positie= Rechts
 
|Positie= Rechts
 
}}
 
}}
−
<br clear='all'>
+
Het aanbrengen van details maakt het werk geheel af. De vrijbalk (bij het [[Woorden - G#Grootspoor|grootspoor]] ook wel "vrije-ruimte-merk", [https://www.railpro.online/nl_NL/blog/item/vrije-ruimteligger-goed-zichtbaar-dankzij-witte-kunststofkap-1381/  "vrijeruimteligger"], "vrijbalk" of "vrije-ruimte-balk" genoemd) wordt vaak vergeten, maar is juist een detail dat iets extra's toevoegt. Bovendien heeft hij ook een nuttige functie. De vrijbalk geeft namelijk de plaats aan, tot waar rollend materieel mag worden opgesteld zonder dat botsingen met rijdende treinen op het naastliggende spoor kunnen optreden.
−
 
+
Vanaf 2019 word een Uv-bestendige witte kunststofkap op de vrijbalk aangebracht, zodat het periodiek schoonmaken veel gemakkelijker gaat.
−
In feite wordt de plaats bepaald door het profiel van vrije ruimte (zie NEM 102 en 103, hieronder bij 'Meer informatie'). De afstand tussen de hartlijnen van de sporen dient ter plaatse minstens (B1 + 2E) te bedragen, zie: afbeelding 04.<br />
 
−
Hoe v&eacute;r dat punt van de top van het puntstuk af ligt, is afhankelijk van de wisselhoek. Immers, hoe kleiner de wisselhoek is, des te verder weg ligt het.
 
  
 +
In feite wordt de plaats bepaald door het profiel van vrije ruimte (zie NEM 102 en 103, hieronder bij [[#Meer informatie|"Meer informatie"]]). De afstand tussen de hartlijnen van de sporen dient ter plaatse minstens (B1 + 2E) te bedragen, zie: afbeelding 04. Hoe vér dat punt van de top van het puntstuk af ligt, is afhankelijk van de wisselhoek. Immers, hoe kleiner de wisselhoek is, des te verder weg ligt het.
 +
<div style="height: 10px;"></div>
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= Mathematisch-punt-van-het-wissel-01.png
 
|Bestand= Mathematisch-punt-van-het-wissel-01.png
 
|Grootte= Heel groot
 
|Grootte= Heel groot
 
|Volgnummer= 02
 
|Volgnummer= 02
−
|Omschrijving= Het mathematisch punt van het wissel
+
|Omschrijving= Het mathematisch punt van het wissel (aangeduid met mp).
 
|Maker= Fred Eikelboom
 
|Maker= Fred Eikelboom
 
|Type= Tekening
 
|Type= Tekening
 
}}
 
}}
−
 
 
=== De NS/Prorail norm ===
 
=== De NS/Prorail norm ===
−
Heeft u een op de Nederlandse Spoorwegen gebaseerde modelspoorbaan, dan ligt het voor de hand dat u ook de NS/Prorail norm toepast, voor de positie van de vrijbalk. Daarmee maakt u de baan helemaal af, want dan is zelfs de vrijbalkpositie helemaal volgens het grote voorbeeld.
+
Hebben we een op de Nederlandse Spoorwegen gebaseerde modelspoorbaan, dan ligt het voor de hand dat we ook de NS/Prorail norm toepassem, voor de positie van de vrijbalk. Daarmee maken we de baan helemaal af, want dan is zelfs de vrijbalkpositie geheel volgens het grote voorbeeld.
−
 
 
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= Vrijbalk-01.gif
 
|Bestand= Vrijbalk-01.gif
Regel 42: Regel 39:
 
|Omschrijving= Afmetingen vrijbalk
 
|Omschrijving= Afmetingen vrijbalk
 
|Maker= Fred Eikelboom
 
|Maker= Fred Eikelboom
 +
|Positie= Links
 
|Type= Tekening
 
|Type= Tekening
 
}}
 
}}
−
 
−
 
−
Volgens de NS/Prorail-normen mogen de sporen bij een wissel of kruising, elkaar niet dichter naderen dan 4 m. Die afstand is dus mede bepalend voor de positie van de vrijbalk. Bij het grootspoor meet men vanaf het mathematisch punt (zie: 'mp' in afbeelding 02). Hoe dat in zijn werk gaat, staat te lezen in een document van NS/Prorail.
 
−
 
 
{|class="wikitable" style="text-align:center; font-size:90%;"
 
{|class="wikitable" style="text-align:center; font-size:90%;"
−
!style="background:#E5E4E2;" width="45"|''Schaal''<br /><br />
+
!{{TblAgKleur1|#D1D1E1;}} width="45"|"Schaal"<br /><br />
−
!style="background:#E5E4E2;" width="70"|''Lengte<br />(mm)''
+
!{{TblAgKleur1|#D1D1E1;}} width="45"|"Lengte<br />(mm)"
−
!style="background:#E5E4E2;" width="70"|''Breedte<br />(mm)''
+
!{{TblAgKleur1|#D1D1E1;}} width="55"|"Breedte<br />(mm)"
 
|-
 
|-
−
| style="text-align:right; background:#E5E4E2;"| N||style="background:#E5E4E2;"| 6,25 ||style="background:#E5E4E2;"| 1,56
+
| style="text-align:left; {{TblAgKleur1|#E4E1E1;}}| N||{{TblAgKleur1|#E4E1E1;}}| 6,25 ||{{TblAgKleur1|#E4E1E1;}}| 1,56
 
|-
 
|-
−
|style="text-align:right; background:#E8E8E8;"|H0||style="background:#E8E8E8;"| 11,49||style="background:#E8E8E8;"| 2,87
+
|style="text-align:left; {{TblAgKleur1|#D1D1E1;}}|H0||{{TblAgKleur1|#D1D1E1;}}| 11,49||{{TblAgKleur1|#D1D1E1;}}| 2,87
 
|-
 
|-
−
|style="text-align:right; background:#E5E4E2;"| 0||style="background:#E5E4E2;"| 31,25||style="background:#E5E4E2;"| 7,81  
+
|style="text-align:left; {{TblAgKleur1|#E4E1E1;}}| 0||{{TblAgKleur1|#E4E1E1;}}| 31,25||{{TblAgKleur1|#E4E1E1;}}| 7,81  
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
Regel 64: Regel 58:
 
|Maker= Fred Eikelboom
 
|Maker= Fred Eikelboom
 
}}
 
}}
 +
Volgens de NS/Prorail-normen mogen de sporen bij een wissel of kruising, elkaar niet dichter naderen dan 4 m. Die afstand is dus mede bepalend voor de positie van de vrijbalk. Bij het grootspoor meet men vanaf het mathematisch punt (zie: "mp" in afbeelding 02). Hoe dat in zijn werk gaat, staat te lezen in een document van NS/Prorail (zie: Irse.nl bij "Bronnen").
  
−
Citaat uit het oranje boek 'Het-Wissel-deel-1':
+
Citaat uit het oranje boek "Het-Wissel-deel-1":
  
−
'' ' 'Punt 1.4'' <!--hier niets wijzigen i.v.m. dubbele quote voor de tekst-->
+
"Punt 1.4
−
 
 
−
''De vrijbalk.''
 
−
 
 
−
''Het vrije-ruimte merk, ook wel vrije-ruimte balk of vrijbalk genoemd, geeft aan tot waar het spoor bezet mag worden als twee sporen elkaar kruisen of samenlopen, zoals in een wissel gebeurt. Dit om aanrijdingen te voorkomen.''<br />
 
−
''Deze vrijbalk bestaat uit een witte betonnen tegel van 25 x 100 cm.''
 
−
 
 
−
''Nu is het zo dat twee sporen elkaar nooit dichter dan 4 m mogen naderen, zodat de vrije-ruimte profielen (PVR) elkaar niet kunnen raken. Dit houdt dan ook in dat je nooit rechtop kunt blijven staan aÌs twee treinen over de naast elkaar liggende sporen naderen. Er is n.l geen ruimte meer. Dit kan alleen op plaatsen die als looppad aangegeven zijn.''
 
−
 
 
−
''Bij een wissel ligt het vrije-ruimte merk dus op dat punt waar de vrije-ruimte profielen nog niet in elkaar overvloeien. Een wagen mag met z'n buffers tot aan het vrije-ruimte merk komen. Er bestaat dan geen gevaar voor aanrijding met een trein of rangeerdeel op het nevenspoor.''<br />
 
−
''Ter hoogte van de vrijbalk moeten de sporen altijd 4 m uit elkaar liggen. Helaas ligt de vrije-ruimte balk los in de ballast en kun je er ook niet altijd op vertrouwen dat hij op de juiste plaats ligt.<br />
 
−
''De werkelijke plaats is het beste te bepalen vanuit het mathematisch punt.''
 
−
 
 
−
''Voor een wissel 1 : 9 geldt bijvoorbeeld tg x = l / 9, dus wanneer de sporen 4 m uit elkaar moeten liggen, zaI de vrije-ruimte balk op 4 x 9 = 36 m van het mathematisch punt verwijderd moeten liggen.''
 
−
 
 
−
''Bij andere wisselverhoudingen, zoals 1 : 12, 1 : 15 en 1 : 20, zal de afstand tussen het mathematisch punt en de vrijbalk nog groter worden.' ' ''
 
−
 
 
−
<small>(einde citaat)</small>
 
  
 +
De vrijbalk.
  
 +
Het vrije-ruimte-merk, ook wel "vrije-ruimte-balk" of "vrijbalk" genoemd, geeft aan tot waar het spoor bezet mag worden als twee sporen elkaar kruisen of samenlopen, zoals in een wissel gebeurt. Dit om aanrijdingen te voorkomen.<br />
 +
Deze vrijbalk bestaat uit een witte betonnen tegel van 25 x 100 cm.<br />
 +
Het is zo dat twee sporen elkaar nooit dichter dan 4 m mogen naderen, zodat de vrije-ruimte-profielen ([[Woorden - P#PVR.|PVR]]) elkaar niet kunnen raken. Dit houdt dan ook in dat je nooit rechtop kunt blijven staan aÌs twee treinen over de naast elkaar liggende sporen naderen. Er is namelijk geen ruimte meer. Dit kan alleen op plaatsen die als looppad aangegeven zijn.<br />
 +
Bij een wissel ligt het "vrije-ruimte-merk" (de vrijbalk) dus op dat punt waar de vrije-ruimte-profielen nog niet in elkaar overvloeien. Een wagen mag met z'n buffers tot aan het vrije-ruimte-merk komen. Er bestaat dan geen gevaar voor aanrijding met een trein of rangeerdeel op het nevenspoor.<br />
 +
Ter hoogte van de vrijbalk moeten de sporen altijd 4 m uit elkaar liggen. Helaas ligt de "vrije-ruimte-balk" los in de ballast en kun je er ook niet altijd op vertrouwen dat hij op de juiste plaats ligt.<br />
 +
De werkelijke plaats is het beste te bepalen vanuit het mathematisch punt.<br />
 +
Voor een wissel 1 : 9 geldt bijvoorbeeld tg x = l / 9, dus wanneer de sporen 4 m uit elkaar moeten liggen, zaI de "vrije-ruimte-balk" op 4 x 9 = 36 m van het mathematisch punt verwijderd moeten liggen.<br />
 +
Bij andere wisselverhoudingen, zoals 1 : 12, 1 : 15 en 1 : 20, zal de afstand tussen het mathematisch punt en de "vrijbalk" nog groter worden."
 +
<small>(/einde citaat)</small>
 
=== Meten is weten ===
 
=== Meten is weten ===
−
Meten is dus de beste methode om de plaats te bepalen. V&eacute;rder van het puntstuk vandaan, zal geen probleem opleveren, d&iacute;chterbij wel.
 
−
 
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= NEM-PVR-NS-01.gif
 
|Bestand= NEM-PVR-NS-01.gif
−
|Grootte= 555px
+
|Grootte= 600px
 
|Volgnummer= 04
 
|Volgnummer= 04
−
|Omschrijving= Profiel van vrije ruimte(PVR) bij het wissel, volgens NS/Prorail
+
|Omschrijving= Profiel van vrije ruimte ([[Woorden - P#PVR.|PVR]]) bij het wissel, volgens NS/Prorail
 
|Maker= Fred Eikelboom
 
|Maker= Fred Eikelboom
 +
|Positie= Links
 
|Type= Tekening
 
|Type= Tekening
 
}}
 
}}
 +
Meten is dus de beste methode om de plaats te bepalen. Vérder van het puntstuk vandaan, zal geen probleem opleveren, díchterbij wel.
  
−
De bij afbeelding 04 behorende gegevens kunt u vinden in NEM 102 en NEM 103 (zie: ''Modelbaannormen'' bij 'Meer informatie').
+
De bij afbeelding 04 behorende gegevens kunnen we vinden in NEM 102 en NEM 103 (zie: [[Modelbaannormen NEM/MOROP, NMRA en RCN]].
−
 
+
<div style="height: 305px;"></div>
−
 
 
 
=== De vrijbalk in model ===
 
=== De vrijbalk in model ===
−
De vrijbalk zelf, kan worden gemaakt uit polystyreen staafmateriaal, vierkant, twee mm dik. Een alternatief is het gebruik van een lucifershoutje, dat op lengte wordt afgesneden met een scherp mesje. Vervolgens wordt het in de lengte in twee&euml;n gesplitst, en de kopse kanten afgeschuind. Als een voldoende aantal is gemaakt, worden ze op een stukje plakband bevestigd, waarna ze (vuil)wit worden geschilderd. Na drogen wordt de vrijbalk van het plakband verwijderd, de onderkant met houtlijm ingesmeerd, en op zijn plaats gebracht.
+
De vrijbalk zelf, kan worden gemaakt uit [[Woorden - P#Polystyreen|polystyreen]] staafmateriaal, vierkant, twee mm dik. Een alternatief is het gebruik van een lucifershoutje, dat op lengte wordt afgesneden met een scherp mesje. Vervolgens wordt het in de lengte in tweeën gesplitst, en worden de kopse kanten afgeschuind. Als een voldoende aantal gemaakt is, worden ze op een stukje plakband bevestigd, waarna ze (vuil)wit worden geschilderd. Na drogen wordt de vrijbalk van het plakband verwijderd, de onderkant met houtlijm ingesmeerd, en op zijn plaats gebracht.
−
<!--
 
−
{|class="wikitable" style="text-align:center; font-size:90%;"
 
−
!style="background:#E5E4E2;" width="45"|''Schaal''<br /><br />
 
−
!style="background:#E5E4E2;" width="80"|''Spoorwijdte<br />(mm)''
 
−
!style="background:#E5E4E2;" width="140"|''Afstand van de vrijbalk<br />(mm)''
 
−
|-
 
−
|style="text-align:right; background:#E8E8E8;"| Z||style="background:#E8E8E8;"| 6,5 ||style="background:#E8E8E8;"| 30
 
−
|-
 
−
| style="text-align:right; background:#E5E4E2;"| N||style="background:#E5E4E2;"| 9,0 ||style="background:#E5E4E2;"| 41
 
−
|-
 
−
|style="text-align:right; background:#E8E8E8;"|H0||style="background:#E8E8E8;"| 16,5||style="background:#E8E8E8;"| 62
 
−
|-
 
−
|style="text-align:right; background:#E5E4E2;"| 0||style="background:#E5E4E2;"| 32,0||style="background:#E5E4E2;"| 152
 
−
|-
 
−
|}
 
−
{{Tabelonderschrift
 
−
|Volgnummer= 01
 
−
|Maker= Dick van der Knaap
 
−
}}
 
−
-->
 
  
−
Naar wens kan het wissel ook nog worden voorzien van een imitatie-wisselmotor, een wisselsteller of trekdraden voor de bediening op afstand. Voor de moderne tijd kunt u zelfs wisselverwarming (gasflessen of centrale verwarmings-leiding) imiteren. Dit alles natuurlijk afhankelijk van de mate waarin u wilt detailleren, en uw financi&euml;n.
+
Naar wens kan het [[Woorden - W#Wissel|wissel]] ook nog worden voorzien van een imitatie-elektrische wisselaandrijving, of een [[Woorden - W#Wisselsteller|hand-wisselsteller]] of trekdraden voor de bediening op afstand. Voor de moderne tijd kunnen we zelfs wisselverwarming (gasflessen of centrale verwarmingsleiding) imiteren. Dit alles natuurlijk afhankelijk van de mate waarin we willen detailleren, en de financiën.
  
 +
NEM PVR-mallen voor schaal H0.
 
{{Download
 
{{Download
 
|Tekst= PDF
 
|Tekst= PDF
Regel 133: Regel 101:
 
|Breedte= 190px
 
|Breedte= 190px
 
|TekstErNaast= Ja
 
|TekstErNaast= Ja
−
}}NEM PVR-mallen voor schaal H0.
+
}}
−
 
+
(in Foxit Reader moest de schaal bij het afdrukken op 73,7% ingesteld staan, dus even uittesten met een PDF-programma, of de afstand B1 werkelijk 48 mm is).<div style="height: 90px;"></div>
−
(in Foxit Reader moest de schaal bij het afdrukken op 73,7% ingesteld staan,<br />
 
−
dus even uittesten of, met uw PDF-programma, de afstand B1 werkelijk 48 mm is)<br clear= all">
 
−
 
 
−
 
 
−
<!-- deze tussenruimte zo laten i.v.m. pagina-opmaak-->
 
−
 
 
−
 
 
 
{{Linkssectie begin
 
{{Linkssectie begin
 
|Box= AlleenInfo
 
|Box= AlleenInfo
Regel 149: Regel 110:
 
}}
 
}}
 
{{Link intern
 
{{Link intern
−
|Link= Modelbaannormen (NEM/MOROP en NMRA)
+
|Link= De afstand tussen obstakels en het hart van de rails
−
|Linknaam= Modelbaannormen (NEM/MOROP en NMRA)
+
|Linknaam= De afstand tussen obstakels en het hart van de rails
 +
|ExtraInfo= Informatie over het PVR.
 +
}}
 +
{{Link intern
 +
|Link= Modelbaannormen NEM/MOROP, NMRA en RCN
 +
|Linknaam= Modelbaannormen NEM/MOROP, NMRA en RCN
 +
}}
 +
{{Link intern
 +
|Link= Onderstations
 +
|Linknaam= Onderstations
 
}}
 
}}
 
{{Link intern
 
{{Link intern
Regel 157: Regel 127:
 
}}
 
}}
 
{{Link intern
 
{{Link intern
−
|Link= Weatheren
+
|Link= Weathering
−
|Linknaam= Weatheren
+
|Linknaam= Weathering
 
}}
 
}}
 
{{Link intern
 
{{Link intern
Regel 168: Regel 138:
 
|Koptekst= Externe website:
 
|Koptekst= Externe website:
 
}}
 
}}
−
{{Link extern
+
{{Link Algemeen-overige
−
|Omschrijving= artitec.nl
+
|Volgnr= 6
−
|Link= http://www.artitec.nl/index.php/nl/bouwpakketten/item/kits-h0-switch-and-telephone-boxes
 
 
|ExtraInfo= Vrijbalken etc.
 
|ExtraInfo= Vrijbalken etc.
 
}}
 
}}
−
{{Link extern
+
{{Link NL-Wikipedia-Meerkeuze
−
|Omschrijving= irse.nl
+
|Volgnr= 55
−
|Link= http://www.irse.nl/resources/Oranje-boeken/Het-Wissel-deel-1.pdf
+
|ExtraInfo= De vrijbalk.
−
|ExtraInfo= Het Wissel, deel 1 (pdf).
 
 
}}
 
}}
−
{{Link extern
+
{{Link Algemeen-Meerkeuze
−
|Omschrijving= Spoorwegcursus NS
+
|Volgnr= 65
−
|Link= ftp://213.127.130.218/Spoorwegcursus_NS/les%2011-15.pdf
 
 
|ExtraInfo= Uitleg over de wisselhoekberekening (pdf).
 
|ExtraInfo= Uitleg over de wisselhoekberekening (pdf).
 
}}
 
}}
Regel 187: Regel 154:
 
|1= bron
 
|1= bron
 
|2=
 
|2=
−
* [http://www.langsderails.nl Nico Spilt]
+
* [https://www.nicospilt.com/ Nico Spilt];
−
* [http://www.nmra.org NMRA]
+
* [https://www.nmra.org NMRA];
−
* [http://www.irse.nl/resources/Oranje-boeken/Het-Wissel-deel-1.pdf irse.nl] Oranje boek 'Het-Wissel-deel-1' van de Nederlandse Spoorwegen. (pdf)
+
* [https://www.irse.nl/resources/Het-Wissel-deel-1.pdf irse.nl] Oranje boek "Het-Wissel-deel-1" van de Nederlandse Spoorwegen. (pdf)
−
* [ftp://213.127.130.218/Spoorwegcursus_NS/les%2011-15.pdf Document: Spoorwegcursus NS] (pdf).
 
 
|LetterGrootte= 75%
 
|LetterGrootte= 75%
 
|KaderBreedte= 100%
 
|KaderBreedte= 100%
−
}}
+
}}<!-- in lijst -->
−
 
 
 
{{Voettekst
 
{{Voettekst
−
|Vorige= Rails inkorten
+
|Vorige= Scenery
 
|Volgende= Scenery naast het spoor
 
|Volgende= Scenery naast het spoor
 
|VorigeMenu= Methoden, technieken en materialen
 
|VorigeMenu= Methoden, technieken en materialen
−
}}
+
}}{| width= "100%"
−
 
+
|- valign= "top"
 +
! scope= "row" width="70%" |
 +
| <small>Laatste wijziging: 22 mei 2025 10:18 (CET)</small>
 +
|}
 
[[Categorie: Alles|S]]
 
[[Categorie: Alles|S]]
 
[[Categorie: Artikel|Scenery op het spoor]]
 
[[Categorie: Artikel|Scenery op het spoor]]
 +
[[Categorie: Baanbouw|S]]
 
[[Categorie: Normen|S]]
 
[[Categorie: Normen|S]]
 
[[Categorie: Praktijk|S]]
 
[[Categorie: Praktijk|S]]
Regel 209: Regel 178:
 
[[Categorie: Technieken|S]]
 
[[Categorie: Technieken|S]]
 
[[Categorie: Dick van der Knaap|S]]
 
[[Categorie: Dick van der Knaap|S]]
−
[[Categorie: Fred Eikelboom]]
+
[[Categorie: Fred Eikelboom|S]]

Huidige versie van 22 mei 2025 om 10:20

Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Dick van der Knaap - Update door Fred Eikelboom

Dit artikel behandelt scenery op het spoor.

Het aanbrengen van details

"Wissel, kruising of kruiswissel afwerken met een vrijbalk, kabelgoot en/of verwarming, imitatie-elektrische wisselaandrijving of hand-wisselsteller".

Vrijbalk Nico Spilt-01.jpg
Afbeelding: 01
Op de achtergrond een vrijbalk bij het wissel
Foto gemaakt door: Nico Spilt

Het aanbrengen van details maakt het werk geheel af. De vrijbalk (bij het grootspoor ook wel "vrije-ruimte-merk", "vrijeruimteligger", "vrijbalk" of "vrije-ruimte-balk" genoemd) wordt vaak vergeten, maar is juist een detail dat iets extra's toevoegt. Bovendien heeft hij ook een nuttige functie. De vrijbalk geeft namelijk de plaats aan, tot waar rollend materieel mag worden opgesteld zonder dat botsingen met rijdende treinen op het naastliggende spoor kunnen optreden. Vanaf 2019 word een Uv-bestendige witte kunststofkap op de vrijbalk aangebracht, zodat het periodiek schoonmaken veel gemakkelijker gaat.

In feite wordt de plaats bepaald door het profiel van vrije ruimte (zie NEM 102 en 103, hieronder bij "Meer informatie"). De afstand tussen de hartlijnen van de sporen dient ter plaatse minstens (B1 + 2E) te bedragen, zie: afbeelding 04. Hoe vér dat punt van de top van het puntstuk af ligt, is afhankelijk van de wisselhoek. Immers, hoe kleiner de wisselhoek is, des te verder weg ligt het.

Heel groot
Afbeelding: 02
Het mathematisch punt van het wissel (aangeduid met mp).
Tekening gemaakt door: Fred Eikelboom

De NS/Prorail norm

Hebben we een op de Nederlandse Spoorwegen gebaseerde modelspoorbaan, dan ligt het voor de hand dat we ook de NS/Prorail norm toepassem, voor de positie van de vrijbalk. Daarmee maken we de baan helemaal af, want dan is zelfs de vrijbalkpositie geheel volgens het grote voorbeeld.

Vrijbalk-01.gif
Afbeelding: 03
Afmetingen vrijbalk
Tekening gemaakt door: Fred Eikelboom
"Schaal"

 "Lengte
(mm)" 		"Breedte
(mm)"
N 6,25 1,56
H0 11,49 2,87
0 31,25 7,81
Tabel: 01 Afmetingen vrijbalk.
Tabel gemaakt door: Fred Eikelboom

Volgens de NS/Prorail-normen mogen de sporen bij een wissel of kruising, elkaar niet dichter naderen dan 4 m. Die afstand is dus mede bepalend voor de positie van de vrijbalk. Bij het grootspoor meet men vanaf het mathematisch punt (zie: "mp" in afbeelding 02). Hoe dat in zijn werk gaat, staat te lezen in een document van NS/Prorail (zie: Irse.nl bij "Bronnen").

Citaat uit het oranje boek "Het-Wissel-deel-1":

"Punt 1.4

De vrijbalk.

Het vrije-ruimte-merk, ook wel "vrije-ruimte-balk" of "vrijbalk" genoemd, geeft aan tot waar het spoor bezet mag worden als twee sporen elkaar kruisen of samenlopen, zoals in een wissel gebeurt. Dit om aanrijdingen te voorkomen.
Deze vrijbalk bestaat uit een witte betonnen tegel van 25 x 100 cm.
Het is zo dat twee sporen elkaar nooit dichter dan 4 m mogen naderen, zodat de vrije-ruimte-profielen (PVR) elkaar niet kunnen raken. Dit houdt dan ook in dat je nooit rechtop kunt blijven staan aÌs twee treinen over de naast elkaar liggende sporen naderen. Er is namelijk geen ruimte meer. Dit kan alleen op plaatsen die als looppad aangegeven zijn.
Bij een wissel ligt het "vrije-ruimte-merk" (de vrijbalk) dus op dat punt waar de vrije-ruimte-profielen nog niet in elkaar overvloeien. Een wagen mag met z'n buffers tot aan het vrije-ruimte-merk komen. Er bestaat dan geen gevaar voor aanrijding met een trein of rangeerdeel op het nevenspoor.
Ter hoogte van de vrijbalk moeten de sporen altijd 4 m uit elkaar liggen. Helaas ligt de "vrije-ruimte-balk" los in de ballast en kun je er ook niet altijd op vertrouwen dat hij op de juiste plaats ligt.
De werkelijke plaats is het beste te bepalen vanuit het mathematisch punt.
Voor een wissel 1 : 9 geldt bijvoorbeeld tg x = l / 9, dus wanneer de sporen 4 m uit elkaar moeten liggen, zaI de "vrije-ruimte-balk" op 4 x 9 = 36 m van het mathematisch punt verwijderd moeten liggen.
Bij andere wisselverhoudingen, zoals 1 : 12, 1 : 15 en 1 : 20, zal de afstand tussen het mathematisch punt en de "vrijbalk" nog groter worden." (/einde citaat)

Meten is weten

NEM-PVR-NS-01.gif
Afbeelding: 04
Profiel van vrije ruimte (PVR) bij het wissel, volgens NS/Prorail
Tekening gemaakt door: Fred Eikelboom

Meten is dus de beste methode om de plaats te bepalen. Vérder van het puntstuk vandaan, zal geen probleem opleveren, díchterbij wel.

De bij afbeelding 04 behorende gegevens kunnen we vinden in NEM 102 en NEM 103 (zie: Modelbaannormen NEM/MOROP, NMRA en RCN.

De vrijbalk in model

De vrijbalk zelf, kan worden gemaakt uit polystyreen staafmateriaal, vierkant, twee mm dik. Een alternatief is het gebruik van een lucifershoutje, dat op lengte wordt afgesneden met een scherp mesje. Vervolgens wordt het in de lengte in tweeën gesplitst, en worden de kopse kanten afgeschuind. Als een voldoende aantal gemaakt is, worden ze op een stukje plakband bevestigd, waarna ze (vuil)wit worden geschilderd. Na drogen wordt de vrijbalk van het plakband verwijderd, de onderkant met houtlijm ingesmeerd, en op zijn plaats gebracht.

Naar wens kan het wissel ook nog worden voorzien van een imitatie-elektrische wisselaandrijving, of een hand-wisselsteller of trekdraden voor de bediening op afstand. Voor de moderne tijd kunnen we zelfs wisselverwarming (gasflessen of centrale verwarmingsleiding) imiteren. Dit alles natuurlijk afhankelijk van de mate waarin we willen detailleren, en de financiën.

NEM PVR-mallen voor schaal H0.


Downloads.png
Klik op onderstaande link:
PDF
NEM 102 en 103 mallen


(in Foxit Reader moest de schaal bij het afdrukken op 73,7% ingesteld staan, dus even uittesten met een PDF-programma, of de afstand B1 werkelijk 48 mm is).

Meer informatie

Encyclopedie:
Informatie over het PVR.
Externe website:
Vrijbalken etc.
De vrijbalk.
Uitleg over de wisselhoekberekening (pdf).


Bronnen


Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende
 Contact met de redactie: Contact met de redactie 
Laatste wijziging: 22 mei 2025 10:18 (CET)
Overgenomen van "https://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php?title=Scenery_op_het_spoor&oldid=54595"