|
|
Regel 22: |
Regel 22: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= B.P. & Co | | |Trefwoord= B.P. & Co |
− | |Omschrijving= '''Beyer Peacock & Co''' Ltd, Manchester, Engeland. Zie: [[Woorden - B#Beyer Peacock|Beyer Peacock]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= '''Beyer Peacock & Co''' Ltd, Manchester, Engeland. Zie: [[Woorden - B#Beyer Peacock|Beyer Peacock]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Beyer,_Peacock_and_Company Meer over Beyer Peacock & Co]. |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 30: |
Regel 30: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= B-relais | | |Trefwoord= B-relais |
− | |Omschrijving= Een '''B-relais''' werd gebruikt bij de klassieke beveiliging. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] | + | |Omschrijving= Een '''B-relais''' werd gebruikt bij de klassieke beveiliging. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 38: |
Regel 38: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Baan | | |Trefwoord= Baan |
− | |Omschrijving= 1. Spoor'''baan'''.<br />2. Modelspoorbaan. (zie het artikel [[Basisvormen modelbanen]]) | + | |Omschrijving= 1. Spoor'''baan''' [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]].<br />2. Modelspoorbaan. (zie het artikel [[Basisvormen modelbanen]]) |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 70: |
Regel 70: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Babbitt | | |Trefwoord= Babbitt |
− | |Omschrijving= (Engels) '''Babbitt'''metaal of witmetaal is een legering die, vanwege zijn lage wrijving, gebruikt wordt in glijlagers. Het is in 1839 uitgevonden door Isaac Babbitt in Taunton in Massachusetts. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Babbittmetaal Meer over Babbitmetaal]. | + | |Omschrijving= (Engels); 1. lagerlegering van witte tin met antimoon, lood en koper (= '''Babbitt''' metaal); [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]<br />2.Een lager waarin deze stof verwerkt is. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]<br /> |
| + | De stof wordt, vanwege zijn lage wrijving, gebruikt in glijlagers. Babbitt metaal of -witmetaal is in 1839 uitgevonden door Isaac Babbitt in Taunton in Massachusetts. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Babbittmetaal Meer over Babbitmetaal]. |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 78: |
Regel 79: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Badkuipen | | |Trefwoord= Badkuipen |
− | |Omschrijving= Bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] NS 3800-3805, gestroomlijnde 3700-en, die het uiterlijk van een omgekeerde '''badkuip''' hadden; ook: "Potvis, Walvis, Kunstmoeder." | + | |Omschrijving= Bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] NS 3800-3805, gestroomlijnde 3700-en, die het uiterlijk van een omgekeerde '''badkuip''' hadden; ook: [[Woorden - P#Potvis|"Potvis]], [[Woorden - P#Walvis|Walvis]], Kunstmoeder." |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 98: |
Regel 99: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bakje | | |Trefwoord= Bakje |
− | |Omschrijving= 1. Goederenwagen, meestal een open goederenwagen, die er uit ziet als een open '''bak'''; vergelijk "kastje;"<br />2. Bijnaam van klein rangeerlocje; vgl. "hippeltje, kikkertje, kasse" waarschijnlijk naar het vierkante uiterlijk van veel kleine locomotieven. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= 1. Goederenwagen, meestal een open goederenwagen, die er uit ziet als een open '''bak'''; vergelijk |
| + | [[Woorden - K#"Kastje"|"kastje"]];<br />2. Bijnaam van klein rangeerlocje; vgl. "[[Woorden - H#"Hippeltje"|hippeltje]], [[Woorden - K#Kikker|kikkertje]], [[Woorden - K#Kasse|kasse]]" waarschijnlijk naar het vierkante uiterlijk van veel kleine locomotieven. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 134: |
Regel 136: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bareel | | |Trefwoord= Bareel |
− | |Omschrijving= (België): Afsluithek bij overweg. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] Zie ook: [[Woorden - R#Rolbareel|Rolbareel]]. | + | |Omschrijving= (België); afsluithek bij overweg. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] Zie ook: [[Woorden - R#Rolbareel|Rolbareel]]. |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bascul | | |Trefwoord= Bascul |
− | |Omschrijving= (België, Fr. Bascule): Klaprooster, valrooster. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= (België, Fr. Bascule): klaprooster, valrooster. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 178: |
Regel 180: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Beelen | | |Trefwoord= Beelen |
− | |Omschrijving= Bijnaam van de diesellocomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] DE 2601-2606, genoemd naar de Staatsman Lois Jozef Maria '''Beel''', wiens hoofd wel wat leek op het front van de locomotief. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] (zie ook: [https://www.spoorwegmaterieel.nl [[Woorden - M#Materieel|Materieel]]overzicht]). | + | |Omschrijving= Bijnaam van de diesellocomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] DE 2601-2606, genoemd naar de Staatsman Lois Jozef Maria '''Beel''', wiens hoofd wel wat leek op het front van de locomotief. Helaas waren deze menselijke locomoteven geen succes en was hen geen lang leven beschoren (1953-1958). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] (zie ook: [https://www.spoorwegmaterieel.nl [[Woorden - M#Materieel|Materieel]]overzicht]). |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 190: |
Regel 192: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bekerkoppeling | | |Trefwoord= Bekerkoppeling |
− | |Omschrijving= [https://nl.wikipedia.org/wiki/koppeling_(spoorweg)#Typen_koppeling Meer over Koppelingstypen]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] | + | |Omschrijving= [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/koppeling_(spoorweg)#Typen_koppeling Meer over Koppelingstypen]. |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 202: |
Regel 204: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Belpaire | | |Trefwoord= Belpaire |
− | |Omschrijving= Alfred Jules '''Belpaire''', België;. (26-09-1820 — 1893, Oostende). Locomotiefingenieur en directeur generaal van de Belgische spoorwegen. Uitvinder van de vlakke vuurkist (1860), die aanmerkelijk zuiniger stookte als de oudere diepe vuurkisten. Hierdoor kon men goedkopere, relatief slechtere kolen stoken, terwijl de stoomproductie met circa 20% toenam. [https://en.wikipedia.org/wiki/Alfred_Belpaire Meer over Belpaire]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] | + | |Omschrijving= Alfred Jules '''Belpaire''', België;. (26-09-1820 — 1893, Oostende). Locomotiefingenieur en directeur generaal van de Belgische spoorwegen. Uitvinder van de vlakke vuurkist (1860), die aanmerkelijk zuiniger stookte als de oudere diepe vuurkisten. Hierdoor kon men goedkopere, relatief slechtere kolen stoken, terwijl de stoomproductie met circa 20% toenam. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Alfred_Belpaire Meer over Belpaire]. |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 210: |
Regel 212: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bergklimmers | | |Trefwoord= Bergklimmers |
− | |Omschrijving= (bergkruipers) Bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] NS 8400, die heuvelachtige trajecten goed aankonden, bijvoorbeeld de lijn Flemalle-Ans; zie ook: "trekpot, dauwworm, strijkijzer, lemmerboot;" ook: "bergkruiper". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= (Bergkruipers); bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] NS 8400, die heuvelachtige trajecten goed aankonden, bijvoorbeeld de lijn Flemalle-Ans; zie ook: [[Woorden - T#Trekpot en dauwworm|"trekpot]], [[Woorden - T#Trekpot en dauwworm|dauwworm]], [[Woorden - S#Strijkijzer|strijkijzer]], [[Woorden - L#Lemmerboten|lemmerboot]]"; ook: [[Woorden - B#Bergkruipers|"bergkruiper"]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bergkruipers | | |Trefwoord= Bergkruipers |
− | |Omschrijving= Zie: Bergklimmers. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= Zie: [[#Bergklimmers|Bergklimmers]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 222: |
Regel 224: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bevoegd | | |Trefwoord= Bevoegd |
− | |Omschrijving= "'''Bevoegd''' leerling": zie "Leerling." [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= "'''Bevoegd''' leerling": zie [[Woorden - L#Leerling|"Leerling."]] [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 234: |
Regel 236: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Beyer Peacock | | |Trefwoord= Beyer Peacock |
− | |Omschrijving= '''Beyer Peacock''' was een Engelse fabrikant van hoofdzakelijk locomotieven. [https://en.wikipedia.org/wiki/Beyer,_Peacock_and_Company#External_links Meer over Beyer] (Engels). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] | + | |Omschrijving= '''Beyer Peacock''' was een Engelse fabrikant van hoofdzakelijk locomotieven. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Beyer,_Peacock_and_Company#External_links Meer over Beyer] (Engels). |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 251: |
Regel 253: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bielle | | |Trefwoord= Bielle |
− | |Omschrijving= (Bijèl) (België, Fr.): drijfstang; ook: de "dikke" '''bielle'''. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= (Bijèl) (België, < Fr.): drijfstang; ook: de "dikke" '''bielle'''. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 263: |
Regel 265: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bij | | |Trefwoord= Bij |
− | |Omschrijving= "Een beetje '''bij''' voor los" een beetje stoom "bijgeven" om de buffers van de aan de loc vastgekoppelde wagen en die van de loc wat in te drukken, teneinde de schroefkoppeling gemakkelijk "los" te kunnen draaien bij het ontkoppelen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= "Een beetje '''bij''' voor los" een beetje "stoom bijgeven" om de buffers van de aan de loc vastgekoppelde wagen en die van de loc wat in te drukken, teneinde de schroefkoppeling gemakkelijk "los" te kunnen draaien bij het ontkoppelen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 283: |
Regel 285: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Binnenliggend | | |Trefwoord= Binnenliggend |
− | |Omschrijving= Tussen de frameplaten van de loc aangebracht; "'''binnenliggende''' cilinder, binnenliggend drijfwerk": zie ook: [[Woorden - C#Cilinder|Cilinder]]; tegengesteld: [[Woorden - B#Buitenliggend|Buitenliggend]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= Tussen de frameplaten van de loc aangebracht; "'''binnenliggende''' cilinder", "binnenliggend drijfwerk": zie ook: [[Woorden - C#Cilinder|"Cilinder"]]; tegengesteld: [[Woorden - B#Buitenliggend|Buitenliggend]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 295: |
Regel 297: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bistabiel relais | | |Trefwoord= Bistabiel relais |
− | |Omschrijving= Een '''bistabiel''' relais is een relais met twee standen, waarvan het anker in beide standen kan blijven staan als het relais niet is bekrachtigd. De contacten, die door het anker bediend worden, blijven dan ook staan in de stand waarin ze het laatst geschakeld werden, het spanningsloos maken van het relais heeft geen invloed op deze stand. Een korte spanningspuls is al voldoende om het relais om te schakelen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Bistabiel_relais Meer over bistabiel relais]. | + | |Omschrijving= (Elektronica); een '''bistabiel''' relais is een relais met twee standen, waarvan het anker in beide standen kan blijven staan als het relais niet is bekrachtigd. De contacten, die door het anker bediend worden, blijven dan ook staan in de stand waarin ze het laatst geschakeld werden, het spanningsloos maken van het relais heeft geen invloed op deze stand. Een korte spanningspuls is al voldoende om het relais om te schakelen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Bistabiel_relais Meer over bistabiel relais]. |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bistabiele<br />multivibrator | | |Trefwoord= Bistabiele<br />multivibrator |
− | |Omschrijving= Elektronica. '''Multivibrator''' die '''twee stabiele toestanden''' heeft (zie: [[Woorden - M#Multivibrator|Multivibrator]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] | + | |Omschrijving= (Elektronica); '''Multivibrator''' die '''twee stabiele toestanden''' heeft (zie: [[Woorden - M#Multivibrator|Multivibrator]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 307: |
Regel 309: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Blaaskraan | | |Trefwoord= Blaaskraan |
− | |Omschrijving= 1. Kraan waarmee de machinist de blazer bedient.<br />2. hierdoor: de blazer zelf (het bedieningsapparaat wordt met het bediende gelijkgesteld of als één beschouwd); '''blaaskraan''' erin is dan: blazer aan. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= 1. Kraan waarmee de machinist de blazer bedient.<br />2. hierdoor: de blazer zelf (het bedieningsapparaat wordt met het bediende gelijkgesteld of als één beschouwd); '''"blaaskraan''' erin" is dan: "blazer aan". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 319: |
Regel 321: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Blasie | | |Trefwoord= Blasie |
− | |Omschrijving= "Een '''blasie''' pikken" korte rusttijd nemen tijdens de rangeerdienst; vrijwel alleen gebruikt voor rusten wanneer de rangeerdienst even stopgezet werd, omdat de treinenloop dit eiste; bet. Gelijk aan: "uitblazen": even rust nemen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= "Een '''blasie''' pikken" korte rusttijd nemen tijdens de rangeerdienst; vrijwel alleen gebruikt voor rusten wanneer de rangeerdienst even stopgezet werd, omdat de treinenloop dit eiste; bet. Gelijk aan: "uitblazen": "even rust nemen". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Blauw | | |Trefwoord= Blauw |
− | |Omschrijving= 1. "'''Blauwe''' olie": lichte, dunne smeerolie met een blauwe kleur, voor het smeren van dat deel van het drijfwerk, dat niet met stoom in aanraking komt en er dus niet door verhit wordt; "blauwe werk": bovengenoemd (drijf)werk, dat met blauwe olie gesmeerd wordt;<br />2."Grote Blauwen": bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] NS 3501-3508 (ex-NBDS 30-36) die blauw geschilderd waren, ook: "Blauwe Brabanders, Blauwpijpers; Blauwe Engel": bijnaam van de dieseltreinstellen van de serie DE 2 61-106, tweewagenstellen die eens lichtblauw geschilderd waren; genoemd naar de zeer populaire film "Der Blaue Engel" (1930), waarin Marlene Dietrich de hoofdrol van tingeltangelzangeres speelde. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= 1. "'''Blauwe''' olie": lichte, dunne smeerolie met een blauwe kleur, voor het smeren van dat deel van het drijfwerk, dat niet met stoom in aanraking komt en er dus niet door verhit wordt; "blauwe werk": bovengenoemd (drijf)werk, dat met blauwe olie gesmeerd wordt;<br />2."Grote Blauwen": bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] NS 3501-3508 (ex-NBDS 30-36) die blauw geschilderd waren, ook: "Blauwe Brabanders", "Blauwpijpers"; "Blauwe Engel": bijnaam van de dieseltreinstellen van de serie DE 2 61-106, tweewagenstellen die eens lichtblauw geschilderd waren; genoemd naar de zeer populaire film "Der Blaue Engel" (1930), waarin Marlene Dietrich de hoofdrol van tingeltangelzangeres speelde. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 339: |
Regel 341: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Blikken | | |Trefwoord= Blikken |
− | |Omschrijving= "'''Blikken Tinus'''": bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] 2100, waarvan het drijfwerk gauw los zat, en dan een rammelend geluid, als van blik ging maken; "Tinus" is een eigennaam, net als in de samenstelling "houten klaas". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= "'''Blikken Tinus'''": bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] 2100, waarvan het drijfwerk gauw los zat, en dan een rammelend geluid, als van blik ging maken; "Tinus" is een eigennaam, net als in de samenstelling "houten Klaas". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 383: |
Regel 385: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bogie | | |Trefwoord= Bogie |
− | |Omschrijving= (Engels) Draaibaar onderstel met twee- of meer paren wielen onder het eind van een locomotief, spoorwagen of rijtuig; bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] 1700 en ook wel van de serie 2100, die zo’n [[Woorden - D#Draaistel|draaistel]] hadden. Zie ook: "Boog, Rijnboog". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= (Engels) Draaibaar onderstel met twee- of meer paren wielen onder het eind van een locomotief, spoorwagen of rijtuig; bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] 1700 en ook wel van de serie 2100, die zo’n [[Woorden - D#Draaistel|draaistel]] hadden. Zie ook: [[#Boog|"Boog]], [[Woorden - R#Rijnboog|Rijnboog]]". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bogiestel | | |Trefwoord= Bogiestel |
− | |Omschrijving= Draaistel in bogievorm, bogie. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= Draaistel in bogievorm, [[#Bogie|bogie]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| + | }} |
| + | {{Trefwoord |
| + | |Trefwoord= Boîte |
| + | |Omschrijving= (België, < Fr.); oliebus ter smering van de wielen; "de '''boîten''' van de locomotief". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bok | | |Trefwoord= Bok |
− | |Omschrijving= 1. Bijnaam voor de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] 500, 6000, 6200,6300 en 7100; genoemd naar het "dier" '''bok''', dat snel wegtrekt voor een wagen (voor serie 6000,6200 en 6300) resp. niet zo groot is (voor serie 500 en 7100);<br />2. gestel van in de grond vaststaande en verbonden palen op het einde van een dood spoor ("stoot'''bok'''"); zie ook: "Stootjuk"; voetplaat, machinistenhuis, naar de oude betekenis van de koetsier vóór op een rijtuig;<br />3. (België) Limburgse bijnaam voor loc van het type 53; ook: "Kasse" (Gents), "Broekverbrander" (Leuvens); "bok" werd gebezigd omdat de loc niet veel groter was dan dit kleine trekdier; zie ook: "[[Woorden - G#"Geit"|Geit]], [[Woorden - S#Sik|Sik]], [[#Bok|Bok 1]]". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= 1. Bijnaam voor de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] 500, 6000, 6200,6300 en 7100; genoemd naar het "dier" '''bok''', dat snel wegtrekt voor een wagen (voor serie 6000, 6200 en 6300) resp. niet zo groot is (voor serie 500 en 7100);<br />2. gestel van in de grond vaststaande en verbonden palen op het einde van een dood spoor ("stoot'''bok'''"); zie ook: "Stootjuk";<br />3. voetplaat, machinistenhuis, naar de oude betekenis van de koetsier vóór op een rijtuig;<br />4. (België) Limburgse bijnaam voor loc van het type 53; ook: [[Woorden - K#Kasse|"Kasse"]] (Gents), [[#Broekverbrander|"Broekverbrander"]]"" (Leuvens); "bok" werd gebezigd omdat de loc niet veel groter was dan dit kleine trekdier; zie ook: "[[Woorden - G#"Geit"|Geit]], [[Woorden - S#Sik|Sik]], [[#Bok|Bok 1]]". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bokken | | |Trefwoord= Bokken |
− | |Omschrijving= Bijnaam van de NS 6200 [[Woorden - S#Serie|serie]]. | + | |Omschrijving= Bijnaam van de NS 6200 [[Woorden - S#Serie|serie]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bollen | | |Trefwoord= Bollen |
| |Omschrijving= (België): Rijden; "we '''bollen''' van Hasselt naar Diest". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | | |Omschrijving= (België): Rijden; "we '''bollen''' van Hasselt naar Diest". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
− | }}
| |
− | {{Trefwoord
| |
− | |Trefwoord= Boog (Spoorwegen)
| |
− | |Omschrijving= Een '''boog''' is een bocht in een spoor- of tramweg. Bij spoorwegen in Nederland is de '''boog'''straal minimaal 190 meter op spoorgedeeltes waar maximaal 40 km/h gereden mag worden en minimaal 400 meter waar sneller gereden mag worden. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] Meer over [https://nl.wikipedia.org/wiki/Boog_(spoor) Boog].
| |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Boog | | |Trefwoord= Boog |
− | |Omschrijving= 1. Bocht in de rails, gebogen baanvlak;<br />2. Bogie; zowel het draaistel als de locomotiefbijnaam voor de [[Woorden - S#Serie|serie]] 1700/1800, maar ook de serie 2100; "natte boog": bijnaam van de locomotieven van de serie 1300, die geen oververhitter hadden zoals de 1700-en. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= 1. Bocht in de rails, gebogen baanvlak;<br />2. [[#Bogie|Bogie]]; zowel het draaistel als de locomotiefbijnaam voor de [[Woorden - S#Serie|serie]] 1700/1800, maar ook de serie 2100; "natte boog": bijnaam van de locomotieven van de serie 1300, die geen oververhitter hadden zoals de 1700-en. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]<br />3.Een '''boog''' is een bocht in een spoor- of tramweg. Bij spoorwegen in Nederland is de '''boog'''straal minimaal 190 meter op spoorgedeeltes waar maximaal 40 km/h gereden mag worden en minimaal 400 meter waar sneller gereden mag worden. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] Meer over [https://nl.wikipedia.org/wiki/Boog_(spoor) Boog]. |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 415: |
Regel 417: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Borax | | |Trefwoord= Borax |
− | |Omschrijving= Het mineraal '''borax''' is het hydraat van natriumtetraboraat, een natriumboraat met de chemische formule Na2B4O5(OH)4 · 8 H2O. Chemisch wordt de formule van de verbinding ook vaak geschreven als Na2B4O7 · 10 H2O. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Borax_(mineraal) Meer over borax]. | + | |Omschrijving= (Chemie); Het mineraal '''borax''' is het hydraat van natriumtetraboraat, een natriumboraat met de chemische formule Na2B4O5(OH)4 · 8 H2O. Chemisch wordt de formule van de verbinding ook vaak geschreven als Na2B4O7 · 10 H2O. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Borax_(mineraal) Meer over borax]. |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 427: |
Regel 429: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Borsig A. | | |Trefwoord= Borsig A. |
− | |Omschrijving= '''Borsig''', Berlin-Tegel. Duitse fabrikant van locomotieven en [[Woorden - M#Materieel|materieel]]. [https://de.wikipedia.org/wiki/Borsig_%28Unternehmen%29 Meer over Borsig] (Duits). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] | + | |Omschrijving= '''Borsig''', Berlin-Tegel. Duitse fabrikant van locomotieven en [[Woorden - M#Materieel|materieel]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://de.wikipedia.org/wiki/Borsig_%28Unternehmen%29 Meer over Borsig] (Duits). |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 475: |
Regel 477: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Boxpok | | |Trefwoord= Boxpok |
− | |Omschrijving= Zie: "Boxpokwielen". | + | |Omschrijving= Zie: [[#Boxpokwielen|"Boxpokwielen"]]. |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Boxpokwielen | | |Trefwoord= Boxpokwielen |
− | |Omschrijving= [https://en.wikipedia.org/wiki/Boxpok Meer over Boxpokwielen]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] | + | |Omschrijving= Een '''Boxpok''' is een stoomlocomotief'''wiel''' dat zijn kracht krijgt doordat het uit een aantal kokerprofielen bestaat, in plaats van traditionele massieve spaken (de naam is een variatie op "box-spoke"). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Boxpok Meer over Boxpokwielen]. (Engels) |
− | }}
| |
− | {{Trefwoord
| |
− | |Trefwoord= Boîte
| |
− | |Omschrijving= (België, Fr.). oliebus ter smering van de wielen; "de '''boîte'''n van de locomotief". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
| |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Braaier | | |Trefwoord= Braaier |
− | |Omschrijving= Brader. Vuur; "een beste '''braaier''' onder de deur": een goed vuur in de vuurkist onder de vuurdeur. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= = (brader) vuur; "een beste '''braaier''' onder de deur": een goed vuur in de vuurkist onder de vuurdeur. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 499: |
Regel 497: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bras fort | | |Trefwoord= Bras fort |
− | |Omschrijving= (België, Fr.): "hij is een '''bras fort'''": hij is een machinist met een sterke arm. Zie: "Arm 3". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= (België, < Fr.): "hij is een '''brasfort'''": hij is een machinist met een sterke arm. Zie: [[Woorden - A#Arm|"Arm 3"]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Breadboard | | |Trefwoord= Breadboard |
− | |Omschrijving= Een '''breadboard''' is een elektronica-experimenteerbord, vaak van wit of geel plastic of [[Woorden - P#Pertinax|pertinax]], dat gebruikt wordt om elektronische schakelingen tijdelijk op te bouwen. Het bestaat uit meerdere rijen gaatjes waarin de verschillende elektronische [[Woorden - E#Elektronische component|component]]en gestoken kunnen worden voor testdoeleinden. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] Meer over [https://nl.wikipedia.org/wiki/Breadboard breadboard]. | + | |Omschrijving= (Elektronica); een '''breadboard''' is een elektronica-experimenteerbord, vaak van wit of geel plastic of [[Woorden - P#Pertinax|pertinax]], dat gebruikt wordt om elektronische schakelingen tijdelijk op te bouwen. Het bestaat uit meerdere rijen gaatjes waarin de verschillende elektronische [[Woorden - E#Elektronische component|component]]en gestoken kunnen worden voor testdoeleinden. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] Meer over [https://nl.wikipedia.org/wiki/Breadboard breadboard]. |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Breda | | |Trefwoord= Breda |
− | |Omschrijving= Machinefabriek "'''Breda'''", v/h Backer & Rueb, Breda. [https://nl.wikipedia.org/wiki/Machinefabriek_Breda Meer over "Breda"]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] | + | |Omschrijving= Machinefabriek "'''Breda'''", v/h Backer & Rueb, Breda. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Machinefabriek_Breda Meer over "Breda"]. |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 523: |
Regel 521: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Broekverbrander | | |Trefwoord= Broekverbrander |
− | |Omschrijving= (België): waarschijnlijk Leuvense bijnaam voor loc van het type 53; ook: "bok 4". (Limburgs), "kasse" (Gents); "'''broekverbrander'''" werd gebruikt omdat de [[Woorden - L#Loc.|loc]] zo klein was, dat de stoker bij het stoken zeer dicht bij het vuur stond. Daardoor kon (bij geöpende vuurdeur en sluiten van de regulateur, waarbij het vuur soms het machinistenhuis inslaat doordat er geen geforceerde trek meer is) zijn broek in brand vliegen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= (België): waarschijnlijk Leuvense bijnaam voor loc van het type 53; ook: [[#Bok|"bok 4"]]. (Limburgs), [[Woorden - K#Kasse|"kasse"]] (Gents); "'''broekverbrander'''" werd gebruikt omdat de [[Woorden - L#Loc.|loc]] zo klein was, dat de stoker bij het stoken zeer dicht bij het vuur stond. Daardoor kon (bij geöpende vuurdeur en sluiten van de regulateur, waarbij het vuur soms het machinistenhuis inslaat doordat er geen geforceerde trek meer is) zijn broek in brand vliegen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 531: |
Regel 529: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Brug | | |Trefwoord= Brug |
− | |Omschrijving= Vuurbrug; "op de '''brug''' stoken": de kolen te hoog de vuurkist ingooien, zodat de kolen bovenop de vuurbrug vallen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= Vuurbrug; "op de '''brug''' stoken": de kolen te hoog de vuurkist ingooien, zodat de kolen bovenop de [[Woorden - V#Vuurbrug|vuurbrug]] vallen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bruggelijkrichter | | |Trefwoord= Bruggelijkrichter |
− | |Omschrijving= Elektronica; Een '''bruggelijkrichter''' (ook brugcel genaamd), ook [https://nl.wikipedia.org/wiki/Leo_Graetz Graetz]-schakeling genoemd, naar Leo Graetz, (die de schakeling in 1897 publiceerde in de Elektronische Zeitung, vol. 25), bestaat uit vier diodes in brugschakeling, die een wisselspanning (bijvoorbeeld van een transformator) omzetten naar een pulserende gelijkspanning. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Bruggelijkrichter Meer over bruggelijkrichter]. | + | |Omschrijving= (Elektronica); een '''bruggelijkrichter''' (ook brugcel genaamd), ook [https://nl.wikipedia.org/wiki/Leo_Graetz Graetz]-schakeling genoemd, naar Leo Graetz, (die de schakeling in 1897 publiceerde in de Elektronische Zeitung, vol. 25), bestaat uit vier diodes in brugschakeling, die een wisselspanning (bijvoorbeeld van een transformator) omzetten naar een pulserende gelijkspanning. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Bruggelijkrichter Meer over bruggelijkrichter]. |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 547: |
Regel 545: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bruinkool | | |Trefwoord= Bruinkool |
− | |Omschrijving= '''Bruinkool''' is een fossiele brandstof die bestaat uit plantenresten die in diepe aardlagen tot koolstof en andere scheikundige verbindingen worden omgezet. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] | + | |Omschrijving= '''Bruinkool''' is een fossiele brandstof die bestaat uit plantenresten die in diepe aardlagen tot koolstof en andere scheikundige verbindingen worden omgezet. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Bruinkool Meer over bruinkool]. |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 556: |
Regel 554: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Brutaal | | |Trefwoord= Brutaal |
− | |Omschrijving= (België) "Hij rijdt te '''brutaal'''"; hij zet te sterk aan, waardoor de machine doorslaat. Zie ook: "Trommelaar, Sterke arm, Bras fort, Hakkepoffer, Timmerman". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= (België): "Hij rijdt te '''brutaal'''"; hij zet te sterk aan, waardoor de machine doorslaat. Zie ook: [[Woorden - T#Trommelaar|"Trommelaar"]], [[Woorden - A#Arm|"Sterke arm"]], [[#Bras fort|"Bras fort"]], [[Woorden - H#Hakkepoffer|"Hakkepoffer"]], [[Woorden - T#Timmerman|"Timmerman"]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Buffer | | |Trefwoord= Buffer |
− | |Omschrijving= Verende stootplaat aan voor- en achterzijde van rollend [[Woorden - M#Materieel|materieel]]. | + | |Omschrijving= Verende stootplaat aan voor- en achterzijde van rollend [[Woorden - M#Materieel|materieel]] om de klap bij het tegen elkaar botsen te breken. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bufferbalk | | |Trefwoord= Bufferbalk |
− | |Omschrijving= '''Balk''' aan voorzijde van een locomotief waarop de '''buffers''' zijn gemonteerd. | + | |Omschrijving= '''Balk''' aan voor- en achterzijde van een locomotief waarop de '''buffers''' zijn gemonteerd. |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Buffer elco | | |Trefwoord= Buffer elco |
− | |Omschrijving= Een '''buffer elco''' is een [[Woorden - E#Elektrolytische condensator|elektrolytische condensator]] (elco) die gebruikt wordt als stroomreservoir (buffer) in (modelspoor)rijtuigen. Deze dient ervoor dat de verlichting niet knippert bij wegvallen van de voedingsspanning. Zie afb.01 en afb.02 in het artikel [[Maatregelen tegen knipperende leds]]. | + | |Omschrijving= (Elektronica); een '''buffer elco''' is een [[Woorden - E#Elektrolytische condensator|elektrolytische condensator]] (afgekort: elco) die gebruikt wordt als stroomreservoir (buffer) in (modelspoor)rijtuigen. Deze dient ervoor dat de verlichting niet knippert bij wegvallen van de voedingsspanning. Zie afb.01 en afb.02 in het artikel [[Maatregelen tegen knipperende leds]]. |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 576: |
Regel 574: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Buitendrijfstang | | |Trefwoord= Buitendrijfstang |
− | |Omschrijving= '''Drijfstang''' als onderdeel van een '''buitenliggend''' drijfwerk. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= '''Drijfstang''' als onderdeel van een '''buitenliggend''' cilinder/drijfwerk. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Buitenliggend | | |Trefwoord= Buitenliggend |
− | |Omschrijving= Buiten de frameplaat van de locomotief aangebracht; "'''buitenl.''' cilinder/drijfwerk". Zie ook: "cilinder"; tegengesteld: "binnenliggend". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= Buiten de frameplaat van de locomotief aangebracht; "'''buitenl.''' cilinder/drijfwerk". Zie ook: [[Woorden - C#Cilinder|"cilinder"]]; tegengesteld: "binnenliggend". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
Regel 596: |
Regel 594: |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Buitenvuurkist | | |Trefwoord= Buitenvuurkist |
− | |Omschrijving= Vuurkistmantel; tegengesteld: "Binnenvuurkist". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= Vuurkistmantel; tegengesteld: [[#Binnenvuurkist|"Binnenvuurkist"]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Bult | | |Trefwoord= Bult |
− | |Omschrijving= 1. Rangeerheuvel;<br />2. Heuveltje, hoop kolen op het rooster, in de vuurkist, onder de vuurdeur; "een '''bult''' onder de deur"; (sommige locomotieven moesten zo gestookt worden om een goede circulatie van de hete gassen te krijgen). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= 1. Rangeerheuvel;<br />2. Heuveltje, hoop kolen op het rooster, in de [[Woorden - V##Vuurkist|vuurkist]], onder de vuurdeur; "een '''bult''' onder de deur"; (sommige locomotieven moesten zo gestookt worden om een goede circulatie van de hete gassen te krijgen). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Burette | | |Trefwoord= Burette |
− | |Omschrijving= (België, Fr.): smeerkan met (lange) olietuit, met klepje om olie af te sluiten; in België zegt men "niet": [[Woorden - L#Lange kan|lange kan]], zoals in Nederland gebruikelijk. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] | + | |Omschrijving= (België, < Fr.): smeerkan met (lange) olietuit, met klepje om olie af te sluiten; in België zegt men "niet": [[Woorden - L#Lange kan|lange kan]], zoals in Nederland gebruikelijk. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Butanon | | |Trefwoord= Butanon |
− | |Omschrijving= '''Butanon''' of methylethylketon (doorgaans afgekort tot "MEK") is een keton met als brutoformule C4H8O. Naast aceton is het een van de eenvoudigste van deze verbindingen. Het is een kleurloze vloeistof, met een doordringende, zoete geur die door sommigen als prettig en door anderen als stank wordt ervaren. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] | + | |Omschrijving= (Chemie); '''Butanon''' of methylethylketon (doorgaans afgekort tot "MEK") is een keton met als brutoformule C4H8O. Naast aceton is het een van de eenvoudigste van deze verbindingen. Het is een kleurloze vloeistof, met een doordringende, zoete geur die door sommigen als prettig en door anderen als stank wordt ervaren. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] |
| }} | | }} |
| {{Trefwoord | | {{Trefwoord |
| |Trefwoord= Buttoir | | |Trefwoord= Buttoir |
− | |Omschrijving= (België, Fr.): buffer. | + | |Omschrijving= (België, < Fr.): [[#Buffer|buffer]]. |
| }} | | }} |
| {{Gerelateerde termen | | {{Gerelateerde termen |
Regel 624: |
Regel 622: |
| |- valign= "top" | | |- valign= "top" |
| ! scope= "row" width="70%" | | | ! scope= "row" width="70%" | |
− | | <small>Laatste wijziging: 8 mrt 2024 10:57 (CET)</small> | + | | <small>Laatste wijziging: 20 mrt 2024 10:25 (CET)</small> |
| |} | | |} |
| [[Categorie: Afkortingen|B]] | | [[Categorie: Afkortingen|B]] |