|
|
| (3 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) |
| Regel 7: |
Regel 7: |
| | }} | | }} |
| | {{Inhoudsopgave||Klein}} | | {{Inhoudsopgave||Klein}} |
| | + | In dit artikel behandelen we het '''Werken met papier en karton.''' |
| | === Karton === | | === Karton === |
| | Karton is een prima materiaal om een model mee te maken. Vooral voor profielloze wanden is karton perfect. Het is gemakkelijk te snijden, te buigen en te lijmen met boekbinderslijm, witte houtlijm of gewone hobbylijm. Sommige soorten karton hebben van nature al veel weg van een betonnen muur, zeker met een verfje. | | Karton is een prima materiaal om een model mee te maken. Vooral voor profielloze wanden is karton perfect. Het is gemakkelijk te snijden, te buigen en te lijmen met boekbinderslijm, witte houtlijm of gewone hobbylijm. Sommige soorten karton hebben van nature al veel weg van een betonnen muur, zeker met een verfje. |
| | | | |
| − | Karton is ook heel goedkoop. U kunt de achterkanten van gebruikte schrijfblokken prima als bouwmateriaal gebruiken. Of u loopt eens een hobbyspeciaalzaak of lijstenmakerij binnen, en vraagt naar wat restmateriaal. Voor u het weet heeft u een behoorlijke voorraad.<br />Nu heeft karton ook wat nadelen. Het belangrijkste is wel de gevoeligheid voor vocht.<br /> | + | Karton is ook heel goedkoop. De achterkanten van gebruikte schrijfblokken zijn prima als bouwmateriaal te gebruiken. Of loop eens een hobbyspeciaalzaak of lijstenmakerij binnen, en vraagt naar wat restmateriaal. In korte tijd hebben we dan een behoorlijke voorraad.<br />Nu heeft karton ook wat nadelen. Het belangrijkste is wel de gevoeligheid voor vocht. Is een kartonnen model eenmaal nat geweest, dan is dit door de uitzetting van het materiaal zo goed als verloren. |
| − | Is een kartonnen model eenmaal nat geweest, dan is dit door de uitzetting van het materiaal zo goed als verloren. | |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Karton-01.jpg | | |Bestand= Karton-01.jpg |
| Regel 20: |
Regel 20: |
| | }} | | }} |
| | ===Soorten karton === | | ===Soorten karton === |
| − | De meest toegepaste soort is het zogenaamde strokarton, dat bruin of grijs is en in geval van bijvoorbeeld een schoenendoos is bekleed met een laagje papier. De standaarddikte van dit materiaal is ongeveer één millimeter. Dik strokarton is opgebouwd uit een aantal lagen, waarmee tijdens het verwerken rekening moet worden gehouden.<br /> | + | De meest toegepaste soort is het zogenaamde strokarton, dat bruin of grijs is en in geval van bijvoorbeeld een schoenendoos is bekleed met een laagje papier. De standaarddikte van dit materiaal is ongeveer één millimeter. Dik strokarton is opgebouwd uit een aantal lagen, waarmee tijdens het verwerken rekening moet worden gehouden.<br /> |
| − | Zeer fraai karton, het 'ivoorkarton', is wit en voelt een beetje plastic-achtig aan. Ook dit is in verschillende dikten verkrijgbaar. Het zogenaamde etalagekarton houdt ongeveer het midden tussen het strokarton en ivoorkarton, terwijl één zijde ervan is voorzien van een kleurlaag. Soms ziet u ook wel geplastificeerd karton, dat zoiets is als etalagekarton met een folie-achtige bekleding. Naast voornoemde typen karton zijn er ook nog andere vormen van karton, zoals ribkarton en golfkarton. Wilt u karton kopen, dan kan dat in vrijwel iedere kantoorboekhandel en hobbyzaak. | + | Zeer fraai karton, het "ivoorkarton", is wit en voelt een beetje [[Woorden - P#Plastic|plastic]]-achtig aan. Ook dit is in verschillende dikten verkrijgbaar. Het zogenaamde etalagekarton houdt ongeveer het midden tussen het strokarton en ivoorkarton, terwijl één zijde ervan is voorzien van een kleurlaag. Er is ook geplastificeerd karton, dat zoiets is als etalagekarton met een folie-achtige bekleding. Naast voornoemde typen karton zijn er ook nog andere vormen van karton, zoals [[Woorden - M#Museumkarton|museumkarton]] en [[Woorden - G#Golfkarton|golfkarton]]. Karton kopen, dat kan in vrijwel iedere kantoorboekhandel en hobbyzaak. |
| − | === Wat heeft u nodig? === | + | === Wat is er nodig? === |
| − | Om een model te kunnen maken met karton heeft u maar weinig nodig. Vroeger nam men een schaar, een bot keukenmesje en een tube Velpon, maar het resultaat was er soms ook naar. Tegenwoordig is hiervoor beter gereedschap beschikbaar. Zo kunt u gebruik maken van een breekmesje. Het mooiste resultaat krijgt u echter, wanneer u gebruik maakt van een zogenaamd X-Acto mesje. Dit lijkt op een scalpelmesje. Er zijn verschillende typen houders, waarin losse mesjes te steken zijn. | + | Om een model te kunnen maken met karton is maar weinig nodig. Vroeger nam men een schaar, een bot keukenmesje en een tube Velpon, maar het resultaat was er soms ook naar. Tegenwoordig is hiervoor beter gereedschap beschikbaar. Zo kan gebruik gemaakt worden van een breekmesje. Het mooiste resultaat krijgen we, wanneer gebruik gemaakt wordt van een zogenaamd X-Acto mesje (zie afbeelding 2). Dit lijkt op een scalpelmesje. Er zijn verschillende typen houders, waarin losse mesjes te steken zijn. |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= X-acto.gif | | |Bestand= X-acto.gif |
| Regel 32: |
Regel 32: |
| | }} | | }} |
| | Ook handig zijn een scherp schaartje en een stalen platte liniaal van 30 cm, om langs te snijden en te rillen (rillen is met een redelijk bot voorwerp – de bovenkant van een naald bijvoorbeeld - over een te vouwen lijn trekken, zodat deze gemakkelijk te vouwen is).<br /> | | Ook handig zijn een scherp schaartje en een stalen platte liniaal van 30 cm, om langs te snijden en te rillen (rillen is met een redelijk bot voorwerp – de bovenkant van een naald bijvoorbeeld - over een te vouwen lijn trekken, zodat deze gemakkelijk te vouwen is).<br /> |
| − | Als ondergrond om op te snijden kunt u een stuk karton gebruiken, maar beter (en veiliger) is een snijmat. Dit is een plaat van kunststof die de eigenschap heeft dat, wanneer u er in snijdt, de snede in de mat direct weer dichttrekt. | + | Als ondergrond om op te snijden kan een stuk karton gebruikt worden, maar beter (en veiliger) is een snijmat. Dit is een plaat van kunststof die de eigenschap heeft dat, wanneer er in gesneden wordt, de snede in de mat direct weer dichttrekt. |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Snijmat.jpg | | |Bestand= Snijmat.jpg |
| Regel 40: |
Regel 40: |
| | |Maker= Modelbouwwerk | | |Maker= Modelbouwwerk |
| | }} | | }} |
| − | Een snijmat is te koop in diverse maten, in A4-formaat (22 × 30 cm), maar beter is het A3-formaat (30 × 45 cm). Voor het haaks snijden of lijmen kunt u een klein driehoekje gebruiken. Tegenwoordig zijn magnetische malletjes verkrijgbaar (Proses) als hulpmiddel om bijvoorbeeld twee wanden haaks op elkaar te krijgen. Een pincet is handig voor het kleine prutswerk. | + | Een snijmat is te koop in diverse maten, in A4-formaat (22 × 30 cm), maar beter is het A3-formaat (30 × 45 cm). Voor het haaks snijden of lijmen kan een klein driehoekje gebruikt worden. Tegenwoordig zijn magnetische malletjes verkrijgbaar ([https://proses.com/shop/tools-for-modelers/74-45-degree-snap-glue-set-square-8680979260678.html Proses]) als hulpmiddel om bijvoorbeeld twee wanden haaks op elkaar te krijgen. Een pincet is handig voor het kleine prutswerk. |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Foamboard Kappa.jpg | | |Bestand= Foamboard Kappa.jpg |
| Regel 46: |
Regel 46: |
| | |Volgnummer= 04 | | |Volgnummer= 04 |
| | |Omschrijving= Kappa Foamboard. Op het foamboard ligt een stukje op zijn kant | | |Omschrijving= Kappa Foamboard. Op het foamboard ligt een stukje op zijn kant |
| − | |Bron= [http://www.modulor.de/shop/index.php Modulor] | + | |Bron= [https://www.modulor.de/shop/index.php/ Modulor] |
| | }} | | }} |
| | === Foamboard === | | === Foamboard === |
| − | Een goed alternatief voor karton is foamboard, ook wel 'architectenkarton' genoemd. Dit is gecoat hardschuim. In normaal Nederlands: een zachte binnenkant met aan beide zijden een dun hard laagje. Het is verkrijgbaar in diktes van 3 tot 10 mm. Bijzondere eigenschappen: licht gewicht, waterafstotend en redelijk warmtegeleidend. | + | Een goed alternatief voor karton is foamboard, ook wel "architectenkarton" genoemd. Dit is gecoat hardschuim. In normaal Nederlands: een zachte binnenkant met aan beide zijden een dun hard laagje. Het is verkrijgbaar in diktes van 3 tot 10 mm. Bijzondere eigenschappen: licht gewicht, waterafstotend en redelijk warmtegeleidend. |
| | | | |
| − | Foamboard is simpel te verlijmen met witte houtlijm of universele hobbylijm. De prijs ligt voor een plaat van 50 × 70 cm. zo rond de €3,50. Foamboard is te koop in winkels voor schildersartikelen, hobbywinkels, lijstenmakerijen of een grafische vakhandel. Ook is foamboard goed te gebruiken voor platte vlakken op uw modelbaan, die later nog een bedekking krijgen. Bijvoorbeeld (platte) daken. Foamboard dient dan bijvoorbeeld als ondergrond voor de afwerking met schuurpapier. Ook perrons en snelwegen kunnen foamboard als ondergrond hebben. Hierover kan dan weer bestrating geplakt worden. | + | Foamboard is simpel te verlijmen met witte houtlijm of universele hobbylijm. De prijs ligt voor een plaat van 50 × 70 cm. zo rond de €3,35. Foamboard is te koop in winkels voor schildersartikelen, hobbywinkels, lijstenmakerijen of een grafische vakhandel. Ook is foamboard goed te gebruiken voor platte vlakken op de modelbaan, die later nog een bedekking krijgen. Bijvoorbeeld (platte) daken. Foamboard dient dan bijvoorbeeld als ondergrond voor de afwerking met schuurpapier. Ook perrons en snelwegen kunnen foamboard als ondergrond hebben. Hierover kan dan weer bestrating geplakt worden. |
| | | | |
| − | Foamboard bestaat in vele varianten. De firma RIBO (zie: adres hieronder bij [[Werken met papier en karton#Meer informatie|'Meer informatie']]) levert nagenoeg alle soorten uit voorraad met verschillende kleurmogelijkheden (zowel van de kleur van het dekvel, als van de kleur celschuim), verschillende afmetingen en -diktes, alsook de één- of tweezijdig klevende uitvoeringen.<br /> | + | Foamboard bestaat in vele varianten. Diverse firma's (zie: hieronder bij [[#Meer informatie|"Meer informatie"]]) leveren veel soorten uit voorraad met verschillende kleurmogelijkheden (zowel van de kleur van het dekvel, als van de kleur celschuim), verschillende afmetingen en -diktes, alsook de één- of tweezijdig zelfklevende uitvoeringen.<br /> |
| | Het hardschuim kan bestaan uit polyurethaanschuim of polystyreenschuim: | | Het hardschuim kan bestaan uit polyurethaanschuim of polystyreenschuim: |
| | | | |
| | <u>Foamboard met polystyreenschuim</u>: | | <u>Foamboard met polystyreenschuim</u>: |
| − | * Centafoam - standaardkwaliteit in alle maten verkrijgbaar tweezijdig gedekt polystyreenschuim | + | * Centafoam - standaardkwaliteit in alle maten verkrijgbaar tweezijdig gedekt [[Woorden - P#Polystyreen|polystyreen]]schuim; |
| − | * Paperfix - éénzijdig zelfklevende Centafoam | + | * Paperfix - éénzijdig zelfklevende Centafoam; |
| − | * Fotofix - éénzijdig zelfklevend, glanzend afgewerkt Centafoam | + | * Fotofix - éénzijdig zelfklevend, glanzend afgewerkt Centafoam. |
| − | | |
| | <u>Foamboard met polyurethaanschuim</u>: | | <u>Foamboard met polyurethaanschuim</u>: |
| − | * Kapaline - wat sterkere uitvoering op basis van polyurethaanschuim | + | * Kapaline - wat sterkere uitvoering op basis van polyurethaanschuim; |
| − | * Kapamount - sterkste uitvoering op basis van speciaal gestructureerd polyurethaanschuim | + | * Kapamount - sterkste uitvoering op basis van speciaal gestructureerd [[Woorden - P#Polyurethaan|polyurethaan]]schuim; |
| − | * Kapafix - één- of tweezijdig zelfklevend Kapaline | + | * Kapafix - één- of tweezijdig zelfklevend Kapaline. |
| − | | + | Er bestaat ook op foamboard gelijkend materiaal van PVC. Dit hoort eigenlijk niet op deze pagina thuis, maar voor de volledigheid vermelden we het toch (zie ook het artikel: [[Zelfbouw plasticard of polystyreen]]). |
| − | Er bestaat ook op foamboard gelijkend materiaal van PVC. Dit hoort eigenlijk niet op deze pagina thuis, maar voor de volledigheid vermelden we het toch (zie ook het artikel: ''Zelfbouw plasticard of polystyreen''). | |
| | | | |
| | <u>Foamboard met polyvinylschuim (PVC)</u>: | | <u>Foamboard met polyvinylschuim (PVC)</u>: |
| Regel 72: |
Regel 70: |
| | ---- | | ---- |
| | === Bouwen van een notariswoning === | | === Bouwen van een notariswoning === |
| − | Als voorbeeld leggen we nu uit hoe u een notariswoning kunt bouwen van gewoon karton. Een notariswoning is vaak een statig vooroorlogs herenhuis. Het is belangrijk om de verhoudingen van het gebouw over te nemen in een vlakke tekening, die we nodig hebben voor de maatvoering. In ons voorbeeld wordt de rechterkant van de woning op de foto, gebruikt als 'maatlat' voor de tekening die ernaast staat. De foto is ingescand en vervolgens met een tekenprogramma op de computer bewerkt. | + | Als voorbeeld leggen we hier uit hoe een notariswoning gebouwd kan worden van gewoon karton. Een notariswoning is vaak een statig vooroorlogs herenhuis. Het is belangrijk om de verhoudingen van het gebouw over te nemen in een vlakke tekening, die we nodig hebben voor de maatvoering. In ons voorbeeld wordt de rechterkant van de woning op de foto, gebruikt als "maatlat" voor de tekening die ernaast staat. De foto is ingescand en vervolgens met een tekenprogramma op de computer bewerkt. |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Notariswoning.jpg | | |Bestand= Notariswoning.jpg |
| Regel 81: |
Regel 79: |
| | |Type= Tekening | | |Type= Tekening |
| | }} | | }} |
| − | Van alle onderdelen van het te maken model, zal de meeste aandacht uitgaan naar de voorgevel. Dat is trouwens ook in werkelijkheid zo. Onze Hollandse bouwers hebben van de voorgevels soms ware kunstwerkjes gemaakt. In Delft bijvoorbeeld staan panden met zeer indrukwekkende façades, terwijl er betrekkelijk eenvoudige pandjes achter schuil gaan. | + | Van alle onderdelen van het te maken model, zal de meeste aandacht uitgaan naar de voorgevel. Dat is trouwens ook in werkelijkheid zo. Onze Hollandse bouwers hebben van de voorgevels soms ware kunstwerkjes gemaakt. In Delft bijvoorbeeld staan panden met zeer indrukwekkende façades, terwijl er betrekkelijk eenvoudige pandjes achter schuil gaan. |
| | | | |
| − | Om een gevel na te maken in karton, ontleed u deze in de elementen waaruit deze is opgebouwd. In onderstaande afbeeldingen kunt u zien dat hier sprake is van een viertal lagen: | + | Om een gevel na te maken in karton, word deze ontleed in de elementen waaruit deze is opgebouwd. In onderstaande afbeeldingen is te zien dat hier sprake is van een viertal lagen: |
| − | | + | * gevelplaat; |
| − | * gevelplaat | + | * gevelornamenten; |
| − | * gevelornamenten | + | * raampartij; |
| − | * raampartij | + | * calquepapier. |
| − | * calquepapier | |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Notariswoning-b01.jpg | | |Bestand= Notariswoning-b01.jpg |
| Regel 97: |
Regel 94: |
| | |Type= Tekening | | |Type= Tekening |
| | }} | | }} |
| − | Met het X-Acto mesje snijdt u de gevelplaat uit een stuk karton. U snijdt vervolgens de ruimte uit voor ramen en deur(en). Indien u een model maakt met een bakstenen gevel, dan plakt u op deze gevel kleine stukjes papier of karton als 'bakstenen'. | + | Met het X-Acto mesje wordt de gevelplaat uit een stuk karton gesneden. Vervolgens wordt de ruimte voor ramen en deur(en) uitgesneden. Indien een model gemaakt wordt met een bakstenen gevel, dan worden op deze gevel kleine stukjes papier of karton als "bakstenen" geplakt. |
| | ---- | | ---- |
| | ===Pendon Museum === | | ===Pendon Museum === |
| Regel 108: |
Regel 105: |
| | |Maker= Pendon Museum | | |Maker= Pendon Museum |
| | }} | | }} |
| − | In het geval van de notariswoning wordt de gevel 'gepleisterd', hiervoor wordt een laagje gebroken-witte verf aangebracht. | + | In het geval van de notariswoning wordt de gevel "gepleisterd", hiervoor wordt een laagje gebroken-witte verf aangebracht. |
| | | | |
| − | Wanneer de wand door-en-door gedroogd is, worden er gevel-ornamenten op aangebracht. In dit geval zijn dat de natuurstenen omlijstingen van de ramen en deuren, de waterlijsten en de vensterbanken. Deze snijdt u uit stukjes ivoorkarton. U schildert ze in een grijze kleur. | + | Wanneer de wand door-en-door gedroogd is, worden er gevelornamenten op aangebracht. In dit geval zijn dat de natuurstenen omlijstingen van de ramen en deuren, de waterlijsten en de vensterbanken. Deze worden uit stukjes ivoorkarton gesneden. Daarna schilderen in een grijze kleur. |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Notariswoning-B02.jpg | | |Bestand= Notariswoning-B02.jpg |
| | |Grootte= Groot | | |Grootte= Groot |
| | |Volgnummer= 08 | | |Volgnummer= 08 |
| − | |Omschrijving= Gevel-ornamenten | + | |Omschrijving= Gevelornamenten |
| | |Type= Tekening | | |Type= Tekening |
| | |Maker= Hans van de Burgt | | |Maker= Hans van de Burgt |
| | }} | | }} |
| − | Wanneer de gevel-ornamenten zijn aangebracht, wordt aan de achterzijde van de gevel een raampartij aangebracht. Print e.e.a. met behulp van uw computer/printer op een 3M-overhead sheet. Het glanzende materiaal imiteert het 'glas' op overtuigende wijze. Achter de overheadsheet monteert u tenslotte een velletje calquepapier. Dit is het aloude overtrekpapier. | + | Wanneer de gevelornamenten zijn aangebracht, wordt aan de achterzijde van de gevel een raampartij aangebracht. Print e.e.a. met behulp van de computer/printer op een 3M-overhead sheet. Het glanzende materiaal imiteert het "glas" op overtuigende wijze. Achter de overheadsheet monteren we tenslotte een velletje "calquepapier". Dit is het aloude overtrekpapier. |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Notariswoning-B03.jpg | | |Bestand= Notariswoning-B03.jpg |
| Regel 128: |
Regel 125: |
| | |Type= Tekening | | |Type= Tekening |
| | }} | | }} |
| − | Na montage van de verschillende wanden en de dakdelen, kunt u het pandje afwerken met een regenpijp en dakgoten toevoegen. Voor de regenpijp kan een koperdraadje gebruikt worden. Voor verdere afwerking kan gebruik worden gemaakt van geëtste messing delen. Zie hiervoor het artikel 'Etsen van messing'. | + | Na montage van de verschillende wanden en de dakdelen, kan het pandje afgewerkt worden met een regenpijp en dakgoten toegevoegd worden. Voor de regenpijp kan een koperdraadje gebruikt worden. Voor verdere afwerking kan gebruik worden gemaakt van geëtste messing delen. Zie hiervoor het artikel [[Etsen van messing]]. |
| | {{Linkssectie begin | | {{Linkssectie begin |
| | |Box= AlleenInfo | | |Box= AlleenInfo |
| Regel 164: |
Regel 161: |
| | }} | | }} |
| | {{Link Algemeen-Meerkeuze | | {{Link Algemeen-Meerkeuze |
| − | |Volgnr= 317 <!-- harolds.nl --> | + | |Volgnr= 317 <!-- gerstaecker.nl --> |
| − | |ExtraInfo= Foamboard | + | |ExtraInfo= Foamboard en museumkarton |
| | }} | | }} |
| | {{Link Algemeen-Meerkeuze | | {{Link Algemeen-Meerkeuze |
| Regel 184: |
Regel 181: |
| | }} | | }} |
| | {{Linkssectie einde}} | | {{Linkssectie einde}} |
| − | {{Appendix
| |
| − | |1= ref
| |
| − | |2=
| |
| − | * RIBO Art-Design-Framing. dr. Huber Noodtstraat 47-49 7001 DS Doetinchem. Telefoon: 0314-326549 Fax: 0314-360374 E-mail: info(AT)ribonet.nl
| |
| − | |LetterGrootte=75%
| |
| − | |KaderBreedte=100%
| |
| − | }}
| |
| | {{Voettekst | | {{Voettekst |
| | |Vorige= Een pannendak | | |Vorige= Een pannendak |
| | |Volgende= Karton; geen brug te ver | | |Volgende= Karton; geen brug te ver |
| | |VorigeMenu= Papier en karton | | |VorigeMenu= Papier en karton |
| − | }}{| width= "100%" | + | }} {| width= "100%" |
| | |- valign= "top" | | |- valign= "top" |
| − | ! scope= "row" width="80%" | | + | ! scope= "row" width="70%" | |
| − | | <small><small>Laatste wijziging: 27 sep 2017 17:28 (CEST)</small></small> | + | | <small>Laatste wijziging: 3 jan 2025 10:48 (CET)</small> |
| | |} | | |} |
| | [[Categorie: Alles|W]] | | [[Categorie: Alles|W]] |
| − | [[Categorie: Artikel|Werken met papier en Karton]] | + | [[Categorie: Artikel|Werken met papier en karton]] |
| | [[Categorie: Gebouwen|W]] | | [[Categorie: Gebouwen|W]] |
| | [[Categorie: Materialen|W]] | | [[Categorie: Materialen|W]] |
| | [[Categorie: Praktijk|W]] | | [[Categorie: Praktijk|W]] |
| | + | [[Categorie: Scenery|W]] |
| | [[Categorie: Technieken|W]] | | [[Categorie: Technieken|W]] |
| | [[Categorie: Hans van de Burgt|W]] | | [[Categorie: Hans van de Burgt|W]] |
Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Hans van de Burgt - Update door Fred Eikelboom
In dit artikel behandelen we het Werken met papier en karton.
Karton
Karton is een prima materiaal om een model mee te maken. Vooral voor profielloze wanden is karton perfect. Het is gemakkelijk te snijden, te buigen en te lijmen met boekbinderslijm, witte houtlijm of gewone hobbylijm. Sommige soorten karton hebben van nature al veel weg van een betonnen muur, zeker met een verfje.
Karton is ook heel goedkoop. De achterkanten van gebruikte schrijfblokken zijn prima als bouwmateriaal te gebruiken. Of loop eens een hobbyspeciaalzaak of lijstenmakerij binnen, en vraagt naar wat restmateriaal. In korte tijd hebben we dan een behoorlijke voorraad.
Nu heeft karton ook wat nadelen. Het belangrijkste is wel de gevoeligheid voor vocht. Is een kartonnen model eenmaal nat geweest, dan is dit door de uitzetting van het materiaal zo goed als verloren.
|
| Afbeelding: 01
|
| Restmateriaal
|
| Foto gemaakt door: Marc van Buren
|
Soorten karton
De meest toegepaste soort is het zogenaamde strokarton, dat bruin of grijs is en in geval van bijvoorbeeld een schoenendoos is bekleed met een laagje papier. De standaarddikte van dit materiaal is ongeveer één millimeter. Dik strokarton is opgebouwd uit een aantal lagen, waarmee tijdens het verwerken rekening moet worden gehouden.
Zeer fraai karton, het "ivoorkarton", is wit en voelt een beetje plastic-achtig aan. Ook dit is in verschillende dikten verkrijgbaar. Het zogenaamde etalagekarton houdt ongeveer het midden tussen het strokarton en ivoorkarton, terwijl één zijde ervan is voorzien van een kleurlaag. Er is ook geplastificeerd karton, dat zoiets is als etalagekarton met een folie-achtige bekleding. Naast voornoemde typen karton zijn er ook nog andere vormen van karton, zoals museumkarton en golfkarton. Karton kopen, dat kan in vrijwel iedere kantoorboekhandel en hobbyzaak.
Wat is er nodig?
Om een model te kunnen maken met karton is maar weinig nodig. Vroeger nam men een schaar, een bot keukenmesje en een tube Velpon, maar het resultaat was er soms ook naar. Tegenwoordig is hiervoor beter gereedschap beschikbaar. Zo kan gebruik gemaakt worden van een breekmesje. Het mooiste resultaat krijgen we, wanneer gebruik gemaakt wordt van een zogenaamd X-Acto mesje (zie afbeelding 2). Dit lijkt op een scalpelmesje. Er zijn verschillende typen houders, waarin losse mesjes te steken zijn.
|
| Afbeelding: 02
|
| Diverse X-acto-messen
|
| Foto gemaakt door: X-acto
|
Ook handig zijn een scherp schaartje en een stalen platte liniaal van 30 cm, om langs te snijden en te rillen (rillen is met een redelijk bot voorwerp – de bovenkant van een naald bijvoorbeeld - over een te vouwen lijn trekken, zodat deze gemakkelijk te vouwen is).
Als ondergrond om op te snijden kan een stuk karton gebruikt worden, maar beter (en veiliger) is een snijmat. Dit is een plaat van kunststof die de eigenschap heeft dat, wanneer er in gesneden wordt, de snede in de mat direct weer dichttrekt.
|
| Afbeelding: 03
|
| Snijmat
|
| Foto gemaakt door: Modelbouwwerk
|
Een snijmat is te koop in diverse maten, in A4-formaat (22 × 30 cm), maar beter is het A3-formaat (30 × 45 cm). Voor het haaks snijden of lijmen kan een klein driehoekje gebruikt worden. Tegenwoordig zijn magnetische malletjes verkrijgbaar (Proses) als hulpmiddel om bijvoorbeeld twee wanden haaks op elkaar te krijgen. Een pincet is handig voor het kleine prutswerk.
|
| Afbeelding: 04
|
| Kappa Foamboard. Op het foamboard ligt een stukje op zijn kant
|
| Bron: Modulor
|
Foamboard
Een goed alternatief voor karton is foamboard, ook wel "architectenkarton" genoemd. Dit is gecoat hardschuim. In normaal Nederlands: een zachte binnenkant met aan beide zijden een dun hard laagje. Het is verkrijgbaar in diktes van 3 tot 10 mm. Bijzondere eigenschappen: licht gewicht, waterafstotend en redelijk warmtegeleidend.
Foamboard is simpel te verlijmen met witte houtlijm of universele hobbylijm. De prijs ligt voor een plaat van 50 × 70 cm. zo rond de €3,35. Foamboard is te koop in winkels voor schildersartikelen, hobbywinkels, lijstenmakerijen of een grafische vakhandel. Ook is foamboard goed te gebruiken voor platte vlakken op de modelbaan, die later nog een bedekking krijgen. Bijvoorbeeld (platte) daken. Foamboard dient dan bijvoorbeeld als ondergrond voor de afwerking met schuurpapier. Ook perrons en snelwegen kunnen foamboard als ondergrond hebben. Hierover kan dan weer bestrating geplakt worden.
Foamboard bestaat in vele varianten. Diverse firma's (zie: hieronder bij "Meer informatie") leveren veel soorten uit voorraad met verschillende kleurmogelijkheden (zowel van de kleur van het dekvel, als van de kleur celschuim), verschillende afmetingen en -diktes, alsook de één- of tweezijdig zelfklevende uitvoeringen.
Het hardschuim kan bestaan uit polyurethaanschuim of polystyreenschuim:
Foamboard met polystyreenschuim:
- Centafoam - standaardkwaliteit in alle maten verkrijgbaar tweezijdig gedekt polystyreenschuim;
- Paperfix - éénzijdig zelfklevende Centafoam;
- Fotofix - éénzijdig zelfklevend, glanzend afgewerkt Centafoam.
Foamboard met polyurethaanschuim:
- Kapaline - wat sterkere uitvoering op basis van polyurethaanschuim;
- Kapamount - sterkste uitvoering op basis van speciaal gestructureerd polyurethaanschuim;
- Kapafix - één- of tweezijdig zelfklevend Kapaline.
Er bestaat ook op foamboard gelijkend materiaal van PVC. Dit hoort eigenlijk niet op deze pagina thuis, maar voor de volledigheid vermelden we het toch (zie ook het artikel: Zelfbouw plasticard of polystyreen).
Foamboard met polyvinylschuim (PVC):
- Forex - tweezijdig afgewerkt met hard PVC.
Bouwen van een notariswoning
Als voorbeeld leggen we hier uit hoe een notariswoning gebouwd kan worden van gewoon karton. Een notariswoning is vaak een statig vooroorlogs herenhuis. Het is belangrijk om de verhoudingen van het gebouw over te nemen in een vlakke tekening, die we nodig hebben voor de maatvoering. In ons voorbeeld wordt de rechterkant van de woning op de foto, gebruikt als "maatlat" voor de tekening die ernaast staat. De foto is ingescand en vervolgens met een tekenprogramma op de computer bewerkt.
|
| Afbeelding: 05
|
| Notariswoning
|
| Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt
|
Van alle onderdelen van het te maken model, zal de meeste aandacht uitgaan naar de voorgevel. Dat is trouwens ook in werkelijkheid zo. Onze Hollandse bouwers hebben van de voorgevels soms ware kunstwerkjes gemaakt. In Delft bijvoorbeeld staan panden met zeer indrukwekkende façades, terwijl er betrekkelijk eenvoudige pandjes achter schuil gaan.
Om een gevel na te maken in karton, word deze ontleed in de elementen waaruit deze is opgebouwd. In onderstaande afbeeldingen is te zien dat hier sprake is van een viertal lagen:
- gevelplaat;
- gevelornamenten;
- raampartij;
- calquepapier.
|
| Afbeelding: 06
|
| Gevelplaat
|
| Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt
|
Met het X-Acto mesje wordt de gevelplaat uit een stuk karton gesneden. Vervolgens wordt de ruimte voor ramen en deur(en) uitgesneden. Indien een model gemaakt wordt met een bakstenen gevel, dan worden op deze gevel kleine stukjes papier of karton als "bakstenen" geplakt.
Pendon Museum
Deze zeer arbeidsintensieve werkwijze wordt al heel lang toegepast. In het Pendon Museum in Engeland staan modellen - gemaakt in de dertiger jaren - die behoren tot de mooiste ter wereld.
|
| Afbeelding: 07
|
| White Horse Vallei in karton - (jaren dertig)
|
| Foto gemaakt door: Pendon Museum
|
In het geval van de notariswoning wordt de gevel "gepleisterd", hiervoor wordt een laagje gebroken-witte verf aangebracht.
Wanneer de wand door-en-door gedroogd is, worden er gevelornamenten op aangebracht. In dit geval zijn dat de natuurstenen omlijstingen van de ramen en deuren, de waterlijsten en de vensterbanken. Deze worden uit stukjes ivoorkarton gesneden. Daarna schilderen in een grijze kleur.
|
| Afbeelding: 08
|
| Gevelornamenten
|
| Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt
|
Wanneer de gevelornamenten zijn aangebracht, wordt aan de achterzijde van de gevel een raampartij aangebracht. Print e.e.a. met behulp van de computer/printer op een 3M-overhead sheet. Het glanzende materiaal imiteert het "glas" op overtuigende wijze. Achter de overheadsheet monteren we tenslotte een velletje "calquepapier". Dit is het aloude overtrekpapier.
|
| Afbeelding: 09
|
| Raampartij en calquepapier
|
| Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt
|
Na montage van de verschillende wanden en de dakdelen, kan het pandje afgewerkt worden met een regenpijp en dakgoten toegevoegd worden. Voor de regenpijp kan een koperdraadje gebruikt worden. Voor verdere afwerking kan gebruik worden gemaakt van geëtste messing delen. Zie hiervoor het artikel Etsen van messing.
Meer informatie
Beneluxspoor.net:
|
|
|
over bouwen met karton en foamboard.
|
Externe website:
|
|
|
Foamboard
|
|
|
Foamboard en museumkarton
|
|
|
Foamboard
|
|
|
Het Pendonmuseum.
|
|
|
Foamboard
|
|
|
Forex
|
|
|
Laatste wijziging: 3 jan 2025 10:48 (CET)
|
