Boren

Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu

Vorige | Volgende

---

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Fred Eikelboom

---

Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu

Vorige | Volgende

---

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Fred Eikelboom

---

Boren in vroeger tijden

Vroeger waren er geen elektrische hulpmiddelen voor het boren. Men gebruikte simpel gereedschap, zoals de handboor (zie: afbeelding 01). Later bedacht men de fretboor (zie: afbeelding 02) en de booromslag (zie: afbeelding 03).

Boren heden ten dage

Afbeelding: 04		Afbeelding: 05		Afbeelding: 06
Hand-boormachine met tandwieloverbrenging		Elektrische boormachine		Dremel
Bron: nl.wikipedia		Bron: conrad.nl		Bron: conrad.nl

Tegenwoordig gebruiken we moderner gereedschap, zoals de handboormachine (zie: afbeelding 04), de elektrische boormachine met regelbaar toerental (zie: afbeelding 05) en de Dremel (zie: afbeelding 06).
Wanneer we willlen gaan boren, hebben we een aantal gereedschappen nodig. Bij het modelbouwen is het bijna onvermijdelijk dat we op een gegeven moment gaatjes moeten gaan boren. Het is dan van belang de juiste gereedschappen te hebben.

Benodigde gereedschappen

Een lijstje met dingen die benodigd zijn:

• handboor(machientje);
• set boortjes (miniatuurboortjes 0,8 - 1 - 1,2 - 1,5 - 2 mm;
• set boortjes (3 - 6 mm;
• bankschroefje.

In het begin kunnen we volstaan met de klassieke doos, met per 0,5 mm oplopende maten. Een doos boortjes met oplopende maten per 0,1 mm is, zeker in het begin, niet per se nodig. We kunnen dan volstaan met een simpel handboormachientje (zie afbeelding 04). Een elektrische Proxxon of Dremel met een boorstatiefje is natuurlijk veel handiger dan een handboormachientje, maar is niet meteen noodzakelijk.
Voor het vastklemmen van het werkstuk(je) is een bankschroefje onontbeerlijk.

Afbeelding: 07		Afbeelding: 08		Afbeelding: 09
Boorstatief		Bankschroefje		Centerpons
Bron: conrad.nl		Bron: conrad.nl		Bron: conrad.nl

Wanneer we het ons gemakkelijker willen maken, dan komen de volgende gereedschappen in aanmerking:

• Dremel of Proxxon.
• Boormachine met regelbare snelheid.
• Boorstatief (niet meteen vereist, maar reuze handig).
• Centerpons.
• Flexibele as.

Dremel/Proxxon

Met een kleine Dremel of Proxxon (zie: afbeelding 06) kunnen we op plaatsen komen waar we met een grote boormachine niet bij kunnen.

Boormachine

Indien er geen Dremel tot onze beschikking staat, (of wanneer de Dremel te licht blijkt voor de boorwerkzaamheden) kunnen we een boormachine gebruiken met regelbaar toerental (zie: afbeelding 5).

Boorstatief

Een boorstatief (zie: afbeelding 07) maakt het werken een stuk gemakkelijker en we kunnen hiermee zuiver recht in het materiaal boren.

Centerpons

Een centerpons (zie: afbeelding 09) maakt het boren in metalen en harde kunststoffen gemakkelijker en nauwkeuriger. Op de plaats waar het gaatje moet komen, zetten we de punt van de centerpons op het metaal en geven er met de hamer een klap op. Er ontstaat dan een putje in het metaal. Wanneer we dan het gaatje gaan boren, plaatsen we de punt van het boortje in het putje. Dat voorkomt dat de boor gaat "zoeken", ofwel "wegloopt" van de plaats waar het gaatje moet komen.
Voor het geval dat we geen centerpons bij de hand hebben, kunnen we gebruik maken van een nieuwe spijker met scherpe punt. Indien we geen centerpons of spijker ter beschikking hebben, kunnen we op de plaats waar we willen gaan boren een stukje schilderstape plakken. Dat voorkomt ook dat de het boortje "wegloopt".

Flexibele as

Om ook op, normaal gesproken, onbereikbare plaatsen te kunnen boren, kunnen we een flexibele as met aangemonteerde boorkop aanschaffen.

Boortjes

Afbeelding: 10		Afbeelding: 11
Borensetje		Borensetje met verdikte schacht
Bron: conrad.nl		Bron: conrad.nl

In de bouwmarkten en de hobby(speciaal)zaken zijn geschikte borensetjes te koop. We kunnen hele simpele nemen (zie: afbeelding 10), maar we kunnen ook kiezen voor een degelijker uitvoering met verdikte schacht (zie: afbeelding 11). Deze breken minder snel en we kunnen er nauwkeuriger mee werken.

Afbeelding: 12		Afbeelding: 13
Houtboren		Glasboren
Bron: conrad.nl		Bron: conrad.nl

Voor het boren in hout bestaan speciale houtboren (zie: afbeelding 12). Zelfs voor het boren in glas bestaan speciale glasboren (zie: afbeelding 13).

Tandartsboortjes

Tip: vraag, bij het volgende tandartsbezoek, om een aantal oude boortjes (en frezen). Die krijgen we vaak zo mee bij onze tandarts, en anders kosten ze vaak bijna niets! Om diepere gaten mee te boren zijn ze niet echt geschikt, maar verder kunnen we er wel bijna alles mee doen! Let wel even op de schachtdiameter. Ze moeten wel strak in de boorkop geklemd kunnen worden.

Verzinkboren

Een verzinkboor heeft meerdere snijvlakken (minimaal drie), die er voor zorgen dat het oppervlak van het te bewerken gat mooi egaal wordt. Met een verzinkboor wordt een gat aan het begin verbreed. Dit kan conisch of getrapt worden gedaan. Het doel is het creëren van een sparing voor de kop van een bout of van een schroef, zodat die in zijn geheel in het werkstuk valt.

Te nauwe gaten

Soms komt het voor dat we een gaatje geboord hebben, maar dat de diameter net niet voldoende is. Dan kunnen we gebruik maken van een setje Engelse ruimers. Dit zijn vijf-kantig geslepen naaldruimertjes, die we eenvoudig tussen duim en wijsvinger draaien, terwijl we de ruimer met zachte druk het gat in draaien. Op deze manier kunnen we gaten exact (tot op een 0.01 mm) op maat maken.

Draaisnelheid

Elke boor heeft een eigen draaisnelheid (omwentelingssnelheid), waarbij de prestaties het beste zijn. Deze prestaties zijn afhankelijk van het materiaal en het type bewerking (boren, fraisen etc.) dat wordt uitgevoerd. Voor elke materiaalsoort is er een snelheid, die het best past bij het materiaal en de bewerking. Deze snelheid wordt aangegeven als de snelheid waarmee het boortje in het materiaal snijdt en wordt uitgedrukt in meters per seconde. Om het optimale toerental voor het boortje vast te stellen, moeten we rekening houden met de diameter van het boortje, én het te bewerken materiaal. Hard metaal vereist een lager toerental dan bijv. aluminium.
Een boortje met een kleine diameter zal minder omtrek-snelheid hebben, dan een groter boortje bij hetzelfde toerental. Daarom zal een grotere boor ook langzamer moeten draaien dan een klein boortje. Het is dus belangrijk om hier terdege rekening mee te houden. Het optimale toerental is natuurlijk een theoretisch getal en het is mogelijk dat uw boormachine niet exact dat toerental heeft. Kies in dat geval het dichtstbijzijnde lagere toerental. We gaan er van uit dat het materiaal bewerkt wordt met scherpe boren.

Onderstaand een tabel met de optimale snelheden (toerentallen) voor diverse materialen:

Boordiameter en materiaal

Boordiameter	Harde kunststof	Koper	Aluminium	Witmetaal	Staal
0,4	39700	42100	151000	53300	16700
0,5	31800	33700	121900	42600	13300
0,6	26500	28000	100000	35000	11000
0,7	22700	24000	86000	30400	9500
0,8	19800	21000	75500	26600	8300
0,9	17600	18700	67000	23600	7400
1,0	15900	16800	60400	21300	6600
1,1	14400	15300	54900	19300	6000
1,2	13200	14000	50300	17700	5500
1,3	12200	12900	46500	16400	5100
1,4	11300	12000	43100	15200	4700
1,5	10600	11200	40300	14200	4400
1,6	9900	10500	37700	13300	4100
1,7	9300	9900	35500	12500	3900
1,8	8800	9300	33600	11800	3700
1,9	8300	8800	31800	11200	3500
2,0	7900	8400	30200	10600	3300

Tabel: 1

Tabel gemaakt door: Fred Eikelboom

Voor boordiameters boven de twee mm kunnen we heel gemakkelijk de juiste snelheid vinden. Bijvoorbeeld: we hebben een boortje van vier mm. We delen die maat door twee en kijkt in de tabel bij twee mm. Het daar vermelde toerental delen we dan door twee. Ofwel, bij verdubbeling van de diameter, halveert het toerental.

Kunststof

Er bestaan twee typen kunststoffen n.l. thermoharders en thermoplasten. Tot de eerste behoren de harde soorten kunststof. Tot de thermoplasten behoren de zachte soorten kunststof.
Bij het boren in zachte kunststof mag het toerental niet te hoog zijn, en mag ook niet te hard gedrukt worden, anders wordt het boortje te heet en de omgeving van het boorgat te warm. Daardoor lopen we het risico dat het gat te groot wordt of dat ons model vervormd en dus beschadigd raakt! In tabel 1 zijn de toerentallen aangegeven voor harde kunststof. Bij zachte kunststof gebruiken we bij voorkeur een kleine handboor, zoals de Pin Vise (zie: "Informatie", hieronder). Er bestaan ook kleine pomp-handboren (zie: "Informatie", hieronder). Hierbij maken we met het handvat een pompende beweging, waardoor de boor gaat draaien.
GM&S heeft borensetjes van 0,3 tot 1 mm in 0,05 mm oplopend. Deze zijn prima te gebruiken voor het boren in kunststof.

Op het BNLS-forum stond een handige tip van Huub van G.:
Citaat: "Je zult het misschien heel zot vinden, de volgende tip. Ga naar de apotheek. Vraag naar losse injectienaalden. Per stuk €0,13. Vanaf 0,3 mm. Oplopend met 0,1 mm tot 1,2 mm. De naald wordt met de hand op het te boren kunststof gezet en rustig links en rechtsom gedraait. Een prachtig rond gaatje ontstaat. Niet te hard op drukken, zodat de punt niet buigt. Het is het proberen waard. Koop een handje vol en boor erop los!"

Beklede materialen

Wanneer we willen gaan boren in beklede materialen, zoals de treintafel, waar Heki-gras op aangebracht is, of in de vloerbedekking, dan komt het vaak voor dat het oppervlaktemateriaal om de boor draait en beschadigt. Dit is te voorkomen door met een mes een klein stukje materiaal, ter grootte van het boorgat weg te snijden. Mochten we een holpijpje in de gereedschapskist hebben liggen, dan maken we daarmee een gaatje ter grootte van het boorgat.

Hout

Bij het boren in hout komt het vaak voor dat de achterzijde grote splinters vertoont na het boren. Dit is te voorkomen, door met een dunner boortje eerst een klein gaatje door het materiaal te boren. Daarna boren we het gat op de gewenste diameter tot halverwege het materiaal. Daarna boren we vanaf de andere zijde het gat verder uit.
Let op! Gebruik bij het modelbouwen nooit een speedboor! Vanwege de platte vorm en de grove "vertanding" is het risico veel te groot dat het materiaal ernstig beschadigd raakt. Om zuiver te kunnen boren, kunnen we met een priem of een spijker eerst een putje in het hout maken, op de plaats waar het gat moet komen.

Koeling

Het is zeer belangrijk dat we er voor zorgen dat de ontstane warmte afgevoerd wordt. Afhankelijk van de materiaalsoort, kan het nodig zijn het toerental naar beneden bij te stellen, of de bewerking te onderbreken wanneer het boortje niet (voldoende) gekoelt wordt. Wanneer het boortje te heet wordt, is het niet meer bruikbaar, omdat het metaal van de punt van het boortje door de te grote hitte zacht wordt, en dan gaat vervormen.

---

Meer informatie

Encyclopedie:

Artikel Filmje over het gebruik van een hand-boortje (Pin Vise).

Artikel Veilig werken

Externe websites:
Conrad.nl	Rona borenset, vier-delig 0,6, 0,8, 1,0, 1,3 mm.
Conrad.nl	Rona borenset 30-delig 0,5 — 2,3 mm.
Conrad.nl	Proxxon borenset 3-delig 0,5 mm.
hobbyklok.nl	Gereedschappen.
GM&S (GMens)	Ruimer-set.
modelbrouwers.nl	Forum
proxxon.com	Snelspanboorhouder voor Micromot 0,3 mm — 3,2 mm.
proxxon.com	Spantangen voor snelspanboorhouder, set vijf stuks 1,0 mm — 3,2 mm.
Quartel.nl	Amati handborenset
vofvandegevel.nl	Juweliersboren

Bronnen beneluxspoor.net forum nl.wikipedia conrad.nl

---

Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu

Vorige | Volgende

Contact met de redactie:

---

	Laatste wijziging: 21 jun 2024 11:58 (CET)