|
|
Gotische bogenUit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteurs: Lex van Boetzelaer en Ad Vink
Gotische bogen zijn de betonnen portalen waar de bovenleiding aan opgehangen is in de lijn Utrecht — Hilversum. Tijdens de 2e wereldoorlog zijn in Nederland bijna alle spoorlijnen gebombardeerd. Omdat er in de oorlog heel veel staal voor oorlogsmaterieel gebruikt is, was daar bij de wederopbouw een tekort aan, waardoor het gebruik van staal te duur was. Boven een aantal spoorlijnen in Nederland zijn daarom betonnen in plaats van stalen bovenleidingportalen geplaatst. Het kerkraamvormige model, een zogenaamd "driescharnierportaal" ofwel de Gotische boog die voor de lijn Utrecht — Hilversum gebruikt werd, is echter van begin af aan uniek geweest.
De geëlektrificeerde baanvakken Utrecht — Amersfoort en Utrecht — Hilversum werden op 4 mei 1942 geopend. Het traject Utrecht — Amersfoort heeft men nog wel geheel in staal kunnen afbouwen. Het driescharnierportaal is de betonnen uitvoering van een portaalontwerp uit 1934-1935. Onderhoud en sloopOmdat er (zoals bij de stalen versie) geen stuk kan worden uitgesneden met een snijbrander, dient men met tenminste twee hijskranen tegelijk te werken bij het wegnemen van het portaal. Een hachelijke onderneming omdat iedere helft van het portaal veel zwaarder is dan de helft van een stalen driescharnierportaal. Kritiek moment bij het wegnemen is wanneer de pen van het scharnier bovenin uit dit scharnier wordt verwijderd. Zodra de pen er uit is, bewegen beide helften met een ruk omdat er een grote spanning op de beide helften staat. Ook met een hoogwerker blijft het een riskante onderneming. Verschillende modellenDe afspanportalen zijn zwaarder van uitvoering en niet "doorzichtig" zoals de normale vrije-baan-portalen. Voor emplacementen heeft men een aantal verlengstukken gemaakt die het mogelijk maken één van de spanten 1,50 meter naar buiten te plaatsen. Dit om te voorkomen dat er opnieuw een (zeer kostbare) betonmal moest worden gemaakt. Het verlengstuk zit bovenin het portaal, ter plaatse van het scharnier.
De Gotische boog in modelOm de Gotische portalen op de modelspoorbaan toe te passen, moet rekening worden gehouden met de geometrie van het gekozen railsysteem en het voorgeschreven profiel van vrije ruimte (zie hiervoor het artikel Modelbaannormen NEM/MOROP en NMRA). In H0 model wordt de afstand tussen de portaalmast en het hart van het spoor steeds op 30 mm gehouden. Ook bij de toepassing van de Gotische boog wordt uitgegaan van het profiel van vrijeruimte wat is vastgelegd in NEM 103. In onderstaande schaaltekening is de basisvorm van de Gotische boog te zien. Vanaf het hart van het spoor resteert een ruimte tussen beide sporen van 45 mm. Omgerekend is dat dus bijna vier meter in werkelijkheid. Echter, als deze standaard Gotische boog wordt toegepast op de modelspoorbaan, zullen beide parallelsporen aanzienlijk krapper tegen elkaar aan moeten komen te liggen dan op grond van het gekozen railsysteem en de daarbij behorende railgeometrie gebruikelijk is. Een paar voorbeelden:
Er kan natuurlijk voor gekozen worden om de modelrails op een onderlinge afstand van 45 mm te leggen. Dit kan dan echter uitsluitend op een recht baanvak omdat er anders grote aanpassingen (en kosten) gemaakt moeten worden om e.e.a. in te passen in de standaard railgeometrie. Gelukkig is onder de standaard Gotische boog net voldoende voorgeschreven vrije ruimte, zie tekening:
Een fraaiere oplossing is het gebruik van een verlengstuk. Hierboven werd uitgelegd dat dit verlengstuk dient om ruimte te creëren voor een emplacement. Het kan echter - met even veel recht - ook worden toegepast om de onderlinge railafstand aan te passen aan de railgeometrie van het gekozen railsysteem. In onderstaande schaaltekening is een uitwerking hiervan voor het Fleischmann Profi-Railsysteem gegeven.
Van theorie naar praktijkKijk voor meer informatie over de Gotische Boog op de website van "De Gotischeboog". De webmaster daarvan is een particulier uit Wemeldinge. Hij heeft een H0-modelspoorbaan gebouwd naar voorbeeld van de Midden-Nederlandse "Oosterspoorweg Hilversum — Utrecht". Hier zijn voorbeelden te zien van de hierboven beschreven betonnen bovenleidingportalen.
Meer informatie
Gerelateerde termen: Marklin, Maerklin, Märklin
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
