Zelfbouw lichtseinen

Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu

Vorige | Volgende

---

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteurs: Jan Huchshorn en Hans van de Burgt

---

Het zelf bouwen van een NS-lichtseinen begint uiteraard met het bestuderen van het grote voorbeeld.
Zie hiervoor het artikel Lichtseinen bij 'Meer informatie'.
In dit artikel bespreken we hoe u zelf lichtseinen kunt maken:

• 3D-print lichtsein.
• Bouwpakket lichtsein.
• Bouwen naar bouwtekening.

Afbeelding: 01

Het lichtsein langs de spoorbaan

Foto gemaakt door: Jan Huchshorn

3D-print lichtsein

Steeds vaker worden onderdelen voor de modelspoorbaan gemaakt met een 3D-printer. In vrijwel alle gevallen betreft het dan modelbouw-onderdelen die nog geassembleerd of op zijn minst geverfd moeten worden. Het zijn dus vrijwel nooit kant-en-klaar producten. Via 'SpoorObjecten' (zie onder bij 'Meer informatie'), kunt u lichtseinen in schaal H0 bestellen. Deze zijn gemaakt van nylon, met een vrij korrelige structuur.
Zie het verslag op het Beneluxspoor.net-forum bij 'Meer informatie'.

Afbeelding: 02		Afbeelding: 03
3D print fris geverfd		Sein voorzien van LEDs
Foto gemaakt door: D.S. Baars		Foto gemaakt door: D.S. Baars

De 3D-seinen worden geleverd zonder LEDs. Die moet u er zelf in monteren. De filigrane draadjes van de LEDs kunnen bevestigd worden aan het trapje, zodat ze onopvallend van stroom voorzien kunnen worden.

Djuri Baars heeft deze seinen inmiddels in grote getale toegepast op zijn modelspoorbaan.
Hij geeft de volgende tips:

• Breng meerdere lagen primer aan. Dit werkt naast dekkend ook vullend waardoor de grove structuur van de 3D-print mooi glad wordt.
• Gebruik masking-tape om de seinpaal afwisselend wit en zwart te schilderen. Breng de masking-tape niet alleen strak, maar ook dik aan.
• Gebruik één stuk zo breed mogelijke tape. Begin met 2 × 6 mm, gedeeltelijk over elkaar geplakt. (Djuri wilde 9 mm. hebben, maar 10 mm. tape dekte beter).
• Het wit niet verven, maar afplakken, vòòr het aanbrengen van de primer, geeft ook een prima resultaat.

Gebruikte verf:

• Revell Aqua Color Basic (primer).
• Revell Aqua Color Black matte (nr. 08).
• Revell Aqua Color White matte (nr. 05).
• Revell Aqua Color Mix (thinner).

LET OP

Waarschuwing Thinner en primer zijn brandgevaarlijk en schadelijk voor de gezondheid, dus zorg voor voldoende ventilatie of gebruik het in de buitenlucht.

Afbeelding: 04

Massaproductie

Foto gemaakt door: D.S. Baars

Lichtsein als bouwpakket

Een aantal leveranciers bieden bouwpakketten aan voor lichtseinen:

• Henckens Modelbouw IJmuiden.
• Viessmann.

Bouwen aan de hand van een bouwtekening

Voor de echte modelbouwers is het ook mogelijk een NS Lichtsein — Type D te bouwen aan de hand van een bouwtekening.
Een mooie versie van het NS-lichtsein, is die met schetsplaten in de paalvoet, onder een hoek van 75° (Graden) met het horizontale vlak, dezelfde hoek als die waarmee de ladder tegen de seinmast is gemonteerd. Deze zwarte ladder heeft overigens 14 sporten. Er zijn ook seinen waarbij de schetsplaten een hoek maken van ongeveer 60° (Graden) met het horizontale vlak. Voor zover het op foto's te zien was, zijn de betonnen funderingen bij het eerste sein rond of vierkant met afgeschuinde hoeken en bij het tweede sein altijd vierkant.
Ook is de metalen flens die onderaan de seinmast zit bij het tweede sein vierkant en bij het eerste sein rond of vrijwel rond.

In een 'Modelbouwer' uit 1967 stond een tekening van een dergelijk sein. Dit model is als uitgangspunt genomen. Waar men in het verleden uitging van het toepassen van lampjes, wordt nu uiteraard gebruik gemaakt van SMD-LEDs, waarmee een veel beter resultaat kan worden behaald. Het seinscherm met lampenkast kan daardoor heel plat worden uitgevoerd.
In MS-Paint werd een nieuwe tekening gemaakt. De belangrijkste maten werden steeds omgerekend naar Pixels, dus alles is aardig in verhouding. De lampen zijn echter iets te groot getekend. Fijne details staan er ook niet op. De maten in de bouwtekening zijn in mm. Er staan dus geen komma's in. De cursief gedrukte maten zijn geschat.

Afbeelding: 05

NS Lichtsein-type D

Tekening gemaakt door: Jan Huchshorn

Gebruikt materiaal:

Ladder

Mastica 400 uit doosje 104 of 108. Uit deze ladder is om de andere sport er één weggesneden. Er blijven dan precies 14 sporten over. De breedte van de ladder is vier mm, dat moet eigenlijk 2,7 mm zijn. Het profiel van de Mastica ladder is een beetje taps. Van het breedste gedeelte kunt u met een mes gemakkelijk wat materiaal wegschrapen, met een schuurstokje wordt de ruimte tussen de sporten nog wat nabewerkt.

Palen

Op schaal 1:87 (H0) zou u buis van 1,6 mm en 1,95 mm diameter moeten gebruiken. In 'de Modelbouwer' vond men dat indertijd geen haalbare kaart en gebruikte men 2,0 mm en 2,5 mm. Ook omdat de ladder iets te breed is, werd dat advies opgevolgd.

Paalvoet

Gedraaid van massief messing, rond zes mm. Het gedeelte van rond 230 mm is in schaal 1:87 (H0) ongeveer 2,64 mm, dus afgerond drie mm. Als u geen draaibank heeft, kunt u de paalvoet ook opbouwen uit messing buizen van 5,0-3,0 mm, 3,0-2,4 mm en een passend onderleg-ringetje. Eventueel voor de onderste paaldiameter 2,4-1,4 mm gebruiken.

Zonnekappen

Hier is een hele tijd over nagedacht. Ooit eens ergens gelezen dat die kappen/lampen 250 mm zouden zijn. Bij een hartafstand tussen de lampen van 300 mm kan dat volgens mij niet. De schuifmaat werd voor verschillende foto's gehouden. Volgens mij zijn de lampen 230-235 mm. In schaal H0 is dit 2,67 mm. De zonnekappen zijn van 2,5 mm messing buis gemaakt. Binnendiameter opgeboord naar twee mm, schuine kant er aan vijlen en afkorten. Na enige oefening maakt u er 12 in een uur.

Seinschermen

Gemaakt van een stuk transformatorkern (kan natuurlijk ook met een aantal plaatjes op elkaar geklemd). Eerst de gaten boren, gaat dat verkeerd dan heeft u niet voor niets de schermen uit zitten zagen. Het zagen van een stapel plaatjes hoeft niet met een dergelijk fijngetand zaagje te gebeuren. Bij het zagen er voor zorgen dat er gemiddeld 1,5 tand of meer in het materiaal zit.

Afbeelding: 06

Transformatorkern

Foto gemaakt door: Jan Huchshorn

Schetsplaten

Ook gemaakt van een transformatorkern.

Uithouders

Hartafstand paal — seinscherm is 340 mm, in H0 3,9 mm. In een stalen plaatje van 1,5 mm dik is een heel stel gaten geboord van twee mm. Hartafstand controleren, uitzagen en in model vijlen. De uithouders van de eerste zes seinen zijn niet het sterkste punt.
MkII uithouder: Aan de seinschermzijde een gat van 1,5 mm, en aan de paalzijde het gat open gevijld.

Laddersteunen

Gemaakt van 0,5 mm messing draad.

LEDs

SMD-LED met 1206 behuizing. Het vierkantje (de vierkante behuizing) van deze LED past niet zondermeer in het gat van twee mm van de zonnekap. Simpel freesje gemaakt om wat van het plastic vierkantje weg te frezen. Draad in paal 0,1 mm geëmailleerd koperdraad (wikkeldraad).

Assemblage

Paalvoet

Om de schetsplaten netjes verdeeld op de paalvoet te krijgen, is van een aluminium plaatje een soldeerhulp gemaakt. In dit plaatje is een gat van 3,5 mm geboord en er zijn met de figuurzaag vier zaagsneden in gemaakt. Met soldeervet de schetsplaten in de zaagsneden plakken en op hun plaats zetten. Door het aluminium plaatje naar beneden te drukken komen de schetsplaten vanzelf tegen de paalvoet te liggen. De schetsplaten zijn bij mij van ijzer, dus moest er nog wat S39 RVS-vloeimiddel gebruikt worden om het soldeer goed te laten vloeien.

Afbeelding: 07

De paalvoet

Foto gemaakt door: Jan Huchshorn

Seinscherm

Ook voor het in elkaar solderen van het seinscherm is een mal gemaakt. De foto zegt genoeg. Het scherm wordt tijdens het solderen ondersteund door twee stukjes kurk. Hier is tin-zilversoldeer gebruikt, zodat later bij het aansolderen van de LEDs de boel niet uit elkaar valt.

Afbeelding: 08

Het solderen van het seinscherm

Foto gemaakt door: Jan Huchshorn

Aansluitend meteen de paal met uithouder aan het seinscherm gesoldeerd in dezelfde mal.

Laddersteunen

Om deze netjes aan de paal te kunnen solderen, zijn hiervoor drie printplaatconnectors op het plankje gelijmd. De plank met steun (bedoeld voor de onderhouds-/storingmonteur, om op te kunnen staan) is er vervolgens zo uit de hand aangesoldeerd.

Afbeelding: 09

Laddersteunen

Foto gemaakt door: Jan Huchshorn

LEDs

Op het plankje is ook een aluminium plaatje gelijmd - met een rechthoekige uitsparing er in - waarin een LED past. Plaats in deze uitsparing de LED om het plastic vierkantje ronder te frezen, zodat dat achter in het seinscherm past. Vervolgens de aansluitingen van de LEDs vertinnen, ook leuk om te doen. De LEDs in het seinscherm plaatsen en aan één zijde vast solderen. Onder de andere LED-aansluiting een stukje garen gespannen wat vastgezet is met secondenlijm. Dit om later kortsluiting met het seinscherm te voorkomen.

Afbeelding: 10

Het monteren van de LEDs

Foto gemaakt door: Jan Huchshorn

Op deze foto zijn de draden al door de paal gevoerd. Eerst een draad van boven naar beneden, hier drie draden aan bevestigen en naar boven halen. Zorg dat er 'verse' stukken draad (dus met deugdelijke isolatie-laklaag er omheen) in de paal zitten om kortsluiting te voorkomen. Afhankelijk van welke besturing u gaat gebruiken, moet u nu beslissen of alle anodes, of alle kathodes met elkaar verbonden moeten worden.

Draden aan de LEDs solderen

Afbeelding: 11

De scherm-achterzijde van het NS-Sein

Foto gemaakt door: Jan Huchshorn

Aan de onderzijde de draden met treintjesdraad (dun geïsoleerd draad) verlengd en met krimpkous afgeschermd. Voor het krimpen nog een druppel secondenlijm erin laten lopen voor de stevigheid.

Ladder

Steunen op lengte gemaakt en de ladder met secondenlijm er aan gelijmd.

Lampenkast

De LEDs zijn aan de achterkant zwart geschilderd, om doorschijnen van het licht tegen te gaan. Van zwart papier een passend bakje gemaakt (toch niet voor niets naar de kleuterschool geweest) en voor de variatie met Bison Jutex achter op de LED's gelijmd. Na een kwartier nog een keer voorzichtig iets aandrukken. Als de lijm droog is zit het bakje mooi strak tegen de LED's.

Schilderen/spuiten

De LED's met behulp van passende stukjes O-ring in de zonnekappen voor het spuiten afgeschermd. Het zwart is gespoten met een spuitbus, het wit is er later opgeschilderd. Normaal gesproken kunt u de ladders zwart maken. Van nieuwe seinen zijn de ladders vaak gegalvaniseerd, dus deze maken we zilver of grijs.

Afbeelding: 12

Schilderen en spuiten

Foto gemaakt door: Jan Huchshorn

Het eindresultaat

Hieronder een foto van het eindresultaat:

Afbeelding: 13

Twee seinen gemonteerd op de modelbaan

Foto gemaakt door: Jan Huchshorn

Besturing

Wanneer u een aantal seinen op uw modelbaan hebt staan en ze moeten enigszins op het voorbeeld lijkende seinbeelden tonen, dan is dat een gecompliceerde aangelegenheid. Denk maar eens aan een stukje 'Dubbel-Enkelspoor' waarbij beide sporen in twee richtingen bereden kunnen worden. Voor mij was dat het makkelijkst te realiseren met de computer voorzien van het programma 'Koploper' op de digitale modelbaan.

'Koploper' ondersteunt uitgebreidere seinstelsels dan het standaard rood, geel en groen. Het NS seinstelsel kent acht verschillende seinstanden in Koploper. De acht seinbeelden zijn:

• rood;
• geel;
• groen;
• groen knipper;
• groen knipper met cijfer;
• geel knipper;
• geel met knipperend cijfer;
• geel met cijfer.

Nu heeft u alleen nog geschikte decoders nodig om de seinen aan te sturen. Hieronder een aantal mogelijkheden:

De OM32 serial of OC32 serial van Leon van Perlo (zie 'Meer informatie').
Dit is een systeem dat aangesloten wordt op een tweede Com-poort van de computer en een trafo. Koploper en Rocrail ondersteunen dit systeem. De OM32 kan alle acht in Koploper voorkomende NS-seinbeelden tonen, langzaam oplichten en doven van de seinlampen, van groen naar rood via geel voor de P-seinen en nog allerlei andere zaken. Wanneer u zelf de seinen gaat maken, dan is dat in combinatie met dit systeem en Koploper volgens mij de goedkoopste manier om uw modelbaan van goed werkende NS seinen te voorzien.

LTD (zie 'Meer informatie') LS-DEC-NS. Dit is een speciale decoder voor Nederlandse seinen, er kunnen vier seinen - die elk vier seinbeelden kunnen tonen - op aangesloten worden. Dave van de Locht maakt mooie DCC NS-Seindecoders (zie 'Meer informatie').

Op Sleutelspoor.nl staat een heel klein DCC-decodertje voor één sein.

Mijn seinen worden bestuurd met decoders op basis van een MC145027 IC. Deze decoder kan met 'een sein met cijfer' alle acht in Koploper voorkomende seinbeelden tonen, langzaam oplichten en doven van de seinlampen. De donkerfase tussen de seinbeelden kan ingesteld worden met de bekrachtigingtijd. Van groen naar rood via geel kan hij ook, voor de P-seinen.

De schakeling is inmiddels uit de tijd, deze stamt nog van voor de OM32 serial.

Afbeelding: 14

Het NS-Sein + decoder

Foto gemaakt door: Jan Huchshorn

Heeft u nog vragen? Neem dan contact op via de contactpagina. We zullen uw vragen doorsturen naar Jan Huchshorn.

---

Klik op onderstaande link: Tekening NS Lichtsein-type D

Tekening van het NS-sein, gemaakt door Jan Huchshorn.

---

Meer informatie

Encyclopedie:
Artikel De afstand tussen obstakels en het hart van de rails	Informatie over het PVR.
Artikel Lichtseinen
Artikel Seinen
Artikel Seinen in model
Artikel Toepassing van seinen op de modelspoorbaan
Artikel Veilig werken

Beneluxspoor.net:
Draadje/topic op het forum	over NS-lichtseinen.

Sjabloon:Link Sleutelspoor-Meerkeuze

Externe websites:
Lydo.nl	Seindecoders.
huider.nl	Modelbouw IJmuiden.
infrasite.nl	NS-seinstelsel
Leon van Perlo	Bedenker en ontwikkelaar DINAMO.
ldt-infocenter.com	Litfinski Daten Technik. Decoder voor Nederlandse seinen.
marcrpieters.nl	Marc Ronald Pieters
nicospilt.com
seinarm.nl	Gerard van der Weerd
Luck	SpoorObjecten.
thesignalpage.nl
viessmann-modell.com	Bouwpakketten voor seinen.

Literatuur:
wetten.overheid.nl	Spoorwegwet (regeling spoorverkeer).
wetten.overheid.nl	Informatie over seinen. (bijlage 4, art. 24)

---

Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu

Vorige | Volgende

Contact met de redactie:

---