De draaischijf

Vorige | Volgende

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Ronald Koerts

Inhoud

1 Segmentdraaischijven
2 'Spin'
3 Draaischijven voor bussen
4 Draaischijf op de modelbaan
5 Meer informatie

Stoomlocomotieven kunnen meestal harder vooruit dan achteruit rijden. Daardoor is het nodig om een locomotief te keren en met de neus in de goede rijrichting te zetten. Niet alleen stoomlocomotieven moeten gedraaid (gekeerd) worden, ook sommige diesellocomotieven en elektrische locomotieven kunnen gedraaid worden. Dit heeft meestal een meer praktische dan een technische achtergrond, bijvoorbeeld een minder luidruchtige cabine of airco in de cabine.

De draaischijf is de meest voorkomende manier om een locomotief te keren. In Nederland hebben alléén museumspoorbedrijven nog draaischijven in gebruik. Bij het revisiebedrijf in Tilburg ligt ook nog een draaischijf. Het revisiebedrijf zal op korte termijn sluiten en daarmee zal de draaischijf niet meer gebruikt worden. In het buitenland komen ze nog veel voor. De draaischijf wordt veel gebruikt in combinatie met een locomotievenloods. Hierdoor kunnen op een relatief klein oppervlak veel locomotieven droog gestald worden.

Afbeelding: 01

Draaischijf te Gerolstein, Duitsland

Foto gemaakt door: Ronald Koerts

Afbeelding: 02

Stoomlocomotief op de draaischijf

Foto gemaakt door: Nico Spilt

Segmentdraaischijven

Met deze draaischijven kon meestal niet gedraaid (gekeerd) worden. Deze werden in hoofdzaak gebruikt op locaties waar geen ruimte voor een wisselstraat was. Het is niet een complete cirkel maar een (klein) deel daarvan. Zoals bijvoorbeeld bij kleine stations voor het omlopen van een locomotief.

'Spin'

Heden ten dage zijn diverse draaischijven voorzien van een 'spin' oftewel een bovenleiding boven de kuil. Daardoor kunnen ook elektrische locomotieven de draaischijf oprijden en (om)gedraaid worden.

Draaischijven voor bussen

Op sommige plaatsen in de wereld zijn speciale draaischijven voor trolleybussen aangelegd. Deze bussen maken gebruik van een bovenleiding en daar ze niet zonder stroom (of eigenlijk spanning) kunnen rijden, dient men voor het keren een keerlus aan te leggen. Op sommige plaatsen was voor een keerlus geen ruimte en heeft men een draaischijf gebouwd.

Draaischijf op de modelbaan

Een draaischijf op de modelbaan is een mooie blikvanger. De draaischijf is meestal een onderdeel van het lokdepot. Het geeft veel extra mogelijkheden om met uw locomotieven te rijden of te rangeren. U kunt kiezen voor een fabrieksdraaischijf of er zelf één bouwen.

Fabrieksdraaischijven

Bijna alle modelspoorfabrikanten hebben wel een draaischijf in het programma opgenomen. Meestal kan er gekozen worden tussen een kleine handmatig bediende draaischijf en/of een grote elektrisch aangedreven draaischijf. De standaard hoek tussen twee sporen is 7,5° (Graden). Daardoor kunnen er maximaal 48 sporen aansluiten op de draaischijf. Veel fabrikanten van bouwpakketten hebben daarop hun ring-lokloodsen afgestemd. Er zijn ook een aantal leveranciers die 10 graden hanteren tussen twee sporen.

Zelfbouw

Zelfbouw van een draaischijf is goed mogelijk. Het geeft u meer keuzevrijheid hoe de sporen op de draaischijf aansluiten. De grootte van de schijf kan men ook zelf bepalen. Het bouwen van een draaischijf is een combinatie van mechanica en elektronica. Er zijn namelijk een aantal onderdelen nodig:

Een aandrijving voor de (draai)brug.
Een systeem om de brug goed op de sporen te positioneren (bijv. d.m.v. eindschakelaars).
Een systeem om kortsluiting te voorkomen (bijvoorbeeld een "keerlusmodule" zie: "Meer informatie").
Eventueel onderdelen voor digitale besturing van de draaischijf in een digitale baan.

Afbeelding: 03

Zelfbouw draaischijf in model

Foto gemaakt door: Jaap Teeuw

Op het internet staan veel goede bouwomschrijvingen en handleidingen voor het zelf bouwen van een draaischijf. Daarnaast leveren diverse fabrikanten, zoals Henk Kooiman, deel-bouwpakketten voor het bouwen van een draaischijf. Deze kan dan naar eigen wensen aangepast worden.

Inbouwdiepte van de draaischijf

Dit gegeven wordt meestal in het ontwerp van de modelbaan over het hoofd gezien. De draaischijf heeft een kuil en daaronder zitten meestal extra onderdelen voor de aandrijving en aansturing van de draaischijf. Daarvoor is ruimte nodig onder de baan. Liggen er verdekte sporen, zoals een schaduwstation, dan moet de modeltrein er nog wel onderdoor kunnen rijden. De inbouwdiepte is bij iedere draaischijf verschillend, dus een echte standaardmaat is niet te geven. Gemiddeld moet men voor een schaal H0-draaischijf een inbouwdiepte van 50 mm aanhouden. Voor schaal N is dat minimaal 25 mm. Onderstaande plaatjes geven een overzicht van de minimale hoogte tussen de twee rijniveau's.