|
|
| (8 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) |
| Regel 6: |
Regel 6: |
| | }} | | }} |
| | {{Inhoudsopgave||Klein}} | | {{Inhoudsopgave||Klein}} |
| − | Een servomechanisme (vaak afgekort tot servo), is een apparaat om automatisch een mechanisch systeem te regelen, zonder directe mechanische verbinding. Bijvoorbeeld, de cruisecontrol van een auto; de positie van het hoogteroer van een modelvliegtuig; enzovoort. De verbinding gebeurt via een elektrische, hydraulische of pneumatische actuator. Het servomechanisme gebruikt het concept van tegenkoppeling uit de regeltechniek: de output van het mechanisme is een functie van het verschil tussen de gewenste, en de gemeten stand van het mechanisch systeem. | + | Een "servomechanisme" of "modelbouwservo" (vaak afgekort tot '''servo'''), is een apparaat om automatisch een mechanisch systeem te regelen, zonder directe mechanische verbinding. Bijvoorbeeld, de "cruise control" van een auto; de positie van het hoogteroer van een modelvliegtuig; enzovoort. De verbinding gebeurt via een elektrische, hydraulische of pneumatische [[Woorden - A#Actuator|actuator]]. Het servomechanisme gebruikt het concept van tegenkoppeling uit de regeltechniek: de output van het mechanisme is een functie van het verschil tussen de gewenste en de gemeten stand van het mechanisch systeem. |
| | + | Oorspronkelijk komt de modelbouwservo uit de RC wereld, ([[Woorden - R#Radiografisch|radiografisch]]) bestuurde modelvliegtuigen en -boten. |
| | {{Afbeelding 3 naast elkaar | | {{Afbeelding 3 naast elkaar |
| | |Bestand= Servo Conrad230500-01.jpg | | |Bestand= Servo Conrad230500-01.jpg |
| Regel 17: |
Regel 18: |
| | |Volgnummer2= 02 | | |Volgnummer2= 02 |
| | |Volgnummer3= 03 | | |Volgnummer3= 03 |
| − | |Omschrijving= ModelCraft-servo 230500 | + | |Omschrijving= ModelCraft-modelbouwservo 230500 |
| − | |Omschrijving2= ModellCraft-standaardservo 233751 | + | |Omschrijving2= ModellCraft-standaardmodelbouwservo 233751 |
| − | |Omschrijving3= ModelCraft-miniservo met glijlagers 209089 | + | |Omschrijving3= ModelCraft-minimodelbouwservo met glijlagers 209089 |
| − | |Bron= [http://www.conrad.nl/ce Conrad.nl] | + | |Bron= [https://www.conrad.nl/ Conrad.nl] |
| − | |Bron2= [http://www.conrad.nl/ce Conrad.nl] | + | |Bron2= [https://www.conrad.nl/ Conrad.nl] |
| − | |Bron3= [http://www.conrad.nl/ce Conrad.nl] | + | |Bron3= [https://www.conrad.nl/ Conrad.nl] |
| − | |Tussenruimte= 12px | + | |Tussenruimte= 20px |
| − | |Tussenruimte2= 10px | + | |Tussenruimte2= 22px |
| | }} | | }} |
| − | | + | === Toepassing van de modelbouwservo === |
| − | | + | Op de modelspoorbaan is prima gebruik te maken van [[Woorden - M#Modelbouwservo|modelbouwservo's]], voor bijvoorbeeld een wisselaandrijving, het bewegen van een arm-sein, het openen van de deuren van een lokloods, of het bedienen van overwegbomen. Modelbouwservo's bestaan in diverse uitvoeringen en afmetingen, zoals op de afbeeldingen 01 t/m 03 te zien is. |
| − | Servo's zijn tegenwoordig verkrijgbaar in diverse afmetingen, zoals op de afbeeldingen 01 t/m 03 te zien is. Er zijn diverse uitvoeringen van de servo's verkrijgbaar.
| + | === Typen modelbouwservo's === |
| − | | + | Er bestaan twee typen modelbouwservo's: [[Woorden - A#Analoog|"analoog"]] en [[Woorden - D#Digitaal|"digitaal"]]. Wanneer een modelbouwservo digitaal werkt, staat dat altijd op de verpakking en/of in de gebruiksaanwijzing vermeld. Wanneer er niets over vermeld staat in de specificatie, is het een analoge modelbouwservo. De digitale modelbouwservo is nauwkeuriger en sneller dan een analoge modelbouwservo. |
| − | | + | ==== Der analoge modelbouwservo ==== |
| − | ===Typen servo's=== | + | Analoge modelbouwservo's zijn simpel en kunnen, omdat ze [[Woorden - S#Spanning|"spanning]]-gestuurd" (PWM of PBM) zijn, met simpele middelen, zoals een NE555 pulsgenerator of een servo-tester aangestuurd worden. Door de verhouding tussen "puls" en "pauze", de "duty cycle", langer of korter te maken wordt de stand van de arm geregeld. |
| − | Er bestaan twee typen servo's: 'analoog' en 'digitaal'. Wanneer een servo digitaal werkt, staat dat altijd op de verpakking en/of in de gebruiksaanwijzing vermeld. Wanneer er niets over vermeld staat in de specificatie, is het een analoge servo. De digitale servo is nauwkeuriger en sneller dan een analoge servo. | + | ===== Werking van een analoge modelbouwservo ===== |
| − | | + | Een analoge modelbouwservo werkt door middel van pulsen en een [[Elektronica basis#De ptentiometer|potentiometer]]. Via de signaaldraad zal de modelbouwservo een bepaald signaal binnen krijgen. Een signaal bestaand uit in lengte variabele pulsen. Vanaf het moment dat de modelbouwservo dit signaal ontvangt zal er stroom naar de elektromotor gestuurd worden. Naarmate de servo-arm dichter bij de gewenste positie komt te staan zullen de pulsen steeds korter worden totdat de servo-arm in de gewenste positie staat en er geen stroom verbruik meer is. Vaak is een bijkomend nadeel van analoge modelbouwservo’s dat deze minder sterk zijn wanneer ze hun eindpunt benaderen. Op het moment dat een analoge modelbouwservo een bepaalde positie heeft bereikt zal deze op dat moment geen stroom verbruiken. |
| − | | + | ---- |
| − | ====Analoge Servo==== | + | ==== De digitale modelbouwservo ==== |
| − | Analoge servo's zijn simpel, en kunnen, omdat ze 'spanning-gestuurd' zijn, met simpele middelen, zoals een NE555 pulsgenerator of een servo-tester aangestuurd worden. Door de verhouding tussen 'puls' en 'pauze' langer of korter te maken wordt de stand van de arm geregeld.<br /> | + | Een [[Woorden - D#Digitaal|digitale]] modelbouwservo bevat een microprosessor. De positie waar de arm van een digitale modelbouwservo naar toe moet, ligt zeer nauwkeurig vast. De digitale modelbouwservo "weet" precies in welke stand hij staat, zodat de processor de snelste manier uit kan rekenen om de arm naar een andere stand te laten gaan. Een digitale modelbouwservo zal niet door de gewenste positie schieten en dan weer terug gaan, zoals een [[Woorden - A#Analoog|analoge]] modelbouwservo dat soms wel doet. Tevens is de stand waarin de digitale modelbouwmodelbouwservo moet gaan staan veel nauwkeuriger gedefinieerd, zodat de digitale modelbouwservo bij een zeer geringe afwijking van de gewenste stand, direct aangestuurd wordt om naar de gewenste stand te gaan. |
| − | De werking van de servo wordt uitgelegd bij [[#De elektronica van de servo|De elektronica van de servo]].
| + | ===== Werking van een digitale modelbouwservo ===== |
| − | | + | Een digitale [[Woorden - M#Modelbouwservo|modelbouwservo]] beschikt over een eigen microprocessor die het signaal decodeert en weet wat er moet gebeuren bij welk signaal. Het grote voordeel is dat deze manier van aansturen nauwkeuriger is, en de modelbouwservo hierdoor ook een snellere reactietijd heeft. De modelbouwservo weet ten allen tijde exact wat zijn huidige positie is en hoe hij op een volgende positie het snelste kan komen. Een andere optie van sommige digitale modelbouwservo’s is dat ze een special programma kunnen bevatten. Bijvoorbeeld voor een exponentiele beweging. Een digitale modelbouwservo is over het algemeen prijziger dan een analoge door de extra logica die dit type modelbouwservo bevat. |
| − | | + | ==== Houdkracht ==== |
| − | ====Digitale servo==== | + | De houdkracht (=de druk[[Woorden - K#Kracht|kracht]] die op de hefboom moet worden uitgeoefend om deze in beweging te krijgen) van een digitale modelbouwservo is veel groter dan van een [[Woorden - A#Analoog|analoge]] modelbouwservo. Wanneer bij een analoge (onder [[Woorden - S#Spanning|spanning]] staande) modelbouwservo tegen de hefboom wordt gedrukt, zal deze bij een bepaalde drukkracht gaan bewegen. Bij een [[Woorden - D#Digitaal|digitale]] modelbouwservo zal de hefboom pas bij een [[Woorden - K#Kracht|kracht]] die minimaal twee maal zo groot is, gaan bewegen. Bij een [[Woorden - A#Analoog|analoge]] modelbouwservo kan het makkelijker gebeuren dat de modelbouwservo uit de stand gedrukt wordt waarin hij eigenlijk moet staan. |
| − | Een digitale servo bevat een microprosessor. De positie waar een digitale servo naar toe moet, ligt zeer nauwkeurig vast. De digitale servo 'weet' precies in welke stand hij staat, zodat de processor de snelste manier uit kan rekenen, om de hefboom naar een andere stand te laten gaan. Een digitale servo zal niet door de gewenste positie schieten en dan weer terug gaan, zoals een gewone servo dat wel doet. Tevens is de stand, waarin de digitale servo moet gaan staan, veel nauwkeuriger gedefiniëerd, zodat de digitale servo bij een zeer geringe afwijking van de gewenste stand, direct aangestuurd wordt om naar de gewenste stand te gaan. | + | === De soorten modelbouwservo's === |
| − | | + | Er bestaan modelbouwservo's met: |
| − | <u>Afwijking</u>
| |
| − | | |
| − | Een analoge servo heeft een veel grotere afwijking dan een digitale servo. De motor van een digitale servo wordt met een hoogfrequente puls aangestuurd, meestal ±2000 Hz., in plaats van de 50 Hz. van een standaard servo. U hoort dit als een hoge fluittoon, wanneer de servo aangestuurd wordt. Digitale servo's hebben nog een voordeel; wanneer u met een normale servo opdracht geeft om naar b.v de halve uitslag te gaan, draait de servo langzamer, dan wanneer u meteen naar de volledige uitslag gaat. Digitale servo's draaien altijd op volle snelheid, ook wanneer u niet de volledige uitslag vraagt. Bij een analoge servo wordt, wanneer hij de gewenste stand nadert, al minder stroom naar de motor gestuurd. Een digitale servo echter, blijft vol aangestuurd worden tot hij exact in positie is. | |
| − | | |
| − | <u>Houdkracht</u>
| |
| − | | |
| − | De houdkracht van een digitale servo is veel groter dan van een analoge servo. Wanneer u bij een analoge (onder spanning staande) servo tegen de hefboom drukt, zal deze bij een bepaalde drukkracht gaan bewegen. Bij een digitale servo zal de hefboom pas bij een kracht die minimaal twee maal zo groot is, gaan bewegen. Bij een analoge servo kan het makkelijker gebeuren dat de servo uit de stand gedrukt wordt, waarin u hem eigenlijk wilt hebben.<br /> | |
| − | De digitale servo wordt eventueel in een toekomstig te verschijnen artikel nader behandeld.
| |
| − | | |
| − | | |
| − | ===Modelbouw-servo=== | |
| − | Op de modelspoorbaan kunnen we prima gebruikmaken van servo's voor modelbouw-doeleinden, voor bijv. wisselaandrijving, het bewegen van een arm-sein, het openen van de deuren van een lokloods, of het bedienen van overwegbomen.
| |
| − | | |
| − | Er bestaan servo's met: | |
| − | * kogellagers;
| |
| | * glijlagers; | | * glijlagers; |
| | * kunststof tandwielen; | | * kunststof tandwielen; |
| | + | * kogellagers; |
| | * metalen tandwielen. | | * metalen tandwielen. |
| − | | + | Modelbouwservo's die voorzien zijn van kogellagers én metalen tandwielen hebben een langere levensduur. |
| − | Het hoeft geen betoog, dat servo's, die voorzien zijn van kogellagers en metalen tandwielen, een langere levensduur hebben.
| + | === Onderdelen en functie === |
| − | | |
| − | | |
| − | ===Onderdelen=== | |
| − | Een servo bestaat uit de volgende onderdelen:
| |
| − | | |
| − | *Elektromotor.
| |
| − | *Vertragingskast.
| |
| − | *Besturingselektronica.
| |
| − | *Potentiometer.
| |
| − | *Aansluitkabel.
| |
| − | | |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Servo Eng Wikipedia-01.jpg | | |Bestand= Servo Eng Wikipedia-01.jpg |
| | |Grootte= 150px | | |Grootte= 150px |
| | |Volgnummer= 04 | | |Volgnummer= 04 |
| − | |Omschrijving= Het inwendige van een servo | + | |Omschrijving= Het inwendige van een modelbouwservo |
| − | |Bron= [http://en.wikipedia.org/wiki/Servomechanism WikiPedia.org] [[Bestand:CCimage.jpg|15px|link=http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl]] | + | |Bron= [https://en.wikipedia.org/wiki/Servomechanism WikiPedia.org] [[Bestand:CCimage.jpg|15px|link=https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl]] |
| − | |Positie= Links | + | |Positie= Rechts |
| | }} | | }} |
| − | ''De functie van de diverse onderdelen''<br />
| + | Een [[Woorden - M#Modelbouwservo|modelbouwservo]] bestaat uit de volgende onderdelen: |
| − | De ''elektromotor'' is een miniatuur elektromotor. Deze zorgt voor de aandrijving van de servo.<br />
| + | * de elektromotor; zorgt voor de aandrijving, via een vertragingskast, van de servo-arm |
| − | De ''vertragingskast'' (set tandwielen) zorgt voor het terugbrengen van het hoge motortoerental naar een veel lagere snelheid van de hefboom.<br />
| + | * aansluitkabels; zorgen voor het transporteren van de spanning en het stuursignaal naar de modelbouwservo. De kabel bestaat uit drie draden met verschillende kleuren. De voedingsspanning (+) is altijd rood of bruin. De massa (-) is altijd zwart. De signaaldraad is altijd geel of wit; |
| − | De ''besturingselektronica'' c.q. de besturings-IC's in de servo, zetten de ontvangen signalen (PBM), om in een elektrische aandrijfspanning voor de motor.<br />
| + | * vertragingskast; (set tandwielen) zorgt voor het terugbrengen van het hoge motortoerental naar een veel lagere snelheid en hoger [[Woorden - K#Koppel|koppel]] van de arm. De besturings-[[Woorden - I#IC|IC's]] in de modelbouwservo zetten het ingangssignaal om in een elektrische aandrijfspanning voor de motor; |
| − | De ''potentiometer'' (afgekort: potmeter) is mechanische verbonden aan een as van de tandwieloverbrenging van de servo. De potmeter zorgt er, in samenwerking met de besturings-IC's voor dat de servo niet blijft ronddraaien, maar op een gewenste positie kan blijven staan.<br />
| + | * terugmeld[[Woorden - P#Potentiometer|potentiometer]]; verbonden aan de uitgaande as (waar de arm aan zit) van de tandwielvertraging van de modelbouwservo. De potentiometer zorgt er in samenwerking met de besturingselektronica voor dat de modelbouwservo niet blijft ronddraaien, maar op een gewenste positie zal blijven staan; |
| − | De ''aansluitkabel'' (of voedingskabel) zorgt voor het transporteren van de spanning en het stuursignaal voor de servo. De kabel bestaat uit drie draden met verschillende kleuren. De voedingsspanning (+) is altijd rood of bruin. De massa (-) is altijd zwart. De signaaldraad is altijd geel of wit.
| |
| − | <br clear="all" />
| |
| − | | |
| − | De hoofd-onderdelen van een servo:
| |
| − | | |
| − | #de elektromotor met het aandrijftandwiel;
| |
| − | #de loper van de potmeter;
| |
| − | #de tandwieloverbrenging (vertragingskast);
| |
| − | #de hefboom;
| |
| − | <br clear="all" />
| |
| − | | |
| − | ===Voedingsspanning===
| |
| − | Het koppel (de trekkracht) van de servo, wordt bepaald door de aangelegde spanning. Hoe hoger deze spanning is, hoe groter het koppel zal zijn. De werkspanning van een servo ligt tussen 4,8 Volt en maximaal 6 Volt. Bij 6 Volt zal de levensduur van de servo korter worden. De ruststroom (dat is wanneer de servo niets doet) van een standaardservo bij 5 Volt bedraagt ongeveer 60 tot 70 milliampère. In belaste toestand (dus wanneer de arm van de servo beweegt), wordt er een stroom uit de voeding getrokken tussen de 200 milliampère en 500 milliampère (bij sommige typen zelfs tot één ampère). Let dus op bij het parallel schakelen van servo's. Bij het tegelijkertijd gebruiken van meerdere servo's, kan er dus een behoorlijk grote stroom uit de voeding getrokken worden.
| |
| − | | |
| − | | |
| − | ===De draaihoek van de hefboom===
| |
| − | Een servo vanaf de fabriek kan ca 300 graden uitslaan (ongeveer 150 graden vanuit de middenpositie). Op het internet staan echter modificaties om een servo gewoon rondjes te laten draaien. zie: [[Wat is een servo#Meer informatie|'Meer informatie']].
| |
| − | | |
| − | | |
| − | ===De draaisnelheid van de hefboom===
| |
| − | De draaisnelheid van de hefboom kan verlaagd worden door minder spanning op de sevo te zetten, maar dit is niet zinvol. Dan gaat het om een winst van een paar microseconden waarin de servo kan bewegen. Bij de minimum spanning van 4 volt is de draaisnelheid maar enkele microseconden trager, dan bij de maximum spanning van ongeveer 6 volt. Om de draaisnelheid toch te kunnen verlagen, met behoud van het koppel, zal er een ingreep in de elektronica van de servo gedaan moeten worden.
| |
| − | | |
| − | | |
| − | ===De aansturing===
| |
| − | Een servo kan niet met een normale gelijkspanning of wisselspanning aangestuurd worden. Het aansturen gebeurt met een gepulste gelijkspanning. De duur (of breedte) van de puls wordt met deze techniek gewijzigd, vandaar de naam PWM, Puls Width Modulation, of in het Nederlands PBM, Puls Breedte Modulatie.
| |
| − | | |
| − | Bij de servo gebeurt het aansturen met pulsen, die een herhalingstijd hebben van 20 milliseconden. Hieruit wordt de frequentie bepaald, namelijk 1/20 milliseconde = 50 Herz, dit wil zeggen dat de stuurpuls vijftig keer per seconde optreedt. De tijdsduur van de puls noemt men de duty-cycle. Dit is de tijd dat het signaal 'aan' is. De duty-cycle van het stuursignaal kan van 5% tot 10% worden gewijzigd. Dit komt overeen met een pulsduur van 1,0 tot 2,0 milliseconde. De grootte van de duty-cycle zorgt ervoor dat de servo uitwijkt naar links of naar rechts.
| |
| − | | |
| − | Bij de neutrale stand van de servo bedraagt de duty-cycle van het signaal 7,5%, Dit komt overeen met een pulsduur van 1,5 milliseconde. Om de servo volledig naar links te laten uitwijken moet de duty-cycle 5% of 1,0 milliseconde zijn en voor volledig naar naar rechts 10% of 2,0 milliseconde. Op het moment dat er geen stuurpuls meer is, blijft de servo in de laatst bereikte stand staan. Er bestaan servo's die een negatieve puls nodig hebben, maar ook typen die een positieve puls nodig hebben.
| |
| − | | |
| − | | |
| − | ===De elektronica van de servo===
| |
| − | In de servo bevindt zich een printje dat o.a. een aantal IC's bevat. De elektronica vertaalt de stuurpulsen naar een (positieve of negatieve) spanning voor de elektromotor. De lengte van de stuurpulsen bepaalt naar welke stand de hefboom van de servo zal gaan bewegen.
| |
| − | | |
| − | <u>De werking</u>
| |
| − | | |
| − | De elektronica van een servo vergelijkt de externe puls (welke bijv. met een NE555 opgewekt wordt) met een intern opgewekte puls. De interne pulstijd is afhankelijk van de positie van een potmeter, welke gekoppeld is aan een as in de servo. Wanneer de externe puls langer is dan de intern opgewekte puls, krijgt de motor van de servo heel even een positieve spanning en draait iets verder. Is de externe puls korter dan de interne puls, dan krijgt de motor heel even een negatieve spanning, en draait een heel klein stukje terug. Alleen op het moment dat er een verschil is tussen de uitwendige en de interne pulsen, krijgt de elektromotor een positieve of een negatieve spanning. De elektromotor blijft dus spanningpulsen krijgen, totdat de interne en externe pulsen aan elkaar gelijk zijn.
| |
| − | | |
| − | | |
| − | ===Aanstuurschakelingen===
| |
| − | Voor schema's voor het aansturen van een servo, zie het artikel ''Servo-aansturing'' bij [[Wat is een servo#Meer informatie|'Meer informatie']].
| |
| | | | |
| | + | * arm, [[Woorden - A#Actuator|actuator]]; bedient met een stang, draad of kabel wat er bewogen moet worden; een deur, een scheepsroer, een hek, een sein, een wissel... |
| | + | === Voedingsspanning === |
| | + | Het koppel (de trek[[Woorden - K#Kracht|kracht]]) van de modelbouwservo, wordt bepaald door de aangelegde [[Woorden - S#Spanning|spanning]]. Hoe hoger deze spanning is, hoe groter het koppel zal zijn. De werkspanning van een modelbouwservo ligt tussen 4,8 V en maximaal 6 V. Bij 6 volt zal de levensduur van de modelbouwservo korter worden. De ruststroom (dat is wanneer de [[Woorden - M#Modelbouwservo|modelbouwservo]] niets doet) van een standaardservo bij 5 volt bedraagt ongeveer 60 tot 70 mA. In belaste toestand (dus wanneer de arm van de modelbouwservo beweegt), wordt er een [[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]] uit de voeding getrokken tussen de 200 en 500 mA (bij sommige typen zelfs tot 1 A). Let dus op bij het parallel schakelen van modelbouwservo's. Bij het tegelijkertijd gebruiken van meerdere modelbouwservo's kan er een behoorlijk grote [[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]] uit de voeding getrokken worden. |
| | + | === De draaihoek van de hefboom === |
| | + | Een modelbouwservo vanaf de fabriek kan ca 300° uitslaan (ongeveer 150° vanuit de middenpositie). Op het internet staan echter modificaties om een modelbouwservo continu rond te laten draaien. Zie [[Wat is een servo#Meer informatie|"Meer informatie"]]. Er bestaan overigens ook modelbouwservo's waarvan de arm niet ronddraait, maar heen- en weer beweegt, de zgn lineaire modelbouwservo's. |
| | + | === De snelheid van de hefboom === |
| | + | De snelheid van de hefboom kan verlaagd worden door minder [[Woorden - S#Spanning|spanning]] op de modelbouwservo te zetten, maar dit is niet zinvol omdat het dan gaat om een winst van een paar microseconden waarin de [[Woorden - M#Modelbouwservo|modelbouwservo]] kan bewegen. Bij de minimum spanning van 4 volt is de snelheid maar enkele microseconden trager, dan bij de maximum [[Woorden - S#Spanning|spanning]] van ongeveer 6 volt. Om de snelheid toch te kunnen verlagen, met behoud van het [[Woorden - K#Koppel|koppel]], zal er een ingreep in de elektronica van de modelbouwservo gedaan moeten worden. |
| | + | === De aansturing === |
| | + | Een modelbouwservo kan niet met [[Woorden - G#Gelijkspanning|gelijkspanning]] of [[Woorden - W#Wisselspanning|wisselspanning]] aangestuurd worden. Het aansturen gebeurt met een ge[[Woorden - P#Puls|puls]]te gelijkspanning op de witte, gele of oranje draad. De duur (of breedte) van de puls wordt met deze techniek gewijzigd, vandaar de naam "Pulse Width Modulation" (PWM), of in het Nederlands [[Woorden - P#Puls Breedte Modulatie|PulsBreedteModulatie]] (PBM). |
| | | | |
| | + | Bij de modelbouwservo gebeurt het aansturen met pulsen, die een herhalingstijd hebben van 20 milliseconden. Hieruit wordt de frequentie bepaald, namelijk 1/20 milliseconde = 50 Herz, dit wil zeggen dat de stuurpuls vijftig keer per seconde optreedt. De tijdsduur van de puls noemt men de ""duty-cycle". Dit is de tijd dat het signaal "aan" (hoog) is. De duty-cycle van het stuursignaal kan van 5% tot 10% worden gewijzigd. Dit komt overeen met een pulsduur van 1,0 tot 2,0 milliseconde. De grootte van de duty-cycle zorgt ervoor dat de modelbouwservo uitwijkt naar links of naar rechts. Bij de neutrale stand van de modelbouwservo bedraagt de duty-cycle van het signaal 7,5%, Dit komt overeen met een pulsduur van 1,5 milliseconde. Om de modelbouwservo volledig naar links te laten bewegen moet de duty-cycle 5% of 1,0 milliseconde zijn en voor volledig naar naar rechts 10% of 2,0 milliseconde. Op het moment dat er geen stuurpuls meer is, blijft de modelbouwservo in de laatst bereikte stand staan. Er bestaan modelbouwservo's die een negatieve puls nodig hebben, maar ook typen die een positieve puls nodig hebben. |
| | + | ===De elektronica van de modelbouwservo=== |
| | + | In de [[Woorden - M#Modelbouwservo|modelbouwservo]] bevindt zich een printje dat o.a. één of meerdere [[Woorden - I#IC|IC's]] bevat. De elektronica vertaalt (afhankelijk van de gewenste draairichting) de stuurpulsen naar een positieve of negatieve [[Woorden - S#Spanning|spanning]] voor de elektromotor. De lengte van de stuurpulsen bepaalt naar welke stand de hefboom van de modelbouwservo zal gaan bewegen. |
| | + | ==== De pulsverwerking ==== |
| | + | De elektronica van een modelbouwservo vergelijkt de externe puls (welke bijv. met een NE555 opgewekt wordt) met een intern opgewekte puls. De interne pulstijd is afhankelijk van de positie van een potmeter, welke gekoppeld is aan een as in de modelbouwservo. Wanneer de externe puls langer is dan de intern opgewekte puls, krijgt de motor van de modelbouwservo heel even een positieve spanning en beweegt iets verder. Is de externe puls korter dan de interne puls, dan krijgt de motor heel even een negatieve spanning en beweegt een heel klein stukje terug. Alleen op het moment dat er een verschil is tussen de uitwendige en de interne pulsen, krijgt de elektromotor een positieve of een negatieve spanning. De elektromotor blijft dus spanningpulsen krijgen, totdat de interne en externe pulsen aan elkaar gelijk zijn. |
| | + | === Aanstuurschakelingen === |
| | + | Voor schema's voor het aansturen van een modelbouwservo zie het artikel [[Servo-aansturing]]. |
| | === Puntstukpolarisatie === | | === Puntstukpolarisatie === |
| − | Om het puntstuk van een wissel te polariseren kunt u een paar microswitches monteren in de buurt van de servo-arm, zodat in beide eindstanden van de servo een schakelaar omgezet wordt. Deze kan het puntstuk van spanning voorzien met de juiste polariteit. U kunt hiervoor zelf een bevestigingsplaatje maken, maar binnenkort kunt u ook kant-en-klare printplaatjes kopen (DinaSys Servo Eindafschakeling) met daarop gemonteerde schakelaars. | + | Om het puntstuk van een wissel te polariseren kunnen een paar microschakelaars gemonteerd worden in de buurt van de servo-arm, zodat in beide eindstanden van de [[Woorden - M#Modelbouwservo|modelbouwservo]] een schakelaar omgezet wordt. Deze kan dan het puntstuk van [[Woorden - S#Spanning|spanning]] voorzien met de juiste polariteit. Hiervoor is een bevestigingsplaatje te maken, maar er bestaan ook kant-en-klare printplaatjes, met daarop gemonteerde schakelaars. |
| − | | |
| − | | |
| − | | |
| | {{Linkssectie begin | | {{Linkssectie begin |
| | |Box= AlleenInfo | | |Box= AlleenInfo |
| Regel 146: |
Regel 94: |
| | }} | | }} |
| | {{Link intern | | {{Link intern |
| − | |Link= LocoNet Servo-module | + | |Link= LocoNet servo-module |
| − | |Linknaam= LocoNet Servo-module | + | |Linknaam= LocoNet servo-module |
| | }} | | }} |
| | {{Link intern | | {{Link intern |
| Regel 163: |
Regel 111: |
| | {{Link Forum-Meerkeuze | | {{Link Forum-Meerkeuze |
| | |Volgnr = 147 | | |Volgnr = 147 |
| − | |ExtraInfo= over het bevestigen van servo's. | + | |ExtraInfo= Over het bevestigen van servo's. |
| | }} | | }} |
| | {{Link Forum-Meerkeuze | | {{Link Forum-Meerkeuze |
| | |Volgnr = 142 | | |Volgnr = 142 |
| − | |ExtraInfo= over het afstellen van servo's. | + | |ExtraInfo= Over het afstellen van servo's. |
| | }} | | }} |
| | {{Linkssectie scheiding}} | | {{Linkssectie scheiding}} |
| Regel 190: |
Regel 138: |
| | }} | | }} |
| | {{Linkssectie einde}} | | {{Linkssectie einde}} |
| − |
| |
| | {{Voettekst | | {{Voettekst |
| | |Vorige= Servo's en servo-aansturing | | |Vorige= Servo's en servo-aansturing |
| | |Volgende= Bevestiging van servo's | | |Volgende= Bevestiging van servo's |
| | |VorigeMenu= Servo's en servo-aansturing | | |VorigeMenu= Servo's en servo-aansturing |
| − | }} | + | }} {| width= "100%" |
| − | {| width= "100%" | |
| | |- valign= "top" | | |- valign= "top" |
| − | ! scope= "row" width="77%" | | + | ! scope= "row" width="70%" | |
| − | | <small>Laatste wijziging: 26 dec 2017 18:33 (UTC)</small> | + | | <small>Laatste wijziging: 1 mrt 2025 10:34 (UTC)</small> |
| | |} | | |} |
| − | [[Categorie: Alles|W]] | + | [[Categorie: Alles]] |
| − | [[Categorie: Artikel|Wat is een Servo?]] | + | [[Categorie: Artikel|Wat is een Servo]] |
| | [[Categorie: Baanbesturing|W]] | | [[Categorie: Baanbesturing|W]] |
| | [[Categorie: Bedrading|W]] | | [[Categorie: Bedrading|W]] |
| Regel 210: |
Regel 156: |
| | [[Categorie: Spoorwegbouw|W]] | | [[Categorie: Spoorwegbouw|W]] |
| | [[Categorie: Servo's|W]] | | [[Categorie: Servo's|W]] |
| | + | [[Categorie: Technieken|W]] |
| | + | [[Categorie: Afbeeldingen]] |
| | [[Categorie: Wissels|W]] | | [[Categorie: Wissels|W]] |
| | [[Categorie: Fred Eikelboom|W]] | | [[Categorie: Fred Eikelboom|W]] |
Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Fred Eikelboom
Een "servomechanisme" of "modelbouwservo" (vaak afgekort tot servo), is een apparaat om automatisch een mechanisch systeem te regelen, zonder directe mechanische verbinding. Bijvoorbeeld, de "cruise control" van een auto; de positie van het hoogteroer van een modelvliegtuig; enzovoort. De verbinding gebeurt via een elektrische, hydraulische of pneumatische actuator. Het servomechanisme gebruikt het concept van tegenkoppeling uit de regeltechniek: de output van het mechanisme is een functie van het verschil tussen de gewenste en de gemeten stand van het mechanisch systeem.
Oorspronkelijk komt de modelbouwservo uit de RC wereld, (radiografisch) bestuurde modelvliegtuigen en -boten.
|
|
|
|
|
| Afbeelding: 01
|
|
Afbeelding: 02
|
|
Afbeelding: 03
|
| ModelCraft-modelbouwservo 230500
|
|
ModellCraft-standaardmodelbouwservo 233751
|
|
ModelCraft-minimodelbouwservo met glijlagers 209089
|
| Bron: Conrad.nl
|
|
Bron: Conrad.nl
|
|
Bron: Conrad.nl
|
Toepassing van de modelbouwservo
Op de modelspoorbaan is prima gebruik te maken van modelbouwservo's, voor bijvoorbeeld een wisselaandrijving, het bewegen van een arm-sein, het openen van de deuren van een lokloods, of het bedienen van overwegbomen. Modelbouwservo's bestaan in diverse uitvoeringen en afmetingen, zoals op de afbeeldingen 01 t/m 03 te zien is.
Typen modelbouwservo's
Er bestaan twee typen modelbouwservo's: "analoog" en "digitaal". Wanneer een modelbouwservo digitaal werkt, staat dat altijd op de verpakking en/of in de gebruiksaanwijzing vermeld. Wanneer er niets over vermeld staat in de specificatie, is het een analoge modelbouwservo. De digitale modelbouwservo is nauwkeuriger en sneller dan een analoge modelbouwservo.
Der analoge modelbouwservo
Analoge modelbouwservo's zijn simpel en kunnen, omdat ze "spanning-gestuurd" (PWM of PBM) zijn, met simpele middelen, zoals een NE555 pulsgenerator of een servo-tester aangestuurd worden. Door de verhouding tussen "puls" en "pauze", de "duty cycle", langer of korter te maken wordt de stand van de arm geregeld.
Werking van een analoge modelbouwservo
Een analoge modelbouwservo werkt door middel van pulsen en een potentiometer. Via de signaaldraad zal de modelbouwservo een bepaald signaal binnen krijgen. Een signaal bestaand uit in lengte variabele pulsen. Vanaf het moment dat de modelbouwservo dit signaal ontvangt zal er stroom naar de elektromotor gestuurd worden. Naarmate de servo-arm dichter bij de gewenste positie komt te staan zullen de pulsen steeds korter worden totdat de servo-arm in de gewenste positie staat en er geen stroom verbruik meer is. Vaak is een bijkomend nadeel van analoge modelbouwservo’s dat deze minder sterk zijn wanneer ze hun eindpunt benaderen. Op het moment dat een analoge modelbouwservo een bepaalde positie heeft bereikt zal deze op dat moment geen stroom verbruiken.
De digitale modelbouwservo
Een digitale modelbouwservo bevat een microprosessor. De positie waar de arm van een digitale modelbouwservo naar toe moet, ligt zeer nauwkeurig vast. De digitale modelbouwservo "weet" precies in welke stand hij staat, zodat de processor de snelste manier uit kan rekenen om de arm naar een andere stand te laten gaan. Een digitale modelbouwservo zal niet door de gewenste positie schieten en dan weer terug gaan, zoals een analoge modelbouwservo dat soms wel doet. Tevens is de stand waarin de digitale modelbouwmodelbouwservo moet gaan staan veel nauwkeuriger gedefinieerd, zodat de digitale modelbouwservo bij een zeer geringe afwijking van de gewenste stand, direct aangestuurd wordt om naar de gewenste stand te gaan.
Werking van een digitale modelbouwservo
Een digitale modelbouwservo beschikt over een eigen microprocessor die het signaal decodeert en weet wat er moet gebeuren bij welk signaal. Het grote voordeel is dat deze manier van aansturen nauwkeuriger is, en de modelbouwservo hierdoor ook een snellere reactietijd heeft. De modelbouwservo weet ten allen tijde exact wat zijn huidige positie is en hoe hij op een volgende positie het snelste kan komen. Een andere optie van sommige digitale modelbouwservo’s is dat ze een special programma kunnen bevatten. Bijvoorbeeld voor een exponentiele beweging. Een digitale modelbouwservo is over het algemeen prijziger dan een analoge door de extra logica die dit type modelbouwservo bevat.
Houdkracht
De houdkracht (=de drukkracht die op de hefboom moet worden uitgeoefend om deze in beweging te krijgen) van een digitale modelbouwservo is veel groter dan van een analoge modelbouwservo. Wanneer bij een analoge (onder spanning staande) modelbouwservo tegen de hefboom wordt gedrukt, zal deze bij een bepaalde drukkracht gaan bewegen. Bij een digitale modelbouwservo zal de hefboom pas bij een kracht die minimaal twee maal zo groot is, gaan bewegen. Bij een analoge modelbouwservo kan het makkelijker gebeuren dat de modelbouwservo uit de stand gedrukt wordt waarin hij eigenlijk moet staan.
De soorten modelbouwservo's
Er bestaan modelbouwservo's met:
- glijlagers;
- kunststof tandwielen;
- kogellagers;
- metalen tandwielen.
Modelbouwservo's die voorzien zijn van kogellagers én metalen tandwielen hebben een langere levensduur.
Onderdelen en functie
|
| Afbeelding: 04
|
| Het inwendige van een modelbouwservo
|
Bron: WikiPedia.org 
|
Een modelbouwservo bestaat uit de volgende onderdelen:
- de elektromotor; zorgt voor de aandrijving, via een vertragingskast, van de servo-arm
- aansluitkabels; zorgen voor het transporteren van de spanning en het stuursignaal naar de modelbouwservo. De kabel bestaat uit drie draden met verschillende kleuren. De voedingsspanning (+) is altijd rood of bruin. De massa (-) is altijd zwart. De signaaldraad is altijd geel of wit;
- vertragingskast; (set tandwielen) zorgt voor het terugbrengen van het hoge motortoerental naar een veel lagere snelheid en hoger koppel van de arm. De besturings-IC's in de modelbouwservo zetten het ingangssignaal om in een elektrische aandrijfspanning voor de motor;
- terugmeldpotentiometer; verbonden aan de uitgaande as (waar de arm aan zit) van de tandwielvertraging van de modelbouwservo. De potentiometer zorgt er in samenwerking met de besturingselektronica voor dat de modelbouwservo niet blijft ronddraaien, maar op een gewenste positie zal blijven staan;
- arm, actuator; bedient met een stang, draad of kabel wat er bewogen moet worden; een deur, een scheepsroer, een hek, een sein, een wissel...
Voedingsspanning
Het koppel (de trekkracht) van de modelbouwservo, wordt bepaald door de aangelegde spanning. Hoe hoger deze spanning is, hoe groter het koppel zal zijn. De werkspanning van een modelbouwservo ligt tussen 4,8 V en maximaal 6 V. Bij 6 volt zal de levensduur van de modelbouwservo korter worden. De ruststroom (dat is wanneer de modelbouwservo niets doet) van een standaardservo bij 5 volt bedraagt ongeveer 60 tot 70 mA. In belaste toestand (dus wanneer de arm van de modelbouwservo beweegt), wordt er een stroom uit de voeding getrokken tussen de 200 en 500 mA (bij sommige typen zelfs tot 1 A). Let dus op bij het parallel schakelen van modelbouwservo's. Bij het tegelijkertijd gebruiken van meerdere modelbouwservo's kan er een behoorlijk grote stroom uit de voeding getrokken worden.
De draaihoek van de hefboom
Een modelbouwservo vanaf de fabriek kan ca 300° uitslaan (ongeveer 150° vanuit de middenpositie). Op het internet staan echter modificaties om een modelbouwservo continu rond te laten draaien. Zie "Meer informatie". Er bestaan overigens ook modelbouwservo's waarvan de arm niet ronddraait, maar heen- en weer beweegt, de zgn lineaire modelbouwservo's.
De snelheid van de hefboom
De snelheid van de hefboom kan verlaagd worden door minder spanning op de modelbouwservo te zetten, maar dit is niet zinvol omdat het dan gaat om een winst van een paar microseconden waarin de modelbouwservo kan bewegen. Bij de minimum spanning van 4 volt is de snelheid maar enkele microseconden trager, dan bij de maximum spanning van ongeveer 6 volt. Om de snelheid toch te kunnen verlagen, met behoud van het koppel, zal er een ingreep in de elektronica van de modelbouwservo gedaan moeten worden.
De aansturing
Een modelbouwservo kan niet met gelijkspanning of wisselspanning aangestuurd worden. Het aansturen gebeurt met een gepulste gelijkspanning op de witte, gele of oranje draad. De duur (of breedte) van de puls wordt met deze techniek gewijzigd, vandaar de naam "Pulse Width Modulation" (PWM), of in het Nederlands PulsBreedteModulatie (PBM).
Bij de modelbouwservo gebeurt het aansturen met pulsen, die een herhalingstijd hebben van 20 milliseconden. Hieruit wordt de frequentie bepaald, namelijk 1/20 milliseconde = 50 Herz, dit wil zeggen dat de stuurpuls vijftig keer per seconde optreedt. De tijdsduur van de puls noemt men de ""duty-cycle". Dit is de tijd dat het signaal "aan" (hoog) is. De duty-cycle van het stuursignaal kan van 5% tot 10% worden gewijzigd. Dit komt overeen met een pulsduur van 1,0 tot 2,0 milliseconde. De grootte van de duty-cycle zorgt ervoor dat de modelbouwservo uitwijkt naar links of naar rechts. Bij de neutrale stand van de modelbouwservo bedraagt de duty-cycle van het signaal 7,5%, Dit komt overeen met een pulsduur van 1,5 milliseconde. Om de modelbouwservo volledig naar links te laten bewegen moet de duty-cycle 5% of 1,0 milliseconde zijn en voor volledig naar naar rechts 10% of 2,0 milliseconde. Op het moment dat er geen stuurpuls meer is, blijft de modelbouwservo in de laatst bereikte stand staan. Er bestaan modelbouwservo's die een negatieve puls nodig hebben, maar ook typen die een positieve puls nodig hebben.
De elektronica van de modelbouwservo
In de modelbouwservo bevindt zich een printje dat o.a. één of meerdere IC's bevat. De elektronica vertaalt (afhankelijk van de gewenste draairichting) de stuurpulsen naar een positieve of negatieve spanning voor de elektromotor. De lengte van de stuurpulsen bepaalt naar welke stand de hefboom van de modelbouwservo zal gaan bewegen.
De pulsverwerking
De elektronica van een modelbouwservo vergelijkt de externe puls (welke bijv. met een NE555 opgewekt wordt) met een intern opgewekte puls. De interne pulstijd is afhankelijk van de positie van een potmeter, welke gekoppeld is aan een as in de modelbouwservo. Wanneer de externe puls langer is dan de intern opgewekte puls, krijgt de motor van de modelbouwservo heel even een positieve spanning en beweegt iets verder. Is de externe puls korter dan de interne puls, dan krijgt de motor heel even een negatieve spanning en beweegt een heel klein stukje terug. Alleen op het moment dat er een verschil is tussen de uitwendige en de interne pulsen, krijgt de elektromotor een positieve of een negatieve spanning. De elektromotor blijft dus spanningpulsen krijgen, totdat de interne en externe pulsen aan elkaar gelijk zijn.
Aanstuurschakelingen
Voor schema's voor het aansturen van een modelbouwservo zie het artikel Servo-aansturing.
Puntstukpolarisatie
Om het puntstuk van een wissel te polariseren kunnen een paar microschakelaars gemonteerd worden in de buurt van de servo-arm, zodat in beide eindstanden van de modelbouwservo een schakelaar omgezet wordt. Deze kan dan het puntstuk van spanning voorzien met de juiste polariteit. Hiervoor is een bevestigingsplaatje te maken, maar er bestaan ook kant-en-klare printplaatjes, met daarop gemonteerde schakelaars.
Meer informatie
Beneluxspoor.net:
|
|
|
over servo's.
|
|
|
Over het bevestigen van servo's.
|
|
|
Over het afstellen van servo's.
|
Externe websites:
|
|
|
Servo-tester.
|
|
|
Bevestigingsbeugel voor servo.
|
|
|
Zeer veel gegevens van allerlei merken.
|
|
|
Servo aanstuur-methoden.
|
|
|
Laatste wijziging: 1 mrt 2025 10:34 (UTC)
|
