Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Hans van de Burgt
Functioneel of decoratief?
Een alternatief voor de kant-en-klare bovenleiding is zelfbouw. Zo heel veel verschil maakt dat niet want ook bij een gekocht bovenleidingsysteem moeten vaak alle onderdelen nog samengebouwd worden. Bij zelfbouw kunnen we kiezen voor het bouwen met profielen van messing of van polystyreen.
Nu de modelspoorbanen in toenemende mate gevoed worden door digitale besturingssystemen is de noodzaak van een functionele bovenleiding eigenlijk niet meer aanwezig. De treinen ontvangen hun voeding bij dit soort systemen altijd via de rails en nooit via een bovenleiding, omdat bij het voeden via de bovenleiding teveel storing optreedt. Voor een functionele bovenleiding die de modeltreinen echt van spanning voorziet, dan raden wij aan te kiezen voor messing profielen die worden gesoldeerd. Voor een niet-functionele bovenleiding - als onderdeel van de scenery - zijn de messing-profielen eventueel ook aan elkaar verlijmen met superlijm. Dan is ook gebruik te maken van kunststof-profielen die verlijmd worden met een methyl-ethyl-keton (MEK) -lijm (zie voor de diverse lijmsoorten het artikel Welke lijmen, kitten of cementen).
| LET OP |
Waarschuwing
MEK is schadelijk voor de gezondheid, dus zorg voor goede bescherming: draag rubber handschoenen en zorg voor voldoende ventilatie.
|
Een bijzonder alternatief is zelfbouw met karton. Hiervoor biedt de heer Diderick den Bakker bouwplaten aan. Deze zijn te bestellen op zijn website (zie "Meer informatie" hieronder.
DIN-masten en –portalen
Zie voor maatschetsen van de meest voorkomende DIN portalen gemaakt door Henny Bouman: zie: Downloads. Voor de zelfbouw van DIN-masten en -portalen is het beste gebruik te maken van H-profielen van 3 × 3 mm. Voor een enkele bovenbalk (bovenligger) een I-profiel van 3,0 × 2,5 mm. Gebruik bij een standaardportaal stukken van ongeveer 100 mm en tel daar 7 mm bij op voor het voetje (dus in totaal 107 mm). De voetjes zijn te maken van grijze DAS-klei.
|
|
|
| Afbeelding: 01
|
|
Afbeelding: 02
|
| Constructie van de bovenligger
|
|
DAS Klei
|
| Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt
|
|
Bron: Gerstaeker.nl
|
Bij een portaal in de basisvorm of een enkele DIN-mast wordt gebruik gemaakt van twee bovenbalken. Gebruik in dat geval tweemaal een U-profiel van 1,5 mm × 2,5 mmm dit oogt beter dan bredere profielen. Deze bovenbalken worden op een afstand van 12 mm onderling verbonden met blokjes van 3,0 mm × 3,0 mm (zie tekening 01). Verbind de H-profielen van een portaal met een enkele bovenbalk (3,0 mm × 2,5 mm) door er aan weerskanten een plaatje op vast te solderen of te lijmen (zie tekening 01).
Een alternatief - moeilijker, maar realistischer - is de constructie waarbij twee U-profielen van 1,5 mm × 2,5 mm (zie: D) door middel van twee afgeschuinde hoekprofielen van 1,5 mm × 1,5 mm (zie: C) aan elkaar worden verbonden. De liggende bovenbalk (zie B) ligt aan weerskanten op de afgeschuinde hoekprofielen. Als extra steun wordt aan de staande mast (zie A) een kort hoekprofiel van 1,5 mm × 1,5 mm (zie E) bevestigd (zie tekening 03).
|
| Afbeelding: 03
|
| Constructie dubbele bovenligger DIN-mast en portaal
|
| Tekening gemaakt door: Jan Willem Penris
|
Zie verder:
- Zelfbouw enkelspoor- en T-portaal;
- Het maken van een mal voor masten en portalen;
- Het maken van het uithouderpakketSchuingedrukte tekst en de isolatoren;
- Het maken van een mal voor rijdraden (methode A en methode B).
De gebruikte profielen
Alle profielen zijn in de reguliere modelbouwhandel of soms ook bij bouwmarkten verkrijgbaar. Bijvoorbeeld bij Quartel in Pijnacker of bij Paul Bellon van PB-Messing. Voor alle duidelijkheid: de gebruikte profielen zijn getekend in kops aanzicht:
|
| Afbeelding: 04
|
| Diverse profielen
|
| Tekening gemaakt door: Jan Willem Penris
|
Tunnels en schaduwstation
Bij een functioneel bovenleidingsysteem moet er ook een werkende bovenleiding aanwezig zijn in tunnels of boven de schaduw station(s). Daar kunnen we echter volstaan met een aanzienlijk eenvoudiger en goedkopere constructie. Een voorbeeld hiervan is te zien op onderstaande foto.
|
| Afbeelding: 05
|
| Constuctie van de bovenleiding in het schaduwstation
|
| Foto gemaakt door: Rob Boeser
|
In het geval van een decoratief bovenleidingsysteem kan de bovenleiding in tunnels of boven ons schaduwstations achterwege blijven. Wel is het handig een voorziening te treffen om de pantograaf van de locomotief of het treinstel "op te vangen", zodat deze geen schade oploopt. Op de verborgen delen van de modelbaan rijden de locs immers met de pantografen helemaal omhoog. Wanneer er te weinig ruimte boven het spoor is, dan moet daar wel weer een stukje overgangsbovenleiding voor worden toegepast. De pantograaf zou daar kunnen blijven haken. Huib Maaskant heeft hiervoor een oplossing bedacht (zie foto 06);
|
| Afbeelding: 06
|
| Constructie-truc bovenleiding
|
| Foto gemaakt door: Huib Maaskant
|
Aan het begin van de bovenleiding worden de pantografen opgevangen met een omhoog gebogen rijdraad, gemaakt van een stukje Märklin bovenleiding.
| LET OP |
Vergeet niet om de gebruiksaanwijzingen en waarschuwingen van de fabrikanten te lezen en ze ALTIJD op te volgen.
Dat voorkomt veel ongevallen, schade en droefenis.
|
Downloads
Bouwtekeningen voor het maken van mastportalen.
Meer informatie
Beneluxspoor.net:
|
|
|
over pantografen.
|
Externe websites:
|
|
|
Darwi-klei.
|
|
|
DAS-klei.
|
|
|
Jan Willem Penris.
|
Voor bouwplaten (karton) kunnen we terecht bij:
|
|
|
Diderick den Bakker.
|
Voor messing profielen kunnen we terecht bij:
|
|
|
Paul Bellon, PB-Messing.
|
|
|
Materialen voor zelfbouw.
|
Persoonlijke beschermingsmiddelen
|
|
|
Diverse soorten veiligheidshandschoenen.
|
Gerelateerde termen: Marklin, Maerklin, Mærklin
|
|
Laatste wijziging: 28 sep 2024 11:24 (CET)
|
