Persoonlijke instellingen

Chemicaliën en modelspoor

Uit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken
Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Dick van der Knaap


Inleiding

Regelmatig komt het voor, dat oplosmiddelen en andere stoffen door de modelspoorder voor de meest uiteenlopende doeleinden worden gebruikt. Daarover worden, meestal door onwetendheid en ondeskundigheid, de meest wilde verhalen op fora opgehangen. We kunnen daarom het beste vóóraf lezen wat daadwerkelijk de gevaren en gebruiks(on)mogelijkheden zijn.
We kunnen er vanuit gaan, dat waarschuwingen niet voor niets worden gegeven. Denk dus niet, dat het allemaal wel zal meevallen. Wees dus zo verstandig om, waar nodig, handschoenen te dragen, oude kleren aan te trekken, de werkruimte te ventileren, niet te roken, eten of drinken als we met chemicaliën werken. Bewaar deze zaken buiten het bereik van kinderen, in goed geëtiketteerde flesjes/potjes en in beperkte hoeveelheden. Denk aan het brandgevaar.
Vaak kunnen we de samenstellende bestanddelen van allerlei handelsproducten met de bijbehorende veiligheidsgegevens achterhalen. Binnen Europa mag namelijk een stof of mengsel niet worden verkocht zonder een MSDS (Material Safety Data Sheet). Dat is meestal op internet vinden door te zoeken op de combinatie MSDS + productnaam. We komen er zo ook achter dat een product vaak onder dezelfde naam verkocht wordt door verschillende fabrikanten, maar dat de samenstelling nog weleens verschillend is. Laten we ons dus niet op het verkeerde been zetten.
Zo zijn er bijvoorbeeld allerlei vloeistoffen, die als thinner verkocht worden, maar die onderling zeer verschillend zijn van samenstelling en mate van bruikbaarheid. Een ander voorbeeld is rookvloeistof. Die, welke modelspoorders gebruiken, is een vloeistof die door middel van elektriciteit wordt verhit en verdampt. In rookmachines (theaters) wordt een waterige vloeistof gebruikt, die daarom juist voor gebruik in een modelspoorloc onbruikbaar is en onze dure inbouwrookontwikkelaar onherstelbaar beschadigt.

Schoonmaakvloeistoffen

De meeste van de hieronder genoemde vloeistoffen zijn in meer-of-mindere mate vluchtig. Bovendien hebben ze in plastic flessen de neiging om stilletjes tussen de macromoleculen van het plastic door de fleswand te kruipen en zo te vervliegen. Dat verklaart waarom, bijvoorbeeld, een plastic fles terpentine op den duur verschrompelt en steeds leger lijkt te worden. Remedie: glazen flesjes van, bijvoorbeeld, 0,1 liter gebruiken. Over de flessenhals een stukje keukenfolie doen. Dat zorgt ervoor dat de dop niet wordt aangetast en goed afsluit. Tot slot: zorg ervoor, dat de naam van de inhoud op de fles staat!

Benzine

Nooit gebruiken, want er zitten allerlei verbeteraars en dergelijke in, zoals aromaten en MTBE, die na verdampen van de vluchtige bestanddelen op het te ontvetten voorwerp achter blijven.

Wasbenzine

Dat is eveneens een aardoliedestillaat, maar dan aromaatvrij en veel minder ongezond. Het laat bij verdampen géén residu achter. Goed ventileren!

Terpentijn

Destillaat verkregen uit sommige bomen. Bevat onverzadigde verbindingen, die onder invloed van lucht taaie polymeren vormen, die als residu achterblijven. Niet gebruiken, dus.

Terpentine

Niet verwarren met terpentijn! Deze vloeistof is een syntheseproduct van de aardolie-industrie. Er blijven géén resten achter. Is goed bruikbaar in de modelspoor.

Alcohol

Andere naam ethanol. Goed oplosmiddel, dat restloos verdampt. Door de hoge accijns op alcohol, zal de zuivere vloeistof niet gebruikt worden voor schoonmaakdoeleinden. De goedkope variant is spiritus. Die is ondrinkbaar gemaakt door bijmengen van het zeer gezondheidsschadelijke methylalcohol (methanol) en een kleurstof. Ook zit er in spiritus meestal 10-15 % water, wat bij mengen soms problematisch kan zijn. Ook bij de naam "alcohol" kan verwarring optreden. Ze wordt namelijk door sommigen ook wel gebruikt voor de stof isopropanol (isopropylalcohol, IPA, 2-propanol), ook bekend als ruitenwisservloeistof in auto’s om bevriezing in de winter te voorkomen. Is bijvoorbeeld geschikt om de airbrush na afloop schoon te maken, en is volledig met water mengbaar.

Aceton

Synoniemen dimethylketon, 2-propanon, nagellakverwijderaar. Dat moeten we niet teveel inademen, maar is goed bruikbaar als redelijk agressief schoonmaakmiddel. Polystyreen wordt erdoor aangetast (opgelost), metalen echter niet. Penselen die na gebruik niet schoongemaakt werden, kunnen van verfresten worden ontdaan en weer soepel gemaakt door behandelen met aceton. Nadeel is, dat de vloeistof snel verdampt. Het kookpunt is 56 °C.

MEK

Synoniemen methylethylketon (MEK), 2-butanon. Dit heeft een hoger kookpunt (80 °C) en verdampt daarom iets minder snel. Het kan beschouwd worden als het "grotere broertje" van aceton, met een kenmerkende weeïg zoete geur. Mits spaarzaam aangebracht, is het bijna ideaal om polystyreen te lijmen. De in de handel gebruikte "plasticlijmen" bestaan vaak uit deze vloeistof, verdikt door erin opgelost polystyreen.

Etsvloeistoffen

Bij het etsproces wordt kopermetaal omgezet tot koperionen door een chemisch proces, waarbij het elektronen afstaat. Diè worden op hun beurt weer opgenomen door het etsmiddel. Daarvoor zijn verschillende stoffen zeer geschikt gebleken. Maar welke we ook kiezen: de oplossing met het etsmiddel is meestal funest voor kleding, waar gemorste vloeistof gaten kan veroorzaken, of lelijke vlekken. Ook tafelbladen, roestvrijstalen aanrechten en ander "huisraad" vinden gemorste oplossing niet leuk. Afval behoort afgevoerd te worden via de gemeentelijke milieustraat als "klein chemisch afval".
De meest bekende stoffen zijn:

IJzerchloride

Synoniemen FeCl3, ferrichloride, ijzertrichloride. Dit is een bruine stof, waarvan een waterige oplossing voor de etsing gebruikt kan worden. Bewaren in gesloten (plastic) fles. Kan troebel worden of een neerslag hebben, maar dat verandert de werking niet. De oplossing wordt vaak in de elektronica gebruikt om printplaten te etsen. De stof is bij vele elektronicazaken te koop.

Ammoniumpersulfaat

Synoniem (NH4)2S2O8, ammoniumperoxodisulfaat. Dit is een witte, kristallijne stof die kleurloos oplost in water. Wanneer de stof haar werk doet, gaat het koper in oplossing en ontstaat een diepblauwe kleur (koperammoniumcomplex). Deze stof is wat moeilijker te verkrijgen.

Ontwikkelvloeistof

Natriumhydroxide

Natriumhydroxide (ook wel "caustic soda" ofwel "natronloog" genoemd), wordt gebruikt als ontwikkelaar van belicht printmaterial. Zie ook het artikel Etsen van messing. Natriumhydroxide is gemakkelijk verkrijgbaar in elektronica-zaken, bij de drogist, de apotheek en doe-het-zelf-zaken. Een andere toepassing van natriumhydroxide is het verwijderen van verf van modellen door ze enige tijd in een bad met de stof te laten weken. Daarna kan vaak met een oude tandenborstel de verf worden verwijderd. Ook hier geldt het devies "werk veilig, gebruik handschoenen". Afspoelen onder de kraan, daarna met verdunde azijn, en nogmaals met water naspoelen. Werkt niet voor elke verf, maar de kans is groot.

Let-op.jpg
  LET OP
Natriumhydroxide is een bijtende stof en gevaarlijk bij inwendig en uitwendig gebruik.

We kunnen het neutraliseren met azijn en water.

Let-op.jpg
  LET OP
Let erop dat we nooit met natte handen de natriumhydroxide zelf aanraken!! Draag bij het ontwikkelen dan ook altijd plastic handschoenen.

Meer informatie

Encyclopedie:



Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende
Contact met de redactie: Contact met de redactie 

Laatste wijziging: 27 sep 2023 11:43 (CET)