|
|
| Regel 7: |
Regel 7: |
| | {{Inhoudsopgave|Klein}} | | {{Inhoudsopgave|Klein}} |
| | === Drie-scharnierportaal uit 1934—1935 === | | === Drie-scharnierportaal uit 1934—1935 === |
| − | Bij de [[Woorden - E#Elektrificatie|elektrificatie]] van de Lijn Schiedam — Hoek van Holland werd in de jaren 1934-1935 een bijzonder fraai ogende constructie toegepast, het zogenaamde "drie-scharnier[[Woorden - P#Portaal|portaal]]". Het werd ontwikkeld in verband met de slappe ondergrond. De funderingen werden onderling overdwars gekoppeld met een zogenaamde koppelstaaf. Helaas zijn deze portalen in de jaren'80 gesloopt en vervangen door [[Woorden - D#DIN.|DIN]]-portalen. | + | Bij de [[Woorden - E#Elektrificatie|elektrificatie]] van de Lijn Schiedam — Hoek van Holland werd in de jaren 1934-1935 een bijzonder fraai ogende constructie toegepast, het zogenaamde "drie-scharnier[[Woorden - P#Portaal|portaal]]". Het werd ontwikkeld in verband met de slappe ondergrond. De [[Woorden - F#Fundering|fundering]]en werden onderling overdwars gekoppeld met een zogenaamde koppelstaaf. Helaas zijn deze portalen in de jaren'80 gesloopt en vervangen door [[Woorden - D#DIN.|DIN]]-portalen. |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= HO-Schiedam.png | | |Bestand= HO-Schiedam.png |
| Regel 28: |
Regel 28: |
| | In het vorige artikel werd uitvoerig stil gestaan bij de Gotische bogen, ook wel drie-scharnierportalen genoemd. Na de oorlog werd voornamelijk in Noord-Brabant een nieuw type ontwikkeld, het gewapende [[Woorden - B#Beton|beton]]portaal. Op de trajecten Breda — Dordrecht — Boxtel (1950) en Eindhoven — Helmond — Venlo (1956) zijn deze portalen nog steeds in gebruik. | | In het vorige artikel werd uitvoerig stil gestaan bij de Gotische bogen, ook wel drie-scharnierportalen genoemd. Na de oorlog werd voornamelijk in Noord-Brabant een nieuw type ontwikkeld, het gewapende [[Woorden - B#Beton|beton]]portaal. Op de trajecten Breda — Dordrecht — Boxtel (1950) en Eindhoven — Helmond — Venlo (1956) zijn deze portalen nog steeds in gebruik. |
| | | | |
| − | De palen werden gemaakt van zogenaamd slingerbeton. Soortgelijke palen werden voorheen ook gebruikt voor de bovenleiding van diverse interlokale tramlijnen. Omdat deze palen in Arkel werden vervaardigd, worden ze ook wel "Arkelpalen" genoemd. De betonportalen kenmerken zich door een licht gebogen bovenbalk met trekstang. De palen vertoonden de neiging tot scheuren, maar hadden wel het grote voordeel dat ze geen schilderwerk vereisten. | + | De palen werden gemaakt van zogenaamd [[Woorden - S#Slingerbeton|slingerbeton]]. Soortgelijke palen werden voorheen ook gebruikt voor de bovenleiding van diverse interlokale tramlijnen. Omdat deze palen in Arkel werden vervaardigd, worden ze ook wel "Arkelpalen" genoemd. De betonportalen kenmerken zich door een licht gebogen bovenbalk met trekstang. De palen vertoonden de neiging tot scheuren, maar hadden wel het grote voordeel dat ze geen schilderwerk vereisten. |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= H0-Brabant.png | | |Bestand= H0-Brabant.png |
| Regel 38: |
Regel 38: |
| | }} | | }} |
| | === Betonportalen Oost-Nederland === | | === Betonportalen Oost-Nederland === |
| − | In 1951 werden de Lijnen ten Oosten en Noorden van Amersfoort, de Lijn Arnhem — Zwolle en de Lijn Nijmegen — Wijchen voorzien van portalen van voorgespannen [[Woorden - B#Beton|beton]]. Een techniek die ook werd toegepast in de bruggenbouw. De palen bestaan uit een omgekeerde V-vorm, de bovenbalk bestaat uit een omgekeerde U-vormige [[Woorden - B#Bovenligger|bovenligger]].<br>Betonnen palen en -balken bleken een groot nadeel te hebben. Onder invloed van weer-en-wind kon het beton beschadigd raken, waardoor de betonwapening bloot kwam te liggen. Deze gaat dan roesten, en roest zet uit, zeker bij voorgespannen beton (dit verweringsproces noemt men: betonrot). Als gevolg daarvan zijn de [[Woorden - B#Bovenligger|bovenliggers]] soms vervangen door een normale [[Woorden - D#DIN.|DIN]]-balk. | + | In 1951 werden de Lijnen ten Oosten en Noorden van Amersfoort, de Lijn Arnhem — Zwolle en de Lijn Nijmegen — Wijchen voorzien van portalen van voorgespannen [[Woorden - B#Beton|beton]]. Een techniek die ook werd toegepast in de bruggenbouw. De palen bestaan uit een omgekeerde V-vorm, de bovenbalk bestaat uit een omgekeerde U-vormige [[Woorden - B#Bovenligger|bovenligger]].<br>Betonnen palen en -balken bleken een groot nadeel te hebben. Onder invloed van weer-en-wind kon het beton beschadigd raken, waardoor de betonwapening bloot kwam te liggen. Deze gaat dan roesten, en roest zet uit, zeker bij [[Woorden - V#Voorgespannen beton|voorgespannen beton]] (dit verweringsproces noemt men: [[Woorden - B#Betonrot|betonrot]]). Als gevolg daarvan zijn de [[Woorden - B#Bovenligger|bovenliggers]] soms vervangen door een normale [[Woorden - D#DIN.|DIN]]-balk. |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= H0-Veluwe.png | | |Bestand= H0-Veluwe.png |
| Regel 121: |
Regel 121: |
| | |- valign= "top" | | |- valign= "top" |
| | ! scope= "row" width="70%" | | | ! scope= "row" width="70%" | |
| − | | <small>Laatste wijziging: 24 apr 2024 10:08 (CET)</small> | + | | <small>Laatste wijziging: 10 dec 2024 10:27 (CET)</small> |
| | |} | | |} |
| | [[Categorie: Alles|O]] | | [[Categorie: Alles|O]] |
Versie van 10 dec 2024 om 11:27
Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Hans van de Burgt
Drie-scharnierportaal uit 1934—1935
Bij de elektrificatie van de Lijn Schiedam — Hoek van Holland werd in de jaren 1934-1935 een bijzonder fraai ogende constructie toegepast, het zogenaamde "drie-scharnierportaal". Het werd ontwikkeld in verband met de slappe ondergrond. De funderingen werden onderling overdwars gekoppeld met een zogenaamde koppelstaaf. Helaas zijn deze portalen in de jaren'80 gesloopt en vervangen door DIN-portalen.
|
| Afbeelding: 01
|
| Drie-scharnierportaal
|
| Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt
|
Het drie-scharnierportaal in model
|
| Afbeelding: 02
|
| Bouwpakket van drie-scharnier portaal voor schaal H0
|
| Foto gemaakt door: Wim Mesu
|
Wim Mesu levert de drie-scharnier portalen voor schaal H0 (zie: afbeelding 02) (zie: "Meer informatie").
Brabantse betonportalen
In het vorige artikel werd uitvoerig stil gestaan bij de Gotische bogen, ook wel drie-scharnierportalen genoemd. Na de oorlog werd voornamelijk in Noord-Brabant een nieuw type ontwikkeld, het gewapende betonportaal. Op de trajecten Breda — Dordrecht — Boxtel (1950) en Eindhoven — Helmond — Venlo (1956) zijn deze portalen nog steeds in gebruik.
De palen werden gemaakt van zogenaamd slingerbeton. Soortgelijke palen werden voorheen ook gebruikt voor de bovenleiding van diverse interlokale tramlijnen. Omdat deze palen in Arkel werden vervaardigd, worden ze ook wel "Arkelpalen" genoemd. De betonportalen kenmerken zich door een licht gebogen bovenbalk met trekstang. De palen vertoonden de neiging tot scheuren, maar hadden wel het grote voordeel dat ze geen schilderwerk vereisten.
|
| Afbeelding: 03
|
| Brabantse betonportaal (Arkelpaal)
|
| Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt
|
Betonportalen Oost-Nederland
In 1951 werden de Lijnen ten Oosten en Noorden van Amersfoort, de Lijn Arnhem — Zwolle en de Lijn Nijmegen — Wijchen voorzien van portalen van voorgespannen beton. Een techniek die ook werd toegepast in de bruggenbouw. De palen bestaan uit een omgekeerde V-vorm, de bovenbalk bestaat uit een omgekeerde U-vormige bovenligger.
Betonnen palen en -balken bleken een groot nadeel te hebben. Onder invloed van weer-en-wind kon het beton beschadigd raken, waardoor de betonwapening bloot kwam te liggen. Deze gaat dan roesten, en roest zet uit, zeker bij voorgespannen beton (dit verweringsproces noemt men: betonrot). Als gevolg daarvan zijn de bovenliggers soms vervangen door een normale DIN-balk.
|
| Afbeelding: 04
|
| Betonportaal uit voorgespannen beton
|
| Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt
|
De zeer filigraan uitgevoerde masten zijn moeilijk zelf te maken, anders dan met behulp van de etstechnieken zoals besproken in het artikel Etsen van messing. Als alternatief kunnen we gebruik maken van de masten (cat.nr. 4120) van Viessmann. Hiervoor hebben we per portaal twee van deze masten nodig. Van beide masten moet het moderne uithouderpakket verwijderd worden. Vervolgens verbinden we de masten onderling met een messing kokerprofiel van 0,25 mm × 0,25 mm.
We missen dan wel de fraaie zigzag-constructie van het grote voorbeeld (Zie hiervoor het artikel Zelfbouw bovenleidingsystemen.
Om het beeld compleet te maken, geven we masten en bovenligger een betonkleurtje.
Kokerbalkportaal
Op emplacementen en bij stations moeten vaak drie-, vier- of nog meer sporen overspannen worden met bovenleidinginstallaties. Voor de Tweede Wereldoorlog werden daarvoor in de regel draadjukken gebruikt. Deze draadjukken bestonden uit zeer zware palen, die aan de buitenzijde van de sporen werden geplaatst. In Utrecht werden vakwerkmasten gebruikt van circa 14 meter hoog, die een slordige 75 meter konden overbruggen. Soms kan men deze palen/masten nog terugvinden als lichtmasten.
Na de oorlog werden de draadjukken meer-en-meer vervangen door kokerbalkportalen. Deze komen in twee basisvormen voor:
- met de draagkabel bovenlangs;
- met de draagkabel onderlangs.
De laatste, veel zwaarder uitgevoerde vorm, is onder andere te zien op het (vernieuwde) emplacement van het Centraal Station te Eindhoven.
In onderstaande schaaltekeningen staan beide typen weergegeven. De maatvoering (gebaseerd op Fleischmann Profi-Rail) vraagt hier om een compromis. De zigzagconstructie is zo getekend dat deze in lijn ligt met het midden van het spoor en de isolator van de draagkabel. Bij de railgeometrie van andere modelspoorfabrikanten, moet het zigzagpatroon dus eigenlijk aangepast worden.
De kokerbalkconstructie met de draagkabel bovenlangs (zie tekening 05), is vaak te zien in de groene kleurstelling. Dat is niet het geval bij de kokerbalkconstructie onderlangs (zie tekening 06). Die ziet men uitsluitend in gegalvaniseerde vorm.
|
| Afbeelding: 05
|
| Kokerbalk met de draagkabel bovenlangs
|
| Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt
|
|
| Afbeelding: 06
|
| Kokerbalk met de draagkabel onderlangs
|
| Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt
|
Meer informatie
Beneluxspoor.net:
|
|
|
Over drie-scharnier portalen van Wim Mesu voor schaal H0.
|
|
|
Laatste wijziging: 10 dec 2024 10:27 (CET)
|
