Persoonlijke instellingen

Armseinen: verschil tussen versies

Uit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken
k (→‎Bediening seinen)
k (link toeg.)
 
(33 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
__NOTOC__
 
 
{{Koptekst
 
{{Koptekst
−
|Vorige= E08.01.01 - Beveiliging op het spoor
+
|Vorige= Beveiliging op het spoor
−
|Volgende= E08.01.03 - Lichtseinen
+
|Volgende= Lichtseinen
 +
|VorigeMenu= Seinen
 
|Auteur= Hans van de Burgt
 
|Auteur= Hans van de Burgt
 
|Auteur2= Huib Maaskant
 
|Auteur2= Huib Maaskant
−
|Niveau= Gevorderde
 
−
|Aantalwoorden= 00000
 
−
|Aantalplaatjes= 14
 
−
|Aantalfilmpjes= 00
 
−
|Auteursrecht= Nee
 
 
}}
 
}}
−
{{Inhoudsopgave|Rechts|Klein}}
+
{{Inhoudsopgave||Klein}}
 
===Klassieke beveiliging===
 
===Klassieke beveiliging===
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= NSp-20060810 8818.jpg
 
|Bestand= NSp-20060810 8818.jpg
 
|Grootte= 500px   
 
|Grootte= 500px   
−
|Volgnummer= E08.01.02-01
+
|Volgnummer= 01
 
|Omschrijving= Olieverfschilderij Wouterus Verschuur
 
|Omschrijving= Olieverfschilderij Wouterus Verschuur
−
|Bron= [http://nicospilt.com Nico Spilt]
+
|Bron= [https://nicospilt.com Nico Spilt]
 
}}
 
}}
−
 
 
Bovenstaand schilderij geeft een wachtpost weer in de omgeving van Haarlem, omstreeks 1848. Een spoorwegwachter geeft met een witte vlag het sein veilig. De wachters communiceerden met elkaar via semaforen (optische telegraaf). Pas later werden seinpalen toegepast die voor de machinisten waren bestemd. Naar een olieverfschilderij van Wouterus Verschuur.
 
Bovenstaand schilderij geeft een wachtpost weer in de omgeving van Haarlem, omstreeks 1848. Een spoorwegwachter geeft met een witte vlag het sein veilig. De wachters communiceerden met elkaar via semaforen (optische telegraaf). Pas later werden seinpalen toegepast die voor de machinisten waren bestemd. Naar een olieverfschilderij van Wouterus Verschuur.
  
−
In het artikel ''Beveiliging op het spoor'' (zie: 'Meer informatie') is uitgelegd hoe en waarom beveiliging op de spoorbaan noodzakelijk is. Dit werd uitgelegd aan de hand van de plaatsing van lichtseinen. Maar in de vorige eeuw is er een lange periode geweest dat er (nog) geen lichtseinen waren. Het was de tijd van de armseinen.
+
In het artikel [[Beveiliging op het spoor]] is uitgelegd hoe en waarom beveiliging op de spoorbaan noodzakelijk is. Dit werd uitgelegd aan de hand van de plaatsing van [[Lichtseinen|lichtseinen]]. Maar in de vorige eeuw is er een lange periode geweest dat er (nog) geen lichtseinen waren. Het was de tijd van de armseinen.
−
 
 
−
 
 
 
====Geschiedenis====
 
====Geschiedenis====
 
Vanaf het ontstaan van de spoorwegen in Nederland was er behoefte om het verkeer daarop, op een bepaalde wijze te kunnen regelen.<br />
 
Vanaf het ontstaan van de spoorwegen in Nederland was er behoefte om het verkeer daarop, op een bepaalde wijze te kunnen regelen.<br />
−
De middelen die werden toegepast waren de eerste vormen van het ''Seinwezen'' (zie: IRSE bij 'Meer informatie') bij de Spoorwegen. In de loop der tijd werden er steeds meer varianten toegepast, waarbij sommige in Nederland bedacht werden, en andere overgenomen uit landen om ons heen. Naast technische inrichtingen werd er ook gewerkt aan het opstellen van reglementen.
+
De middelen die werden toegepast waren de eerste vormen van het "Seinwezen" (zie: IRSE bij [[Armseinen#Meer informatie|"Meer informatie"]]) bij de Spoorwegen. In de loop der tijd werden er steeds meer varianten toegepast, waarbij sommige in Nederland bedacht werden, en andere overgenomen uit landen om ons heen. Naast technische inrichtingen werd er ook gewerkt aan het opstellen van reglementen.
 
{| class="wikitable" style="text-align:left;"
 
{| class="wikitable" style="text-align:left;"
−
|''Het begrip 'Seinwezen' is allengs zoo met dat van 'Spoorweg' saamgegroeid, dat we in de Wet tot regeling van den Dienst en het Gebruik der Spoorwegen (van 9 april 1875) zonder meer aantreffen de bepaling: 'Dat geregeld worde bij Algemeene Maatregel van Bestuur o.a. 'de bediening der Seinen' en 'hetgeen verder voor de uitoefening der spoorwegdiensten en het veilig verkeer over de Spoorwegen is voor te schrijven' ''.
+
|"Het begrip "Seinwezen" is allengs zoo met dat van "Spoorweg" saamgegroeid, dat we in de Wet tot regeling van den Dienst en het Gebruik der Spoorwegen (van 9 april 1875) zonder meer aantreffen de bepaling: "Dat geregeld worde bij Algemeene Maatregel van Bestuur o.a. "de bediening der Seinen" en "hetgeen verder voor de uitoefening der spoorwegdiensten en het veilig verkeer over de Spoorwegen is voor te schrijven".
 
<small>Bron: Handboek Spoorwegtechniek</small>
 
<small>Bron: Handboek Spoorwegtechniek</small>
 
|}
 
|}
−
 
+
De wet had betrekking op de hoofdspoorwegen, waarop een maximum snelheid gold van 100 km/uur. Voor de lokaalspoorwegen gold echter de zogenaamde "Locaalspoor- en Tramwegwet" (van 9 Juli 1900), waarin vastgelegd was dat de maximum snelheid 75 km/uur bedroeg.<br />
−
De wet had betrekking op de hoofdspoorwegen, waarop een maximum snelheid gold van 100 km/uur. Voor de lokaalspoorwegen gold echter de zogenaamde 'Locaalspoor- en Tramwegwet' (van 9 Juli 1900), waarin vastgelegd was dat de maximum snelheid 75 km/uur bedroeg.<br />
+
Het doel van het Seinwezen was: "Verzekering van een veilig verkeer, zonder belemmering van de snelheid der treinbewegingen."
−
Het doel van het Seinwezen was: ''Verzekering van een veilig verkeer, zonder belemmering van de snelheid der treinbewegingen.''
 
−
 
 
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= HM-S01-info ns armseinen 1 1.jpg
 
|Bestand= HM-S01-info ns armseinen 1 1.jpg
 
|Grootte= 500px   
 
|Grootte= 500px   
−
|Volgnummer= E08.01.02-02
+
|Volgnummer= 02
−
|Omschrijving= Armseinen op 'De Lage Zij' van Huib Maaskant
+
|Omschrijving= Armseinen op "De Lage Zij" van Huib Maaskant
−
|Maker= [http://www.floodland.nl/aim Huib Maaskant]
+
|Maker= [https://www.floodland.nl/aim Huib Maaskant]
 
}}
 
}}
 +
Op het bekende project "De Lage Zij" van Huib Maaskant is voor een deel gebruik gemaakt van de klassieke beveiliging.
  
 +
Blokstelsels werden voor het eerst ingevoerd omstreeks 1880. Voor de bediening ervan werden in die tijd bloktoestellen van Siemens en Halske gebruikt. Later zijn hieruit de Nederlandse modellen ontwikkeld. De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij ([[Woorden - H#H.IJ.S.M.|HIJSM]] of HSM) volgde haar eigen weg. Dat betekende dat in 1920, toen de [[Woorden - S#SS.|SS]] en de HSM moesten samenwerken om te komen tot de Nederlandsche Spoorwegen (NS), er qua techniek twee verschillende systemen van beveiliging waren ontstaan. In dit samenwerkingsverband werd, voor het seinwezen, gekozen voor de techniek van de HSM. Dit systeem was eenvoudiger en beter toepasbaar dan dat van de SS.<br />
 +
Al in tijdperk IIc vonden de eerste experimenten met lichtseinen plaats. Vanaf 1949 worden in Nederland de eerste lichtseinen regelmatig geplaatst.
  
−
Op het bekende project ''De Lage Zij'' van Huib Maaskant is voor een deel gebruik gemaakt van de klassieke beveiliging.
 
−
 
−
Blokstelsels werden voor het eerst ingevoerd omstreeks 1880. Voor de bediening ervan werden in die tijd bloktoestellen van Siemens en Halske gebruikt. Later zijn hieruit de Nederlandse modellen ontwikkeld. De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM of HSM) volgde haar eigen weg. Dat betekende dat in 1920, toen de SS en de HSM moesten samenwerken om te komen tot de Nederlandsche Spoorwegen (NS), er qua techniek twee verschillende systemen van beveiliging waren ontstaan. In dit samenwerkingsverband werd, voor het seinwezen, gekozen voor de techniek van de HSM. Dit systeem was eenvoudiger en beter toepasbaar dan dat van de SS.<br />
 
−
Al in tijdperk IIc vonden de eerste experimenten met lichtseinen plaats. Vanaf 1949 worden in Nederland de eerste lichtseinen regelmatig geplaatst, zie het artikel ''Lichtseinen met enkele lamp of met meerdere lampen'' bij 'Meer informatie'.
 
−
 
−
<br />
 
 
Het was zeker niet zo dat abrupt afscheid werd genomen van de armseinen, ten faveure van de lichtseinen. Gedurende vele jaren werden beide typen seinen vrolijk naast elkaar gebruikt. Met name in tijdperk III, kwamen armseinen en lichtseinen tegelijkertijd voor. Al moet gezegd worden dat de lichtseinen al snel de hoofdrol gingen spelen op de belangrijkste routes in het land. Op talloze rangeerterreinen en raccordementen kon het armsein zich echter nog lange tijd handhaven.
 
Het was zeker niet zo dat abrupt afscheid werd genomen van de armseinen, ten faveure van de lichtseinen. Gedurende vele jaren werden beide typen seinen vrolijk naast elkaar gebruikt. Met name in tijdperk III, kwamen armseinen en lichtseinen tegelijkertijd voor. Al moet gezegd worden dat de lichtseinen al snel de hoofdrol gingen spelen op de belangrijkste routes in het land. Op talloze rangeerterreinen en raccordementen kon het armsein zich echter nog lange tijd handhaven.
−
 
−
 
 
=== NS Armseinen ===
 
=== NS Armseinen ===
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= HM-S02-info ns armseinen 1 2.gif
 
|Bestand= HM-S02-info ns armseinen 1 2.gif
 
|Grootte= 650px   
 
|Grootte= 650px   
−
|Volgnummer= E08.01.02-03
+
|Volgnummer= 03
 
|Omschrijving= Armseinen naar Nederlands voorbeeld
 
|Omschrijving= Armseinen naar Nederlands voorbeeld
−
|Maker= [http://www.floodland.nl/aim Huib Maaskant]
+
|Maker= Huib Maaskant
 
|Type= Tekening
 
|Type= Tekening
 
}}
 
}}
−
 
+
Het klassieke Nederlandse seinstelsel is redelijk complex. Gerard van de Weerd beschrijft het op zijn site tot in het detail. Voor de modelspoorbaan kunnen we ons vaak redden met de eenvoudige armseinen met een enkele mast. Indien gewenst, kunnen we ook een [[Woorden - B#Bordessein|bordessein]] plaatsen (zie verderop in dit artikel). De tekening hierboven geeft de seinen weer, met de maten voor schaal H0.
−
 
 
−
Het klassieke Nederlandse seinstelsel is redelijk complex. Gerard van de Weerd beschrijft het op zijn site tot in het detail. Voor de modelspoorbaan kunt u zich vaak redden met de eenvoudige armseinen met een enkele mast. Indien gewenst, kunt u ook een bordessein plaatsen (zie verderop in dit artikel). De tekening hierboven geeft de seinen weer, met de maten voor schaal H0.
 
  
 
We onderscheiden de volgende soorten armseinen:
 
We onderscheiden de volgende soorten armseinen:
 
====- Voorseinen ====
 
====- Voorseinen ====
−
Deze stonden op 500 meter voor de hoofdseinen, om aan te geven welk sein verwacht kon worden. Wanneer het hoofdsein op onveilig stond (arm horizontaal), gaf het voorsein aan dat er langzaam gereden moest worden (arm omlaag). Stond het hoofsein op veilig (arm omhoog), dan stond ook het voorsein op veilig (arm omhoog). Zoals op de bovenstaande tekening te zien is, had het uiteinde van de arm van het voorsein een rechthoekige vorm (zie: tekening E08.01.02-02).
+
Deze stonden op 500 meter voor de hoofdseinen, om aan te geven welk sein verwacht kon worden. Wanneer het hoofdsein op onveilig stond (arm horizontaal), gaf het voorsein aan dat er langzaam gereden moest worden (arm omlaag). Stond het hoofsein op veilig (arm omhoog), dan stond ook het voorsein op veilig (arm omhoog). Zoals op de bovenstaande tekening te zien is, had het uiteinde van de arm van het voorsein een rechthoekige vorm (zie: tekening 02).
−
 
 
−
 
 
 
====- Hoofdseinen====
 
====- Hoofdseinen====
 
De hoofdseinen werden onderverdeeld in een aantal functionele toepassingen:
 
De hoofdseinen werden onderverdeeld in een aantal functionele toepassingen:
−
 
+
* "Afstandsseinpalen" ter beveiliging van gevaarlijke punten op 100 meter ervoor, voorafgegaan door een voorsein en baak
−
* ''Afstandsseinpalen'' ter beveiliging van gevaarlijke punten op 100 meter ervoor, voorafgegaan door een voorsein en baak
+
* "Inrijseinen" om aan te geven op welk spoor of sporengroep de trein zou binnenrijden
−
* ''Inrijseinen'' om aan te geven op welk spoor of sporengroep de trein zou binnenrijden
+
* "Uitrijseinen" dienden om op stations aan te geven of de trein mocht uitrijden. Op stations, waar de treinen konden doorrijden, werden de armen en lichten van de inrij- en uitrijseinen voor de hoofdsporen hoger geplaatst dan voor de overige sporen. Dat is duidelijk te zien aan de verschillende lengtes van de seinpalen
−
* ''Uitrijseinen'' dienden om op stations aan te geven of de trein mocht uitrijden. Op stations, waar de treinen konden doorrijden, werden de armen en lichten van de inrij- en uitrijseinen voor de hoofdsporen hoger geplaatst dan voor de overige sporen. Dat is duidelijk te zien aan de verschillende lengtes van de seinpalen
+
De meeste hoofdseinpalen waren te herkennen aan het "spiegel-ei" aan het einde van de arm. Om aan te geven dat achter het sein een splitsing van het spoor was, hadden vertakkingsseinpalen een zwaluwstaartvormig uiteinde.
−
De meeste hoofdseinpalen waren te herkennen aan het 'spiegel-ei' aan het einde van de arm. Om aan te geven dat achter het sein een splitsing van het spoor was, hadden vertakkingsseinpalen een zwaluwstaartvormig uiteinde.
 
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= HM-S03-info ns armseinen 1 3.jpg
 
|Bestand= HM-S03-info ns armseinen 1 3.jpg
 
|Grootte= 500px   
 
|Grootte= 500px   
−
|Volgnummer= E08.01.02-04
+
|Volgnummer= 04
 
|Omschrijving= Twee even hoge hoofdseinen als uitrijsein
 
|Omschrijving= Twee even hoge hoofdseinen als uitrijsein
−
|Maker= [http://www.floodland.nl/aim Huib Maaskant]
+
|Maker= Huib Maaskant
 
}}
 
}}
−
 
+
Op bovenstaande foto staan twee even hoge hoofdseinen als [[Woorden - U#Uitrijsein|uitrijsein]]. Uiteraard staan aan de andere zijde van het station ook twee identieke uitrijseinen. Deze situatie past bij de lage snelheid (45 km/uur) van het baanvak. De inrit van het station wordt aan beide zijden beveiligd met een vertakkingssein met voorsein. Een vertakkingssein hoort voorafgegaan te worden door een voorsein met twee armen. Dit sein is niet te koop en is heel lastig in model na te maken. In plaats daarvan kunnen we kiezen voor een normaal voorsein.
−
Op bovenstaande foto staan twee even hoge hoofdseinen als uitrijsein. Uiteraard staan aan de andere zijde van het station ook twee identieke uitrijseinen. Deze situatie past bij de lage snelheid (45 km/uur) van het baanvak. De inrit van het station wordt aan beide zijden beveiligd met een vertakkingsein met voorsein. Een vertakkingsein hoort voorafgegaan te worden door een voorsein met twee armen. Dit sein is niet te koop en is heel lastig in model na te maken. In plaats daarvan kunt u kiezen voor een normaal voorsein.
 
−
 
 
−
 
 
 
====- Richting- of vertakkingsseinen====   
 
====- Richting- of vertakkingsseinen====   
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= Vertakkingsseinen.png
 
|Bestand= Vertakkingsseinen.png
 
|Grootte= normaal
 
|Grootte= normaal
−
|Volgnummer= E08.01.02-05
+
|Volgnummer= 05
 
|Omschrijving= Vertakkingsseinen: voorsein (L) en hoofdsein (R)
 
|Omschrijving= Vertakkingsseinen: voorsein (L) en hoofdsein (R)
 
|Maker= Hans van de Burgt
 
|Maker= Hans van de Burgt
 
|Type= Tekening
 
|Type= Tekening
 
}}
 
}}
−
 
−
 
 
Een vertakkingshoofdsein beveiligde een splitsing, dus waar een spoor zich via wissels splitste in meerdere sporen.<br />
 
Een vertakkingshoofdsein beveiligde een splitsing, dus waar een spoor zich via wissels splitste in meerdere sporen.<br />
−
(Sporen die samenkwamen werden daarentegen beveiligd door 'gewone' afstandsseinen).  
+
(Sporen die samenkwamen werden daarentegen beveiligd door "gewone" afstandsseinen).  
  
 
De richting- of vertakkingshoofdseinen waren te herkennen aan hun zwaluwstaartvormig uiteinde. De vertakkingen werden doorgaans met vrij grote snelheid bereden. Het was daarom wenselijk dat de machinist tijdig wist, op welk stationsspoor een trein zou binnenkomen of welke richting hij zou volgen bij een vertakking op de vrije baan.
 
De richting- of vertakkingshoofdseinen waren te herkennen aan hun zwaluwstaartvormig uiteinde. De vertakkingen werden doorgaans met vrij grote snelheid bereden. Het was daarom wenselijk dat de machinist tijdig wist, op welk stationsspoor een trein zou binnenkomen of welke richting hij zou volgen bij een vertakking op de vrije baan.
 
Een vertakkingshoofdsein werd voorafgegaan door een vertakkingsvoorsein. In tegenstelling tot een normaal voorsein was dit sein voorzien van twee armen. Met een arm loodrecht omhoog en de andere in een hoek van 45&deg; omlaag mocht het sein langzaam gepasseerd worden. De bovenste arm in een hoek van 45&deg; omhoog en de andere in een hoek van 45&deg; omlaag gold voor een waarschuwing. Het sein stond op veilig als de bovenste arm loodrecht omhoog stond en de andere in een hoek van 45&deg; omhoog. Bij sein veilig moest de trein haar snelheid verminderen tot ten hoogste 45 km/uur.
 
Een vertakkingshoofdsein werd voorafgegaan door een vertakkingsvoorsein. In tegenstelling tot een normaal voorsein was dit sein voorzien van twee armen. Met een arm loodrecht omhoog en de andere in een hoek van 45&deg; omlaag mocht het sein langzaam gepasseerd worden. De bovenste arm in een hoek van 45&deg; omhoog en de andere in een hoek van 45&deg; omlaag gold voor een waarschuwing. Het sein stond op veilig als de bovenste arm loodrecht omhoog stond en de andere in een hoek van 45&deg; omhoog. Bij sein veilig moest de trein haar snelheid verminderen tot ten hoogste 45 km/uur.
−
 
−
 
 
====- Bordessein====
 
====- Bordessein====
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= Bordesseinen-HB-03.png
 
|Bestand= Bordesseinen-HB-03.png
 
|Grootte= 460px   
 
|Grootte= 460px   
−
|Volgnummer= E08.01.02-06
+
|Volgnummer= 06
 
|Omschrijving= Bordesseinen: Vertakkingsseinen (links) en Hoofdseinen (rechts)
 
|Omschrijving= Bordesseinen: Vertakkingsseinen (links) en Hoofdseinen (rechts)
 
|Maker= Hans van de Burgt
 
|Maker= Hans van de Burgt
 
|Type= Tekening
 
|Type= Tekening
 
}}
 
}}
−
 
+
Omdat stations- en rangeeremplacementen tamelijk complex waren, was er niet altijd plaats om voor ieder sein een aparte seinpaal te gebruiken. In dat geval werden seinen gecombineerd op een zogenaamd bordes. In bovenstaande tekening is goed te zien dat bij zo een [[Woorden - B#Bordessein|bordessein]] verschillende hoogtes gehanteerd konden worden voor de seinen. De hoog geplaatste seinen golden voor de hoofdsporen (met de eventuele toevoeging van de snelheidsborden), de laaggeplaatste seinen golden voor de overige sporen.  
−
Omdat stations- en rangeeremplacementen tamelijk complex waren, was er niet altijd plaats om voor ieder sein een aparte seinpaal te gebruiken. In dat geval werden seinen gecombineerd op een zogenaamd bordes. In bovenstaande tekening is goed te zien dat bij zo'n bordessein verschillende hoogtes gehanteerd konden worden voor de seinen. De hoog geplaatste seinen golden voor de hoofdsporen (met de eventuele toevoeging van de snelheidsborden), de laaggeplaatste seinen golden voor de overige sporen.  
 
−
 
 
−
 
 
 
====- Seinbrug====
 
====- Seinbrug====
 
Was er zelfs geen ruimte voor bordesseinen dan kon men gebruik maken van een seinbrug. Deze seinbruggen overspanden meerdere sporen en werden altijd opgebouwd uit een vakwerkconstructie. Het plaatsen van seinen op een seinbrug had als voordeel dat de seinpalen beter boven het desbetreffende spoor geplaatst konden worden. Midden op emplacementen was dit echter niet altijd goed mogelijk. Men moest immers rekening houden met het vrije ruimteprofiel van de treinen.
 
Was er zelfs geen ruimte voor bordesseinen dan kon men gebruik maken van een seinbrug. Deze seinbruggen overspanden meerdere sporen en werden altijd opgebouwd uit een vakwerkconstructie. Het plaatsen van seinen op een seinbrug had als voordeel dat de seinpalen beter boven het desbetreffende spoor geplaatst konden worden. Midden op emplacementen was dit echter niet altijd goed mogelijk. Men moest immers rekening houden met het vrije ruimteprofiel van de treinen.
Regel 127: Regel 97:
 
|Bestand= Seinbrug.png
 
|Bestand= Seinbrug.png
 
|Grootte= 750px   
 
|Grootte= 750px   
−
|Volgnummer= E08.01.02-07
+
|Volgnummer= 07
 
|Omschrijving= Seinbrug
 
|Omschrijving= Seinbrug
 
|Maker= Hans van de Burgt
 
|Maker= Hans van de Burgt
 
|Type= Tekening
 
|Type= Tekening
 
}}
 
}}
−
 
+
Om duidelijk aan te geven dat een aantal seinen onderdeel vormden van een vertakkingsseinbeeld, plaatste men er een soort metalen wit geschilderde "accolade" onder.<br />  
−
 
 
−
Om duidelijk aan te geven dat een aantal seinen onderdeel vormden van een vertakkingsseinbeeld, plaatste men er een soort metalen wit geschilderde 'accolade' onder.<br />  
 
 
Ook op seinbruggen werkte men met hoogteverschillen, om aan te geven welke seinen voor hoofd- en voor zijsporen bedoeld waren.<br />
 
Ook op seinbruggen werkte men met hoogteverschillen, om aan te geven welke seinen voor hoofd- en voor zijsporen bedoeld waren.<br />
−
Verder kwam het voor dat de seinbrug seinen bevatte voor verschillende richtingen. Van linker seinen op de bovenstaande tekening ziet u de achterzijde. Deze seinen waren bedoeld voor de tegemoetkomende treinen.  
+
Verder kwam het voor dat de seinbrug seinen bevatte voor verschillende richtingen. Van linker seinen op de bovenstaande tekening zien we de achterzijde. Deze seinen waren bedoeld voor de tegemoetkomende treinen.  
−
 
 
−
 
 
 
====- Toepassing bordesseinen====  
 
====- Toepassing bordesseinen====  
−
In onderstaande tekening kunt u zien hoe de bordesseinen werden toegepast op stations, rangeerterreinen of raccordementen. De hoogte van de seinpalen gaf aan met welke snelheid een spoor bereden mocht worden. Een lage seinpaal betekende altijd max. 45 km per uur. Hoog betekende dat de max. snelheid voor de hoofdsporen mocht worden aangehouden, tenzij deze met een ruitvormige snelheidsbord ingeperkt werd. (75, 60 of 45 km per uur). Als deze snelheidsborden aan de hoofdseinpaal bevestigd waren, gold de snelheid voor alle vertakkingssporen, maar als de borden bevestigd waren aan de palen op het bordes, gold het maximum alleen voor dat specifieke spoor.
+
In onderstaande tekening kunnen we zien hoe de [[Woorden - B#Bordessein|bordessein]]en werden toegepast op stations, rangeerterreinen of raccordementen. De hoogte van de seinpalen gaf aan met welke snelheid een spoor bereden mocht worden. Een lage seinpaal betekende altijd max. 45 km. per uur. Hoog betekende dat de max. snelheid voor de hoofdsporen mocht worden aangehouden, tenzij deze met een ruitvormige snelheidsbord ingeperkt werd. (75, 60 of 45 km. per uur). Als deze snelheidsborden aan de hoofdseinpaal bevestigd waren, gold de snelheid voor alle vertakkingssporen, maar als de borden bevestigd waren aan de palen op het bordes, gold het maximum alleen voor dat specifieke spoor.
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= Toepassing-vertakkingsseinen-02.png
 
|Bestand= Toepassing-vertakkingsseinen-02.png
 
|Grootte= 800px   
 
|Grootte= 800px   
−
|Volgnummer= E08.01.02-08
+
|Volgnummer= 08
 
|Omschrijving= Toepassing bordesseinen met vertakkingsvoorseinen
 
|Omschrijving= Toepassing bordesseinen met vertakkingsvoorseinen
 
|Maker= Hans van de Burgt
 
|Maker= Hans van de Burgt
 
|Type= Tekening
 
|Type= Tekening
 
}}
 
}}
−
 
−
 
 
====- Rangeerseinen====
 
====- Rangeerseinen====
 
De betekenis van iedere seinpaal was vastgelegd in het Sein Reglement en deze hangt af van de kleur, de vorm, de opstelling van het spoor en de plaats in het seinbeeld. Zo had ook de kleur van de paal een bijzondere betekenis. Op diverse stations werden hoofd- en voorseinen geplaatst, die golden voor trein- en voor rangeerbewegingen. De seinpalen werden dan voorzien van rode en witte vlakken. Seinen met zwarte en witte vlakken waren alleen geldig voor treinbewegingen en mochten voor rangeerbewegingen voorbij gereden worden. Het voert te ver om alle typen rangeerseinen in deze encyclopedie te behandelen. Zie hiervoor de uitvoerige informatie op de website van Gerard van de Weerd.<br />
 
De betekenis van iedere seinpaal was vastgelegd in het Sein Reglement en deze hangt af van de kleur, de vorm, de opstelling van het spoor en de plaats in het seinbeeld. Zo had ook de kleur van de paal een bijzondere betekenis. Op diverse stations werden hoofd- en voorseinen geplaatst, die golden voor trein- en voor rangeerbewegingen. De seinpalen werden dan voorzien van rode en witte vlakken. Seinen met zwarte en witte vlakken waren alleen geldig voor treinbewegingen en mochten voor rangeerbewegingen voorbij gereden worden. Het voert te ver om alle typen rangeerseinen in deze encyclopedie te behandelen. Zie hiervoor de uitvoerige informatie op de website van Gerard van de Weerd.<br />
−
Wel besteden we aandacht aan de zogenaamde seinlantaarns, die een rol speelden bij het rangeren. Zie hiervoor het artikel ''Seinlantaarns'' bij 'Meer informatie'.
+
Wel besteden we aandacht aan de zogenaamde [[Seinlantaarns|seinlantaarns]], die een rol speelden bij het rangeren.  
 
{{Afbeelding
 
{{Afbeelding
 
|Bestand= Seinen-rood-wit-HB01.png
 
|Bestand= Seinen-rood-wit-HB01.png
 
|Grootte= 450px   
 
|Grootte= 450px   
−
|Volgnummer= E08.01.02-09
+
|Volgnummer= 09
 
|Omschrijving= Gecombineerde hoofd- en rangeerseinen
 
|Omschrijving= Gecombineerde hoofd- en rangeerseinen
 
|Maker= Hans van de Burgt
 
|Maker= Hans van de Burgt
 
|Type= Tekening
 
|Type= Tekening
 
}}
 
}}
−
 
+
=== Bediening van de seinen ===
−
 
+
Voor het bedienen van de seinen werden mechanische verbindingen gebruikt die bestonden uit trekdraden, kettingen en wielen. Op het perron of in een seinhuis bevonden zich de "bloktoestellen" waarmee de seinen op veilig of onveilig gesteld konden worden.
−
=== Bediening seinen ===
 
−
Voor het bedienen van de seinen werden mechanische verbindingen gebruikt die bestonden uit trekdraden, kettingen en wielen. Op het perron of in een seinhuis bevonden zich de ''bloktoestellen'' waarmee de seinen op veilig of onveilig gesteld konden worden.
 
 
{{Afbeelding 3 naast elkaar
 
{{Afbeelding 3 naast elkaar
 
|Bestand= KDdn e.jpg
 
|Bestand= KDdn e.jpg
Regel 173: Regel 135:
 
|Grootte2= 190px
 
|Grootte2= 190px
 
|Grootte3= 215px
 
|Grootte3= 215px
−
|Volgnummer= E08.01.02-10
+
|Volgnummer= 10
−
|Volgnummer2= E08.01.02-11
+
|Volgnummer2= 11
−
|Volgnummer3= E08.01.02-12
+
|Volgnummer3= 12
 
|Omschrijving= Het handeltoestel van Delden stond<br />onder de kap op het perron
 
|Omschrijving= Het handeltoestel van Delden stond<br />onder de kap op het perron
 
|Omschrijving2= Een drieschijventoestel voor diverse<br />koppelingen met seinen te Veendam
 
|Omschrijving2= Een drieschijventoestel voor diverse<br />koppelingen met seinen te Veendam
 
|Omschrijving3= Trekdraadgeleiding van Simpelveld<br />&nbsp;
 
|Omschrijving3= Trekdraadgeleiding van Simpelveld<br />&nbsp;
−
|Bron= [http://www.klassiekebeveiliging.nl klassiekebeveiliging.nl]
+
|Bron= [https://www.klassiekebeveiliging.com klassiekebeveiliging.com]
−
|Bron2= [http://www.klassiekebeveiliging.nl klassiekebeveiliging.nl]
+
|Bron2= klassiekebeveiliging.com
−
|Bron3= [http://www.klassiekebeveiliging.nl klassiekebeveiliging.nl]
+
|Bron3= klassiekebeveiliging.com
 
|Tussenruimte= 24px
 
|Tussenruimte= 24px
 
|Tussenruimte2= 16px
 
|Tussenruimte2= 16px
 
}}
 
}}
−
 
+
De seinen werden doorgaans bediend vanuit "Post T". Als voorbeeld nemen we de "centrale" van Diepenveen. Deze had in de jaren vijftig drie toestellen. Een handeltoestel buiten voor de [[Woorden - I#Inrijer|inrijseinen]], de overweg en de wissels. Een toestel voor de blok- en enkelspoorvensters welke mechanisch gekoppeld waren aan de twee uitrijseinen. Deze uitrijseinen werden zonder tussenkomst van een linialenkast bediend door een Semafoorwinder; een krukinrichting met twee slingers. De Semafoorwinder was nog een overblijfsel uit de tijd dat Diepenveen maar twee seinen had en er een eenvoudiger blokstelsel aanwezig was. Naast de blokkast met Semafoorwinder hing nog een [[Woorden - B#Blokkast|blokkast]] met de voorbijgangsvensters. Deze vensters waren elektrisch gekopppeld aan de inrijsenen.<br />  
−
 
+
Voor de rest was Diepenveen een standaard station. Voor beide sporen een gezamelijk [[Woorden - U#Uitrijsein|uitrijsein]] aan elke zijde. Doordat het een [[Type stations#Kruisingsstation|kruisingsstation]] betrof, werd een voorsein voor de uitrijseinen noodzakelijk geacht. Hierdoor waren er gecombineerde inrijseinen met voorsein voor een doorrijmogelijkheid.<br />  
−
De seinen werden doorgaans bediend vanuit '''Post T'''. Als voorbeeld nemen we de 'centrale' van Diepenveen. Deze had in de jaren vijftig drie toestellen. Een handeltoestel buiten voor de inrijseinen, de overweg en de wissels. Een toestel voor de blok- en enkelspoorvensters welke mechanisch gekoppeld waren aan de twee uitrijseinen. Deze uitrijseinen werden zonder tussenkomst van een linialenkast bediend door een Semafoorwinder; een krukinrichting met twee slingers. De Semafoorwinder was nog een overblijfsel uit de tijd dat Diepenveen maar twee seinen had en er een eenvoudiger blokstelsel aanwezig was. Naast de blokkast met Semafoorwinder hing nog een blokkast met de voorbijgangsvensters. Deze vensters waren elektrisch gekopppeld aan de inrijsenen.<br />  
 
−
Voor de rest was Diepenveen een standaard station. Voor beide sporen een gezamelijk uitrijsein aan elke zijde. Doordat het een kruisingsstation werd een voorsein voor de uitrijseinen noodzakelijk geacht. Hierdoor waren er gecombineerde inrijseinen met voorsein voor een doorrijmogelijkheid.<br />  
 
 
De wissels hadden spoorbezetmelders op de linker blokkast d.m.v. een witte lamp welke brandde als het wissel vrij was.<br />
 
De wissels hadden spoorbezetmelders op de linker blokkast d.m.v. een witte lamp welke brandde als het wissel vrij was.<br />
 
Naast de post lag een overweg, welke d.m.v. de handelinrichting werd bediend.<br />
 
Naast de post lag een overweg, welke d.m.v. de handelinrichting werd bediend.<br />
−
Voor de losweg was een stop-ontspoorblok en handwissel geplaatst. Deze waren afgesloten met een slot, waarvan de sleutel in de handel-inrichting stak.
+
Voor de losweg was een [[Woorden - S#Stopontspoorblok|stop-ontspoorblok]] en handwissel geplaatst. Deze waren afgesloten met een slot, waarvan de sleutel in de handel-inrichting stak.
 
Zie hieronder een tekening van de drie toestellen.
 
Zie hieronder een tekening van de drie toestellen.
 
{{Afbeelding 2 naast elkaar
 
{{Afbeelding 2 naast elkaar
Regel 198: Regel 158:
 
|Grootte= 465px
 
|Grootte= 465px
 
|Grootte2= 345px
 
|Grootte2= 345px
−
|Volgnummer= E08.01.02-13
+
|Volgnummer= 13
−
|Volgnummer2= E08.01.02-14
+
|Volgnummer2= 14
 
|Omschrijving= De handelinrichting type Alkmaarse op het perron
 
|Omschrijving= De handelinrichting type Alkmaarse op het perron
 
|Omschrijving2= De blokkasten welke binnen aan de muur hingen type S & H
 
|Omschrijving2= De blokkasten welke binnen aan de muur hingen type S & H
−
|Bron= [http://www.klassiekebeveiliging.nl klassiekebeveiliging.nl]
+
|Bron= [https://www.klassiekebeveiliging.com klassiekebeveiliging.com]
−
|Bron2= [http://www.klassiekebeveiliging.nl klassiekebeveiliging.nl]
+
|Bron2= klassiekebeveiliging.com
 
|Tussenruimte= 15px
 
|Tussenruimte= 15px
 
}}
 
}}
−
 
+
Het trekdradensysteem van de armseinen was aangelegd volgens het [[Woorden - F#"Failsafe"|Failsafe]]-principe; wanneer een steldraad brak, "viel" het sein terug in de stand "STOP".<br />
−
 
+
Zie voor een praktische toepassing op de modelspoorbaan van de hierboven genoemde informatie het artikel [[Toepassing van armseinen op de modelspoorbaan]].
−
Het trekdradensysteem van de armseinen was aangelegd volgens het Failsafe-princiepe; wanneer een steldraad brak, 'viel' het sein terug in de stand 'STOP'.
 
−
 
 
−
Zie voor een praktische toepassing op de modelspoorbaan van de hierboven genoemde informatie het artikel ''Toepassing seinen op de modelspoorbaan'' (zie: 'Meer informatie').
 
−
 
 
−
 
 
 
{{Linkssectie begin
 
{{Linkssectie begin
 
|Box= AlleenInfo
 
|Box= AlleenInfo
Regel 220: Regel 175:
 
}}
 
}}
 
{{Link intern
 
{{Link intern
−
|Link= E08.01.01 - Beveiliging op het spoor
+
|Link= Beveiliging op het spoor
 
|Linknaam= Beveiliging op het spoor
 
|Linknaam= Beveiliging op het spoor
 
}}
 
}}
 
{{Link intern
 
{{Link intern
−
|Link= E08.01.04 - Lichtseinen met enkele lamp of met meerdere lampen
+
|Link= Lichtseinen
−
|Linknaam= Lichtseinen met enkele lamp of met meerdere lampen
+
|Linknaam= Lichtseinen
 
}}
 
}}
 
{{Link intern
 
{{Link intern
−
|Link= E08.01.07 - Seinen in model
+
|Link= Seindecoders
 +
|Linknaam= Seindecoders
 +
}}
 +
{{Link intern
 +
|Link= Seinen in model
 
|Linknaam= Seinen in model
 
|Linknaam= Seinen in model
 
}}
 
}}
 
{{Link intern
 
{{Link intern
−
|Link= E08.01.04 - Seinlantaarns
+
|Link= Seinlantaarns
 
|Linknaam= Seinlantaarns
 
|Linknaam= Seinlantaarns
 
|ExtraIfo= Beveiliging op het spoor
 
|ExtraIfo= Beveiliging op het spoor
 
}}
 
}}
 
{{Link intern
 
{{Link intern
−
|Link= E08.01.07.01 - Toepassing seinen op de modelspoorbaan
+
|Link= Toepassing van armseinen op de modelspoorbaan
−
|Linknaam= Toepassing seinen op de modelspoorbaan
+
|Linknaam= Toepassing van armseinen op de modelspoorbaan
 +
}}
 +
{{Linkssectie scheiding}}
 +
{{Linkssectie tussenkop
 +
|Koptekst= Beneluxspoor.net:
 +
}}
 +
{{Link Forum-Meerkeuze
 +
|Volgnr = 55
 +
|ExtraInfo= Over armseinen en tekeningen van armseinen.
 +
}}
 +
{{Link Forum-Meerkeuze
 +
|Volgnr = 132
 +
|ExtraInfo= Over de wisselstellers in een seinpost.
 
}}
 
}}
 
{{Linkssectie scheiding}}
 
{{Linkssectie scheiding}}
Regel 244: Regel 215:
 
|Koptekst= Externe websites:
 
|Koptekst= Externe websites:
 
}}
 
}}
−
{{Link extern
+
{{Link Algemeen-Meerkeuze
−
|Omschrijving= Gerard van de Weerd
+
|Volgnr= 110 <!-- floodl -->
−
|Link= http://www.seinarm.nl/Armsein.aspx
+
|ExtraInfo= Huib Maaskant.
 
}}
 
}}
−
{{Link extern
+
{{Link Algemeen-Meerkeuze
−
|Omschrijving= Huib Maaskant
+
|Volgnr= 192 <!-- irse -->
−
|Link= http://www.floodland.nl/aim
+
|ExtraInfo= Het Instituut voor Seinwezen en Telecom-ingenieurs.
 
}}
 
}}
−
{{Link extern
+
{{Link Algemeen-Meerkeuze
−
|Omschrijving= klassieke beveiliging.nl
+
|Volgnr= 202 <!-- klassiek -->
−
|Link= http://www.klassiekebeveiliging.nl/main.htm
+
|ExtraInfo= Klassieke beveiliging.
 
}}
 
}}
−
{{Link extern
+
{{Link Algemeen-Meerkeuze
−
|Omschrijving= modeltech.be
+
|Volgnr= 193 <!-- marcp -->
−
|Link= http://www.modeltech.be/B_SilentDrive_NL.htm
+
|ExtraInfo= Marc Ronald Pieters.
−
|ExtraInfo= SilentDrive, kant-en-klare aandrijving met geheugendraad
 
 
}}
 
}}
−
{{Link extern
+
{{Link Algemeen-Meerkeuze
−
|Omschrijving= Nico Spilt
+
|Volgnr= 194 <!-- nicospilt -->
−
|Link= http://www.nicospilt.com
+
|ExtraInfo= Nico Spilt.
 
}}
 
}}
−
{{Link extern
+
{{Link Algemeen-Meerkeuze
−
|Omschrijving= The Signalpage
+
|Volgnr= 207 <!-- philotrain -->
−
|Link= http://www.thesignalpage.nl
+
|ExtraInfo= Geëtste vleugels voor NS armseinen. (bestelnr: 435/20901)
 +
}}
 +
{{Link Algemeen-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 195 <!-- railped -->
 +
|ExtraInfo= NS-seinstelsel.
 +
}}
 +
{{Link Algemeen-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 191 <!-- seinarm -->
 +
|ExtraInfo= Gerard van de Weerd
 +
}}
 +
{{Link Algemeen-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 196 <!-- thesign -->
 +
|ExtraInfo= The Signalpage.
 +
}}
 +
{{Link Algemeen-overige
 +
|Volgnr= 172 <!--  -->
 +
|ExtraInfo= Duitse seinstelsel.
 
}}
 
}}
 
{{Linkssectie tussenkop
 
{{Linkssectie tussenkop
 
|Koptekst= Literatuur:
 
|Koptekst= Literatuur:
 
}}
 
}}
−
{{Link extern
+
{{Link Algemeen-Meerkeuze
−
|Omschrijving= IRSE Spoorwegserie I
+
|Volgnr= 471 <!-- irse -->
−
|Link= http://www.irse.nl/resources/spoorwegserie_I.pdf
+
|ExtraInfo= Informatie over het seinwezen (pdf).
−
|ExtraInfo= PDF-bestand
 
 
}}
 
}}
 
{{Linkssectie einde
 
{{Linkssectie einde
 
}}
 
}}
−
 
 
{{Appendix
 
{{Appendix
 
|1= ref
 
|1= ref
 
|2=
 
|2=
−
* '''Handboek voor Spoorwegtechniek Deel II'''. Uitgegeven door A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij N.V. - Leiden
+
* "Handboek voor Spoorwegtechniek Deel II". Uitgegeven door A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij N.V. - Leiden.
−
* IRSE. [http://www.irse.nl Het Instituut voor Seinwezen en Telecom-ingenieurs]  
+
* IRSE. [https://www.irse.nl/ Het Instituut voor Seinwezen en Telecom-ingenieurs]
 +
* IRSE Spoorwegserie I
 
|LetterGrootte= 75%
 
|LetterGrootte= 75%
 
|KaderBreedte= 100%
 
|KaderBreedte= 100%
 
}}
 
}}
−
 
 
{{Voettekst
 
{{Voettekst
−
|Vorige= E08.01.01 - Beveiliging op het spoor
+
|Vorige= Beveiliging op het spoor
−
|Volgende= E08.01.03 - Lichtseinen
+
|Volgende= Lichtseinen
−
}}
+
|VorigeMenu= Seinen
 +
}} {| width= "100%"
 +
|- valign= "top"
 +
! scope= "row" width="70%" |
 +
| <small>Laatste wijziging: 8 jun 2025 11:05 uur</small>
 +
|}
 
[[Categorie: Alles|A]]
 
[[Categorie: Alles|A]]
 
[[Categorie: Artikel|Armseinen]]
 
[[Categorie: Artikel|Armseinen]]
Regel 299: Regel 288:
 
[[Categorie: Seinen|A]]
 
[[Categorie: Seinen|A]]
 
[[Categorie: Spoorwegbouw|A]]
 
[[Categorie: Spoorwegbouw|A]]
 +
[[Categorie: Verlichting|A]]
 
[[Categorie: Hans van de Burgt|A]]
 
[[Categorie: Hans van de Burgt|A]]

Huidige versie van 8 jun 2025 om 11:07

Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteurs: Hans van de Burgt en Huib Maaskant

Klassieke beveiliging

NSp-20060810 8818.jpg
Afbeelding: 01
Olieverfschilderij Wouterus Verschuur
Bron: Nico Spilt

Bovenstaand schilderij geeft een wachtpost weer in de omgeving van Haarlem, omstreeks 1848. Een spoorwegwachter geeft met een witte vlag het sein veilig. De wachters communiceerden met elkaar via semaforen (optische telegraaf). Pas later werden seinpalen toegepast die voor de machinisten waren bestemd. Naar een olieverfschilderij van Wouterus Verschuur.

In het artikel Beveiliging op het spoor is uitgelegd hoe en waarom beveiliging op de spoorbaan noodzakelijk is. Dit werd uitgelegd aan de hand van de plaatsing van lichtseinen. Maar in de vorige eeuw is er een lange periode geweest dat er (nog) geen lichtseinen waren. Het was de tijd van de armseinen.

Geschiedenis

Vanaf het ontstaan van de spoorwegen in Nederland was er behoefte om het verkeer daarop, op een bepaalde wijze te kunnen regelen.
De middelen die werden toegepast waren de eerste vormen van het "Seinwezen" (zie: IRSE bij "Meer informatie") bij de Spoorwegen. In de loop der tijd werden er steeds meer varianten toegepast, waarbij sommige in Nederland bedacht werden, en andere overgenomen uit landen om ons heen. Naast technische inrichtingen werd er ook gewerkt aan het opstellen van reglementen.

"Het begrip "Seinwezen" is allengs zoo met dat van "Spoorweg" saamgegroeid, dat we in de Wet tot regeling van den Dienst en het Gebruik der Spoorwegen (van 9 april 1875) zonder meer aantreffen de bepaling: "Dat geregeld worde bij Algemeene Maatregel van Bestuur o.a. "de bediening der Seinen" en "hetgeen verder voor de uitoefening der spoorwegdiensten en het veilig verkeer over de Spoorwegen is voor te schrijven".

Bron: Handboek Spoorwegtechniek

De wet had betrekking op de hoofdspoorwegen, waarop een maximum snelheid gold van 100 km/uur. Voor de lokaalspoorwegen gold echter de zogenaamde "Locaalspoor- en Tramwegwet" (van 9 Juli 1900), waarin vastgelegd was dat de maximum snelheid 75 km/uur bedroeg.
Het doel van het Seinwezen was: "Verzekering van een veilig verkeer, zonder belemmering van de snelheid der treinbewegingen."

HM-S01-info ns armseinen 1 1.jpg
Afbeelding: 02
Armseinen op "De Lage Zij" van Huib Maaskant
Foto gemaakt door: Huib Maaskant

Op het bekende project "De Lage Zij" van Huib Maaskant is voor een deel gebruik gemaakt van de klassieke beveiliging.

Blokstelsels werden voor het eerst ingevoerd omstreeks 1880. Voor de bediening ervan werden in die tijd bloktoestellen van Siemens en Halske gebruikt. Later zijn hieruit de Nederlandse modellen ontwikkeld. De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM of HSM) volgde haar eigen weg. Dat betekende dat in 1920, toen de SS en de HSM moesten samenwerken om te komen tot de Nederlandsche Spoorwegen (NS), er qua techniek twee verschillende systemen van beveiliging waren ontstaan. In dit samenwerkingsverband werd, voor het seinwezen, gekozen voor de techniek van de HSM. Dit systeem was eenvoudiger en beter toepasbaar dan dat van de SS.
Al in tijdperk IIc vonden de eerste experimenten met lichtseinen plaats. Vanaf 1949 worden in Nederland de eerste lichtseinen regelmatig geplaatst.

Het was zeker niet zo dat abrupt afscheid werd genomen van de armseinen, ten faveure van de lichtseinen. Gedurende vele jaren werden beide typen seinen vrolijk naast elkaar gebruikt. Met name in tijdperk III, kwamen armseinen en lichtseinen tegelijkertijd voor. Al moet gezegd worden dat de lichtseinen al snel de hoofdrol gingen spelen op de belangrijkste routes in het land. Op talloze rangeerterreinen en raccordementen kon het armsein zich echter nog lange tijd handhaven.

NS Armseinen

HM-S02-info ns armseinen 1 2.gif
Afbeelding: 03
Armseinen naar Nederlands voorbeeld
Tekening gemaakt door: Huib Maaskant

Het klassieke Nederlandse seinstelsel is redelijk complex. Gerard van de Weerd beschrijft het op zijn site tot in het detail. Voor de modelspoorbaan kunnen we ons vaak redden met de eenvoudige armseinen met een enkele mast. Indien gewenst, kunnen we ook een bordessein plaatsen (zie verderop in dit artikel). De tekening hierboven geeft de seinen weer, met de maten voor schaal H0.

We onderscheiden de volgende soorten armseinen:

- Voorseinen

Deze stonden op 500 meter voor de hoofdseinen, om aan te geven welk sein verwacht kon worden. Wanneer het hoofdsein op onveilig stond (arm horizontaal), gaf het voorsein aan dat er langzaam gereden moest worden (arm omlaag). Stond het hoofsein op veilig (arm omhoog), dan stond ook het voorsein op veilig (arm omhoog). Zoals op de bovenstaande tekening te zien is, had het uiteinde van de arm van het voorsein een rechthoekige vorm (zie: tekening 02).

- Hoofdseinen

De hoofdseinen werden onderverdeeld in een aantal functionele toepassingen:

  • "Afstandsseinpalen" ter beveiliging van gevaarlijke punten op 100 meter ervoor, voorafgegaan door een voorsein en baak
  • "Inrijseinen" om aan te geven op welk spoor of sporengroep de trein zou binnenrijden
  • "Uitrijseinen" dienden om op stations aan te geven of de trein mocht uitrijden. Op stations, waar de treinen konden doorrijden, werden de armen en lichten van de inrij- en uitrijseinen voor de hoofdsporen hoger geplaatst dan voor de overige sporen. Dat is duidelijk te zien aan de verschillende lengtes van de seinpalen

De meeste hoofdseinpalen waren te herkennen aan het "spiegel-ei" aan het einde van de arm. Om aan te geven dat achter het sein een splitsing van het spoor was, hadden vertakkingsseinpalen een zwaluwstaartvormig uiteinde.

HM-S03-info ns armseinen 1 3.jpg
Afbeelding: 04
Twee even hoge hoofdseinen als uitrijsein
Foto gemaakt door: Huib Maaskant

Op bovenstaande foto staan twee even hoge hoofdseinen als uitrijsein. Uiteraard staan aan de andere zijde van het station ook twee identieke uitrijseinen. Deze situatie past bij de lage snelheid (45 km/uur) van het baanvak. De inrit van het station wordt aan beide zijden beveiligd met een vertakkingssein met voorsein. Een vertakkingssein hoort voorafgegaan te worden door een voorsein met twee armen. Dit sein is niet te koop en is heel lastig in model na te maken. In plaats daarvan kunnen we kiezen voor een normaal voorsein.

- Richting- of vertakkingsseinen

normaal
Afbeelding: 05
Vertakkingsseinen: voorsein (L) en hoofdsein (R)
Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt

Een vertakkingshoofdsein beveiligde een splitsing, dus waar een spoor zich via wissels splitste in meerdere sporen.
(Sporen die samenkwamen werden daarentegen beveiligd door "gewone" afstandsseinen).

De richting- of vertakkingshoofdseinen waren te herkennen aan hun zwaluwstaartvormig uiteinde. De vertakkingen werden doorgaans met vrij grote snelheid bereden. Het was daarom wenselijk dat de machinist tijdig wist, op welk stationsspoor een trein zou binnenkomen of welke richting hij zou volgen bij een vertakking op de vrije baan. Een vertakkingshoofdsein werd voorafgegaan door een vertakkingsvoorsein. In tegenstelling tot een normaal voorsein was dit sein voorzien van twee armen. Met een arm loodrecht omhoog en de andere in een hoek van 45° omlaag mocht het sein langzaam gepasseerd worden. De bovenste arm in een hoek van 45° omhoog en de andere in een hoek van 45° omlaag gold voor een waarschuwing. Het sein stond op veilig als de bovenste arm loodrecht omhoog stond en de andere in een hoek van 45° omhoog. Bij sein veilig moest de trein haar snelheid verminderen tot ten hoogste 45 km/uur.

- Bordessein

Bordesseinen-HB-03.png
Afbeelding: 06
Bordesseinen: Vertakkingsseinen (links) en Hoofdseinen (rechts)
Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt

Omdat stations- en rangeeremplacementen tamelijk complex waren, was er niet altijd plaats om voor ieder sein een aparte seinpaal te gebruiken. In dat geval werden seinen gecombineerd op een zogenaamd bordes. In bovenstaande tekening is goed te zien dat bij zo een bordessein verschillende hoogtes gehanteerd konden worden voor de seinen. De hoog geplaatste seinen golden voor de hoofdsporen (met de eventuele toevoeging van de snelheidsborden), de laaggeplaatste seinen golden voor de overige sporen.

- Seinbrug

Was er zelfs geen ruimte voor bordesseinen dan kon men gebruik maken van een seinbrug. Deze seinbruggen overspanden meerdere sporen en werden altijd opgebouwd uit een vakwerkconstructie. Het plaatsen van seinen op een seinbrug had als voordeel dat de seinpalen beter boven het desbetreffende spoor geplaatst konden worden. Midden op emplacementen was dit echter niet altijd goed mogelijk. Men moest immers rekening houden met het vrije ruimteprofiel van de treinen.

Seinbrug.png
Afbeelding: 07
Seinbrug
Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt

Om duidelijk aan te geven dat een aantal seinen onderdeel vormden van een vertakkingsseinbeeld, plaatste men er een soort metalen wit geschilderde "accolade" onder.
Ook op seinbruggen werkte men met hoogteverschillen, om aan te geven welke seinen voor hoofd- en voor zijsporen bedoeld waren.
Verder kwam het voor dat de seinbrug seinen bevatte voor verschillende richtingen. Van linker seinen op de bovenstaande tekening zien we de achterzijde. Deze seinen waren bedoeld voor de tegemoetkomende treinen.

- Toepassing bordesseinen

In onderstaande tekening kunnen we zien hoe de bordesseinen werden toegepast op stations, rangeerterreinen of raccordementen. De hoogte van de seinpalen gaf aan met welke snelheid een spoor bereden mocht worden. Een lage seinpaal betekende altijd max. 45 km. per uur. Hoog betekende dat de max. snelheid voor de hoofdsporen mocht worden aangehouden, tenzij deze met een ruitvormige snelheidsbord ingeperkt werd. (75, 60 of 45 km. per uur). Als deze snelheidsborden aan de hoofdseinpaal bevestigd waren, gold de snelheid voor alle vertakkingssporen, maar als de borden bevestigd waren aan de palen op het bordes, gold het maximum alleen voor dat specifieke spoor.

Toepassing-vertakkingsseinen-02.png
Afbeelding: 08
Toepassing bordesseinen met vertakkingsvoorseinen
Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt

- Rangeerseinen

De betekenis van iedere seinpaal was vastgelegd in het Sein Reglement en deze hangt af van de kleur, de vorm, de opstelling van het spoor en de plaats in het seinbeeld. Zo had ook de kleur van de paal een bijzondere betekenis. Op diverse stations werden hoofd- en voorseinen geplaatst, die golden voor trein- en voor rangeerbewegingen. De seinpalen werden dan voorzien van rode en witte vlakken. Seinen met zwarte en witte vlakken waren alleen geldig voor treinbewegingen en mochten voor rangeerbewegingen voorbij gereden worden. Het voert te ver om alle typen rangeerseinen in deze encyclopedie te behandelen. Zie hiervoor de uitvoerige informatie op de website van Gerard van de Weerd.
Wel besteden we aandacht aan de zogenaamde seinlantaarns, die een rol speelden bij het rangeren.

Seinen-rood-wit-HB01.png
Afbeelding: 09
Gecombineerde hoofd- en rangeerseinen
Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt

Bediening van de seinen

Voor het bedienen van de seinen werden mechanische verbindingen gebruikt die bestonden uit trekdraden, kettingen en wielen. Op het perron of in een seinhuis bevonden zich de "bloktoestellen" waarmee de seinen op veilig of onveilig gesteld konden worden.

KDdn e.jpg KVdm a.jpg IMG 1618.jpg
Afbeelding: 10 Afbeelding: 11 Afbeelding: 12
Het handeltoestel van Delden stond
onder de kap op het perron 		Een drieschijventoestel voor diverse
koppelingen met seinen te Veendam 		Trekdraadgeleiding van Simpelveld
 
Bron: klassiekebeveiliging.com Bron: klassiekebeveiliging.com Bron: klassiekebeveiliging.com

De seinen werden doorgaans bediend vanuit "Post T". Als voorbeeld nemen we de "centrale" van Diepenveen. Deze had in de jaren vijftig drie toestellen. Een handeltoestel buiten voor de inrijseinen, de overweg en de wissels. Een toestel voor de blok- en enkelspoorvensters welke mechanisch gekoppeld waren aan de twee uitrijseinen. Deze uitrijseinen werden zonder tussenkomst van een linialenkast bediend door een Semafoorwinder; een krukinrichting met twee slingers. De Semafoorwinder was nog een overblijfsel uit de tijd dat Diepenveen maar twee seinen had en er een eenvoudiger blokstelsel aanwezig was. Naast de blokkast met Semafoorwinder hing nog een blokkast met de voorbijgangsvensters. Deze vensters waren elektrisch gekopppeld aan de inrijsenen.
Voor de rest was Diepenveen een standaard station. Voor beide sporen een gezamelijk uitrijsein aan elke zijde. Doordat het een kruisingsstation betrof, werd een voorsein voor de uitrijseinen noodzakelijk geacht. Hierdoor waren er gecombineerde inrijseinen met voorsein voor een doorrijmogelijkheid.
De wissels hadden spoorbezetmelders op de linker blokkast d.m.v. een witte lamp welke brandde als het wissel vrij was.
Naast de post lag een overweg, welke d.m.v. de handelinrichting werd bediend.
Voor de losweg was een stop-ontspoorblok en handwissel geplaatst. Deze waren afgesloten met een slot, waarvan de sleutel in de handel-inrichting stak. Zie hieronder een tekening van de drie toestellen.

HandeltoestelTDp oud.gif BlokkastDp oud.gif
Afbeelding: 13 Afbeelding: 14
De handelinrichting type Alkmaarse op het perron De blokkasten welke binnen aan de muur hingen type S & H
Bron: klassiekebeveiliging.com Bron: klassiekebeveiliging.com

Het trekdradensysteem van de armseinen was aangelegd volgens het Failsafe-principe; wanneer een steldraad brak, "viel" het sein terug in de stand "STOP".
Zie voor een praktische toepassing op de modelspoorbaan van de hierboven genoemde informatie het artikel Toepassing van armseinen op de modelspoorbaan.

Meer informatie

Encyclopedie:
Beneluxspoor.net:
Over armseinen en tekeningen van armseinen.
Over de wisselstellers in een seinpost.
Externe websites:
Huib Maaskant.
Het Instituut voor Seinwezen en Telecom-ingenieurs.
Klassieke beveiliging.
Marc Ronald Pieters.
Nico Spilt.
Geëtste vleugels voor NS armseinen. (bestelnr: 435/20901)
NS-seinstelsel.
Gerard van de Weerd
The Signalpage.
Duitse seinstelsel.
Literatuur:
Informatie over het seinwezen (pdf).


Referenties


Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende
 Contact met de redactie: Contact met de redactie 
Laatste wijziging: 8 jun 2025 11:05 uur
Overgenomen van "https://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php?title=Armseinen&oldid=54609"