Persoonlijke instellingen

Woorden - D: verschil tussen versies

Uit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken
k (txt)
k (link verb.)
 
(6 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
 
{{Koptekst
 
{{Koptekst
−
|Vorige= Woorden - U
+
|Vorige= Woorden - C
−
|Volgende= Woorden - W <!--Waarschuwing. Alle teksten waar [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] achter staat, mogen absoluut NIET gewijzigd worden! Dat zijn citaten uit een boek.-->
+
|Volgende= Woorden - E <!--Waarschuwing. Alle teksten waar [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] achter staat, mogen absoluut NIET gewijzigd worden! Dat zijn citaten uit een boek.-->
 
|VorigeMenu= Verklarende woordenlijst
 
|VorigeMenu= Verklarende woordenlijst
 
|Auteur=
 
|Auteur=
 +
}}<div style="width:800px;text-align:right;">Zoeken op deze pagina: CTRL + F.</div>
 +
'''Woord of afkorting:'''
 +
{{Woord
 +
|Term= D.
 +
|Uitleg= (Grootspoor); aanduiding voor conducteurswagen of -afdeling; vgl. A, B, C, D. In vakjargon staat "een '''D'''" dus voor "een conducteurswagen". De "D" liep in goederentreinen altijd achterop. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= DB.
 +
|Uitleg= (Grootspoor); '''Deutsche Bundesbahn'''. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Deutsche_Bundesbahn Meer over DB].
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= DC.
 +
|Uitleg= (Engels, elektrotechniek); "Direct Current". Zie [[Woorden - G#Gelijkspanning|Gelijkspanning]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Gelijkstroom Meer over gelijkstroom].
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= D-trein
 +
|Uitleg= (Grootspoor); '''D-treinen''' waren internationale lange-afstandstreinen waarvoor reizigers een toeslag moesten betalen (in Nederland twee gulden). Omstreeks 1995 werd de toeslag afgeschaft en bestonden er dus geen D-treinen meer. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/D-trein Meer over D-trein].
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= DCC.
 +
|Uitleg= (Digitaal); afkorting van '''Digital Command Control''' (zie artikel [[Het DCC protocol]]). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Digitale_centrale_(modelspoor) Meer over DCC].
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= DCC-A.
 +
|Uitleg= (Digitaal); afkorting van '''Digital Command Control-Advanced''' (ook DCCA of DCC2.0 genoemd). Dit is een uitbreiding van het DCC-protocol. Het betreft o.a. automatische aanmelding van een locomotief. Zie: [https://normen.railcommunity.de/RCN-218.pdf railcommunity.de].    [https://www.opendcc.de/info/dcc/dcc_anmeldung2.html Meer over DCC-A]. Duits).
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= DCCext.
 +
|Uitleg= (Digitaal); afkorting van "'''DCCExt'''ended Accessory Command format" Uitbreiding van het DCC-protocol t.b.v. [[Inleiding locdecoders|locdecoder]]s. "Aansturing van die DCC Ext-decoders werkt alleen als de centrale het DDCext signaal kan versturen." [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(11)]] (zie het artikel [[Het DCC protocol]]). [http://normen.railcommunity.de/RCN-213.pdf Meer over DCCext].
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= DCM.
 +
|Uitleg= (Elektrotechniek); '''DCM''' is de afkorting van "Drum Collector Motor" (=trommel collector motor). De motor bestaat uit een dubbele veldspoel op de stator (de veldwikkeling) en een rotor (het draaiende gedeelte) met een trommel [[Woorden - C#Collector|collector]]. Hierbij staan de koolborstels haaks op de motor-as. Zie ook [[Woorden - S#SFCM.|SFCM]].
 
}}
 
}}
−
'''Woord of afkorting:''' &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; Zoeken op deze pagina: CTRL + F.
 
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= v.
+
|Term= DD-AR.
−
|Uitleg= (Grootspoor); '''"v"''' is de afkorting van "verdiept". Hiermee wordt dubbeldeks materieel aangeduidt. Zie [[FAQ - Grootspoormaterieel#Welke typen DDM zijn/waren er?|dubbeldeks materieel]]
+
|Uitleg= (Grootspoor); '''DubbelDeks AggloRegio'''[[Woorden - M#Materieel|materieel]]. AggloRegio was bedacht als nieuwe naam voor de stoptrein uit het [[#Drie treinen systeem|drie treinen systeem]]. Deze naam is echter nooit ingevoerd.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= V.
+
|Term= DDM.
−
|Uitleg= (Elektrotechniek, elektronica); '''"V"''' is de afkorting van volt. Zie: artikel [[Elektronica basis]].
+
|Uitleg= (Grootspoor); '''DubbelDeks [[Woorden - M#Materieel|Materieel]]''', is een verzameling van materieel[[Woorden - S#Serie|serie]]s van de Nederlandse Spoorwegen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Dubbeldeksmaterieel Meer over DDM].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= V+
+
|Term= DDZ.
−
|Uitleg= (Elektronica); 1. '''"V+"''' is een term die veelvuldig in schema's wordt gebruikt en betekent: positieve voedingsspanning. [https://en.wikipedia.org/wiki/IC_power-supply_pin Meer over V+].<br />2. '''"V+"''' Wordt ook gebruikt voor de "plus ingang" van een "operationele versterker" [[Woorden - O#OpAmp.|(OpAmp)]] of een [[Woorden - C#Comparator|comparator]]. Als de spanning op deze ingang stijgt, dan zal ook de uitgangsspanning van de schakeling stijgen. De "niet inverterende" (Engels: "non-inverting") spanningsingang wordt aangegeven met het plusteken (+). Zie ook het artikel [[Elektronica basis#De OpAmp|Elektronica basis]]. [https://nl.wikipedia.org/wiki/Operationele_versterker Meer over opamp].
+
|Uitleg= (Grootspoor); '''DubbelDeks Zone'''. Treinstel is uitgevoerd met stiltezones op de gehele bovenste verdiepingen. Is een aangepaste versie van het DDM-[[Woorden - M#Materieel|materieel]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= V-
+
|Term= DE.
−
|Uitleg= (Elektronica); 1. '''"V-"''' is een term die veelvuldig in schema's wordt gebruikt en betekent: negatieve voedingsspanning. [https://en.wikipedia.org/wiki/IC_power-supply_pin Meer over V-].<br />2. '''"V-"''' Wordt ook gebruikt voor de "min ingang" van een "operationele versterker" [[Woorden - O#OpAmp.|(OpAmp)]] of een [[Woorden - C#Comparator|comparator]]. De "inverterende" (Engels: "inverting") spanningsingang wordt aangegeven met het minteken (-). Indien de spanning op de "NIET-inverterende ingang" hoger is dan die op de "inverterende ingang", zal de opamp naar een spanning op de uitgang in de buurt van de voedingspanning +V<sub>cc</sub> omslaan (=naar het "hoog" niveau overgaan). In het andere geval, als V1 groter dan V2 is, zal de uitgang naar het "laag" niveau overgaan ("nul" of "massa"). Zie ook het artikel [[Elektronica basis#De OpAmp|Elektronica basis]]. [https://nl.wikipedia.org/wiki/Operationele_versterker Meer over de opamp].
+
|Uitleg= (Grootspoor); afkorting van [[#Diesel-elektrisch|'''Diesel-Elektrisch''']].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= V<sub>cc.</sub>
+
|Term= DE1.
−
|Uitleg= '''V<sub>cc</sub>''' is een term die veelvuldig in schema's wordt gebruikt en betekent: positieve gestabiliseerde voedingsspanning t.o.v. [[Woorden - G#GND.|GND]]. [https://en.wikipedia.org/wiki/IC_power-supply_pin Meer over V<sub>cc.</sub>].
+
|Uitleg= (Grootspoor); Plan X. Beter bekend als '''"DE 1"''', "Blauwe Engel". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/DE1 Meer over DE1].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= V<sub>ee.</sub>
+
|Term= DE2.
−
|Uitleg= '''V<sub>ee</sub>''' is een term die veelvuldig in schema's wordt gebruikt en betekent: negatieve gestabiliseerde voedingsspanning t.o.v. [[Woorden - G#GND.|GND]]. [https://en.wikipedia.org/wiki/IC_power-supply_pin Meer over V<sub>ee.</sub>].
+
|Uitleg= (Grootspoor); Plan X. Beter bekend als '''"DE 2"''', "Blauwe Engel". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/DE1 Meer over DE2].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= VAM.  
+
|Term= DE3.
−
|Uitleg= De VAM ('''Vuil Afvoer Maatschappij''') is een voormalig afvalverwerkingsbedrijf met hoofdvestiging in Wijster, Drenthe. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/VAM Meer over VAM].
+
|Uitleg= (Grootspoor); NS Diesel 3 treinstellen (Plan U). De '''"DE3"''' was een type driedelig [[#Diesel-elektrisch|'''Diesel-Elektrisch''']] treinstellen van de Nederlandse Spoorwegen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Plan_U Meer over DE3].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= VDR.
+
|Term= Dg.
−
|Uitleg= (Elektronica); Afkorting van '''Voltage Dependend Resistor''' (=spannings afhankelijke weerstand), ook wel [[Woorden - V#Varistor|varistor]] genoemd. Een weerstand, waarvan de weerstandswaarde afhankelijk is van de over de weerstand staande spanning. Zie ook: [[Elektronica basis#De VDR|Elektronica basis]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Spanningsafhankelijke_weerstand Meer over de VDR].
+
|Uitleg= (Spoorjargon); afkorting van "goederentreinbegeleidingswagen". De '''bagagerijtuigen Dg''' waren bagagerijtuigen van de Nederlandse Spoorwegen voor gebruik in goederentreinen. Behalve voor het vervoer van bagage dienden deze wagens als werkruimte voor de conducteur. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Dg_(spoorwegmaterieel) Meer over Dg].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vkl.
+
|Term= DH.
−
|Uitleg= Zie: [[Woorden - V#Verkeersleider|Verkeersleider]].  
+
|Uitleg= (Grootspoor); afkorting van '''Diesel-Hydraulisch'''. Dieselhydraulisch aandrijfsysteem. Ook benaming voor Wadloper. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Wadloper_(spoorwegmaterieel) Meer over DH].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= VKL.
+
|Term= DIAC.
−
|Uitleg= Afkorting van '''Alleen verkeerslichten''' Aanduiding voor een overpad/overweg zonder overwegboom.
+
|Uitleg= (Elektronica); afkorting van '''Diode Alternating Current'''. Type diode dat vaak wordt gebruikt om [[Elektronica basis#De triac|triac]]'s aan te sturen. Dit type diode is een soort zenerdiode die in beide richtingen bij een (wissel)spanning van ongeveer 30 tot 33 volt gaat geleiden.  
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= VL.
+
|Term= DIN.
−
|Uitleg= Afkorting van '''Verkeersleiding'''. Zie [[#Verkeersleiding|Verkeersleiding]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Railverkeersleiding Meer over verkeersleiding].
+
|Uitleg= afkorting van '''Deutsches Institut für Normung'''. Dit is de Duitse nationale normeringsinstantie, gezeteld in Berlijn. Het Deutsches Institut für Normung vaardigt in Duitsland geldige normen uit, al dan niet gebaseerd op Internationale Organisatie voor Standaardisatie (ISO)- en/of Europese Norm (EN)-normen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Deutsches_Institut_f%C3%BCr_Normung Meer over DIN].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= VL-post
+
|Term= DIL.
−
|Uitleg= Zie: '''[[#VerkeersLeiding|Verkeersleiding]]'''
+
|Uitleg= (Elektronica); Dual in-line of Dual in-line Package ("twee rijen"), vaak afgekort tot '''"DIL"''' / "DIP" is een term uit de elektronica en duidt op een patroon van aansluitpennen van componenten en connectoren. De term heeft geen Nederlandse vertaling. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Dual_in-line Meer over DIL].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= VN-nummer
+
|Term= DIP.
−
|Uitleg= Zie: '''[[Woorden - S#Stofidentificatienummer|Stofidentificatienummer]]'''. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Stofidentificatienummer Meer over stofidentificatienummer].
+
|Uitleg= (Elektronica). Dual in-line Package, vaak afgekort tot '''"DIP"''' ofwel twee rijen aansluitpunten aan de IC-behuizing. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Dual_in-line Meer over DIP].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= VPI.
+
|Term= DIT.
−
|Uitleg= Afkorting van '''Vital Processor Interlocking'''. Amerikaans elektronisch [[Woorden - F#Fail-safe|fail-safe]] beveiligingssysteem. Beveiligingsysteem dat functioneel gelijkwaardig is aan beveiligingsystemen als [[Woorden - E#EBS.|EBS]] en [[Woorden - B# B-relais|B-relais]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(7)]] [https://www.railwiki.nl/index.php?title=VPI_(Vital_Processor_Interlocking) Meer over VPI].
+
|Uitleg= (Grootspoor); '''Duisburg Intermodal Terminal''' is een grote railterminal in Duisburg waar goederentreinen worden samengesteld door middel van kranen in plaats van het heuvelen, zoals dat in Rotterdam Kijfhoek gebeurt.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= VPT.
+
|Term= DMM.
−
|Uitleg= Afkorting van '''Vervoer Per Trein'''. Informatie- en communicatiesysteem ter ondersteuning van de planning en bijsturing van de treinenloop. De signalen ten behoeve van de aansturing van de beveiliging worden door middel van [[Woorden - E#EBP.|EBP]] aan het beveiligingssystemen doorgegeven. Bijvoorbeeld [[Woorden - E#EBS.|EBS]], [[Woorden - V#VPI.|VPI]] of de (oude) B-relais uit het begin van het Nederlandse seinstelsel (zie ook het artikel [[Seinen]]). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=vpt Meer over VPT].
+
|Uitleg= (Elektronica). Afkorting van '''Digitale MultiMeter'''. Dit is een universeel meetapparaat (vandaar dat het ook vaak universeelmeter wordt genoemd) om spanningen en [[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]]sterktes te kunnen meten. Uitgebreidere uitvoeringen kunnen tevens o.a. diodes, [[Woorden - T#Transistor|transistor]]en en ([[Woorden - E#Elektrolytische condensator|elektrolytische]]) condensatoren testen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Multimeter Meer over de Digitale MultiMeter].  
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= VS.
+
|Term= DPDT.
−
|Uitleg= 1. Afkorting van "Veilig Sein". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]];<br />2. Afkorting van '''Verkeerd Spoor'''. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] Zie [[Woorden - T#Tegenspoor|Tegenspoor]].  
+
|Uitleg= (Engels, elektrotechniek); afkorting van '''Double Pole Double Throw'''. Benaming van het type schakelaar. Dit is een dubbelpolige schakelaar, met wisselcontacten. De beide schakelaars zijn mechanisch gekoppeld, en gaan dus tegelijkertijd om. De schakelaar kan ook in een een [[Elektronica basis#Het relais|relais]] zitten, dan wordt deze door een spanning in- of uitgeschakeld.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= VTG.
+
|Term= DPST.
−
|Uitleg= (Jargon); Afkorting van '''Vertraging'''. (bijv. VTG 5, wanneer er vijf minuten vertraging is). Ook wordt dit in vakjargon aangeduid als: trein nr. x + vijf. Bij de x staat dan het treinnummer (bijv. Trein nr. 6348 + vijf).  
+
|Uitleg= (Engels, elektrotechniek); afkorting van '''Double Pole Single Throw'''. Dit is een dubbelpolige schakelaar, met gescheiden enkele maakcontacten. De schakelaar kan ook in een een [[Elektronica basis#Het relais|relais]] zitten, dan wordt deze door een spanning in- of uitgeschakeld.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= VWS.
+
|Term= DRB.
−
|Uitleg= Afkorting van "'''V'''oorschrift voor '''W'''erkzaamheden aan of in de nabijheid van '''S'''panningsvoerende delen". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(5)]] [https://www.infrasite.nl/glossary/voorschrift-voor-werkzaamheden-aan-of-in-de-nabijheid-van-spanningsvoerende-delen/ Meer over VWS].  
+
|Uitleg= Zie: DRG.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vaantje
+
|Term= DRG.
−
|Uitleg= Rangeerseinlantaarn met uiterlijk als van een '''vaantje'''. Zie ook: [[Woorden - O#"Onderzeeër"|"Onderzeeër"]], [[Woorden - S#"Snoekebek"|"Snoekebek"]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Grootspoor); '''Deutsche Reichsbahn Gesellschaft'''. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Deutsche_Reichsbahn Meer over DRG].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vakwerkmast
+
|Term= DSM.
−
|Uitleg= '''Vakwerkmasten''' bestaande uit stukken hoekijzer, komen onder andere voor als steunmast bij het grootspoor, als zendmast en als draagconstructie van een hoogspanningsleiding. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Zendmast Meer over vakwerkmast].
+
|Uitleg= Deli Spoorweg Maatschappij.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Valletje
+
|Term= DSS.
−
|Uitleg= 1. "'''Valletje''' opscheppen": kolen die tussen de rails gevallen waren tijdens het kolenladen van vorige locomotieven, opscheppen voor gebruik op de eigen loc, waardoor men wat extra kolen had, die niet als geladen geregistreerd werden, waardoor de kolenpremie omhoog ging (valletje = dat wat gevallen is);<br />2. Kolen die in het machinistenhuis op de vloerplaat gestapeld worden, op de vloerplaat vallen ook wel eens kolen uit de tenderruimte, vandaar misschien de naam; zie ook "Bakkie over deurtje". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Digitaal, Duits) '''Digitalen Steck-Schnittstelle'''. Benaming voor de NEM-insteekconnector, die in [[#Digitaal voorbereid|digitaal voorbereide]] (analoge) locs aanwezig is. Door het simpel verwijderen van een brugstekker en het daarna insteken van een [[Inleiding locdecoders|locdecoder]], kan een analoge loc [[Uitleg digitaal|digitaal]] gemaakt worden.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Valrooster
+
|Term= DVL.
−
|Uitleg= '''rooster''' dat scharnierend naar beneden kan worden bewogen om slakken te verwijderen; ook: [[Woorden - T#Tuimelrooster|Tuimelrooster]], [[Woorden - B#Bascul|Bascul]], [[Woorden - K#Klaprooster|Klaprooster]]; zie ook: [[Woorden - S#"Scheprooster"|"Scheprooster"]], [[Woorden - S#"Schudrooster"|"Schudrooster"]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= '''Decentrale Verkeerleider'''.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Variabele 
+
|Term= Daglichtsein
−
|Uitleg= Een '''variabele''' is een term uit de informatica, die gebruikt wordt in verband met programmeren. Bijvoorbeeld een [[Woorden - C#CV.|"CV"]] van een locdecoder is een variabele. Deze bevat getallen in [[Woorden - B#Binair|binaire]] vorm. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Variabele_(informatica) Meer over variabele].
+
|Uitleg= (Grootspoor); een '''daglichtsein''' is een sein dat zowel overdag als 's nachts werkt door een bepaalde kleur licht te tonen; Zie ook [[Armseinen]], [[Lichtseinen]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Variac
+
|Term= Dagorder
−
|Uitleg= Een '''variac''' (samentrekking van "variabel" en [[Woorden - A#AC.|"AC"]]) is een [[Woorden - R#Regeltrafo|regeltransfomator]] (ook [https://nl.wikipedia.org/wiki/Autotransformator autotransformator]). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Variac Meer over de variac.]  
+
|Uitleg= 1. Het boek met dienst'''order'''s dat de machinist moet aftekenen;<br />2. Ruimte op het depot waar men zich melde vóór en na afloop van de dienst en waar mededelingen werden gedaan. (Interessant is dat hier "order" gebruikt wordt om de ruimte aan te geven waar orders voor de dag gegeven worden.) [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
−
{| class="wikitable"
 
−
| valign="center"| [[Bestand:Let-op.jpg|50px|center]]<small>&nbsp;&nbsp;'''LET OP'''</small>||valign="top"|'''Een variac is NIET gescheiden van de netspanning!<br>Aanraken van de draden is levensgevaarlijk!'''.
 
−
|}
 
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Varistor
+
|Term= Dakota
−
|Uitleg= (Elektronica); Ook wel '''Metal-Oxide Varistor''' (afgekort MOV), ook wel [[Woorden - V#VDR.|VDR]] genoemd. Elektronisch onderdeel (in de vorm van een schijf, met daaraan twee draden gemonteerd) dat beveiligd tegen te hoge spanningen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Spanningsafhankelijke_weerstand Meer over varistor].
+
|Uitleg= Bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] NS 4300, die in de tweede wereldoorlog met het Engelse leger meekwamen en door de NS overgenomen werden. De '''Dakota'''’s waren Engelse oorlogsvliegtuigen, eenvoudig van bouw en met alles weggelaten wat maar gemist kon worden, net als bij deze locomotieven geen valrooster maar een eenvoudig scheprooster, dat bij het schoonmaken van het vuur leeggeschept moest worden, een zeer zwaar en onaangenaam karwei. Vandaar de andere bijnaam [[Woorden - S#"Schepper"|"Schepper"]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Varken
+
|Term= Dansen
−
|Uitleg= "Het wilde '''varken'''": bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] NS 3200, 3300 en 3400, die een hoop lawaai maakten doordat ze met hun drie koppelassen zonder loopassen een onrustige loop hadden; vergelijk de uitdrukking: "schreeuwen als een mager varken". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= Het '''dansen''' van het vuur: het verschijnsel, dat kolendeeltjes boven het vuur verticaal heen en weer zweven, doordat de geforceerde trek hen omhoogzuigt, maar ook weer laat vallen, doordat de trek onderbroken werkt op de zuigerslagen van de machine. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vasthebben
+
|Term= "Darlington"
−
|Uitleg= Achter de locomotief vastgekoppeld hebben; "kastjes vasthebben"; "bakjes vasthebben". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Elektronica); afkorting van '''Darlington'''-[[Woorden - T#Transistor|transistor]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] Zie het artikel: [Elektronica basis#De Darlington-transistor Basis Elektronica]. Meer over de [http://nl.wikipedia.org/wiki/Darlingtontransistor darlington-transistor].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vast sein
+
|Term= "Database"
−
|Uitleg= Een '''vast sein''' is een sein, dat te allen tijde een seinbeeld toont, dat in het SR (sein regelement) is omschreven en dat niet vrij verplaatsbaar is. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(7)]] [https://www.railwiki.nl/index.php?title=SR_-_Seinregelement_(historisch_overzicht_sinds_1956)#Hoofdstuk_II_.E2.80.94_VASTE_SEINEN Meer over vast sein].
+
|Uitleg= (Gegevensopslag). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Database Meer over Database].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Veegtrein
+
|Term= "Datasheet"
−
|Uitleg= De '''eerste trein''' die na een treinloze periode (bijv. de nacht) met beperkte snelheid over een hogesnelheidslijn rijdt '''om de baan''' te inspecteren op ongewenste hindernissen in- en op het spoor. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=veegtrein Meer over veegtrein].
+
|Uitleg= 1. Informatieblad. Wordt meestal door de fabrikant meegegeven, bijvoorbeeld bij een aankoop van een locomotief. Bestaat vaak uit een handleiding ('''datasheet''') en een onderdelentekening met onderdelenlijst.<br />2. Overzicht van belangrijkste eigenschappen van een [[Woorden - C#Component|component]], zoals bijv. een [[Woorden - T#Transistor|transistor]]. De meeste elektronicaonderdelen fabrikanten stellen/hebben op hun website datasheets beschikbaar, (meestal als PDF-bestanden) die vrij te downloaden zijn.}}
 +
{{Woord
 +
|Term= Dauwworm
 +
|Uitleg= Zie: [[Woorden - T#Trekpot en dauwworm|"Trekpot"]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Veelading
+
|Term= Debouncing
−
|Uitleg= Laad- en losperron voor vee op gelijke hoogte met de bodem van de wagens voor veevervoer; ook geschikt voor circus- en kermistreinen. Ook in plaatsen waar weinig of geen vee geladen of gelost werd, en waar een perron van een dergelijke bouw aanwezig was, sprak men van "'''veelading'''". De benaming werd hier dus gebruikt op grond van de gelijkenis in bouw tussen de perrons, en niet op grond van de gelijkenis in functie van veeladen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Elektronica, Engels); '''Debouncing''' is het nemen van maatregelen (bijvoorbeeld door het toepassen van een [[Woorden - S#Smitt-trigger|"smitt-trigger"]]) om de kleine stroomrimpel te verwijderen die ontstaat wanneer een mechanische schakelaar in een elektrisch circuit wordt gesloten en een reeks korte contacten maakt. Dit verschijnsel noemt men "contactdender" of "-bouncing" [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Switch#Contact_bounce Meer over debouncing].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Veerwissel
+
|Term= Decal
−
|Uitleg= '''Wissel''' waarvan de tongen opengereden kunnen worden, en daarna terug'''veren''' in de oude stand; zie ook [[Woorden - K#Klapwissel|"Klapwissel"]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= Zie [[Woorden - T#Transfer|Transfer]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Veldeffecttransistor
+
|Term= Decoder
−
|Uitleg= (Elektronica); een '''veldeffecttransistor''', meestal aangeduid als FET (field-effect transistor), is een unipolaire [[Woorden - T#Transistor|transistor]] met gewoonlijk drie aansluitingen: de [[Woorden - S#Source|source]] (S), de [[Woorden - D#Drain|drain]] (D) en de [[Woorden - G#Gate|gate]] (G). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Veldeffecttransistor Meer over de veldeffecttransistor].  
+
|Uitleg= (Modelspoor); een '''decoder''' is een compacte elektronische schakeling die de door een [[Centrales|centrale]] gecodeerde informatie decodeert, die via de rails aan bijvoorbeeld een locomotief/treinstel of via bedrading aan andere decoders wordt doorgegeven, . Op deze wijze kunnen diverse functies zoals snelheid, rijrichting of [[Locomotief en treinstelverlichting|verlichting]] van een locomotief/treinstel worden aangestuurd, of het omzetten van [[Armseinen|armseinen]] en/of [[Basisvormen|wissels]] worden beïnvloed.  Een decoder is een "digitaal naar analoog omzetter".<br>Decoders zijn er in diverse typen;
 +
* [[Inleiding locdecoders|Locdecoder]]. Bevind zich in een loc;
 +
* [[Woorden - F#Functiedecoder|Functiedecoder]]. Deze worden in rijtuigen gebruikt voor verlichting;
 +
* [[Woorden - S#Schakeldecoder|Schakeldecoder]]. Voor de besturing van o.a. ontkoppelrails;
 +
* [[Woorden - S#Seindecoder|Seindecoder]]. Voor de besturing van seinen;
 +
* [[Woorden - S#Servodecoder|Servodecoder]]. Voor de besturing van servo's;
 +
* [[Woorden - W#Wisseldecoder|Wisseldecoder]]. Voor de omzetting van wissels.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Veilig
+
|Term= Decoderen
−
|Uitleg= Seinstand; "'''veilig'''" of "veilig sein" of "sein (op) veilig": trein kan (gaan) rijden; "hoog veilig": de bovenste arm van het vertakkingssein toont veilig; "laag veilig": de onderste arm van het vertakkingssein toont veilig. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= '''Decoderen''' is het "ontcijferen" van bijvoorbeeld een digitaal signaal. Zie: [[#Decoder|Decoder]] [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] Zie ook: [[Woorden - C#Coderen|Coderen]]. [https://en-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Decoding?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=nl&_x_tr_hl=nl&_x_tr_pto=rq Meer over decodering].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Veiligheid
+
|Term= Demsey
−
|Uitleg= [[#Veiligheidsklep|Veiligheidsklep]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= Bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] 9600 en ook wel van de series 4600 en 9500, types die zeer sterk waren, net zo als de Amerikaans '''Demsey''', een in de jaren twintig beroemd bokser. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Veiligheidsklep
+
|Term= Depot
−
|Uitleg= Klep die de ketel afsluit en die automatisch geopend wordt als de stoomspanning in de ketel te hoog wordt, waardoor de ketel gevaar zou lopen uit elkaar te springen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Grootspoor); een '''depot''' is een benaming voor een plaats waar materiaal, vooral locomotieven, in opgeborgen worden en in klein onderhoud zijn. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Veiligheid op 't spoor
+
|Term= Depotchef
−
|Uitleg= Iedereen in Nederland moet '''veilig''' kunnen reizen over het spoor, werken aan het spoor en leven bij het spoor. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(15)]] [https://www.ilent.nl/onderwerpen/veiligheid-op-het-spoor Meer over veiligheid]
+
|Uitleg= (België, < Fr., ook in Nederland): '''Chef''' van een '''depot'''; ook: chef d'atelier; rang hoger dan die van [[Woorden - M#Meestergast|meestergast]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Veiligheidsinformatie-blad
+
|Term= Derde rail
−
|Uitleg= Een '''veiligheidsinformatieblad''' is een, in Europa toegepast, gestructureerd document met informatie over de risico's van een gevaarlijke stof of preparaat, en aanbevelingen voor het veilig gebruik ervan op het werk. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] (zie ook: [[Woorden - M#MSDS|MSDS]]). [https://nl.wikipedia.org/wiki/Veiligheidsinformatieblad Meer over veiligheidsinformatieblad].  
+
|Uitleg= Een rail in het midden of aan de zijkant van het spoor, waarop de voedende elektrische spanning staat. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Derde_rail Meer over derde rail].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verankeringsblok
+
|Term= Destillaat
−
|Uitleg= Zware betonnen voet, die in de bodem van de spoorbaan zit, naast het spoor. Op dit '''verankeringsblok''' worden de bovenleidingportalen bevestigd. Zie: artikel [[DIN masten en -portalen]].
+
|Uitleg= Zie: [[#Destillatie|Destillatie]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verbreekcontact
+
|Term= Destillatie
−
|Uitleg= Term uit de elektro/elektronica-techniek. Hiermee wordt een '''contact''' aangeduidt '''dat in rusttoestand gesloten is''' (bijv. een relaiscontact, dat bij bekrachtiging van de relaisspoel opent). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Relais Meer over verbreekcontact].
+
|Uitleg= (Chemie); '''Destillatie''' is een techniek om door middel van verdamping twee of meer stoffen in een oplossing te scheiden, gebaseerd op het verschil in kookpunt van deze stoffen. Mengsels van twee of meer vloeistoffen kunnen alleen door destilleren worden gescheiden als de verschillende vloeistoffen kookpunten hebben die vrij ver uit elkaar liggen. Als dat niet zo is, komt er geen zuivere stof, maar een mengsel uit de koeler. De gecondenseerde zuivere stof noemen we het destillaat. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Destillatie Meer over destillatie].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verdeelspoor
+
|Term= Detail
−
|Uitleg= '''Spoor''' waar goederenwagens, die [[Woorden - H#Heuvelen|geheuveld]] zijn, naar toe lopen om te kunnen worden gesorteerd. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=verdeelspoor Meer over verdeelspoor].
+
|Uitleg= (Frans); bijzonderheid, klein onderdeel van een groter geheel. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(19)]] [https://www.encyclo.nl/begrip/detail Meer over detail].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vereffenen 
+
|Term= Deur
−
|Uitleg= (Elektrotechniek); Het '''vereffenen''' van een installatie is bedoeld om de spanning tussen verschillende geleidende delen gelijk te maken. Hierdoor zijn er geen spanningsverschillen en zal er dus geen stroom lopen, wanneer deze delen aangeraakt worden. [https://www.certificering-keuring.nl/wat-is-het-verschil-tussen-aarding-vereffening-en-beschermingsleidingen Meer over vereffenen].
+
|Uitleg= 1. Toegangs'''deur''' tot machinistenhuis; bakkie over deurtje: zie "bak";<br />2. Vuurdeur; een slakkie onder de deur pikken: zie "slak"; een goed vuur onder de deur hebben: een goed brandend vuur bij de vuurdeur hebben, zodat er goede circulatie ontstaat; onder de deur stoken: het vuur aan de voet van de vuurdeur houden. Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verf
+
|Term= "Dicht"
−
|Uitleg= '''Verf''' is de algemene term voor producten die bedoeld zijn om een voorwerp te beschermen of te verfraaien door het van een pigmenthoudende laag te voorzien. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Verf Meer over verf].
+
|Uitleg= (België): het sein staat '''dicht''': Zie: - [[Woorden - T#"Toe"|"toe"]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verharder
+
|Term= Diensthalt
−
|Uitleg= (Chemie); een '''verharder''' (ook "harder") is een stof die aan een andere stof toegevoegd is of wordt, om het verharden van die laatste te bevorderen, bijvoorbeeld bij [[Woorden - T#Twee-componentenlijm|tweecomponentenlijm]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wiktionary.org/wiki/verharder Meer over verharder].  
+
|Uitleg= Een stop van een trein waarbij de reizigers niet kunnen in-/uitstappen, bijvoorbeeld om een machinist te wisselen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_spoorwegjargon#D Meer over diensthalt].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verkanting
+
|Term= Dienstoverpad
−
|Uitleg= Bewust aangebracht '''hoogteverschil''' (in de dwarsrichting) '''tussen de spoorstaven van één spoor'''. Dit ter compensatie van zijdelingse versnellingen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=verkanting Meer over verkanting]
+
|Uitleg= Gelijkvloerse kruising van een spoorweg met een weg of '''pad''', alleen bestemd voor dienstgebruik door bevoegd personeel. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] Zie: artikel [[Overwegen grootspoor]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verkantingsoverschot
+
|Term= Dienstregeling
−
|Uitleg= Bij een '''verkantingsoverschot''' rijdt een trein langzamer door een boog dan waarvoor deze is uitgelegd, inclusief de daarin opgenomen verkanting. Voor de reizigers betekent dit dat de trein gevoelsmatig teveel naar de binnenkant van de boog helt. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=verkantingsoverschot Meer over verkantingsoverschot].
+
|Uitleg= (Grootspoor); een '''dienstregeling''' is een regeling van aankomst- vertrek- en doorkomsttijden van treinen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verkantingstekort
+
|Term= (Grootspoor); dienstregelings-snelheid
−
|Uitleg= Bij een '''verkantingstekort''' rijdt een trein sneller door een boog dan waarvoor deze is uitgelegd, inclusief de daarin opgenomen verkanting. Voor de reizigers betekent dit dat de trein gevoelsmatig teveel naar de buitenkant van de boog helt. Dit is gevoelsmatig te vergelijken met een auto die een scherpe bocht maakt. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=verkantingstekort Meer oververkantingstekort].
+
|Uitleg= De in de '''dienstregeling''' of op de tijdtafel vermelde snelheid. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verkeer
+
|Term= Dienstremming
−
|Uitleg= Het geheel van trein- en rangeerbewegingen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=verkeer Meer over verkeer].
+
|Uitleg= (Grootspoor); een door de machinist ingeleide '''remming''', die onder normaal comfort kan worden uitgevoerd. Is anders dan in een noodgeval.  [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verkeerd
+
|Term= Dienstsnelheid
−
|Uitleg= "Verkeerd spoor": (op) het spoor voor de tegengestelde richting (op dubbelsporige baanvakken). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Grootspoor); de '''dienstsnelheid''' is de maximale snelheid waarmee treinen in exploitatie mogen rijden. Dit is een treingebonden beperking. In het [[Woorden - M#Materieel|materieel]] staat deze snelheid aangeduid met Maximum Snelheid x km/h. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verkeerd Spoor
+
|Term= Diensttrein
−
|Uitleg= Zie '''[[Woorden - T#Tegenspoor|Tegenspoor]]'''.
+
|Uitleg= (Grootspoor); een '''trein''' voor het vervoer van spoorwegpersoneel. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_spoorwegjargon#D Meer over diensttrein].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verkeersleider
+
|Term= Diesel
−
|Uitleg= Een '''verkeersleider''' regelt de treinenloop op één- of meer baanvakken en zorgt dan voor de verkeersstromen. Deze persoon mag zich niet met de veiligheidszaken bezighouden.  
+
|Uitleg= 1. De brandstof '''dieselolie'''.<br />2. Een dieselmotor, die werkt op dieselolie (of biodieselolie).<br />3. Aanduiding voor een locomotief voorzien van een motor die op dieselolie werkt.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verkeersleiding
+
|Term= Diesel-elektrisch
−
|Uitleg= De '''verkeersleiding''' is het leiden van het treinverkeer. Hierbij worden beslissingen genomen over het treinverkeer, zoals maatregelen om verstoringen in het treinverkeer te verhelpen of de gevolgen er van in de hand te houden. Het aanpassen van dienstregelingen tot maximaal enkele dagen vooruit wordt vaak als taak van de railverkeersleiding gezien. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Railverkeersleiding Meer over verkeersleiding].
+
|Uitleg= Aandrijfbron, waarbij de locomotief of trein wordt voortgedreven door middel van '''elektriciteit''', opgewekt met behulp van een '''diesel'''motor met generator. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Diesel-Elektrische_aandrijving Meer over Dieselelelektrische aandrijving].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verkeerslicht
+
|Term= Dieselhydraulisch
−
|Uitleg= Een '''verkeerslicht''' is een seinlicht om het verkeer te kunnen regelen. Ook het openbaar vervoer, (goederen)treinen en schepen gebruiken verkeerslichten. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Verkeerslicht Meer over verkeerslicht].
+
|Uitleg= Aandrijving waarbij een '''diesel'''motor met behulp van een '''hydraulische''' pomp voor voortstuwing zorgt. De pomp drijft dan via slangen de wielen aan. Zie: Dieselhydraulische aandrijving en DH. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Dieselhydraulische_aandrijving Meer over Dieselhydraulische aandrijving].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verkeersproces
+
|Term= Diesellocomotief
−
|Uitleg= ('''Bewakings- en bedieningssysteem'''). Systeem bedoeld voor alle bedienhandelingen aan de infrastructuur, ten behoeve van de treindienst. Bijvoorbeeld EBP (Elektronische BedienPost) [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=verkeersproces Meer over verkeersproces].
+
|Uitleg= '''Locomotief''' waarbij een '''dieselmotor''' voor voortstuwing zorgt. Dit kan zowel diesel-mechanisch, diesel-elektrisch of diesel-hydraulisch zijn.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verlengsnoer
+
|Term= Dieselmotor
−
|Uitleg= (Elektrotechniek); Een '''"verlengsnoer"''' is een elektriciteitssnoer met connectoren A en B dat een verbinding tussen onderling koppelbare connectoren C en D kan verlengen door C te koppelen met A en B met D. Meestal zit C en/of D aan het uiteinde van een snoer (veelal met een derde ader voor randaarde), dat door gebruik van het verlengsnoer als het ware verlengd wordt. Koppelbaarheid van twee connectoren betekent meestal dat het ene mannelijk en het andere vrouwelijk is, waarbij ze verder van hetzelfde type (2-aderig of 3-aderig) zijn. Een verlengsnoer kan ook een "kabelhaspel" zijn. Let op! Is de kabel gedeeltelijk opgerold, dan is de maximale belasting minder, aangezien het snoer niet goed kan afkoelen. Op sommige haspels staat dan ook de '''maximumbelasting''' in '''ingerolde''' en in '''afgerolde''' toestand vermeld. Er zijn kabelhaspels met een thermische beveiliging tegen oververhitting. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Verlengsnoer Meer over verlengsnoer].  
+
|Uitleg= Een '''dieselmotor''' is een zuigermotor, die werkt volgens het principe van zelfontbranding. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Dieselmotor Meer over dieselmotor].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vermogen
+
|Term= Digitaal
−
|Uitleg= (Elektrotechniek); Het '''vermogen''' is de hoeveelheid spanning (uitgedrukt in de eenheid volt) x de [[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]]sterkte (uitgedrukt in de eenheid ampère). Dit word uitgedrukt in de eenheid watt. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Elektrisch_vermogen Meer over vermogen].
+
|Uitleg= 1. Bij modelspoor; de '''digitale''' informatie van een [[Centrales|centrale]] besturingseenheid wordt via de rails naar een [[Inleiding locdecoders|decoder]] in een locomotief/treinstel of via bedrading naar bijv. een wisseldecoder gestuurd. Zie het artikel [[Uitleg digitaal]].<br />2. Het signaal wordt niet analoog (zoals bijv. een variërende spanning) maar in de vorm van reeksen enen en nullen (binair) verstuurd.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vernieuwen (Onderhoud)
+
|Term= Digitaal voorbereid
−
|Uitleg= Het uitvoeren van '''onderhoudsacties aan een al dan niet defect object''', met als doel: alle beschadigde onderdelen in hun oorspronkelijke staat terug te brengen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=vernieuwen Meer over vernieuwen].
+
|Uitleg= De term '''digitaal voorbereid ''' is vaak te lezen op sites van modelspoorfabrikanten en betekent dat een analoge locomotief/treinstel is voorbereid op latere digitalisering. Dit "digitaal voorbereid" zijn, kan op twee manieren:<br />1. bij oudere locs (uit de begintijd van "Digitaal") door de aanwezigheid van op de print aanwezige soldeereilandjes ([[Woorden - P#Pads|soldeerpads]]). De draden van een decoder dienen dan op de soldeerpads te worden gesoldeerd. Soms moeten er een aantal printbanen op de print in de loc onderbroken worden door deze door te slijpen.<br />2. er is in de loc een [[Locdecoders|NEM-connector]] met daarin een [[Woorden - B#Brugstekker|"brugstekker"]] aanwezig. Hierin kan dan (bij oudere decoders) de NEM-stekker van een passende decoder gestoken worden. Bij nieuwere decoders waarbij decoder en connector één geheel zijn, wordt de connector die aan de decoder vast zit, in de NEM-connector gestoken.
 
}}
 
}}
 +
{| class="wikitable" style="margin-left:5px; margin-right:195px;"
 +
|[[Bestand:Let-op.jpg|50px|center]]<small>&nbsp;&nbsp;'''LET OP!'''</small>||{{TblAgKleur1|#E8E8E8;}} valign='top'|'''<u>Waarschuwing'''</u><br />Let op dat een "digitaal voorbereide" (=analoge) locomotief ''NIET'' op een digitale baan geplaatst mag worden. '''Dat resulteert na een tijdje in een verbrande motor!'''<br clear="all">
 +
|}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Versterkingsfactor
+
|Term= Digitale spanning
−
|Uitleg= Zie: [[Elektronica basis#De stroomversterkingsfactor|Stroomversterkingsfactor]].
+
|Uitleg= (Digitaal modelspoor); 1. De "digitale spanning" die uit een centrale komt, waar de locs/treinstellen op de modelspoorbaan rijden. De digitale spanning is ook aanwezig op het met de centrale verbonden [[Woorden - P#Programmeerspoor|programmeerspoor]].<br>2. De '''digitale spanning''' (het DCC signaal). Dit is een symmetrische blokgolfvormige spanning die van polariteit wisselt met een frequentie van ca. 6,5 tot 9 khz. Het digitale signaal ontstaat door de duur van de pulslengte van de positieve en negatieve delen van de spanning te varieren. In de centrale wordt dus de rijspanning voor de locs/treinstellen met het digitale signaal [[Woorden - C#Coderen|gecodeerd]]. De decoder haalt uit het digitale signaal de benodigde informatie ([[Woorden - D#Decoderen|decoderen]]). De variabele blokgolf is voor te stellen als de streepjes van een barcode, zie het artikel "[[Inleiding digitale baanbesturing]]". Het signaal bestaat uit een spanning die (bij schaal H0) tussen &plusmn; plus 17 volt en min 17 volt wisselt, met verschillende pulslengtes. Het totale spanningsverschil tussen de beide spoorstaven is bij schaal H0 dus ongeveer 17 volt.<br>3.Er zijn nog andere digitale spanningen, bijvoorbeeld het Motorola&reg; of het Selextrix&reg; [https://klaas.beneluxspoor.net/digispan.html signaal], dat uit een centrale komt. 
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Versterkingsrijtuig
+
|Term= Dinamo
−
|Uitleg= Een '''versterkingsrijtuig''' is een rijtuig dat voor een gedeelte van de route wordt bijgeplaatst. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_spoorwegjargon#V Meer over versterkingsrijtuig].
+
|Uitleg= (Modelspoor); een systeem van modules voor besturing, bedacht door [http://www.vpeb.nl/oplossingen/treinen/dinamo van Perlo].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vertakkingssein
+
|Term= DinaSys
−
|Uitleg= (Grootspoor); 1. Seinpaal, opgesteld voor een splitsing, die de treinbewegingen "aftakkend" resp. "rechtdoor rijden" regelt. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]<br />2. Een '''vertakkingssein''' kan twee, drie of vier armen hebben. Dit is altijd een [[Woorden - B#Bordessein|bordessein]], dat gelijkenis vertoond met een kandelaar, omdat het opgebouwd is uit één gemeenschappelijke grondpaal, met daaruit, op het bordes, meer dan één paal. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] Zie ook: [[Woorden - K#Kandelaar|Kandelaar]].
+
|Uitleg= Oude merknaam. Nieuwe naam is Ferrotronics. Levering van o.a. DTC draaischijfbesturing. Zie: [https://www.ferrotronics.nl/ Ferrotronics].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vertrekseinlicht
+
|Term= Diode
−
|Uitleg= Een '''vertrekseinlicht''' is een wit licht, waarbij een bord met een zwarte V is geplaatst. Indien het witte licht ontstoken is, betekent dit dat er toestemming is tot het geven van het bevel tot vertrek. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=vertrekseinlicht Meer over vertrekseinlicht].
+
|Uitleg= (Electronica); een '''diode''' is een elektronisch onderdeel dat de elektrische [[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]] zéér goed in één richting geleidt, maar praktisch niet in de andere. Een diode functioneert dus als een elektronisch ventiel. De geleidende richting noemt men de "doorlaatrichting" en de andere richting de "sperrichting". [http://nl.wikipedia.org/wiki/Diode Meer over Diode].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vertrekspoor
+
|Term= Diorama
−
|Uitleg= '''Spoor waar vanaf treinen kunnen vertrekken''' richting hoofdbaan. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=vertrekspoor Meer over vertrekspoor].
+
|Uitleg= Bij modelspoor: een op zichzelf staande uitbeelding van een landschap. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Diorama Meer over diorama].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vertrekstaat
+
|Term= Display
−
|Uitleg= Een '''vertrekstaat''' is een overzicht van de dienstregeling van een bepaald traject in het openbaar vervoer. Vertrekstaten zijn vaak beschikbaar bij bus- en tramhaltes en bij treinstations in de stationshal en/of op individuele perrons. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Vertrekstaat Meer over vertrekstaat].
+
|Uitleg= (Electronica); een '''display''' is een elektronisch scherm (afleesvenster) waarop je iets kunt zien. Voorbeeld: "de display van je wekker". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(10)]] [https://www.ensie.nl/betekenis/display Meer over display].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vervangen (onderhoud)
+
|Term= Dispolok
−
|Uitleg= '''Uitwisselen van een onderdeel''' of een object tegen een nieuw of hersteld exemplaar. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=vervangen_onderh Meer over vervangen (onderhoud)].  
+
|Uitleg= (Grootspoor); betreft meestal de aanduiding voor een gehuurde loc, kan echter ook gekocht zijn. Siemens '''Dispolok''' GmbH is een onderdeel van Siemens dat in 2001 werd opgericht als verhuurder van locomotieven aan spoorwegondernemingen. Deze Dispolok-locomotieven zijn afgeleid van grote locomotief[[Woorden - S#Serie|serie]]s. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Dispolok Meer over Dispolok].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vervoer
+
|Term= Dissiperen
−
|Uitleg= Het '''geheel van activiteiten''', gericht op het verplaatsen van mensen en/of goederen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Vervoer Meer over vervoer].
+
|Uitleg= (Thermodynamica); '''dissiperen''' is het omzetten van vermogen in warmte. Bijvoorbeeld een vermogenstransistor dissipeerd vermogen (geeft overtollige warmte via een koelplaat aan de omgevingslucht af). Het elektrisch vermogen dat door de spanningsval over de inwendige weerstand van een [[Woorden - C#Component|component]] in warmte wordt omgezet, wordt dissipatie of gedissipeerd vermogen genoemd. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Dissipatie Meer over dissiperen].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vervoerder
+
|Term= "Dive-Under"
−
|Uitleg= '''Exploitatiemaatschappij''' die treindiensten voor of reizigers en/of goederen exploiteert. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=vervoerder Meer over vervoerdr].
+
|Uitleg= (Engels) Een ongelijkvloerse ofwel vrije kruising van twee sporen waarbij onderste spoor/sporen verdiept (onder maaiveld) wordt/worden aangelegd. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vervoersmodel
+
|Term= DLO-paal
−
|Uitleg= Een '''vervoersmodel''' is een eerste vertaling van de vervoersvraag, in de vorm van marktspecificaties waarin wordt aangeven welke verbindingen met welk type treindienstsoort (IC, IR, R/A, goederen) met welke frequentie, comfort, gemiddelde reistijd, aansluitingen en punctualiteit dienen te worden geboden. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=vervoersmodel Meer over vervoersmodel].
+
|Uitleg= Een '''DLO-paal''' is een aan elkaar gelaste construktie voor de verticale steun van de bovenleiding. De DLO-palen zijn samengesteld uit twee, met platen aan elkaar gelaste, [[Woorden - U#UNP-profiel|UNP profiel]]en. Zie het artikel [[Afspaninrichtingen in DIN en DLO|Afspaninrichtingen in DIN en DLO]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verwittigingssein
+
|Term= Dodemansknop
−
|Uitleg= (België); "Waarschuwingssein"; '''verwittigingssein''' is de officiële term. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= Zie: [[#Dodemanspedaal|Dodemanspedaal]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Verzorgen (Onderhoud)
+
|Term= Dodemanspedaal
−
|Uitleg= Het '''uitvoeren van onderhoudsacties''' aan een object met als doel de gebruiksklare conditie van één of meer onderdelen te handhaven, bijvoorbeeld door reinigen, smeren, verversen etc. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=verzorgen_onderh Meer over verzorgen (onderhoud)].
+
|Uitleg= '''Veiligheidspedaal''' in (diesel-)elektrische voertuigen dat door de bestuurder voordurend moet worden ingedrukt; zodra het wordt losgelaten, bijvoorbeeld als de bestuurder onwel wordt, wordt het voertuig automatisch tot stilstand gebracht (in België spreekt men vaak van dodemanpedaal, zonder -s- dus). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vetergang
+
|Term= Dom
−
|Uitleg= Slingerende '''gang''' van een voertuig over spoor. Bij het rijden over recht spoor loopt een wielstel niet zuiver rechtuit, doch beschrijft een golflijn, in het algemeen zonder dat de flenzen de rails raken. Dit wordt daardoor veroorzaakt, dat het ene wiel van een wielstel niet op een even grote cirkel loopt als het andere. Daardoor gaat het wielstel naar één kant lopen (naar de zijde van de kleinere loopcirkel). Dan wordt de loopcirkel van het wiel dat eerst op een kleinere cirkel liep groter en die van het andere wiel kleiner, waardoor de bewegingsrichting omkeert en dit spel herhaalt zich voortdurend. Een evenwichtstoestand ontstaat niet. Zigzaggen dus, zoals een '''veter''' ook zigzag in een schoen geregen wordt. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= Zie: [[Woorden - S#Stoomdom|Stoomdom]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vetkolen
+
|Term= Donder
−
|Uitleg= Vette steenkool met een hoog gehalte (tot aan 30%) aan vluchtige stoffen; tegengesteld [[Woorden - M#Mager|"magere kolen"]]; '''vetkolen''' meestal gebruikt op locomotieven. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= Voor zijn '''donder''' slaan of geven: de locomotief hard laten werken, al het vermogen gebruiken; ook: van katoen geven. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Viaduct
+
|Term= Dood
−
|Uitleg= Een viaduct is een brug die een (spoor)weg over iets voert, dit kan een andere (spoor)weg of een dal zijn. Dit type brug is een bouwwerk of constructie als vaste verbinding voor spoor- of wegverkeer over een hindernis zonder de doorgang onder de verbinding te belemmeren. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Viaduct Meer over viaduct].
+
|Uitleg= (Grootspoor); het '''dode''' punt: stand van een wiel waarbij geen beweging kan intreden doordat de drijfstang precies in de richting van de kruk trekt of duwt. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vialis NMA
+
|Term= Doodskist
−
|Uitleg= Zie: [[Woorden - N#NMA|NMA]].
+
|Uitleg= Bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] HSM 201-208 en 220, tramlocomotieven die vierkant waren en daarbij zo open dat het dienstdoende personeel zeer van koude te lijden had; grote '''doodskist''': bijnaam van de NS 34 (ex HSM-serie 229-231), een wat grotere vierkante loc; kleine doodskist: bijnaam van de serie HSM 225-228. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vierkant
+
|Term= Doordruklocomotief
−
|Uitleg= "Vierkante ketel": het ketelgedeelte om de [[Woorden - V#Vuurkist|vuurkist]], dat vierkant van vorm is; "vierkant wiel": schertsende benaming van een wiel met een platte wielband. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= Een doordruklocomotief is een rangeerloc waarmee wagens die op enige afstand van elkaar op één spoor staan, tegen elkaar gedrukt worden. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vierkante wielen
+
|Term= Doorlaatrichting
−
|Uitleg= '''Wielen die door te hard remmen''', meestal door gladheid van de rails, een ingesleten vlakke plaats hebben en die '''bij het rijden een bonkend geluid veroorzaken'''. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(16)]] [https://www.prorail.nl/veelgestelde-vragen/herfst/wat-zijn-vierkante-wielen Meer over vierkante wielen].
+
|Uitleg= (Elektronica); zie: [[Woorden - D#Diode|Diode]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vier-tje
+
|Term= Doorlaatstroom
−
|Uitleg= Spoorjargon; benaming voor een '''vierdelig treinstel''', dus bestaande uit vier rijtuigen (of bakken). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Elektronica); de '''doorlaatstroom''' van een [[Wat is een led|led]] wordt aangegeven met I<sub>f</sub> (I<sub>forward</sub>). Hiermee wordt de "maximale" doorlaatstroom van de led opgegeven, waarbij een redelijke levensduur te verwachten is. Dus hoe minder stroom, des te langer de led meegaat. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://www.circuitsonline.net/artikelen/view/32/2 Meer over doorlaatstroom].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vijftand
+
|Term= Doorloopkop
−
|Uitleg= Stokersgereedschap, bestaande uit een staaf met een hark van vijf tanden, om de kolen uit de tenderruimte van boven weg te trekken naar beneden. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= '''Doorloopkop''' was de benaming van een koprijtuig waarvan de voorzijde voorzien was van een cabine en van een doorgang voor reizigers naar een eventueel gekoppeld rijtuig. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Doorloopkop Meer over doorloopkop].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vijl
+
|Term= Doorrijdsnelheid
−
|Uitleg= Een '''vijl''' is een stuk handgereedschap dat dient om werkstukken middels verspaning een andere vorm te geven of glad te maken. Ze worden veel gebruikt door metaalbewerkers en timmerlieden. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Vijl Meer over vijl].
+
|Uitleg= Maximale '''snelheid''' bij '''doorrijden''' van treinen ter plaatse van een station. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Virtueel
+
|Term= Doorrijdspoor
−
|Uitleg= '''Virtueel''' is lijkend op iets in de reële wereld, maar niet tastbaar bestaand. Ander woord voor "virtueel" is "denkbeeldig". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(19)]] [https://www.encyclo.nl/begrip/virtueel Meer over virtueel].
+
|Uitleg= '''Spoor''' specifiek ingericht voor het '''doorrijden''' van een trein door een station. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vis-à-vis
+
|Term= Doorschieten
−
|Uitleg= De stoelen in een rijtuig met middengang zijn zo geplaatst dat '''de reizigers elkaar aankijken'''. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Vis-%C3%A0-vis Meer over vis-à-vis].
+
|Uitleg= Het tot stilstand komen van een trein voorbij een stop tonend sein ([[Woorden - S#STS.|STS]]). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vivak
+
|Term= Doorslaan
−
|Uitleg= '''Vivak''' is een merknaam van de firma Bayer. Het materiaal, PolyEthyleenTereftalaat-Glycol [[Woorden - P#PET-G|(PET-G)]], is lichtdoorlatend en heeft op het eerste gezicht veel weg van [[Woorden - P#Perspex|perspex]], (in de volksmond: "plexiglas"). Het is dus per sé géén perspex (=polymethylmethacrylaat= [[Woorden - P#PMMA.|PMMA]]), maar heeft wel enkele overeenkomstige eigenschappen. Zo kunnen we het bij voorzichtig verwarmen wat buigen. Af laten koelen, terwijl het in vorm wordt gehouden. Bij het buigen moeten we er rekening mee houden dat het een thermoplast is, die dus de neiging heeft terug te veren. Buigen kan dus wel, maar vereist eerst wel wat oefening en de nodige mislukkingen.
+
|Uitleg= Het ronddraaien van de drijfwielen van de loc zonder dat deze zich verplaatst of - als de loc al in beweging was - zonder dat de drijfwielen merkbaar medewerking aan de voortbeweging van de loc verlenen; als de rails glad zijn en als de loc een zware trein te trekken heeft, gebeurt dit eerder; de wielen van de loc '''slaan door''' of de loc slaat door; ook:  [[Woorden - V#Voeten vegen|voeten vegen]], [[Woorden - M#Malen|malen]], [[Woorden - P#Pivoteren|pivoteren]]; in België zegt men ook "doorslagen". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vlag
+
|Term= Doorvaarthoogte
−
|Uitleg= "Met witte vlag rijden" of "vlag erop": met blazende [[#Veiligheid|veiligheid]], waaruit een witte stoompluim komt, rijden; "binnen komen met de vlag in top": het station binnenrijden met blazende veiligheid. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= De '''doorvaarthoogte''' is de verticale afstand tussen de maatgevende waterstand en de onderkant van de overspanning boven de vaarweg. [http://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=doorvaarthoogte Meer over Doorvaarthoogte]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vlak
+
|Term= Doorvaartwijdte
−
|Uitleg= "Vlakke plaats" (op het wiel): vlak uitgesleten plek op een wielband; platte wielband. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= De '''doorvaartwijdte''' van een (vaste) brug is de kleinste breedte onder die brug, gemeten loodrecht op de vaarwegas, die bij de maatgevende waterstand volledig door het maatgevende schip kan worden benut. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vlaamse Reus
+
|Term= Draad
−
|Uitleg= '''Vlaamse reus''' is de benaming van locs uit de 6400 en 6500 [[Woorden - S#Serie|serie]] die ook in België mogen rijden.  
+
|Uitleg= (Elektrotechniek); '''draad''' is de benaming van een stugge metalen geleider waar elektrische stroom doorheen kan gaan. De draad bestaat uit een massieve kern, bijvoorbeeld koperdraad. De draad wordt vaak voorzien van een isolerende laklaag, of kunststof (pvc of vinyl) mantel. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Koperdraad Meer over draad]. Zie ook: [[Woorden - S#Snoer|Snoer]].  
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vlambuis
+
|Term= Draadgewonden weerstand
−
|Uitleg= [[Woorden - O#Oververhitter|Oververhitter'''buis''']], die door de [[#Vlampijp|'''vlam'''pijp]] loopt en waardoor verse stoom gaat, die door de hete rookgassen in de vlampijp nog extra verhit, oververhit wordt. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Elektronica); een draadgewonden '''weerstand''' bestaat uit een hittebestendige '''drager (meestal keramiek) waarop weerstandsdraad is gewikkeld''' (=gewonden). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Weerstandsdraad Meer over draadgewonden weerstand].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vlampijp
+
|Term= Draagconstructie
−
|Uitleg= Een '''vlampijp''' is onderdeel van een stoomketel. De hete rookgassen stromen door een groot aantal, met water omringde, vlampijpen om het verwarmend oppervlak te vergroten. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(19)]] [https://www.encyclo.nl/begrip/vlampijp Meer over vlampijp].
+
|Uitleg= Een '''draagconstructie''' is een samenstel van dragende elementen die een ruimte overspannen; anders geformuleerd: die samenstellende onderdelen van een bouwwerk die de daarop inwerkende krachten als wind, sneeuwbelasting (sneeuwgewicht op dak), eigen gewicht en nuttige belasting afvoeren naar de fundering. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Draagconstructie Meer over draagconstructie].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vlampijp-reinigings-installatie
+
|Term= Draagdraad
−
|Uitleg= Een '''vlampijp-reinigings-installatie''' (of kortweg "doorblaasinstallatie") is een installatie die bestond uit een [[Woorden - S#Steiger|stijger]], om gemakkelijk en op de juiste hoogte bij de [[Woorden - V#Vlampijp|vlampijpen]] te kunnen komen. Deze steiger stond op een doodlopend spoor(tje), vlak achter een stootjuk. Met hogedruk perslucht werden de vlampijpen met behulp van een lange lans doorgeblazen. Zie ook [[Het stoomlocomotievendepot|Het stoomlocomotievendepot]].
+
|Uitleg= (Ook [[Woorden - H#Hangdraad|"hangdraad"]]). De verticale koperen '''draad''' waaraan de rijdraden zijn '''opgehangen'''. Zie: [[Bovenleiding algemeen]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vleugel
+
|Term= Draagkabel
−
|Uitleg= (Jargon); Een '''vleugel''' is een arm van een [[Armseinen|armsein]].
+
|Uitleg= De horizontale koperen '''draad''' waaraan de verticale draagdraden zijn '''opgehangen'''. Zie: [[Bovenleiding algemeen]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vleugelmoer
+
|Term= Draaischijf
−
|Uitleg= Een '''vleugelmoer''' is een moer die je makkelijk met de hand kunt aandraaien omdat deze twee platte "vleugels" heeft. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wiktionary.org/wiki/vleugelmoer Meer over vleugelmoer].
+
|Uitleg= Een '''draaischijf''', is voorzien van rails, waarop locomotieven en andere voertuigen '''omgedraaid''' kunnen worden, dan wel naar één van de aansluitende sporen gedraaid. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] Zie ook [[Draaischijfoplossingen]]. [http://nl.wikipedia.org/wiki/Draaischijf_(spoorweg) Meer over de draaischijf].
−
}}  
+
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vliegas
+
|Term= Draaispoelmeter
−
|Uitleg= Zeer fijne as, '''stuifas'''; ook "stip". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Elektrotechniek/elektronica). '''Meetinstrument''' voorzien van een '''draaibare spoel''' met daaraan gekoppeld een wijzer, om bijvoorbeeld spanning (V) of [[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]] (A) weer te geven. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] Zie ook: [[Woorden - P#Paneelmeter|Paneelmeter]]. [https://nl.wikipedia.org/wiki/Draaispoelmeter Meer over draaispoelmeter].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vloeimiddel
+
|Term= Draaistel
−
|Uitleg= Een '''vloeimiddel''' (ook [[Woorden - F#Flux|flux]] genoemd) wordt gebruikt worden om het [[Woorden - S#Soldeertin|soldeertin]] goed te laten vloeien, en tevens om de oxidatie van het metalen oppervlak op te lossen.<br>[[Woorden - S#S-39|S-39]] en vergelijkbare agressieve [[Woorden - V#Vloeimiddel|vloeimiddel]]en mogen ''NOOIT'' bij elektronica gebruikt worden, want deze middelen zullen de printsporen (koperbanen) langzaam aantasten en dan werkt de schakeling niet meer.  
+
|Uitleg= Bogie, '''draai'''baar onder'''stel'''. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Draaistel Meer over draaistel].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voeding
+
|Term= Draaistroom
−
|Uitleg= (Elektrotechniek); Een voeding levert altijd gelijkspanning, anders is het een [[Woorden - A#Adapter|adapter]]. Er zijn drie soorten voedingen:<br>1. Een '''voeding''' is een apparaat dat van een wisselspanning (bijvoorbeeld 230 V AC) een lagere [[Woorden - G#Gelijkspanning|gelijkspanning]] (bijvoorbeeld 12 volt DC) maakt. Een voeding is voorzien van een [[Elektronica basis#De transformator|transformator]], een [[Elektronica basis#De bruggelijkrichter (brugcel)|gelijkrichter]], en meestal een [[Woorden - E#ELCO.|elco]] om de gelijkspanning af te vlakken.<br>2. Het kan ook een '''[[Woorden - G#Gestabiliseerde voeding|gestabiliseerde voeding]]''' zijn. Dan zit er extra regel-elektronica in, om de spanning stabiel te houden.<br>3. '''Schakelende voeding'''. Bij een schakelende voeding (vaak met de onjuiste benaming "geschakelde voeding" aangeduid) wordt de aanwezige wisselspanning direct gelijkgericht door een bruggelijkrichter, waarna een elektronische schakeling deze gelijkspanning door aan- en uitschakelen - vandaar de naam - van een schakeltransistor (meestal een [[Elektronica basis#De_MOSFET|MOSFET]]), omzet in wisselspanning met een veel hogere frequentie dan van het lichtnet. Die spanning wordt door een hoogfrequent-transformator met ferrietkern en gelijkrichting en afvlakking (en stabilisatie) omgezet in de gewenste spanning(en). [https://nl.wikipedia.org/wiki/Schakelende_voeding Meer over schakelende voeding].
+
|Uitleg= (Electrotechniek); '''Driefasenspanning''', ook wel [[Woorden - S#Sterkstroom|sterkstroom]] genoemd, is elektrische energie in de vorm van drie gelijktijdig opgewekte wisselspanningen, die ten opzichte van elkaar 120&deg; in fase verschoven zijn. De spanningen (vroeger 380 V, tegenwoordig 400 V) worden opgewekt door één en dezelfde generator, met drie afzonderlijke magneetvelden die onderling een hoekverschuiving van 120&deg; hebben. Hierdoor ontstaan drie sinusvormige wisselspanningen, die weliswaar gelijkvormig zijn, maar die steeds 120&deg; na elkaar hun maximale waarde bereiken. Bij iedere complete omwenteling (360&deg;) van de rotor van de generator zijn alle drie de spanningen dus door hun maximum en hun minimum gegaan. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Driefasenspanning Meer over Draai[[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voedingspomp
+
|Term= Drain
−
|Uitleg= '''Pomp''' die water uit de tender pompt de ketel in. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= 1. (Waterbeheer); ondergrondse afvoerbuis van waterdoorlatend materiaal die drassigheid tegengaat. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]]<br />2. (Elektronica); de [[Woorden - D#Drain|'''drain''']] is een aansluiting van een aantal soorten actieve elektronische halfgeleiderkomponenten zoals een [[Woorden - F#FET.|fet]], [[Woorden - T#Triac|triac]], [[Woorden - T#Thyristor|thyristor]] e.d. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] Meer over de [https://en.wikipedia.org/wiki/Field-effect_transistor Fet].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voeler
+
|Term= "Draisine"
−
|Uitleg= Zie: [[Woorden - S#Sensor|Sensor]].
+
|Uitleg= (Spoorjargon); railvoertuig (lorrie). Klein railvoertuig. Meestal in gebruik voor inspectiedoeleinden. De '''draisine''' is uitgerust met trappers of een kleine verbrandingsmotor.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voertuig
+
|Term= Drempelspanning
−
|Uitleg= (Grootspoor); Elk '''gestel op wielen''', al dan niet geleed, ingericht om, anders dan op handkracht, '''op spoorstaven''' te rijden. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=voertuig Meer over voertuig].
+
|Uitleg= (Elektronica); De spanning die ontstaat over een diode, wanneer er een [[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]] doorheen loopt in de doorlaatrichting. Deze '''drempelspanning''' is afhankelijk van de hoeveelheid stroom die door de diode loopt en van het materiaal waarvan de diode gemaakt is (germaninium of silicium). Deze drempelspanning is meestal ongeveer 0,6V bij een siliciumdiode en 0,2V bij een germaniumdiode. Bij een spanning van minder dan de drempelspanning,  geleidt de diode dus niet!
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voertuigdecoder
+
|Term= Drempelspanning van een led
−
|Uitleg= ([[Car Systems|Car Systems]]); Een '''voertuigdecoder''' (Engels: cardecoder) is een speciale decoder voor toepassing in modelvoertuigen. Het systeem werkt radiografisch. [http://www.opencarsystem.de Meer over voertuigdecoder].
+
|Uitleg= (Elektronica); de spanning die ontstaat over een [[Wat is een led|led]], wanneer er een stroom doorheen loopt in de doorlaatrichting. Deze '''drempelspanning''' is afhankelijk van de kleur van de led en (in mindere mate) van de hoeveelheid stroom die door de led loopt. Varieert van 1,9V bij een rode led tot 3,6V bij een witte led.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voetangel
+
|Term= "Dressed to kill"
−
|Uitleg= Een '''voetangel''' is een dicht bij de grond geplaatst rangeerpaaltje. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= Bijnaam, in Engeland gebruikt en hier overgenomen, van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] NS 1300. Toen zij in 1880 in dienst gesteld werden bleken het direct zeer succesvolle machines te zijn, geschikt voor alle diensten, en zeer gemakkelijk te stoken, tegelijk goed stoommakend. De bijnaam in Engeland (a parisienne) '''dressed to kill''' kregen ze om hun sierlijke vormgeving. Ook: [[Woorden - G#Grote groenen|grote groenen]], [[Woorden - M#Muilezels|muilezels]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]  
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voetenplaat
+
|Term= Driehoeken
−
|Uitleg= Voetplaat. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Spoorjargon); (werkwoord): het met een loc of trein berijden van in een '''driehoek''' gelegde rails, waardoor de andere kant voorkomt; ook: een driehoekie pikken of -- doen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] Zie het artikel [[Treinen keren]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voetplaat
+
|Term= Driehoogten-sein
−
|Uitleg= 1. Eén van de platen rondom de ketel, waar het personeel over kan lopen;<br />2. Buiten op de loc: de omloopplaten. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= Onderdeel van Lichtseinstelsel 1946. Zie: [[Lichtseinen]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voeten vegen
+
|Term= "Driemaster"
−
|Uitleg= (Grootspoor); [[Woorden - D#Doorslaan|doorslaan]]; de snel draaiende wielen van de loc worden hier dus vergeleken met '''vegende voeten''', wat ook snel gebeurt en a.h.w. over de mat glijdend en tegelijkertijd stilstaand gebeurt. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Spoorjargon); bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] NS 2900, die drie gekoppelde assen hadden. Deze drie assen deden denken aan de '''drie masten''' van een zeilschip. In de tijd dat deze locomotieven in dienst gesteld werden waren er nog veel zeilschepen. Later is deze bijnaam overgegaan op de locomotieven van de serie 3200 die ook drie gekoppelde assen hadden. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] Zie ook: [[Woorden - O#"Onderzeeër"|"Onderzeeër"]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voltrekken
+
|Term= Drierail
−
|Uitleg= (Klemtoon op "vol"; "de ketel '''voltrekken'''": de ketel vullen met water (dat) uit de [[Woorden - T#Tender|tender]] ("getrokken" wordt), m.b.v. de [[Woorden - I#Injecteur|injecteur]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Modelspoor); bij '''drierail''' is sprake van twee spoorstaven en een middenrail, de puntcontacten (kortweg PuCo's genoemd). Zie: artikel [[Systemen]].  
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voluutveer
+
|Term= Drie-tje
−
|Uitleg= (Grootspoor); Oude benaming voor een type veer. Nieuwe benaming is [[Woorden - T#Tonveer|"tonveer"]]. De voluutveer is een spiraalvormige veer, gemaakt van opgerold plaatmateriaal, aan twee zijden verbonden via trekstangen met de schroefkoppelingen [[Woorden - S#Stoot- en trekwerk|(het trekwerk)]] van een goederenwagen. De voluutveer dient om schokken op te vangen van het trekwerk (twee afzonderlijke voluutveren bevestigd aan de bak). En ook bij het overbrengen van de trekkrachten op de bak bij doorgaand trekwerk (enkele voluutveer). (bron: Eric B. en Paul Bender en Gerrit Ferwerda van het BNLS-forum). [https://forum.beneluxspoor.net/index.php/topic,75080.msg3221765365.html#msg3221765365 Zie draadje op het BNLS-forum]. [https://www.surisa.es/en/products/springs-and-damping/volute-springs Meer over voluutveer].
+
|Uitleg= (Spoorjargon); benaming voor een '''driedelig treinstel''', dus bestaande uit drie rijtuigen (of bakken).  
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vonkenvanger
+
|Term= Drie treinen systeem
−
|Uitleg= In de rookkast tussen de [[Woorden - E#Exhauster, exhaustor|exhauster]] en schoorsteen aangebrachte korf, ter voorkoming van het uit de schoorsteen van de locomotief uitstoten van vonken, wat brand kan veroorzaken; de '''vonkenvanger''' kan ook op de schoorsteen zelf, buiten de [[Woorden - R#Rookkast|rookkast]] aangebracht zijn. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Spoorjargon); Bij [[Woorden - R#Rail 21|"Rail 21"]] werd een drie treinen systeem voorgesteld: naast de "Intercity" zou de "Sneltrein" terugkeren onder de naam "InterRegio" (IR), de "stoptrein" zou vervangen worden door de "Agglo-Regio" (AR). [https://wiki.ovinnederland.nl/wiki/Drietreinensysteem Meer over drie treinen systeem].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vonkenweerder
+
|Term= Driewegwissel
−
|Uitleg= (België); [[#Vonkenvanger|vonkenvanger]]; "de vonkenweerder in de rookkast" [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Spoorjargon); een '''driewegwissel''' bestaat eigenlijk uit twee in elkaar geschoven wissels. Zie: artikel [[Puntstuk van het wissel polariseren]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voor de paal staan
+
|Term= Drijfas
−
|Uitleg= (NS-jargon) '''Voor een rood sein staan'''.  
+
|Uitleg= '''As''' waar de '''drijf'''wielen op bevestigd zijn. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voorgespannen beton
+
|Term= Drijfstang
−
|Uitleg= '''Voorgespannen beton''' is een speciale toepassing van gewapend beton omdat een deel van de wapening wordt voorgespannen, dat wil zeggen; onder een trekkracht in het beton geplaatst. Op deze manier kan het betonnen onderdeel uiteindelijk een hogere belasting dragen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Voorgespannen_beton Meer over voorgespannen beton].
+
|Uitleg= 1. Verbindingsstang tussen zuigerstang en kruk, waardoor de heen- en weergaande beweging van de zuigerstang in een rondgaande beweging van de krukas overgaat.<br />2. Verbindingsstang tussen opeenvolgende drijfwielen.[[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voorinleggen
+
|Term= Drijfwerk
−
|Uitleg= "Ganghandel '''voorinleggen'''"; zie "Ophalen". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= Het geheel van stangen, kruiskop, leibanen e.d. die de drijfkracht overbrengen van de cilinders op de wielen; ([[Woorden - B#Binnenliggend|binnenliggend]], [[Woorden - B#Buitenliggend|buitenliggend]] drijfwerk: zie [[Woorden - C#Cilinder|cilinder]]); ook: [[Woorden - M#Mechaniek|mekanniek]]; - '''drijfwerk''' op half werk stellen: het verwijderen van de (kapotte) drijfstang aan één kant van de loc, waarna verder gereden wordt met alleen de andere helft waardoor dus half werk geleverd wordt. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voorloopas
+
|Term= Drijfwiel
−
|Uitleg= Een '''voorloopas''' is een niet aangedreven as aan de voorzijde van een locomotief, waarmee gewicht gedragen wordt en schokken opgevangen worden. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= Door de '''drijfstang''' direct aangedreven '''wiel'''; zie ook: koppelwiel. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Stoomlocomotief Meer over Drijfwiel].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voorschakelweerstand
+
|Term= Drijfwielen
−
|Uitleg= (Elektronica); Letterlijke vertaling van het Duitse "Vorschaltwiderstand". Een '''voorschakelweerstand''' is een weerstand die gebruikt wordt om de elektrische stroomsterkte in het erna volgende circuit te begrenzen en/of te regelen. Dit gebeurt om de gewenste hoeveelheid [[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]] door het circuit te laten stromen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] Omdat de voorschakelweerstand in [[Woorden - S#Serieschakeling|serie]] staat met het erna volgende circuit, is het beter om te spreken van [[Woorden - S#Serieweerstand|"serieweerstand"]]. [https://nl.wikipedia.org/wiki/Voorschakelweerstand Meer over voorschakelweerstand]
+
|Uitleg= De meeste stoomlocomotieven hebben een enkelvoudig frame met daaronder de '''drijfwiel'''en, en soms ook één- of meerdere assen met (kleinere, en niet aangedreven) loopwielen. Loopwielen worden gebruikt om het gewicht over meer assen te verdelen, of om de rijeigenschappen bij hogere snelheden te verbeteren. Loopwielen kunnen in een draaistel zijn opgenomen; drijfwielen meestal niet. Zie "drijfwiel"
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voorsein
+
|Term= Drinken
−
|Uitleg= 1. Seinpaal die een hoofdsein aankondigd en de te verwachten stand van dit hoofdsein aangeeft, zodat de machinist bij seinstand "onveilig" of "aftakkend" een remming kan beginnen, om de trein tijdig tot stilstand te brengen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]<br />2.Een '''lichtsein dat vooraf gaat aan een hoofdsein''' en niet "STOP" kan tonen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] Zie: [[Lichtseinen]]. [https://nl.wikipedia.org/wiki/Voorsein Meer over voorsein].
+
|Uitleg= 1. De loc drinkt: de loc neemt water;<br />2. (België) de ketel laten '''drinken''': de injecteur in werking stellen, waardoor de ketel water krijgt toegevoerd; de ketel is dus a.h.w. "dorstig", en mag nu drinken. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voorspan
+
|Term= Dromedaris
−
|Uitleg= Een trein die '''getrokken wordt door twee- of meer locs''' met in elke loc een eigen machinist. Wordt bijvoorbeeld een dieselloc geholpen door een stoomloc, dan spreekt men ook wel van gemengde tractie. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Voorspan Meer over voorspan].
+
|Uitleg= Bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] 2100, en wel van die exemplaren die slechts één dom boven op de ketel hadden, in tegenstelling tot andere, die twee dommen, een stoom- en zanddom op de ketel hadden. Die laatste hadden de bijnaam kameel. Het verschil zat hem dus in één of twee bulten boven op de loc, precies het verschil tussen '''dromedaris''' en kameel. Ook: [[Woorden - B#Blikken Tinus|blikken Tinus]], [[Woorden - Z#Zwartkop|zwartkop]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voorstadstrein
+
|Term= Droogmakerij
−
|Uitleg= Een '''trein''' in een stedelijk gebied met veel stops, die gebruik maakt van spoorlijnen en soms ook van een metrolijnen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Voorstadspoorweg Meer over voorstadtrein].
+
|Uitleg= '''Droogmakerij''', hetgeen wat door de meeste mensen "polder" wordt genoemd. [http://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=droogmakerij&pid=LmB4vn2e Meer over Droogmakerij]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Voor z'n smoel gooien
+
|Term= Drukdicht
−
|Uitleg= "het sein valt op z’n kont:" het sein valt plotseling op onveilig (de seinarm "valt" inderdaad). Het sein valt vlak voor de locomotief. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] Zie ook: [[Woorden - K#Kont|"Kont"]].
+
|Uitleg= (Grootspoor); speciale uitvoering voor met name hogesnelheidstreinen die moet voorkomen dat [[#Drukgolf|drukgolven]], veroorzaakt door passerende treinen of tunnels, het interieur bereiken. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= V-Polder
+
|Term= Drukgolf
−
|Uitleg= Een baanconcept waarbij men damwanden in een '''V-vorm''' in de grond trilt, bekeken vanuit de dwarsdoorsnede. De tussenliggende grond wordt gedeeltelijk ontgraven en als een polder voorzien van een eigen waterpeil dat lager gelegen is dan dat van het naastgelegen maaiveld. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Polderconstructie Meer over V-polder].
+
|Uitleg= (Grootspoor); ten gevolge van de passage van een trein wordt een flinke hoeveelheid lucht verplaatst. Staande naast het spoor is dit te merken door een plotselinge drukverandering die zo groot kan zijn, dat mensen uit hun evenwicht gebracht worden met alle gevolgen van dien. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=drukgolf Meer over Drukgolf]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vrij
+
|Term= Drukpijp 
−
|Uitleg= Zonder een trein of wagens erop: "baan vrij"; "blok vrij". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Grootspoor); een '''drukpijp ''' dient voor de zijwaartse bevestiging/positionering van de [[Woorden - R#Rijdraad|rijdraden]]. [https://www.railpro.online/nl_NL/search/?search_term=drukpijp Meer over drukpijp]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vrijbalk
+
|Term= Drukschakelaar
−
|Uitleg= Tussen twee samenlopende of elkaar kruisende sporen geeft de witte '''vrijbalk''' (zie artikel [[Scenery op het spoor]]) de uiterste grens aan waar railvoertuigen mogen worden geplaatst, zonder de beweging van voertuigen op het andere spoor te hinderen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Vrijbalk Meer over vrijbalk].
+
|Uitleg= (Elektrotechniek); Een '''drukschakelaar''', ook "drukknop" of "drukknopschakelaar", is een terugverende schakelaar die verbinding maakt of verbreekt als hij ingedrukt wordt. Wordt daarom ook "momentschakelaar" genoemd. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(27)]] [https://nl.wiktionary.org/wiki/drukschakelaar Meer over drukschakelaar].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vrije baan
+
|Term= Drukschakelaar (pneumatiek)
−
|Uitleg= Algemene aanduiding voor baanvak (spoor); '''een gedeelte van de spoorweg buiten de stations en emplacementen'''. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.infrasite.nl/glossary/vrije-baan/ Meer over vrije baan].  
+
|Uitleg= Een '''drukschakelaar''' of "pressostaat" is een op druk werkende schakelaar. Een dergelijke schakelaar zal elektrische apparatuur (bijvoorbeeld een compressor) in- of uit schakelen bij een bepaalde druk van lucht, gas of vloeistof. Bij het oplopen van die druk zal, bij het bereiken van de ingestelde druk het contact uitschakelen, bij een daling van die druk, zal het contact weer terugschakelen (inschakelen). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Pressostaat Meer over drukschakelaar].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vrije ruimtemerk
+
|Term= Dubbel
−
|Uitleg= [[#Vrijbalk|Vrijbalk]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= '''Dubbele kar''': zie [[Woorden - K#Kar|"kar"]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vrije kruising
+
|Term= Dubbel enkelspoor
−
|Uitleg= Kunstwerk dat het mogelijk maakt dat '''treinen elkaar ongelijkvloers kunnen kruisen'''. Wordt uitgevoerd als een [[Woorden - F#Fly-Over|"fly-over"]] of een [[Woorden - D#Dive-Under|"dive-under"]] (ook wel ongelijkvloerse kruising genoemd). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] [https://www.ovnet.nl/?spoorbegrip=vrije_kruising Meer over vrije kruising].
+
|Uitleg= Een spoorlijn van '''twee sporen''', waarvan beide sporen geschikt zijn om in beide richtingen te gebruiken, en beide sporen een volledige autonome '''enkel'''spoorbeveiliging hebben. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] Zie ook het artikel [[Beveiliging op het spoor#Dubbel Enkelspoor - beveiliging|Beveiliging op het spoor]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vrijlopen
+
|Term= Dubbelgeïsoleerd
−
|Uitleg= Het zodanig staan van een trein dat hij geen wissel bezet houdt, zodat er een andere trein langs kan lopen; zie ook: [[#Vrijbalk|Vrijbalk]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Elektrotechniek); '''dubbelgeïsoleerd''', ook "geheel geïsoleerd" of "versterkt geïsoleerd", wil zeggen dat een toestel behalve de gebruikelijke elektrische isolatie, een zodanige constructie en behuizing heeft, dat er geen spanning kan komen te staan op delen die kunnen worden aangeraakt. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Dubbelge%C3%AFsoleerd Meer over dubbelgeïsoleerd].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vrijloopdiode
+
|Term= Dubbelloc
−
|Uitleg= (Elektronica); Eng. "barrier diode". Bij een [[Woorden - D#Diode|diode]] is sprake van een geleidende richting (de [[Woorden - D#Doorlaatrichting|doorlaatrichting]]) en een sperrende richting (de sperrichting). Van deze eigenschap wordt gebruik gemaakt door een '''vrijloopdiode''' toe te passen bij [[Woorden - R#Relais|relais]] die door een transistor geschakeld worden. De kathode van de diode komt aan de plus-aansluiting van het relais. De functie van deze [[Woorden - S#Sperdiode|"vrijloopdiode"]], is het beschermen van de [[Woorden - T#Transistor|transistor]] die het relais aanstuurt. De "vrijloopdiode" voorkomt dat de transistor defect raakt door te hoge ([[Woorden - I#Inductie|inductie]])spanningen, die ontstaan bij het [[Woorden - A#Afvallen|"afvallen"]] van het relais (dus op het moment dat de [[Woorden - S#Spoelspanning|spoelspanning]] op het relais uitgeschakeld wordt). Zie ook: [[Woorden - S#Sperdiode|Sperdiode]].
+
|Uitleg= Een loc die bestaat uit twee vast gekoppelde identieke locs. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_spoorwegjargon#D Meer over dubbelloc].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vuil
+
|Term= Dubbeltractie
−
|Uitleg= (België); "'''Vuil''' [[#Vuur|vuur]]": vuur met veel slakken. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= Zie: [[Woorden - V#Voorspan|Voorspan]] en/of het artikel [[Multi-tractie_rijden]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vulling
+
|Term= Duiker
−
|Uitleg= (België); 1. '''Vulling'''sgraad;<br />2. "'''Vulling''' geven";<br />&#x2003; &#x2003; &#x2003; &#x2003; &#x2003; 2 a) vullingsgraad bepalen;<br />&#x2003; &#x2003; &#x2003; &#x2003; &#x2003; 2 b) de [[Woorden - R#Regulateur|regulateur]] met het [[Woorden - G#Ganghandel|ganghandel]] in de middenstand, waardoor de loc niet kan rijden, zodat verse stoom de stoomschuifkast &#x2003; &#x2003; &#x2003; &#x2003; &#x2003; &#x2003; &#x2003; &#x2003;vult en de kast bij stilstand voorverwarmd wordt; hierdoor wordt condensvorming, ook al in de nabijgelegen cilinder, &#x2003; &#x2003; &#x2003; &#x2003; &#x2003; &#x2003; &#x2003; &#x2003;&#x2003; &#x2003; &#x2003; &#x2003; tegengegaan. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= Koker dwars onder een spoor of weglichaam door, die tot doel heeft een verbinding te vormen tussen beide zijden. De verbinding kan zowel droog als nat zijn om twee leefgebieden op gebied van fauna en/of water met elkaar te verbinden. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vullingsgraad
+
|Term= Duizendpoot
−
|Uitleg= De tijd gedurende welke de [[Woorden - S#Stoomschuif|stoomschuif]] opening geeft aan de [[Woorden - S#Stoompoort|stoompoort]], waardoor verse stoom de cilinder in kan stromen; daardoor: de hoeveelheid stoom die de [[Woorden - C#Cilinder|cilinder]] vult; "'''vullingsgraad''' bepalen": het ganghandel instellen op een bepaalde vullingsgraad; ook kortweg [[#Vulling|"vulling"]] genoemd. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Spoorjargon); bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] NS 7700. Reden van deze naam onduidelijk. Misschien omdat ze voor allerlei diensten te gebruiken zijn. Ook: [[Woorden - H#Haarlemmermeertje|Haarlemmermeertje]], [[Woorden - B#Bello|Bello]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vuur
+
|Term= Duty cycle
−
|Uitleg= De [[#Vuurkist|vuurkist]] met het vuur erin. Het vuur. "een dun '''vuur''':" een dunne laag brandende kolen op het rooster; "een goed vuur, een slecht vuur:" een goed- respectievelijk slecht brandend vuur. "een blanke kachel met een goede ligging:" een schoon vuur met goed verspreide kolen. "een lekker kacheltje": een goed brandend vuur. "er een vuur inzetten:" zorgen voor een flink vuur voor het begin van een rit met een zware trein. Zie ook [[Woorden - B#Blank|"Blank"]] en [[Woorden - K#Kachel|"Kachel"]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= De arbeidscyclus (Engels: '''duty cycle''') van een periodiek optredend verschijnsel, is de verhouding van de tijd dat het verschijnsel aanwezig (actief) is en de totale periode. Meestal wordt deze verhouding uitgedrukt als percentage. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Arbeidscyclus Meer over duty cycle].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vuurbrug
+
|Term= Dura-lar
−
|Uitleg= Kort '''gewelf''' van '''vuur'''vaste steen achter in een vuurhaard, dienend om de vermenging van de gassen met de verbrandingslucht te bevorderen (van Dale); verhindert tevens dat de vliegas boven het vuur direct door de geforceerde trek de [[Woorden - V#Vlampijp|vlampijpen]] ingezogen wordt en in te grote hoeveelheden in de [[Woorden - R#Rookkast|rookkast]] terechtkomt. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= '''Dura-lar'''. Merknaam voor [[Woorden - M#Mylar|Mylar]]-folie op basis van polyester. Ook polyesterfilm of PET-film genaamd. Chemische naam: "polyethyleentereftalaat". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Polyethyleentereftalaat Meer over polyethyleentereftalaat].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vuurdeur
+
|Term= "Dure stroom"
−
|Uitleg= De '''Vuurdeur''' is de afsluiting van het stookgat in de [[#Vuurkist|vuurkist]]; ook kortweg: "deur". [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Modelspoor); '''"Dure stroom"''' is de benaming voor het toepassen van de [[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]] uit de [[Woorden - C#Centrale|centrale]] voor het voeden van én de locs/treinstellen én de wisseldecoders en/of schakeldecoders e.d. Wanneer de [[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]] uit de centrale hiervoor gebruikt wordt, word in feite de centrale misbruikt, omdat die én de locs/treinstellen, én de wisseldecoders en/of schakeldecoders moet voorzien van stroom. Hierdoor zal bij gebruik van veel locs/treinstellen, het moment dat één- of meer [[Woorden - B#Booster|boosters]] nodig zijn, snel dichterbij komen. Veel beter én goedkoper is het, om de wisseldecoders en/of schakeldecoders een eigen voeding, d.m.v. een losse trafo, te geven. Dus: de centrale voedt de locs/treinstellen, en een losse trafo (of meerdere losse trafo's) levert/leveren spanning voor de wisseldecoders en/of schakeldecoders. En dat is goedkoper dan telkens boosters er bij moeten kopen omdat de centrale het niet meer aan kan.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vuurhaard
+
|Term= Drybrush
−
|Uitleg= (België); [[#Vuurkist|Vuurkist]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]  
+
|Uitleg= "'''Dry brushing'''" ("droog kwasten") is een verftechniek waarbij de kwast die gebruikt wordt slechts een minimale hoeveelheid verf bevat en kan afgeven. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Drybrush Meer over dry brush].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vuurkist
+
|Term= Dwarsligger
−
|Uitleg= De '''vuurkist''' is een kistvormige ruimte die aan de ketel gebouwd is, en waarin het [[#Vuur|vuur]] gestookt wordt dat de ketel verwarmd. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= Zie: [[Woorden - B#Biels|Biels]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vuurkistmantel
+
|Term= Dweil
−
|Uitleg= De '''vuurkistmantel''' is de buitenzijde van de vierkante ketel, voorzover die zich om de [[#Vuurkist|vuurkist]] bevindt (dus ''niet'' de [[Woorden - P#Pijpenplaat|pijpenplaat]]); ook wel [[Woorden - B#Buitenvuurkist|"buitenvuurkist"]] genoemd; zie ook: [[Woorden - B#Binnenvuurkist|"binnenvuurkist"]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]  
+
|Uitleg= Slechte stoommaker; dweil wellicht omdat je de stoom uit de loc moet knijpen, als bij een '''dweil''', of in de betekenis: vervelend, naar, zeurderig individu. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
−
|Term= Vuurslag
+
|Term= Dwergsein
−
|Uitleg= (België); het doorsmelten van de [[Woorden - L#Loodnagel|loodnagels]] in de [[Woorden - H#Hemelplaat|Hemelplaat]] van de vuurkist, door te lage waterstand in de ketel; het machine heeft een '''vuurslag''' gehad. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]  
+
|Uitleg= (Spoorjargon); '''dwergsein''' is de benaming van een laag, tussen de sporen geplaatst sein. Bijnaam: [[Woorden - O#"Onderzeeër"|"Onderzeeër"]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] Zie: afbeelding 19 in het artikel [[Lichtseinen#Laag geplaatste seinen|Lichtseinen]].
 
}}
 
}}
 
{{Voettekst
 
{{Voettekst
−
|Vorige= Woorden - U
+
|Vorige= Woorden - C
−
|Volgende= Woorden - W
+
|Volgende= Woorden - E
 
|VorigeMenu= Verklarende woordenlijst
 
|VorigeMenu= Verklarende woordenlijst
 
}} {| width= "100%"
 
}} {| width= "100%"
 
|- valign= "top"
 
|- valign= "top"
 
! scope= "row" width="70%" |
 
! scope= "row" width="70%" |
−
| <small>Laatste wijziging: 25 feb 2025 10:05 (CET)</small>
+
| <small>Laatste wijziging: 7 mei 2025 10:07 (CET)</small>
 
|}
 
|}
−
[[Categorie: Afkortingen|V]]
+
[[Categorie: Afkortingen|D]]
−
[[Categorie: Algemeen|V]]
+
[[Categorie: Algemeen|D]]
−
[[Categorie: Transformatoren|V]]
+
[[Categorie: Woorden|D]]
−
[[Categorie: Veiligheid|V]]
+
[[Categorie: Woorden-Index|D]]
−
[[Categorie: Woorden|V]]
 
−
[[Categorie: Woorden-Index|V]]
 
 
__NOEDITSECTION__
 
__NOEDITSECTION__

Huidige versie van 8 mei 2025 om 10:08

Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net

Zoeken op deze pagina: CTRL + F.

Woord of afkorting:

D.

(Grootspoor); aanduiding voor conducteurswagen of -afdeling; vgl. A, B, C, D. In vakjargon staat "een D" dus voor "een conducteurswagen". De "D" liep in goederentreinen altijd achterop. (1)

DB.

(Grootspoor); Deutsche Bundesbahn. (3) Meer over DB.

DC.

(Engels, elektrotechniek); "Direct Current". Zie Gelijkspanning. (3) Meer over gelijkstroom.

D-trein

(Grootspoor); D-treinen waren internationale lange-afstandstreinen waarvoor reizigers een toeslag moesten betalen (in Nederland twee gulden). Omstreeks 1995 werd de toeslag afgeschaft en bestonden er dus geen D-treinen meer. (3) Meer over D-trein.

DCC.

(Digitaal); afkorting van Digital Command Control (zie artikel Het DCC protocol). (3) Meer over DCC.

DCC-A.

(Digitaal); afkorting van Digital Command Control-Advanced (ook DCCA of DCC2.0 genoemd). Dit is een uitbreiding van het DCC-protocol. Het betreft o.a. automatische aanmelding van een locomotief. Zie: railcommunity.de. Meer over DCC-A. Duits).

DCCext.

(Digitaal); afkorting van "DCCExtended Accessory Command format" Uitbreiding van het DCC-protocol t.b.v. locdecoders. "Aansturing van die DCC Ext-decoders werkt alleen als de centrale het DDCext signaal kan versturen." (11) (zie het artikel Het DCC protocol). Meer over DCCext.

DCM.

(Elektrotechniek); DCM is de afkorting van "Drum Collector Motor" (=trommel collector motor). De motor bestaat uit een dubbele veldspoel op de stator (de veldwikkeling) en een rotor (het draaiende gedeelte) met een trommel collector. Hierbij staan de koolborstels haaks op de motor-as. Zie ook SFCM.

DD-AR.

(Grootspoor); DubbelDeks AggloRegiomaterieel. AggloRegio was bedacht als nieuwe naam voor de stoptrein uit het drie treinen systeem. Deze naam is echter nooit ingevoerd.

DDM.

(Grootspoor); DubbelDeks Materieel, is een verzameling van materieelseries van de Nederlandse Spoorwegen. (3) Meer over DDM.

DDZ.

(Grootspoor); DubbelDeks Zone. Treinstel is uitgevoerd met stiltezones op de gehele bovenste verdiepingen. Is een aangepaste versie van het DDM-materieel.

DE.

(Grootspoor); afkorting van Diesel-Elektrisch.

DE1.

(Grootspoor); Plan X. Beter bekend als "DE 1", "Blauwe Engel". (3) Meer over DE1.

DE2.

(Grootspoor); Plan X. Beter bekend als "DE 2", "Blauwe Engel". (3) Meer over DE2.

DE3.

(Grootspoor); NS Diesel 3 treinstellen (Plan U). De "DE3" was een type driedelig Diesel-Elektrisch treinstellen van de Nederlandse Spoorwegen. (3) Meer over DE3.

Dg.

(Spoorjargon); afkorting van "goederentreinbegeleidingswagen". De bagagerijtuigen Dg waren bagagerijtuigen van de Nederlandse Spoorwegen voor gebruik in goederentreinen. Behalve voor het vervoer van bagage dienden deze wagens als werkruimte voor de conducteur. (3) Meer over Dg.

DH.

(Grootspoor); afkorting van Diesel-Hydraulisch. Dieselhydraulisch aandrijfsysteem. Ook benaming voor Wadloper. (3) Meer over DH.

DIAC.

(Elektronica); afkorting van Diode Alternating Current. Type diode dat vaak wordt gebruikt om triac's aan te sturen. Dit type diode is een soort zenerdiode die in beide richtingen bij een (wissel)spanning van ongeveer 30 tot 33 volt gaat geleiden.

DIN.

afkorting van Deutsches Institut für Normung. Dit is de Duitse nationale normeringsinstantie, gezeteld in Berlijn. Het Deutsches Institut für Normung vaardigt in Duitsland geldige normen uit, al dan niet gebaseerd op Internationale Organisatie voor Standaardisatie (ISO)- en/of Europese Norm (EN)-normen. (3) Meer over DIN.

DIL.

(Elektronica); Dual in-line of Dual in-line Package ("twee rijen"), vaak afgekort tot "DIL" / "DIP" is een term uit de elektronica en duidt op een patroon van aansluitpennen van componenten en connectoren. De term heeft geen Nederlandse vertaling. (3) Meer over DIL.

DIP.

(Elektronica). Dual in-line Package, vaak afgekort tot "DIP" ofwel twee rijen aansluitpunten aan de IC-behuizing. (3) Meer over DIP.

DIT.

(Grootspoor); Duisburg Intermodal Terminal is een grote railterminal in Duisburg waar goederentreinen worden samengesteld door middel van kranen in plaats van het heuvelen, zoals dat in Rotterdam Kijfhoek gebeurt.

DMM.

(Elektronica). Afkorting van Digitale MultiMeter. Dit is een universeel meetapparaat (vandaar dat het ook vaak universeelmeter wordt genoemd) om spanningen en stroomsterktes te kunnen meten. Uitgebreidere uitvoeringen kunnen tevens o.a. diodes, transistoren en (elektrolytische) condensatoren testen. (3) Meer over de Digitale MultiMeter.

DPDT.

(Engels, elektrotechniek); afkorting van Double Pole Double Throw. Benaming van het type schakelaar. Dit is een dubbelpolige schakelaar, met wisselcontacten. De beide schakelaars zijn mechanisch gekoppeld, en gaan dus tegelijkertijd om. De schakelaar kan ook in een een relais zitten, dan wordt deze door een spanning in- of uitgeschakeld.

DPST.

(Engels, elektrotechniek); afkorting van Double Pole Single Throw. Dit is een dubbelpolige schakelaar, met gescheiden enkele maakcontacten. De schakelaar kan ook in een een relais zitten, dan wordt deze door een spanning in- of uitgeschakeld.

DRB.

Zie: DRG.

DRG.

(Grootspoor); Deutsche Reichsbahn Gesellschaft. (3) Meer over DRG.

DSM.

Deli Spoorweg Maatschappij.

DSS.

(Digitaal, Duits) Digitalen Steck-Schnittstelle. Benaming voor de NEM-insteekconnector, die in digitaal voorbereide (analoge) locs aanwezig is. Door het simpel verwijderen van een brugstekker en het daarna insteken van een locdecoder, kan een analoge loc digitaal gemaakt worden.

DVL.

Decentrale Verkeerleider.

Daglichtsein

(Grootspoor); een daglichtsein is een sein dat zowel overdag als 's nachts werkt door een bepaalde kleur licht te tonen; Zie ook Armseinen, Lichtseinen. (1).

Dagorder

1. Het boek met dienstorders dat de machinist moet aftekenen;
2. Ruimte op het depot waar men zich melde vóór en na afloop van de dienst en waar mededelingen werden gedaan. (Interessant is dat hier "order" gebruikt wordt om de ruimte aan te geven waar orders voor de dag gegeven worden.) (1)

Dakota

Bijnaam van de locomotieven van de serie NS 4300, die in de tweede wereldoorlog met het Engelse leger meekwamen en door de NS overgenomen werden. De Dakota’s waren Engelse oorlogsvliegtuigen, eenvoudig van bouw en met alles weggelaten wat maar gemist kon worden, net als bij deze locomotieven geen valrooster maar een eenvoudig scheprooster, dat bij het schoonmaken van het vuur leeggeschept moest worden, een zeer zwaar en onaangenaam karwei. Vandaar de andere bijnaam "Schepper". (1)

Dansen

Het dansen van het vuur: het verschijnsel, dat kolendeeltjes boven het vuur verticaal heen en weer zweven, doordat de geforceerde trek hen omhoogzuigt, maar ook weer laat vallen, doordat de trek onderbroken werkt op de zuigerslagen van de machine. (1)

"Darlington"

(Elektronica); afkorting van Darlington-transistor. (3) Zie het artikel: [Elektronica basis#De Darlington-transistor Basis Elektronica]. Meer over de darlington-transistor.

"Database"

(Gegevensopslag). (3) Meer over Database.

"Datasheet"

1. Informatieblad. Wordt meestal door de fabrikant meegegeven, bijvoorbeeld bij een aankoop van een locomotief. Bestaat vaak uit een handleiding (datasheet) en een onderdelentekening met onderdelenlijst.
2. Overzicht van belangrijkste eigenschappen van een component, zoals bijv. een transistor. De meeste elektronicaonderdelen fabrikanten stellen/hebben op hun website datasheets beschikbaar, (meestal als PDF-bestanden) die vrij te downloaden zijn.

Dauwworm

Zie: "Trekpot". (1)

Debouncing

(Elektronica, Engels); Debouncing is het nemen van maatregelen (bijvoorbeeld door het toepassen van een "smitt-trigger") om de kleine stroomrimpel te verwijderen die ontstaat wanneer een mechanische schakelaar in een elektrisch circuit wordt gesloten en een reeks korte contacten maakt. Dit verschijnsel noemt men "contactdender" of "-bouncing" (3) Meer over debouncing.

Decal

Zie Transfer.

Decoder

(Modelspoor); een decoder is een compacte elektronische schakeling die de door een centrale gecodeerde informatie decodeert, die via de rails aan bijvoorbeeld een locomotief/treinstel of via bedrading aan andere decoders wordt doorgegeven, . Op deze wijze kunnen diverse functies zoals snelheid, rijrichting of verlichting van een locomotief/treinstel worden aangestuurd, of het omzetten van armseinen en/of wissels worden beïnvloed. Een decoder is een "digitaal naar analoog omzetter".
Decoders zijn er in diverse typen;

Decoderen

Decoderen is het "ontcijferen" van bijvoorbeeld een digitaal signaal. Zie: Decoder (3) Zie ook: Coderen. Meer over decodering.

Demsey

Bijnaam van de locomotieven van de serie 9600 en ook wel van de series 4600 en 9500, types die zeer sterk waren, net zo als de Amerikaans Demsey, een in de jaren twintig beroemd bokser. (1)

Depot

(Grootspoor); een depot is een benaming voor een plaats waar materiaal, vooral locomotieven, in opgeborgen worden en in klein onderhoud zijn. (1)

Depotchef

(België, < Fr., ook in Nederland): Chef van een depot; ook: chef d'atelier; rang hoger dan die van meestergast. (1)

Derde rail

Een rail in het midden of aan de zijkant van het spoor, waarop de voedende elektrische spanning staat. (3) Meer over derde rail.

Destillaat

Zie: Destillatie.

Destillatie

(Chemie); Destillatie is een techniek om door middel van verdamping twee of meer stoffen in een oplossing te scheiden, gebaseerd op het verschil in kookpunt van deze stoffen. Mengsels van twee of meer vloeistoffen kunnen alleen door destilleren worden gescheiden als de verschillende vloeistoffen kookpunten hebben die vrij ver uit elkaar liggen. Als dat niet zo is, komt er geen zuivere stof, maar een mengsel uit de koeler. De gecondenseerde zuivere stof noemen we het destillaat. (3) Meer over destillatie.

Detail

(Frans); bijzonderheid, klein onderdeel van een groter geheel. (19) Meer over detail.

Deur

1. Toegangsdeur tot machinistenhuis; bakkie over deurtje: zie "bak";
2. Vuurdeur; een slakkie onder de deur pikken: zie "slak"; een goed vuur onder de deur hebben: een goed brandend vuur bij de vuurdeur hebben, zodat er goede circulatie ontstaat; onder de deur stoken: het vuur aan de voet van de vuurdeur houden. Verklarende woordenlijst#Bronnen

"Dicht"

(België): het sein staat dicht: Zie: - "toe". (1)

Diensthalt

Een stop van een trein waarbij de reizigers niet kunnen in-/uitstappen, bijvoorbeeld om een machinist te wisselen. (3) Meer over diensthalt.

Dienstoverpad

Gelijkvloerse kruising van een spoorweg met een weg of pad, alleen bestemd voor dienstgebruik door bevoegd personeel. (2) Zie: artikel Overwegen grootspoor

Dienstregeling

(Grootspoor); een dienstregeling is een regeling van aankomst- vertrek- en doorkomsttijden van treinen. (2)

(Grootspoor); dienstregelings-snelheid

De in de dienstregeling of op de tijdtafel vermelde snelheid. (2)

Dienstremming

(Grootspoor); een door de machinist ingeleide remming, die onder normaal comfort kan worden uitgevoerd. Is anders dan in een noodgeval. (2)

Dienstsnelheid

(Grootspoor); de dienstsnelheid is de maximale snelheid waarmee treinen in exploitatie mogen rijden. Dit is een treingebonden beperking. In het materieel staat deze snelheid aangeduid met Maximum Snelheid x km/h. (2)

Diensttrein

(Grootspoor); een trein voor het vervoer van spoorwegpersoneel. (3) Meer over diensttrein.

Diesel

1. De brandstof dieselolie.
2. Een dieselmotor, die werkt op dieselolie (of biodieselolie).
3. Aanduiding voor een locomotief voorzien van een motor die op dieselolie werkt.

Diesel-elektrisch

Aandrijfbron, waarbij de locomotief of trein wordt voortgedreven door middel van elektriciteit, opgewekt met behulp van een dieselmotor met generator. (3) Meer over Dieselelelektrische aandrijving.

Dieselhydraulisch

Aandrijving waarbij een dieselmotor met behulp van een hydraulische pomp voor voortstuwing zorgt. De pomp drijft dan via slangen de wielen aan. Zie: Dieselhydraulische aandrijving en DH. (3) Meer over Dieselhydraulische aandrijving.

Diesellocomotief

Locomotief waarbij een dieselmotor voor voortstuwing zorgt. Dit kan zowel diesel-mechanisch, diesel-elektrisch of diesel-hydraulisch zijn.

Dieselmotor

Een dieselmotor is een zuigermotor, die werkt volgens het principe van zelfontbranding. (3) Meer over dieselmotor.

Digitaal

1. Bij modelspoor; de digitale informatie van een centrale besturingseenheid wordt via de rails naar een decoder in een locomotief/treinstel of via bedrading naar bijv. een wisseldecoder gestuurd. Zie het artikel Uitleg digitaal.
2. Het signaal wordt niet analoog (zoals bijv. een variërende spanning) maar in de vorm van reeksen enen en nullen (binair) verstuurd.

Digitaal voorbereid

De term digitaal voorbereid is vaak te lezen op sites van modelspoorfabrikanten en betekent dat een analoge locomotief/treinstel is voorbereid op latere digitalisering. Dit "digitaal voorbereid" zijn, kan op twee manieren:
1. bij oudere locs (uit de begintijd van "Digitaal") door de aanwezigheid van op de print aanwezige soldeereilandjes (soldeerpads). De draden van een decoder dienen dan op de soldeerpads te worden gesoldeerd. Soms moeten er een aantal printbanen op de print in de loc onderbroken worden door deze door te slijpen.
2. er is in de loc een NEM-connector met daarin een "brugstekker" aanwezig. Hierin kan dan (bij oudere decoders) de NEM-stekker van een passende decoder gestoken worden. Bij nieuwere decoders waarbij decoder en connector één geheel zijn, wordt de connector die aan de decoder vast zit, in de NEM-connector gestoken.
Let-op.jpg
  LET OP!		 Waarschuwing
Let op dat een "digitaal voorbereide" (=analoge) locomotief NIET op een digitale baan geplaatst mag worden. Dat resulteert na een tijdje in een verbrande motor!

Digitale spanning

(Digitaal modelspoor); 1. De "digitale spanning" die uit een centrale komt, waar de locs/treinstellen op de modelspoorbaan rijden. De digitale spanning is ook aanwezig op het met de centrale verbonden programmeerspoor.
2. De digitale spanning (het DCC signaal). Dit is een symmetrische blokgolfvormige spanning die van polariteit wisselt met een frequentie van ca. 6,5 tot 9 khz. Het digitale signaal ontstaat door de duur van de pulslengte van de positieve en negatieve delen van de spanning te varieren. In de centrale wordt dus de rijspanning voor de locs/treinstellen met het digitale signaal gecodeerd. De decoder haalt uit het digitale signaal de benodigde informatie (decoderen). De variabele blokgolf is voor te stellen als de streepjes van een barcode, zie het artikel "Inleiding digitale baanbesturing". Het signaal bestaat uit een spanning die (bij schaal H0) tussen ± plus 17 volt en min 17 volt wisselt, met verschillende pulslengtes. Het totale spanningsverschil tussen de beide spoorstaven is bij schaal H0 dus ongeveer 17 volt.
3.Er zijn nog andere digitale spanningen, bijvoorbeeld het Motorola® of het Selextrix® signaal, dat uit een centrale komt.

Dinamo

(Modelspoor); een systeem van modules voor besturing, bedacht door van Perlo.

DinaSys

Oude merknaam. Nieuwe naam is Ferrotronics. Levering van o.a. DTC draaischijfbesturing. Zie: Ferrotronics.

Diode

(Electronica); een diode is een elektronisch onderdeel dat de elektrische stroom zéér goed in één richting geleidt, maar praktisch niet in de andere. Een diode functioneert dus als een elektronisch ventiel. De geleidende richting noemt men de "doorlaatrichting" en de andere richting de "sperrichting". Meer over Diode.

Diorama

Bij modelspoor: een op zichzelf staande uitbeelding van een landschap. (3) Meer over diorama.

Display

(Electronica); een display is een elektronisch scherm (afleesvenster) waarop je iets kunt zien. Voorbeeld: "de display van je wekker". (10) Meer over display.

Dispolok

(Grootspoor); betreft meestal de aanduiding voor een gehuurde loc, kan echter ook gekocht zijn. Siemens Dispolok GmbH is een onderdeel van Siemens dat in 2001 werd opgericht als verhuurder van locomotieven aan spoorwegondernemingen. Deze Dispolok-locomotieven zijn afgeleid van grote locomotiefseries. (3) Meer over Dispolok.

Dissiperen

(Thermodynamica); dissiperen is het omzetten van vermogen in warmte. Bijvoorbeeld een vermogenstransistor dissipeerd vermogen (geeft overtollige warmte via een koelplaat aan de omgevingslucht af). Het elektrisch vermogen dat door de spanningsval over de inwendige weerstand van een component in warmte wordt omgezet, wordt dissipatie of gedissipeerd vermogen genoemd. (3) Meer over dissiperen.

"Dive-Under"

(Engels) Een ongelijkvloerse ofwel vrije kruising van twee sporen waarbij onderste spoor/sporen verdiept (onder maaiveld) wordt/worden aangelegd. (2)

DLO-paal

Een DLO-paal is een aan elkaar gelaste construktie voor de verticale steun van de bovenleiding. De DLO-palen zijn samengesteld uit twee, met platen aan elkaar gelaste, UNP profielen. Zie het artikel Afspaninrichtingen in DIN en DLO.

Dodemansknop

Zie: Dodemanspedaal. (1)

Dodemanspedaal

Veiligheidspedaal in (diesel-)elektrische voertuigen dat door de bestuurder voordurend moet worden ingedrukt; zodra het wordt losgelaten, bijvoorbeeld als de bestuurder onwel wordt, wordt het voertuig automatisch tot stilstand gebracht (in België spreekt men vaak van dodemanpedaal, zonder -s- dus). (1)

Dom

Zie: Stoomdom.

Donder

Voor zijn donder slaan of geven: de locomotief hard laten werken, al het vermogen gebruiken; ook: van katoen geven. (1)

Dood

(Grootspoor); het dode punt: stand van een wiel waarbij geen beweging kan intreden doordat de drijfstang precies in de richting van de kruk trekt of duwt. (1)

Doodskist

Bijnaam van de locomotieven van de serie HSM 201-208 en 220, tramlocomotieven die vierkant waren en daarbij zo open dat het dienstdoende personeel zeer van koude te lijden had; grote doodskist: bijnaam van de NS 34 (ex HSM-serie 229-231), een wat grotere vierkante loc; kleine doodskist: bijnaam van de serie HSM 225-228. (1)

Doordruklocomotief

Een doordruklocomotief is een rangeerloc waarmee wagens die op enige afstand van elkaar op één spoor staan, tegen elkaar gedrukt worden. (1)

Doorlaatrichting

(Elektronica); zie: Diode.

Doorlaatstroom

(Elektronica); de doorlaatstroom van een led wordt aangegeven met If (Iforward). Hiermee wordt de "maximale" doorlaatstroom van de led opgegeven, waarbij een redelijke levensduur te verwachten is. Dus hoe minder stroom, des te langer de led meegaat. (3) Meer over doorlaatstroom.

Doorloopkop

Doorloopkop was de benaming van een koprijtuig waarvan de voorzijde voorzien was van een cabine en van een doorgang voor reizigers naar een eventueel gekoppeld rijtuig. (3) Meer over doorloopkop.

Doorrijdsnelheid

Maximale snelheid bij doorrijden van treinen ter plaatse van een station. (2)

Doorrijdspoor

Spoor specifiek ingericht voor het doorrijden van een trein door een station. (2)

Doorschieten

Het tot stilstand komen van een trein voorbij een stop tonend sein (STS). (2)

Doorslaan

Het ronddraaien van de drijfwielen van de loc zonder dat deze zich verplaatst of - als de loc al in beweging was - zonder dat de drijfwielen merkbaar medewerking aan de voortbeweging van de loc verlenen; als de rails glad zijn en als de loc een zware trein te trekken heeft, gebeurt dit eerder; de wielen van de loc slaan door of de loc slaat door; ook: voeten vegen, malen, pivoteren; in België zegt men ook "doorslagen". (1)

Doorvaarthoogte

De doorvaarthoogte is de verticale afstand tussen de maatgevende waterstand en de onderkant van de overspanning boven de vaarweg. Meer over Doorvaarthoogte. (2)

Doorvaartwijdte

De doorvaartwijdte van een (vaste) brug is de kleinste breedte onder die brug, gemeten loodrecht op de vaarwegas, die bij de maatgevende waterstand volledig door het maatgevende schip kan worden benut. (2)

Draad

(Elektrotechniek); draad is de benaming van een stugge metalen geleider waar elektrische stroom doorheen kan gaan. De draad bestaat uit een massieve kern, bijvoorbeeld koperdraad. De draad wordt vaak voorzien van een isolerende laklaag, of kunststof (pvc of vinyl) mantel. (3) Meer over draad. Zie ook: Snoer.

Draadgewonden weerstand

(Elektronica); een draadgewonden weerstand bestaat uit een hittebestendige drager (meestal keramiek) waarop weerstandsdraad is gewikkeld (=gewonden). (3) Meer over draadgewonden weerstand.

Draagconstructie

Een draagconstructie is een samenstel van dragende elementen die een ruimte overspannen; anders geformuleerd: die samenstellende onderdelen van een bouwwerk die de daarop inwerkende krachten als wind, sneeuwbelasting (sneeuwgewicht op dak), eigen gewicht en nuttige belasting afvoeren naar de fundering. (3) Meer over draagconstructie.

Draagdraad

(Ook "hangdraad"). De verticale koperen draad waaraan de rijdraden zijn opgehangen. Zie: Bovenleiding algemeen.

Draagkabel

De horizontale koperen draad waaraan de verticale draagdraden zijn opgehangen. Zie: Bovenleiding algemeen.

Draaischijf

Een draaischijf, is voorzien van rails, waarop locomotieven en andere voertuigen omgedraaid kunnen worden, dan wel naar één van de aansluitende sporen gedraaid. (1) Zie ook Draaischijfoplossingen. Meer over de draaischijf.

Draaispoelmeter

(Elektrotechniek/elektronica). Meetinstrument voorzien van een draaibare spoel met daaraan gekoppeld een wijzer, om bijvoorbeeld spanning (V) of stroom (A) weer te geven. (3) Zie ook: Paneelmeter. Meer over draaispoelmeter.

Draaistel

Bogie, draaibaar onderstel. (1) Meer over draaistel.

Draaistroom

(Electrotechniek); Driefasenspanning, ook wel sterkstroom genoemd, is elektrische energie in de vorm van drie gelijktijdig opgewekte wisselspanningen, die ten opzichte van elkaar 120° in fase verschoven zijn. De spanningen (vroeger 380 V, tegenwoordig 400 V) worden opgewekt door één en dezelfde generator, met drie afzonderlijke magneetvelden die onderling een hoekverschuiving van 120° hebben. Hierdoor ontstaan drie sinusvormige wisselspanningen, die weliswaar gelijkvormig zijn, maar die steeds 120° na elkaar hun maximale waarde bereiken. Bij iedere complete omwenteling (360°) van de rotor van de generator zijn alle drie de spanningen dus door hun maximum en hun minimum gegaan. (3) Meer over Draaistroom.

Drain

1. (Waterbeheer); ondergrondse afvoerbuis van waterdoorlatend materiaal die drassigheid tegengaat. (3)
2. (Elektronica); de drain is een aansluiting van een aantal soorten actieve elektronische halfgeleiderkomponenten zoals een fet, triac, thyristor e.d. (3) Meer over de Fet.

"Draisine"

(Spoorjargon); railvoertuig (lorrie). Klein railvoertuig. Meestal in gebruik voor inspectiedoeleinden. De draisine is uitgerust met trappers of een kleine verbrandingsmotor.

Drempelspanning

(Elektronica); De spanning die ontstaat over een diode, wanneer er een stroom doorheen loopt in de doorlaatrichting. Deze drempelspanning is afhankelijk van de hoeveelheid stroom die door de diode loopt en van het materiaal waarvan de diode gemaakt is (germaninium of silicium). Deze drempelspanning is meestal ongeveer 0,6V bij een siliciumdiode en 0,2V bij een germaniumdiode. Bij een spanning van minder dan de drempelspanning, geleidt de diode dus niet!

Drempelspanning van een led

(Elektronica); de spanning die ontstaat over een led, wanneer er een stroom doorheen loopt in de doorlaatrichting. Deze drempelspanning is afhankelijk van de kleur van de led en (in mindere mate) van de hoeveelheid stroom die door de led loopt. Varieert van 1,9V bij een rode led tot 3,6V bij een witte led.

"Dressed to kill"

Bijnaam, in Engeland gebruikt en hier overgenomen, van de locomotieven van de serie NS 1300. Toen zij in 1880 in dienst gesteld werden bleken het direct zeer succesvolle machines te zijn, geschikt voor alle diensten, en zeer gemakkelijk te stoken, tegelijk goed stoommakend. De bijnaam in Engeland (a parisienne) dressed to kill kregen ze om hun sierlijke vormgeving. Ook: grote groenen, muilezels. (1)

Driehoeken

(Spoorjargon); (werkwoord): het met een loc of trein berijden van in een driehoek gelegde rails, waardoor de andere kant voorkomt; ook: een driehoekie pikken of -- doen. (1) Zie het artikel Treinen keren.

Driehoogten-sein

Onderdeel van Lichtseinstelsel 1946. Zie: Lichtseinen.

"Driemaster"

(Spoorjargon); bijnaam van de locomotieven van de serie NS 2900, die drie gekoppelde assen hadden. Deze drie assen deden denken aan de drie masten van een zeilschip. In de tijd dat deze locomotieven in dienst gesteld werden waren er nog veel zeilschepen. Later is deze bijnaam overgegaan op de locomotieven van de serie 3200 die ook drie gekoppelde assen hadden. (1) Zie ook: "Onderzeeër".

Drierail

(Modelspoor); bij drierail is sprake van twee spoorstaven en een middenrail, de puntcontacten (kortweg PuCo's genoemd). Zie: artikel Systemen.

Drie-tje

(Spoorjargon); benaming voor een driedelig treinstel, dus bestaande uit drie rijtuigen (of bakken).

Drie treinen systeem

(Spoorjargon); Bij "Rail 21" werd een drie treinen systeem voorgesteld: naast de "Intercity" zou de "Sneltrein" terugkeren onder de naam "InterRegio" (IR), de "stoptrein" zou vervangen worden door de "Agglo-Regio" (AR). Meer over drie treinen systeem.

Driewegwissel

(Spoorjargon); een driewegwissel bestaat eigenlijk uit twee in elkaar geschoven wissels. Zie: artikel Puntstuk van het wissel polariseren.

Drijfas

As waar de drijfwielen op bevestigd zijn. (1)

Drijfstang

1. Verbindingsstang tussen zuigerstang en kruk, waardoor de heen- en weergaande beweging van de zuigerstang in een rondgaande beweging van de krukas overgaat.
2. Verbindingsstang tussen opeenvolgende drijfwielen.(1)

Drijfwerk

Het geheel van stangen, kruiskop, leibanen e.d. die de drijfkracht overbrengen van de cilinders op de wielen; (binnenliggend, buitenliggend drijfwerk: zie cilinder); ook: mekanniek; - drijfwerk op half werk stellen: het verwijderen van de (kapotte) drijfstang aan één kant van de loc, waarna verder gereden wordt met alleen de andere helft waardoor dus half werk geleverd wordt. (1)

Drijfwiel

Door de drijfstang direct aangedreven wiel; zie ook: koppelwiel. (1) Meer over Drijfwiel.

Drijfwielen

De meeste stoomlocomotieven hebben een enkelvoudig frame met daaronder de drijfwielen, en soms ook één- of meerdere assen met (kleinere, en niet aangedreven) loopwielen. Loopwielen worden gebruikt om het gewicht over meer assen te verdelen, of om de rijeigenschappen bij hogere snelheden te verbeteren. Loopwielen kunnen in een draaistel zijn opgenomen; drijfwielen meestal niet. Zie "drijfwiel"

Drinken

1. De loc drinkt: de loc neemt water;
2. (België) de ketel laten drinken: de injecteur in werking stellen, waardoor de ketel water krijgt toegevoerd; de ketel is dus a.h.w. "dorstig", en mag nu drinken. (1)

Dromedaris

Bijnaam van de locomotieven van de serie 2100, en wel van die exemplaren die slechts één dom boven op de ketel hadden, in tegenstelling tot andere, die twee dommen, een stoom- en zanddom op de ketel hadden. Die laatste hadden de bijnaam kameel. Het verschil zat hem dus in één of twee bulten boven op de loc, precies het verschil tussen dromedaris en kameel. Ook: blikken Tinus, zwartkop. (1)

Droogmakerij

Droogmakerij, hetgeen wat door de meeste mensen "polder" wordt genoemd. Meer over Droogmakerij. (1)

Drukdicht

(Grootspoor); speciale uitvoering voor met name hogesnelheidstreinen die moet voorkomen dat drukgolven, veroorzaakt door passerende treinen of tunnels, het interieur bereiken. (3)

Drukgolf

(Grootspoor); ten gevolge van de passage van een trein wordt een flinke hoeveelheid lucht verplaatst. Staande naast het spoor is dit te merken door een plotselinge drukverandering die zo groot kan zijn, dat mensen uit hun evenwicht gebracht worden met alle gevolgen van dien. (2) Meer over Drukgolf

Drukpijp

(Grootspoor); een drukpijp dient voor de zijwaartse bevestiging/positionering van de rijdraden. Meer over drukpijp

Drukschakelaar

(Elektrotechniek); Een drukschakelaar, ook "drukknop" of "drukknopschakelaar", is een terugverende schakelaar die verbinding maakt of verbreekt als hij ingedrukt wordt. Wordt daarom ook "momentschakelaar" genoemd. (27) Meer over drukschakelaar.

Drukschakelaar (pneumatiek)

Een drukschakelaar of "pressostaat" is een op druk werkende schakelaar. Een dergelijke schakelaar zal elektrische apparatuur (bijvoorbeeld een compressor) in- of uit schakelen bij een bepaalde druk van lucht, gas of vloeistof. Bij het oplopen van die druk zal, bij het bereiken van de ingestelde druk het contact uitschakelen, bij een daling van die druk, zal het contact weer terugschakelen (inschakelen). (3) Meer over drukschakelaar.

Dubbel

Dubbele kar: zie "kar". (1)

Dubbel enkelspoor

Een spoorlijn van twee sporen, waarvan beide sporen geschikt zijn om in beide richtingen te gebruiken, en beide sporen een volledige autonome enkelspoorbeveiliging hebben. (3) Zie ook het artikel Beveiliging op het spoor.

Dubbelgeïsoleerd

(Elektrotechniek); dubbelgeïsoleerd, ook "geheel geïsoleerd" of "versterkt geïsoleerd", wil zeggen dat een toestel behalve de gebruikelijke elektrische isolatie, een zodanige constructie en behuizing heeft, dat er geen spanning kan komen te staan op delen die kunnen worden aangeraakt. (3) Meer over dubbelgeïsoleerd.

Dubbelloc

Een loc die bestaat uit twee vast gekoppelde identieke locs. (3) Meer over dubbelloc.

Dubbeltractie

Zie: Voorspan en/of het artikel Multi-tractie_rijden.

Duiker

Koker dwars onder een spoor of weglichaam door, die tot doel heeft een verbinding te vormen tussen beide zijden. De verbinding kan zowel droog als nat zijn om twee leefgebieden op gebied van fauna en/of water met elkaar te verbinden. (2)

Duizendpoot

(Spoorjargon); bijnaam van de locomotieven van de serie NS 7700. Reden van deze naam onduidelijk. Misschien omdat ze voor allerlei diensten te gebruiken zijn. Ook: Haarlemmermeertje, Bello. (1)

Duty cycle

De arbeidscyclus (Engels: duty cycle) van een periodiek optredend verschijnsel, is de verhouding van de tijd dat het verschijnsel aanwezig (actief) is en de totale periode. Meestal wordt deze verhouding uitgedrukt als percentage. (3) Meer over duty cycle.

Dura-lar

Dura-lar. Merknaam voor Mylar-folie op basis van polyester. Ook polyesterfilm of PET-film genaamd. Chemische naam: "polyethyleentereftalaat". (3) Meer over polyethyleentereftalaat.

"Dure stroom"

(Modelspoor); "Dure stroom" is de benaming voor het toepassen van de stroom uit de centrale voor het voeden van én de locs/treinstellen én de wisseldecoders en/of schakeldecoders e.d. Wanneer de stroom uit de centrale hiervoor gebruikt wordt, word in feite de centrale misbruikt, omdat die én de locs/treinstellen, én de wisseldecoders en/of schakeldecoders moet voorzien van stroom. Hierdoor zal bij gebruik van veel locs/treinstellen, het moment dat één- of meer boosters nodig zijn, snel dichterbij komen. Veel beter én goedkoper is het, om de wisseldecoders en/of schakeldecoders een eigen voeding, d.m.v. een losse trafo, te geven. Dus: de centrale voedt de locs/treinstellen, en een losse trafo (of meerdere losse trafo's) levert/leveren spanning voor de wisseldecoders en/of schakeldecoders. En dat is goedkoper dan telkens boosters er bij moeten kopen omdat de centrale het niet meer aan kan.

Drybrush

"Dry brushing" ("droog kwasten") is een verftechniek waarbij de kwast die gebruikt wordt slechts een minimale hoeveelheid verf bevat en kan afgeven. (3) Meer over dry brush.

Dwarsligger

Zie: Biels.

Dweil

Slechte stoommaker; dweil wellicht omdat je de stoom uit de loc moet knijpen, als bij een dweil, of in de betekenis: vervelend, naar, zeurderig individu. (1)

Dwergsein

(Spoorjargon); dwergsein is de benaming van een laag, tussen de sporen geplaatst sein. Bijnaam: "Onderzeeër". (1) Zie: afbeelding 19 in het artikel Lichtseinen.


Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende
 Contact met de redactie: Contact met de redactie 
Laatste wijziging: 7 mei 2025 10:07 (CET)
Overgenomen van "https://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php?title=Woorden_-_D&oldid=54544"