Persoonlijke instellingen

Woorden - D: verschil tussen versies

Uit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken
k (txt)
k (woorden toeg.)
 
(27 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
 
{{Koptekst
 
{{Koptekst
 
|Vorige= Woorden - C
 
|Vorige= Woorden - C
−
|Volgende= Woorden - E
+
|Volgende= Woorden - E <!--Waarschuwing. Alle teksten waar [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] achter staat, mogen absoluut NIET gewijzigd worden! Dat zijn citaten uit een boek.-->
 
|VorigeMenu= Verklarende woordenlijst
 
|VorigeMenu= Verklarende woordenlijst
 
|Auteur=
 
|Auteur=
−
}}{{Woord <!--Waarschuwing. Alle teksten waar [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] achter staat, mogen absoluut NIET gewijzigd worden! Dat zijn citaten uit een boek.-->
+
}}<div style="width:800px;text-align:right;">Zoeken op deze pagina: CTRL + F.</div>
−
|Term= Woord of afkorting:
+
'''Woord of afkorting:'''
−
|Uitleg= '''Verklaring:''' &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; Zoeken op deze pagina: CTRL + F.
 
−
}}
 
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= D.
 
|Term= D.
−
|Uitleg= (Grootspoor); aanduiding voor conducteurswagen of -afdeling; vgl. A, B, C, D. In vakjargon staat "een '''D'''" dus voor "een conducteurswagen". De "D" liep in goderentreinen altijd achterop. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
+
|Uitleg= (Grootspoor); aanduiding voor conducteurswagen of -afdeling; vgl. A, B, C, D. In vakjargon staat "een '''D'''" dus voor "een conducteurswagen". De "D" liep in goederentreinen altijd achterop. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 27: Regel 25:
 
|Term= DCC.
 
|Term= DCC.
 
|Uitleg= (Digitaal); afkorting van '''Digital Command Control''' (zie artikel [[Het DCC protocol]]). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Digitale_centrale_(modelspoor) Meer over DCC].
 
|Uitleg= (Digitaal); afkorting van '''Digital Command Control''' (zie artikel [[Het DCC protocol]]). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Digitale_centrale_(modelspoor) Meer over DCC].
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= DCC-A.
 +
|Uitleg= (Digitaal); afkorting van '''Digital Command Control-Advanced''' (ook DCCA of DCC2.0 genoemd). Dit is een uitbreiding van het DCC-protocol. Het betreft o.a. automatische aanmelding van een locomotief. Zie: [https://normen.railcommunity.de/RCN-218.pdf railcommunity.de].    [https://www.opendcc.de/info/dcc/dcc_anmeldung2.html Meer over DCC-A]. Duits).
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= DCCext.
 
|Term= DCCext.
−
|Uitleg= (Digitaal); afkorting van "'''DCC Ext'''ended Accessory Command format" Uitbreiding van het DCC-protocol t.b.v. accessoires-[[Inleiding decoders|decoder]]s. "Aansturing van decoders werkt alleen als de centrale het DDCext signaal kan versturen." [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(11)]] (zie het artikel [[Het DCC protocol]]). [http://normen.railcommunity.de/RCN-213.pdf Meer over DCCext].
+
|Uitleg= (Digitaal); afkorting van "'''DCCExt'''ended Accessory Command format" Uitbreiding van het DCC-protocol t.b.v. [[Inleiding locdecoders|locdecoder]]s. "Aansturing van die DCC Ext-decoders werkt alleen als de centrale het DDCext signaal kan versturen." [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(11)]] (zie het artikel [[Het DCC protocol]]). [http://normen.railcommunity.de/RCN-213.pdf Meer over DCCext].
 
}}  
 
}}  
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= DCM.
 
|Term= DCM.
−
|Uitleg= (Elektrotechniek); '''DCM''' is de afkorting van "Drum Collector Motor" (platte collector motor). De motor bestaat uit een dubbele veldspoel op de stator (de veldwikkeling) en een rotor (het draaiende gedeelte) met een een platte [[Woorden - C#Collector|collector]]. Zie ook [[Woorden - S#SFCM.|SFCM]]
+
|Uitleg= (Elektrotechniek); '''DCM''' is de afkorting van "Drum Collector Motor" (=trommel collector motor). De motor bestaat uit een dubbele veldspoel op de stator (de veldwikkeling) en een rotor (het draaiende gedeelte) met een trommel [[Woorden - C#Collector|collector]]. Hierbij staan de koolborstels haaks op de motor-as. Zie ook [[Woorden - S#SFCM.|SFCM]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 63: Regel 65:
 
|Term= DE3.
 
|Term= DE3.
 
|Uitleg= (Grootspoor); NS Diesel 3 treinstellen (Plan U). De '''"DE3"''' was een type driedelig [[#Diesel-elektrisch|'''Diesel-Elektrisch''']] treinstellen van de Nederlandse Spoorwegen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Plan_U Meer over DE3].
 
|Uitleg= (Grootspoor); NS Diesel 3 treinstellen (Plan U). De '''"DE3"''' was een type driedelig [[#Diesel-elektrisch|'''Diesel-Elektrisch''']] treinstellen van de Nederlandse Spoorwegen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Plan_U Meer over DE3].
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= DEKRA.
 +
|Uitleg= Het Europese bedrijf '''DEKRA''' is opgericht in Berlijn, Duitsland, in 1925 als Deutscher Kraftfahrzeug-Überwachungs-Verein (Duitse inspectie instelling op het gebied van motorvoertuigen). Sinds 2009 verzorgt DEKRA ook de keuringen voor het voormalige Nederlandse [[Woorden - K#KEMA.|KEMA]]. Zie ook: [[#DEKRA-Mark|DEKRA-Mark]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/DEKRA Meer over DEKRA].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 74: Regel 80:
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= DIAC.
 
|Term= DIAC.
−
|Uitleg= (Elektronica); afkorting van '''Diode Alternating Current'''. Type diode dat vaak wordt gebruikt om triac's aan te sturen. Dit type diode is een soort zenerdiode die in beide richtingen bij een (wissel)spanning van ongeveer 30 tot 33 volt gaat geleiden.  
+
|Uitleg= (Elektronica); afkorting van '''Diode Alternating Current'''. Type diode dat vaak wordt gebruikt om [[Elektronica basis#De triac|triac]]'s aan te sturen. Dit type diode is een soort zenerdiode die in beide richtingen bij een (wissel)spanning van ongeveer 30 tot 33 volt gaat geleiden.
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= DIN.
 +
|Uitleg= afkorting van '''Deutsches Institut für Normung'''. Dit is de Duitse nationale normeringsinstantie, gezeteld in Berlijn. Het Deutsches Institut für Normung vaardigt in Duitsland geldige normen uit, al dan niet gebaseerd op Internationale Organisatie voor Standaardisatie (ISO)- en/of Europese Norm (EN)-normen. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Deutsches_Institut_f%C3%BCr_Normung Meer over DIN].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 114: Regel 124:
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= DSS.
 
|Term= DSS.
−
|Uitleg= (Digitaal, Duits) '''Digitalen Steck-Schnittstelle'''. Benaming voor de NEM-insteekconnector, die in digitaal voorbereide analoge locs aanwezig is. Door het simpel verwijderen van een brugstekker en het daarna insteken van een [[Inleiding decoders|decoder]], kan een analoge loc [[Uitleg digitaal|digitaal]] gemaakt worden.
+
|Uitleg= (Digitaal, Duits) '''Digitalen Steck-Schnittstelle'''. Benaming voor de NEM-insteekconnector, die in [[#Digitaal voorbereid|digitaal voorbereide]] (analoge) locs aanwezig is. Door het simpel verwijderen van een brugstekker en het daarna insteken van een [[Inleiding locdecoders|locdecoder]], kan een analoge loc [[Uitleg digitaal|digitaal]] gemaakt worden.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 150: Regel 160:
 
|Term= Dauwworm
 
|Term= Dauwworm
 
|Uitleg= Zie: [[Woorden - T#Trekpot en dauwworm|"Trekpot"]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 
|Uitleg= Zie: [[Woorden - T#Trekpot en dauwworm|"Trekpot"]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]]
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= Debouncing
 +
|Uitleg= (Elektronica, Engels); '''Debouncing''' is het nemen van maatregelen (bijvoorbeeld door het toepassen van een [[Woorden - S#Smitt-trigger|"smitt-trigger"]]) om de kleine stroomrimpel te verwijderen die ontstaat wanneer een mechanische schakelaar in een elektrisch circuit wordt gesloten en een reeks korte contacten maakt. Dit verschijnsel noemt men "contactdender" of "-bouncing" [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Switch#Contact_bounce Meer over debouncing].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 157: Regel 171:
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= Decoder
 
|Term= Decoder
−
|Uitleg= (Modelspoor); een '''decoder''' is een compacte elektronische schakeling die de door een [[Centrales|centrale]] gecodeerde informatie, die via de rails aan een locomotief of via bedrading aan andere gebruiker(s) wordt doorgegeven, decodeert. Op deze wijze kunnen diverse functies zoals snelheid of rijrichting van een loc, [[Locomotief en treinstelverlichting|verlichting]] of omzetten van [[Armseinen|armseinen]] en/of [[Basisvormen|wissels]] worden beïnvloed. Zie: [[Decoders]]. Decoders zijn er in diverse typen;
+
|Uitleg= (Modelspoor); een '''decoder''' is een compacte elektronische schakeling die de door een [[Centrales|centrale]] gecodeerde informatie decodeert, die via de rails aan bijvoorbeeld een locomotief/treinstel of via bedrading aan andere decoders wordt doorgegeven, . Op deze wijze kunnen diverse functies zoals snelheid, rijrichting of [[Locomotief en treinstelverlichting|verlichting]] van een locomotief/treinstel worden aangestuurd, of het omzetten van [[Armseinen|armseinen]] en/of [[Basisvormen|wissels]] worden beïnvloed. Een decoder is een "digitaal naar analoog omzetter".<br>Decoders zijn er in diverse typen;
−
* [[Inleiding decoders|Locdecoder]]. Bevind zich in een loc.
+
* [[Inleiding locdecoders|Locdecoder]]. Bevind zich in een loc;
−
* [[Woorden - F#Functiedecoder|Functiedecoder]]. Deze worden in rijtuigen gebruikt voor verlichting.
+
* [[Woorden - F#Functiedecoder|Functiedecoder]]. Deze worden in rijtuigen gebruikt voor verlichting;
−
* [[Woorden - S#Schakeldecoder|Schakeldecoder]]. Voor de besturing van o.a. ontkoppelrails.
+
* [[Woorden - S#Schakeldecoder|Schakeldecoder]]. Voor de besturing van o.a. ontkoppelrails;
−
* [[Woorden - S#Seindecoder|Seindecoder]]. Voor de besturing van seinen.
+
* [[Woorden - S#Seindecoder|Seindecoder]]. Voor de besturing van seinen;
−
* [[Woorden - S#Servodecoder|Servodecoder]]. Voor de besturing van servo's.
+
* [[Woorden - S#Servodecoder|Servodecoder]]. Voor de besturing van servo's;
 
* [[Woorden - W#Wisseldecoder|Wisseldecoder]]. Voor de omzetting van wissels.
 
* [[Woorden - W#Wisseldecoder|Wisseldecoder]]. Voor de omzetting van wissels.
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= Decoderen
 +
|Uitleg= '''Decoderen''' is het "ontcijferen" van bijvoorbeeld een digitaal signaal. Zie: [[#Decoder|Decoder]] [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] Zie ook: [[Woorden - C#Coderen|Coderen]]. [https://en-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Decoding?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=nl&_x_tr_hl=nl&_x_tr_pto=rq Meer over decodering].
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= DEKRA-Mark
 +
|Uitleg= Het Europese bedrijf [[Woorden - D#DEKRA.|DEKRA]] is een Duitse inspectie instelling die het '''DEKRA-Mark''' gebruikt. Sinds 2009 verzorgt DEKRA ook de keuringen voor het voormalige Nederlandse [[Woorden - K#KEMA.|KEMA]]. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://www.dekra.nl/nl/dekra-mark/ Meer over DEKRA-Mark].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 188: Regel 210:
 
|Term= Destillatie
 
|Term= Destillatie
 
|Uitleg= (Chemie); '''Destillatie''' is een techniek om door middel van verdamping twee of meer stoffen in een oplossing te scheiden, gebaseerd op het verschil in kookpunt van deze stoffen. Mengsels van twee of meer vloeistoffen kunnen alleen door destilleren worden gescheiden als de verschillende vloeistoffen kookpunten hebben die vrij ver uit elkaar liggen. Als dat niet zo is, komt er geen zuivere stof, maar een mengsel uit de koeler. De gecondenseerde zuivere stof noemen we het destillaat. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Destillatie Meer over destillatie].
 
|Uitleg= (Chemie); '''Destillatie''' is een techniek om door middel van verdamping twee of meer stoffen in een oplossing te scheiden, gebaseerd op het verschil in kookpunt van deze stoffen. Mengsels van twee of meer vloeistoffen kunnen alleen door destilleren worden gescheiden als de verschillende vloeistoffen kookpunten hebben die vrij ver uit elkaar liggen. Als dat niet zo is, komt er geen zuivere stof, maar een mengsel uit de koeler. De gecondenseerde zuivere stof noemen we het destillaat. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Destillatie Meer over destillatie].
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= Detail
 +
|Uitleg= (Frans); bijzonderheid, klein onderdeel van een groter geheel. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(19)]] [https://www.encyclo.nl/begrip/detail Meer over detail].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 203: Regel 229:
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= Dienstoverpad
 
|Term= Dienstoverpad
−
|Uitleg= Gelijkvloerse kruising van een spoorweg met een weg of '''pad''', alleen bestemd voor dienstgebruik door bevoegd personeel. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] Zie: artikel [[Overwegen Grootspoor]]
+
|Uitleg= Gelijkvloerse kruising van een spoorweg met een weg of '''pad''', alleen bestemd voor dienstgebruik door bevoegd personeel. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]] Zie: artikel [[Overwegen grootspoor]]
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 247: Regel 273:
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= Digitaal
 
|Term= Digitaal
−
|Uitleg= 1. Bij modelspoor; de '''digitale''' informatie van een [[Centrales|centrale]] besturingseenheid wordt via de rails naar een [[Inleiding decoders|decoder]] in een locomotief/treinstel of via bedrading naar bijv. een wisseldecoder gestuurd. Zie het artikel [[Uitleg Digitaal]].<br />2. Het signaal wordt niet analoog (zoals bijv. een variërende spanning) maar in de vorm van reeksen enen en nullen (binair) verstuurd.
+
|Uitleg= 1. Bij modelspoor; de '''digitale''' informatie van een [[Centrales|centrale]] besturingseenheid wordt via de rails naar een [[Inleiding locdecoders|decoder]] in een locomotief/treinstel of via bedrading naar bijv. een wisseldecoder gestuurd. Zie het artikel [[Uitleg digitaal]].<br />2. Het signaal wordt niet analoog (zoals bijv. een variërende spanning) maar in de vorm van reeksen enen en nullen (binair) verstuurd.
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= Digitaal voorbereid  
 
|Term= Digitaal voorbereid  
−
|Uitleg= De term '''digitaal voorbereid ''' is vaak te lezen op sites van modelspoorfabrikanten en betekent dat een analoge locomotief/treinstel is voorbereid op latere digitalisering. Dit "digitaal voorbereid" zijn, kan op twee manieren:<br />1. bij oudere locs (uit de begintijd van "Digitaal") door de aanwezigheid van op de print aanwezige soldeereilandjes ([[Woorden - P#Pads|soldeerpads]]). De draden van een decoder dienen dan op de soldeerpads te worden gesoldeerd. Soms moeten er een aantal printbanen op de print in de loc onderbroken worden door deze door te slijpen.<br />2. er is in de loc een [[Decoders|NEM-interface]] (NEM-plug) ook: [[Woorden - B#Brugstekker|"brugstekker"]] aanwezig. Hierin kan dan de stekker van een passende decoder gestoken worden.}}
+
|Uitleg= De term '''digitaal voorbereid ''' is vaak te lezen op sites van modelspoorfabrikanten en betekent dat een analoge locomotief/treinstel is voorbereid op latere digitalisering. Dit "digitaal voorbereid" zijn, kan op twee manieren:<br />1. bij oudere locs (uit de begintijd van "Digitaal") door de aanwezigheid van op de print aanwezige soldeereilandjes ([[Woorden - P#Pads|soldeerpads]]). De draden van een decoder dienen dan op de soldeerpads te worden gesoldeerd. Soms moeten er een aantal printbanen op de print in de loc onderbroken worden door deze door te slijpen.<br />2. er is in de loc een [[Locdecoders|NEM-connector]] met daarin een [[Woorden - B#Brugstekker|"brugstekker"]] aanwezig. Hierin kan dan (bij oudere decoders) de NEM-stekker van een passende decoder gestoken worden. Bij nieuwere decoders waarbij decoder en connector één geheel zijn, wordt de connector die aan de decoder vast zit, in de NEM-connector gestoken.
−
{| class="wikitable" style="margin-left:200px; margin-right:127px;"
+
}}
−
|[[Bestand:Let-op.jpg|50px|center]]<small>&nbsp;&nbsp;'''LET OP!'''</small>||{{TblAgKleur1|#E8E8E8;}} valign='top'|'''<u>Waarschuwing'''</u><br /> Let op dat een "digitaal voorbereide" (=analoge) locomotief ''NIET'' op een digitale baan geplaatst mag worden. '''Dat resulteert na een tijdje in een verbrande motor!'''<br clear="all">
+
{| class="wikitable" style="margin-left:5px; margin-right:195px;"
 +
|[[Bestand:Let-op.jpg|50px|center]]<small>&nbsp;&nbsp;'''LET OP!'''</small>||{{TblAgKleur1|#E8E8E8;}} valign='top'|'''<u>Waarschuwing'''</u><br />Let op dat een "digitaal voorbereide" (=analoge) locomotief ''NIET'' op een digitale baan geplaatst mag worden. '''Dat resulteert na een tijdje in een verbrande motor!'''<br clear="all">
 
|}
 
|}
 +
{{Woord
 +
|Term= Digitale spanning
 +
|Uitleg= (Digitaal modelspoor); 1. De "digitale spanning" die uit een centrale komt, waar de locs/treinstellen op de modelspoorbaan rijden. De digitale spanning is ook aanwezig op het met de centrale verbonden [[Woorden - P#Programmeerspoor|programmeerspoor]].<br>2. De '''digitale spanning''' (het DCC signaal). Dit is een symmetrische blokgolfvormige spanning die van polariteit wisselt met een frequentie van ca. 6,5 tot 9 khz. Het digitale signaal ontstaat door de duur van de pulslengte van de positieve en negatieve delen van de spanning te varieren. In de centrale wordt dus de rijspanning voor de locs/treinstellen met het digitale signaal [[Woorden - C#Coderen|gecodeerd]]. De decoder haalt uit het digitale signaal de benodigde informatie ([[Woorden - D#Decoderen|decoderen]]). De variabele blokgolf is voor te stellen als de streepjes van een barcode, zie het artikel "[[Inleiding digitale baanbesturing]]". Het signaal bestaat uit een spanning die (bij schaal H0) tussen &plusmn; plus 17 volt en min 17 volt wisselt, met verschillende pulslengtes. Het totale spanningsverschil tussen de beide spoorstaven is bij schaal H0 dus ongeveer 17 volt.<br>3.Er zijn nog andere digitale spanningen, bijvoorbeeld het Motorola&reg; of het Selextrix&reg; [https://klaas.beneluxspoor.net/digispan.html signaal], dat uit een centrale komt. 
 +
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= Dinamo
 
|Term= Dinamo
Regel 265: Regel 296:
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= Diode
 
|Term= Diode
−
|Uitleg= (Electronica); een '''diode''' is een elektronisch onderdeel dat de elektrische [[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]] zéér goed in één richting geleidt, maar praktisch niet in de andere. Een diode functioneert als het ware als een elektronisch ventiel. De geleidende richting noemt men de doorlaatrichting en de andere richting de sperrichting. [http://nl.wikipedia.org/wiki/Diode Meer over Diode].
+
|Uitleg= (Electronica); een '''diode''' is een elektronisch onderdeel dat de elektrische [[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]] zéér goed in één richting geleidt, maar praktisch niet in de andere. Een diode functioneert dus als een elektronisch ventiel. De geleidende richting noemt men de "doorlaatrichting" en de andere richting de "sperrichting". [http://nl.wikipedia.org/wiki/Diode Meer over Diode].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 278: Regel 309:
 
|Term= Dispolok
 
|Term= Dispolok
 
|Uitleg= (Grootspoor); betreft meestal de aanduiding voor een gehuurde loc, kan echter ook gekocht zijn. Siemens '''Dispolok''' GmbH is een onderdeel van Siemens dat in 2001 werd opgericht als verhuurder van locomotieven aan spoorwegondernemingen. Deze Dispolok-locomotieven zijn afgeleid van grote locomotief[[Woorden - S#Serie|serie]]s. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Dispolok Meer over Dispolok].
 
|Uitleg= (Grootspoor); betreft meestal de aanduiding voor een gehuurde loc, kan echter ook gekocht zijn. Siemens '''Dispolok''' GmbH is een onderdeel van Siemens dat in 2001 werd opgericht als verhuurder van locomotieven aan spoorwegondernemingen. Deze Dispolok-locomotieven zijn afgeleid van grote locomotief[[Woorden - S#Serie|serie]]s. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [http://nl.wikipedia.org/wiki/Dispolok Meer over Dispolok].
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= Dissiperen
 +
|Uitleg= (Thermodynamica); '''dissiperen''' is het omzetten van vermogen in warmte. Bijvoorbeeld een vermogenstransistor dissipeerd vermogen (geeft overtollige warmte via een koelplaat aan de omgevingslucht af). Het elektrisch vermogen dat door de spanningsval over de inwendige weerstand van een [[Woorden - C#Component|component]] in warmte wordt omgezet, wordt dissipatie of gedissipeerd vermogen genoemd.  [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Dissipatie Meer over dissiperen].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= "Dive-Under"
 
|Term= "Dive-Under"
 
|Uitleg= (Engels) Een ongelijkvloerse ofwel vrije kruising van twee sporen waarbij onderste spoor/sporen verdiept (onder maaiveld) wordt/worden aangelegd. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]]
 
|Uitleg= (Engels) Een ongelijkvloerse ofwel vrije kruising van twee sporen waarbij onderste spoor/sporen verdiept (onder maaiveld) wordt/worden aangelegd. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]]
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= DLO-paal
 +
|Uitleg= Een '''DLO-paal''' is een aan elkaar gelaste construktie voor de verticale steun van de bovenleiding. De DLO-palen zijn samengesteld uit twee, met platen aan elkaar gelaste, [[Woorden - U#UNP-profiel|UNP profiel]]en. Zie het artikel [[Afspaninrichtingen in DIN en DLO|Afspaninrichtingen in DIN en DLO]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 346: Regel 385:
 
|Term= Doorvaartwijdte
 
|Term= Doorvaartwijdte
 
|Uitleg= De '''doorvaartwijdte''' van een (vaste) brug is de kleinste breedte onder die brug, gemeten loodrecht op de vaarwegas, die bij de maatgevende waterstand volledig door het maatgevende schip kan worden benut. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]]
 
|Uitleg= De '''doorvaartwijdte''' van een (vaste) brug is de kleinste breedte onder die brug, gemeten loodrecht op de vaarwegas, die bij de maatgevende waterstand volledig door het maatgevende schip kan worden benut. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(2)]]
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= Draad
 +
|Uitleg= (Elektrotechniek); '''draad''' is de benaming van een stugge metalen geleider waar elektrische stroom doorheen kan gaan. De draad bestaat uit een massieve kern, bijvoorbeeld koperdraad. De draad wordt vaak voorzien van een isolerende laklaag, of kunststof (pvc of vinyl) mantel. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Koperdraad Meer over draad]. Zie ook: [[Woorden - S#Snoer|Snoer]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 357: Regel 400:
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= Draagdraad
 
|Term= Draagdraad
−
|Uitleg= De verticale koperen '''draad''' waaraan de rijdraden zijn '''opgehangen'''. Zie: [[Bovenleiding algemeen]].
+
|Uitleg= (Ook [[Woorden - H#Hangdraad|"hangdraad"]]). De verticale koperen '''draad''' waaraan de rijdraden zijn '''opgehangen'''. Zie: [[Bovenleiding algemeen]].
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= Draagkabel
 +
|Uitleg= De horizontale koperen '''draad''' waaraan de verticale draagdraden zijn '''opgehangen'''. Zie: [[Bovenleiding algemeen]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= Draaischijf
 
|Term= Draaischijf
−
|Uitleg= Een '''draaischijf''', is voorzien van rails, waarop locomotieven en andere voertuigen '''omgedraaid''' kunnen worden, dan wel naar één van de aansluitende sporen gedraaid. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] Zie ook [[Draaischijf]]. [http://nl.wikipedia.org/wiki/Draaischijf_(spoorweg) Meer over de draaischijf].
+
|Uitleg= Een '''draaischijf''', is voorzien van rails, waarop locomotieven en andere voertuigen '''omgedraaid''' kunnen worden, dan wel naar één van de aansluitende sporen gedraaid. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] Zie ook [[Draaischijfoplossingen]]. [http://nl.wikipedia.org/wiki/Draaischijf_(spoorweg) Meer over de draaischijf].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 377: Regel 424:
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= Drain
 
|Term= Drain
−
|Uitleg= (Elektronica); de [[Woorden - D#Drain|'''drain''']] is een aansluiting van een aantal soorten actieve elektronische halfgeleiderkomponenten zoals een [[Woorden - F#FET.|fet]], [[Woorden - T#Triac|triac]], [[Woorden - T#Thyristor|thyristor]] e.d. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] Meer over de [https://en.wikipedia.org/wiki/Field-effect_transistor Fet].
+
|Uitleg= 1. (Waterbeheer); ondergrondse afvoerbuis van waterdoorlatend materiaal die drassigheid tegengaat. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]]<br />2. (Elektronica); de [[Woorden - D#Drain|'''drain''']] is een aansluiting van een aantal soorten actieve elektronische halfgeleiderkomponenten zoals een [[Woorden - F#FET.|fet]], [[Woorden - T#Triac|triac]], [[Woorden - T#Thyristor|thyristor]] e.d. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] Meer over de [https://en.wikipedia.org/wiki/Field-effect_transistor Fet].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 405: Regel 452:
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= "Driemaster"
 
|Term= "Driemaster"
−
|Uitleg= (Spoorjargon); bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] NS 2900, die drie gekoppelde assen hadden. Deze drie assen deden denken aan de '''drie masten''' van een zeilschip. In de tijd dat deze locomotieven in dienst gesteld werden waren er nog veel zeilschepen. Later is deze bijnaam overgegaan op de locomotieven van de serie 3200 die ook drie gekoppelde assen hadden. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] Zie ook: [[Woorden - O#Onderzeeër|"Onderzeeër"]].
+
|Uitleg= (Spoorjargon); bijnaam van de locomotieven van de [[Woorden - S#Serie|serie]] NS 2900, die drie gekoppelde assen hadden. Deze drie assen deden denken aan de '''drie masten''' van een zeilschip. In de tijd dat deze locomotieven in dienst gesteld werden waren er nog veel zeilschepen. Later is deze bijnaam overgegaan op de locomotieven van de serie 3200 die ook drie gekoppelde assen hadden. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(1)]] Zie ook: [[Woorden - O#"Onderzeeër"|"Onderzeeër"]].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 466: Regel 513:
 
|Term= Drukpijp   
 
|Term= Drukpijp   
 
|Uitleg= (Grootspoor); een '''drukpijp ''' dient voor de zijwaartse bevestiging/positionering van de [[Woorden - R#Rijdraad|rijdraden]]. [https://www.railpro.online/nl_NL/search/?search_term=drukpijp Meer over drukpijp]
 
|Uitleg= (Grootspoor); een '''drukpijp ''' dient voor de zijwaartse bevestiging/positionering van de [[Woorden - R#Rijdraad|rijdraden]]. [https://www.railpro.online/nl_NL/search/?search_term=drukpijp Meer over drukpijp]
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= Drukschakelaar
 +
|Uitleg= (Elektrotechniek); Een '''drukschakelaar''', ook "drukknop" of "drukknopschakelaar", is een terugverende schakelaar die verbinding maakt of verbreekt als hij ingedrukt wordt. Wordt daarom ook "momentschakelaar" genoemd.  [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(27)]] [https://nl.wiktionary.org/wiki/drukschakelaar Meer over drukschakelaar].
 +
}}
 +
{{Woord
 +
|Term= Drukschakelaar (pneumatiek)
 +
|Uitleg= Een '''drukschakelaar''' of "pressostaat" is een op druk werkende schakelaar. Een dergelijke schakelaar zal elektrische apparatuur (bijvoorbeeld een compressor) in- of uit schakelen bij een bepaalde druk van lucht, gas of vloeistof. Bij het oplopen van die druk zal, bij het bereiken van de ingestelde druk het contact uitschakelen, bij een daling van die druk, zal het contact weer terugschakelen (inschakelen). [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Pressostaat Meer over drukschakelaar].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 509: Regel 564:
 
{{Woord
 
{{Woord
 
|Term= Drybrush  
 
|Term= Drybrush  
−
|Uitleg= "'''Dry brushing'''" ("droog kwasten") is een verftechniek waarbij de kwast die je gebruikt slechts een minimale hoeveelheid verf bevat en kan afgeven. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Drybrush Meer over dry brush].
+
|Uitleg= "'''Dry brushing'''" ("droog kwasten") is een verftechniek waarbij de kwast die gebruikt wordt slechts een minimale hoeveelheid verf bevat en kan afgeven. [[Verklarende woordenlijst#Bronnen|(3)]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Drybrush Meer over dry brush].
 
}}
 
}}
 
{{Woord
 
{{Woord
Regel 530: Regel 585:
 
|- valign= "top"
 
|- valign= "top"
 
! scope= "row" width="70%" |
 
! scope= "row" width="70%" |
−
| <small>Laatste wijziging: 5 apr 2024 11:04 (CET)</small>
+
| <small>Laatste wijziging: 25 mei 2025 10:01 (CET)</small>
 
|}
 
|}
 
[[Categorie: Afkortingen|D]]
 
[[Categorie: Afkortingen|D]]

Huidige versie van 25 mei 2025 om 10:03

Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net

Zoeken op deze pagina: CTRL + F.

Woord of afkorting:

D.

(Grootspoor); aanduiding voor conducteurswagen of -afdeling; vgl. A, B, C, D. In vakjargon staat "een D" dus voor "een conducteurswagen". De "D" liep in goederentreinen altijd achterop. (1)

DB.

(Grootspoor); Deutsche Bundesbahn. (3) Meer over DB.

DC.

(Engels, elektrotechniek); "Direct Current". Zie Gelijkspanning. (3) Meer over gelijkstroom.

D-trein

(Grootspoor); D-treinen waren internationale lange-afstandstreinen waarvoor reizigers een toeslag moesten betalen (in Nederland twee gulden). Omstreeks 1995 werd de toeslag afgeschaft en bestonden er dus geen D-treinen meer. (3) Meer over D-trein.

DCC.

(Digitaal); afkorting van Digital Command Control (zie artikel Het DCC protocol). (3) Meer over DCC.

DCC-A.

(Digitaal); afkorting van Digital Command Control-Advanced (ook DCCA of DCC2.0 genoemd). Dit is een uitbreiding van het DCC-protocol. Het betreft o.a. automatische aanmelding van een locomotief. Zie: railcommunity.de. Meer over DCC-A. Duits).

DCCext.

(Digitaal); afkorting van "DCCExtended Accessory Command format" Uitbreiding van het DCC-protocol t.b.v. locdecoders. "Aansturing van die DCC Ext-decoders werkt alleen als de centrale het DDCext signaal kan versturen." (11) (zie het artikel Het DCC protocol). Meer over DCCext.

DCM.

(Elektrotechniek); DCM is de afkorting van "Drum Collector Motor" (=trommel collector motor). De motor bestaat uit een dubbele veldspoel op de stator (de veldwikkeling) en een rotor (het draaiende gedeelte) met een trommel collector. Hierbij staan de koolborstels haaks op de motor-as. Zie ook SFCM.

DD-AR.

(Grootspoor); DubbelDeks AggloRegiomaterieel. AggloRegio was bedacht als nieuwe naam voor de stoptrein uit het drie treinen systeem. Deze naam is echter nooit ingevoerd.

DDM.

(Grootspoor); DubbelDeks Materieel, is een verzameling van materieelseries van de Nederlandse Spoorwegen. (3) Meer over DDM.

DDZ.

(Grootspoor); DubbelDeks Zone. Treinstel is uitgevoerd met stiltezones op de gehele bovenste verdiepingen. Is een aangepaste versie van het DDM-materieel.

DE.

(Grootspoor); afkorting van Diesel-Elektrisch.

DE1.

(Grootspoor); Plan X. Beter bekend als "DE 1", "Blauwe Engel". (3) Meer over DE1.

DE2.

(Grootspoor); Plan X. Beter bekend als "DE 2", "Blauwe Engel". (3) Meer over DE2.

DE3.

(Grootspoor); NS Diesel 3 treinstellen (Plan U). De "DE3" was een type driedelig Diesel-Elektrisch treinstellen van de Nederlandse Spoorwegen. (3) Meer over DE3.

DEKRA.

Het Europese bedrijf DEKRA is opgericht in Berlijn, Duitsland, in 1925 als Deutscher Kraftfahrzeug-Überwachungs-Verein (Duitse inspectie instelling op het gebied van motorvoertuigen). Sinds 2009 verzorgt DEKRA ook de keuringen voor het voormalige Nederlandse KEMA. Zie ook: DEKRA-Mark. (3) Meer over DEKRA.

Dg.

(Spoorjargon); afkorting van "goederentreinbegeleidingswagen". De bagagerijtuigen Dg waren bagagerijtuigen van de Nederlandse Spoorwegen voor gebruik in goederentreinen. Behalve voor het vervoer van bagage dienden deze wagens als werkruimte voor de conducteur. (3) Meer over Dg.

DH.

(Grootspoor); afkorting van Diesel-Hydraulisch. Dieselhydraulisch aandrijfsysteem. Ook benaming voor Wadloper. (3) Meer over DH.

DIAC.

(Elektronica); afkorting van Diode Alternating Current. Type diode dat vaak wordt gebruikt om triac's aan te sturen. Dit type diode is een soort zenerdiode die in beide richtingen bij een (wissel)spanning van ongeveer 30 tot 33 volt gaat geleiden.

DIN.

afkorting van Deutsches Institut für Normung. Dit is de Duitse nationale normeringsinstantie, gezeteld in Berlijn. Het Deutsches Institut für Normung vaardigt in Duitsland geldige normen uit, al dan niet gebaseerd op Internationale Organisatie voor Standaardisatie (ISO)- en/of Europese Norm (EN)-normen. (3) Meer over DIN.

DIL.

(Elektronica); Dual in-line of Dual in-line Package ("twee rijen"), vaak afgekort tot "DIL" / "DIP" is een term uit de elektronica en duidt op een patroon van aansluitpennen van componenten en connectoren. De term heeft geen Nederlandse vertaling. (3) Meer over DIL.

DIP.

(Elektronica). Dual in-line Package, vaak afgekort tot "DIP" ofwel twee rijen aansluitpunten aan de IC-behuizing. (3) Meer over DIP.

DIT.

(Grootspoor); Duisburg Intermodal Terminal is een grote railterminal in Duisburg waar goederentreinen worden samengesteld door middel van kranen in plaats van het heuvelen, zoals dat in Rotterdam Kijfhoek gebeurt.

DMM.

(Elektronica). Afkorting van Digitale MultiMeter. Dit is een universeel meetapparaat (vandaar dat het ook vaak universeelmeter wordt genoemd) om spanningen en stroomsterktes te kunnen meten. Uitgebreidere uitvoeringen kunnen tevens o.a. diodes, transistoren en (elektrolytische) condensatoren testen. (3) Meer over de Digitale MultiMeter.

DPDT.

(Engels, elektrotechniek); afkorting van Double Pole Double Throw. Benaming van het type schakelaar. Dit is een dubbelpolige schakelaar, met wisselcontacten. De beide schakelaars zijn mechanisch gekoppeld, en gaan dus tegelijkertijd om. De schakelaar kan ook in een een relais zitten, dan wordt deze door een spanning in- of uitgeschakeld.

DPST.

(Engels, elektrotechniek); afkorting van Double Pole Single Throw. Dit is een dubbelpolige schakelaar, met gescheiden enkele maakcontacten. De schakelaar kan ook in een een relais zitten, dan wordt deze door een spanning in- of uitgeschakeld.

DRB.

Zie: DRG.

DRG.

(Grootspoor); Deutsche Reichsbahn Gesellschaft. (3) Meer over DRG.

DSM.

Deli Spoorweg Maatschappij.

DSS.

(Digitaal, Duits) Digitalen Steck-Schnittstelle. Benaming voor de NEM-insteekconnector, die in digitaal voorbereide (analoge) locs aanwezig is. Door het simpel verwijderen van een brugstekker en het daarna insteken van een locdecoder, kan een analoge loc digitaal gemaakt worden.

DVL.

Decentrale Verkeerleider.

Daglichtsein

(Grootspoor); een daglichtsein is een sein dat zowel overdag als 's nachts werkt door een bepaalde kleur licht te tonen; Zie ook Armseinen, Lichtseinen. (1).

Dagorder

1. Het boek met dienstorders dat de machinist moet aftekenen;
2. Ruimte op het depot waar men zich melde vóór en na afloop van de dienst en waar mededelingen werden gedaan. (Interessant is dat hier "order" gebruikt wordt om de ruimte aan te geven waar orders voor de dag gegeven worden.) (1)

Dakota

Bijnaam van de locomotieven van de serie NS 4300, die in de tweede wereldoorlog met het Engelse leger meekwamen en door de NS overgenomen werden. De Dakota’s waren Engelse oorlogsvliegtuigen, eenvoudig van bouw en met alles weggelaten wat maar gemist kon worden, net als bij deze locomotieven geen valrooster maar een eenvoudig scheprooster, dat bij het schoonmaken van het vuur leeggeschept moest worden, een zeer zwaar en onaangenaam karwei. Vandaar de andere bijnaam "Schepper". (1)

Dansen

Het dansen van het vuur: het verschijnsel, dat kolendeeltjes boven het vuur verticaal heen en weer zweven, doordat de geforceerde trek hen omhoogzuigt, maar ook weer laat vallen, doordat de trek onderbroken werkt op de zuigerslagen van de machine. (1)

"Darlington"

(Elektronica); afkorting van Darlington-transistor. (3) Zie het artikel: [Elektronica basis#De Darlington-transistor Basis Elektronica]. Meer over de darlington-transistor.

"Database"

(Gegevensopslag). (3) Meer over Database.

"Datasheet"

1. Informatieblad. Wordt meestal door de fabrikant meegegeven, bijvoorbeeld bij een aankoop van een locomotief. Bestaat vaak uit een handleiding (datasheet) en een onderdelentekening met onderdelenlijst.
2. Overzicht van belangrijkste eigenschappen van een component, zoals bijv. een transistor. De meeste elektronicaonderdelen fabrikanten stellen/hebben op hun website datasheets beschikbaar, (meestal als PDF-bestanden) die vrij te downloaden zijn.

Dauwworm

Zie: "Trekpot". (1)

Debouncing

(Elektronica, Engels); Debouncing is het nemen van maatregelen (bijvoorbeeld door het toepassen van een "smitt-trigger") om de kleine stroomrimpel te verwijderen die ontstaat wanneer een mechanische schakelaar in een elektrisch circuit wordt gesloten en een reeks korte contacten maakt. Dit verschijnsel noemt men "contactdender" of "-bouncing" (3) Meer over debouncing.

Decal

Zie Transfer.

Decoder

(Modelspoor); een decoder is een compacte elektronische schakeling die de door een centrale gecodeerde informatie decodeert, die via de rails aan bijvoorbeeld een locomotief/treinstel of via bedrading aan andere decoders wordt doorgegeven, . Op deze wijze kunnen diverse functies zoals snelheid, rijrichting of verlichting van een locomotief/treinstel worden aangestuurd, of het omzetten van armseinen en/of wissels worden beïnvloed. Een decoder is een "digitaal naar analoog omzetter".
Decoders zijn er in diverse typen;

Decoderen

Decoderen is het "ontcijferen" van bijvoorbeeld een digitaal signaal. Zie: Decoder (3) Zie ook: Coderen. Meer over decodering.

DEKRA-Mark

Het Europese bedrijf DEKRA is een Duitse inspectie instelling die het DEKRA-Mark gebruikt. Sinds 2009 verzorgt DEKRA ook de keuringen voor het voormalige Nederlandse KEMA. (3) Meer over DEKRA-Mark.

Demsey

Bijnaam van de locomotieven van de serie 9600 en ook wel van de series 4600 en 9500, types die zeer sterk waren, net zo als de Amerikaans Demsey, een in de jaren twintig beroemd bokser. (1)

Depot

(Grootspoor); een depot is een benaming voor een plaats waar materiaal, vooral locomotieven, in opgeborgen worden en in klein onderhoud zijn. (1)

Depotchef

(België, < Fr., ook in Nederland): Chef van een depot; ook: chef d'atelier; rang hoger dan die van meestergast. (1)

Derde rail

Een rail in het midden of aan de zijkant van het spoor, waarop de voedende elektrische spanning staat. (3) Meer over derde rail.

Destillaat

Zie: Destillatie.

Destillatie

(Chemie); Destillatie is een techniek om door middel van verdamping twee of meer stoffen in een oplossing te scheiden, gebaseerd op het verschil in kookpunt van deze stoffen. Mengsels van twee of meer vloeistoffen kunnen alleen door destilleren worden gescheiden als de verschillende vloeistoffen kookpunten hebben die vrij ver uit elkaar liggen. Als dat niet zo is, komt er geen zuivere stof, maar een mengsel uit de koeler. De gecondenseerde zuivere stof noemen we het destillaat. (3) Meer over destillatie.

Detail

(Frans); bijzonderheid, klein onderdeel van een groter geheel. (19) Meer over detail.

Deur

1. Toegangsdeur tot machinistenhuis; bakkie over deurtje: zie "bak";
2. Vuurdeur; een slakkie onder de deur pikken: zie "slak"; een goed vuur onder de deur hebben: een goed brandend vuur bij de vuurdeur hebben, zodat er goede circulatie ontstaat; onder de deur stoken: het vuur aan de voet van de vuurdeur houden. Verklarende woordenlijst#Bronnen

"Dicht"

(België): het sein staat dicht: Zie: - "toe". (1)

Diensthalt

Een stop van een trein waarbij de reizigers niet kunnen in-/uitstappen, bijvoorbeeld om een machinist te wisselen. (3) Meer over diensthalt.

Dienstoverpad

Gelijkvloerse kruising van een spoorweg met een weg of pad, alleen bestemd voor dienstgebruik door bevoegd personeel. (2) Zie: artikel Overwegen grootspoor

Dienstregeling

(Grootspoor); een dienstregeling is een regeling van aankomst- vertrek- en doorkomsttijden van treinen. (2)

(Grootspoor); dienstregelings-snelheid

De in de dienstregeling of op de tijdtafel vermelde snelheid. (2)

Dienstremming

(Grootspoor); een door de machinist ingeleide remming, die onder normaal comfort kan worden uitgevoerd. Is anders dan in een noodgeval. (2)

Dienstsnelheid

(Grootspoor); de dienstsnelheid is de maximale snelheid waarmee treinen in exploitatie mogen rijden. Dit is een treingebonden beperking. In het materieel staat deze snelheid aangeduid met Maximum Snelheid x km/h. (2)

Diensttrein

(Grootspoor); een trein voor het vervoer van spoorwegpersoneel. (3) Meer over diensttrein.

Diesel

1. De brandstof dieselolie.
2. Een dieselmotor, die werkt op dieselolie (of biodieselolie).
3. Aanduiding voor een locomotief voorzien van een motor die op dieselolie werkt.

Diesel-elektrisch

Aandrijfbron, waarbij de locomotief of trein wordt voortgedreven door middel van elektriciteit, opgewekt met behulp van een dieselmotor met generator. (3) Meer over Dieselelelektrische aandrijving.

Dieselhydraulisch

Aandrijving waarbij een dieselmotor met behulp van een hydraulische pomp voor voortstuwing zorgt. De pomp drijft dan via slangen de wielen aan. Zie: Dieselhydraulische aandrijving en DH. (3) Meer over Dieselhydraulische aandrijving.

Diesellocomotief

Locomotief waarbij een dieselmotor voor voortstuwing zorgt. Dit kan zowel diesel-mechanisch, diesel-elektrisch of diesel-hydraulisch zijn.

Dieselmotor

Een dieselmotor is een zuigermotor, die werkt volgens het principe van zelfontbranding. (3) Meer over dieselmotor.

Digitaal

1. Bij modelspoor; de digitale informatie van een centrale besturingseenheid wordt via de rails naar een decoder in een locomotief/treinstel of via bedrading naar bijv. een wisseldecoder gestuurd. Zie het artikel Uitleg digitaal.
2. Het signaal wordt niet analoog (zoals bijv. een variërende spanning) maar in de vorm van reeksen enen en nullen (binair) verstuurd.

Digitaal voorbereid

De term digitaal voorbereid is vaak te lezen op sites van modelspoorfabrikanten en betekent dat een analoge locomotief/treinstel is voorbereid op latere digitalisering. Dit "digitaal voorbereid" zijn, kan op twee manieren:
1. bij oudere locs (uit de begintijd van "Digitaal") door de aanwezigheid van op de print aanwezige soldeereilandjes (soldeerpads). De draden van een decoder dienen dan op de soldeerpads te worden gesoldeerd. Soms moeten er een aantal printbanen op de print in de loc onderbroken worden door deze door te slijpen.
2. er is in de loc een NEM-connector met daarin een "brugstekker" aanwezig. Hierin kan dan (bij oudere decoders) de NEM-stekker van een passende decoder gestoken worden. Bij nieuwere decoders waarbij decoder en connector één geheel zijn, wordt de connector die aan de decoder vast zit, in de NEM-connector gestoken.
Let-op.jpg
  LET OP!		 Waarschuwing
Let op dat een "digitaal voorbereide" (=analoge) locomotief NIET op een digitale baan geplaatst mag worden. Dat resulteert na een tijdje in een verbrande motor!

Digitale spanning

(Digitaal modelspoor); 1. De "digitale spanning" die uit een centrale komt, waar de locs/treinstellen op de modelspoorbaan rijden. De digitale spanning is ook aanwezig op het met de centrale verbonden programmeerspoor.
2. De digitale spanning (het DCC signaal). Dit is een symmetrische blokgolfvormige spanning die van polariteit wisselt met een frequentie van ca. 6,5 tot 9 khz. Het digitale signaal ontstaat door de duur van de pulslengte van de positieve en negatieve delen van de spanning te varieren. In de centrale wordt dus de rijspanning voor de locs/treinstellen met het digitale signaal gecodeerd. De decoder haalt uit het digitale signaal de benodigde informatie (decoderen). De variabele blokgolf is voor te stellen als de streepjes van een barcode, zie het artikel "Inleiding digitale baanbesturing". Het signaal bestaat uit een spanning die (bij schaal H0) tussen ± plus 17 volt en min 17 volt wisselt, met verschillende pulslengtes. Het totale spanningsverschil tussen de beide spoorstaven is bij schaal H0 dus ongeveer 17 volt.
3.Er zijn nog andere digitale spanningen, bijvoorbeeld het Motorola® of het Selextrix® signaal, dat uit een centrale komt.

Dinamo

(Modelspoor); een systeem van modules voor besturing, bedacht door van Perlo.

DinaSys

Oude merknaam. Nieuwe naam is Ferrotronics. Levering van o.a. DTC draaischijfbesturing. Zie: Ferrotronics.

Diode

(Electronica); een diode is een elektronisch onderdeel dat de elektrische stroom zéér goed in één richting geleidt, maar praktisch niet in de andere. Een diode functioneert dus als een elektronisch ventiel. De geleidende richting noemt men de "doorlaatrichting" en de andere richting de "sperrichting". Meer over Diode.

Diorama

Bij modelspoor: een op zichzelf staande uitbeelding van een landschap. (3) Meer over diorama.

Display

(Electronica); een display is een elektronisch scherm (afleesvenster) waarop je iets kunt zien. Voorbeeld: "de display van je wekker". (10) Meer over display.

Dispolok

(Grootspoor); betreft meestal de aanduiding voor een gehuurde loc, kan echter ook gekocht zijn. Siemens Dispolok GmbH is een onderdeel van Siemens dat in 2001 werd opgericht als verhuurder van locomotieven aan spoorwegondernemingen. Deze Dispolok-locomotieven zijn afgeleid van grote locomotiefseries. (3) Meer over Dispolok.

Dissiperen

(Thermodynamica); dissiperen is het omzetten van vermogen in warmte. Bijvoorbeeld een vermogenstransistor dissipeerd vermogen (geeft overtollige warmte via een koelplaat aan de omgevingslucht af). Het elektrisch vermogen dat door de spanningsval over de inwendige weerstand van een component in warmte wordt omgezet, wordt dissipatie of gedissipeerd vermogen genoemd. (3) Meer over dissiperen.

"Dive-Under"

(Engels) Een ongelijkvloerse ofwel vrije kruising van twee sporen waarbij onderste spoor/sporen verdiept (onder maaiveld) wordt/worden aangelegd. (2)

DLO-paal

Een DLO-paal is een aan elkaar gelaste construktie voor de verticale steun van de bovenleiding. De DLO-palen zijn samengesteld uit twee, met platen aan elkaar gelaste, UNP profielen. Zie het artikel Afspaninrichtingen in DIN en DLO.

Dodemansknop

Zie: Dodemanspedaal. (1)

Dodemanspedaal

Veiligheidspedaal in (diesel-)elektrische voertuigen dat door de bestuurder voordurend moet worden ingedrukt; zodra het wordt losgelaten, bijvoorbeeld als de bestuurder onwel wordt, wordt het voertuig automatisch tot stilstand gebracht (in België spreekt men vaak van dodemanpedaal, zonder -s- dus). (1)

Dom

Zie: Stoomdom.

Donder

Voor zijn donder slaan of geven: de locomotief hard laten werken, al het vermogen gebruiken; ook: van katoen geven. (1)

Dood

(Grootspoor); het dode punt: stand van een wiel waarbij geen beweging kan intreden doordat de drijfstang precies in de richting van de kruk trekt of duwt. (1)

Doodskist

Bijnaam van de locomotieven van de serie HSM 201-208 en 220, tramlocomotieven die vierkant waren en daarbij zo open dat het dienstdoende personeel zeer van koude te lijden had; grote doodskist: bijnaam van de NS 34 (ex HSM-serie 229-231), een wat grotere vierkante loc; kleine doodskist: bijnaam van de serie HSM 225-228. (1)

Doordruklocomotief

Een doordruklocomotief is een rangeerloc waarmee wagens die op enige afstand van elkaar op één spoor staan, tegen elkaar gedrukt worden. (1)

Doorlaatrichting

(Elektronica); zie: Diode.

Doorlaatstroom

(Elektronica); de doorlaatstroom van een led wordt aangegeven met If (Iforward). Hiermee wordt de "maximale" doorlaatstroom van de led opgegeven, waarbij een redelijke levensduur te verwachten is. Dus hoe minder stroom, des te langer de led meegaat. (3) Meer over doorlaatstroom.

Doorloopkop

Doorloopkop was de benaming van een koprijtuig waarvan de voorzijde voorzien was van een cabine en van een doorgang voor reizigers naar een eventueel gekoppeld rijtuig. (3) Meer over doorloopkop.

Doorrijdsnelheid

Maximale snelheid bij doorrijden van treinen ter plaatse van een station. (2)

Doorrijdspoor

Spoor specifiek ingericht voor het doorrijden van een trein door een station. (2)

Doorschieten

Het tot stilstand komen van een trein voorbij een stop tonend sein (STS). (2)

Doorslaan

Het ronddraaien van de drijfwielen van de loc zonder dat deze zich verplaatst of - als de loc al in beweging was - zonder dat de drijfwielen merkbaar medewerking aan de voortbeweging van de loc verlenen; als de rails glad zijn en als de loc een zware trein te trekken heeft, gebeurt dit eerder; de wielen van de loc slaan door of de loc slaat door; ook: voeten vegen, malen, pivoteren; in België zegt men ook "doorslagen". (1)

Doorvaarthoogte

De doorvaarthoogte is de verticale afstand tussen de maatgevende waterstand en de onderkant van de overspanning boven de vaarweg. Meer over Doorvaarthoogte. (2)

Doorvaartwijdte

De doorvaartwijdte van een (vaste) brug is de kleinste breedte onder die brug, gemeten loodrecht op de vaarwegas, die bij de maatgevende waterstand volledig door het maatgevende schip kan worden benut. (2)

Draad

(Elektrotechniek); draad is de benaming van een stugge metalen geleider waar elektrische stroom doorheen kan gaan. De draad bestaat uit een massieve kern, bijvoorbeeld koperdraad. De draad wordt vaak voorzien van een isolerende laklaag, of kunststof (pvc of vinyl) mantel. (3) Meer over draad. Zie ook: Snoer.

Draadgewonden weerstand

(Elektronica); een draadgewonden weerstand bestaat uit een hittebestendige drager (meestal keramiek) waarop weerstandsdraad is gewikkeld (=gewonden). (3) Meer over draadgewonden weerstand.

Draagconstructie

Een draagconstructie is een samenstel van dragende elementen die een ruimte overspannen; anders geformuleerd: die samenstellende onderdelen van een bouwwerk die de daarop inwerkende krachten als wind, sneeuwbelasting (sneeuwgewicht op dak), eigen gewicht en nuttige belasting afvoeren naar de fundering. (3) Meer over draagconstructie.

Draagdraad

(Ook "hangdraad"). De verticale koperen draad waaraan de rijdraden zijn opgehangen. Zie: Bovenleiding algemeen.

Draagkabel

De horizontale koperen draad waaraan de verticale draagdraden zijn opgehangen. Zie: Bovenleiding algemeen.

Draaischijf

Een draaischijf, is voorzien van rails, waarop locomotieven en andere voertuigen omgedraaid kunnen worden, dan wel naar één van de aansluitende sporen gedraaid. (1) Zie ook Draaischijfoplossingen. Meer over de draaischijf.

Draaispoelmeter

(Elektrotechniek/elektronica). Meetinstrument voorzien van een draaibare spoel met daaraan gekoppeld een wijzer, om bijvoorbeeld spanning (V) of stroom (A) weer te geven. (3) Zie ook: Paneelmeter. Meer over draaispoelmeter.

Draaistel

Bogie, draaibaar onderstel. (1) Meer over draaistel.

Draaistroom

(Electrotechniek); Driefasenspanning, ook wel sterkstroom genoemd, is elektrische energie in de vorm van drie gelijktijdig opgewekte wisselspanningen, die ten opzichte van elkaar 120° in fase verschoven zijn. De spanningen (vroeger 380 V, tegenwoordig 400 V) worden opgewekt door één en dezelfde generator, met drie afzonderlijke magneetvelden die onderling een hoekverschuiving van 120° hebben. Hierdoor ontstaan drie sinusvormige wisselspanningen, die weliswaar gelijkvormig zijn, maar die steeds 120° na elkaar hun maximale waarde bereiken. Bij iedere complete omwenteling (360°) van de rotor van de generator zijn alle drie de spanningen dus door hun maximum en hun minimum gegaan. (3) Meer over Draaistroom.

Drain

1. (Waterbeheer); ondergrondse afvoerbuis van waterdoorlatend materiaal die drassigheid tegengaat. (3)
2. (Elektronica); de drain is een aansluiting van een aantal soorten actieve elektronische halfgeleiderkomponenten zoals een fet, triac, thyristor e.d. (3) Meer over de Fet.

"Draisine"

(Spoorjargon); railvoertuig (lorrie). Klein railvoertuig. Meestal in gebruik voor inspectiedoeleinden. De draisine is uitgerust met trappers of een kleine verbrandingsmotor.

Drempelspanning

(Elektronica); De spanning die ontstaat over een diode, wanneer er een stroom doorheen loopt in de doorlaatrichting. Deze drempelspanning is afhankelijk van de hoeveelheid stroom die door de diode loopt en van het materiaal waarvan de diode gemaakt is (germaninium of silicium). Deze drempelspanning is meestal ongeveer 0,6V bij een siliciumdiode en 0,2V bij een germaniumdiode. Bij een spanning van minder dan de drempelspanning, geleidt de diode dus niet!

Drempelspanning van een led

(Elektronica); de spanning die ontstaat over een led, wanneer er een stroom doorheen loopt in de doorlaatrichting. Deze drempelspanning is afhankelijk van de kleur van de led en (in mindere mate) van de hoeveelheid stroom die door de led loopt. Varieert van 1,9V bij een rode led tot 3,6V bij een witte led.

"Dressed to kill"

Bijnaam, in Engeland gebruikt en hier overgenomen, van de locomotieven van de serie NS 1300. Toen zij in 1880 in dienst gesteld werden bleken het direct zeer succesvolle machines te zijn, geschikt voor alle diensten, en zeer gemakkelijk te stoken, tegelijk goed stoommakend. De bijnaam in Engeland (a parisienne) dressed to kill kregen ze om hun sierlijke vormgeving. Ook: grote groenen, muilezels. (1)

Driehoeken

(Spoorjargon); (werkwoord): het met een loc of trein berijden van in een driehoek gelegde rails, waardoor de andere kant voorkomt; ook: een driehoekie pikken of -- doen. (1) Zie het artikel Treinen keren.

Driehoogten-sein

Onderdeel van Lichtseinstelsel 1946. Zie: Lichtseinen.

"Driemaster"

(Spoorjargon); bijnaam van de locomotieven van de serie NS 2900, die drie gekoppelde assen hadden. Deze drie assen deden denken aan de drie masten van een zeilschip. In de tijd dat deze locomotieven in dienst gesteld werden waren er nog veel zeilschepen. Later is deze bijnaam overgegaan op de locomotieven van de serie 3200 die ook drie gekoppelde assen hadden. (1) Zie ook: "Onderzeeër".

Drierail

(Modelspoor); bij drierail is sprake van twee spoorstaven en een middenrail, de puntcontacten (kortweg PuCo's genoemd). Zie: artikel Systemen.

Drie-tje

(Spoorjargon); benaming voor een driedelig treinstel, dus bestaande uit drie rijtuigen (of bakken).

Drie treinen systeem

(Spoorjargon); Bij "Rail 21" werd een drie treinen systeem voorgesteld: naast de "Intercity" zou de "Sneltrein" terugkeren onder de naam "InterRegio" (IR), de "stoptrein" zou vervangen worden door de "Agglo-Regio" (AR). Meer over drie treinen systeem.

Driewegwissel

(Spoorjargon); een driewegwissel bestaat eigenlijk uit twee in elkaar geschoven wissels. Zie: artikel Puntstuk van het wissel polariseren.

Drijfas

As waar de drijfwielen op bevestigd zijn. (1)

Drijfstang

1. Verbindingsstang tussen zuigerstang en kruk, waardoor de heen- en weergaande beweging van de zuigerstang in een rondgaande beweging van de krukas overgaat.
2. Verbindingsstang tussen opeenvolgende drijfwielen.(1)

Drijfwerk

Het geheel van stangen, kruiskop, leibanen e.d. die de drijfkracht overbrengen van de cilinders op de wielen; (binnenliggend, buitenliggend drijfwerk: zie cilinder); ook: mekanniek; - drijfwerk op half werk stellen: het verwijderen van de (kapotte) drijfstang aan één kant van de loc, waarna verder gereden wordt met alleen de andere helft waardoor dus half werk geleverd wordt. (1)

Drijfwiel

Door de drijfstang direct aangedreven wiel; zie ook: koppelwiel. (1) Meer over Drijfwiel.

Drijfwielen

De meeste stoomlocomotieven hebben een enkelvoudig frame met daaronder de drijfwielen, en soms ook één- of meerdere assen met (kleinere, en niet aangedreven) loopwielen. Loopwielen worden gebruikt om het gewicht over meer assen te verdelen, of om de rijeigenschappen bij hogere snelheden te verbeteren. Loopwielen kunnen in een draaistel zijn opgenomen; drijfwielen meestal niet. Zie "drijfwiel"

Drinken

1. De loc drinkt: de loc neemt water;
2. (België) de ketel laten drinken: de injecteur in werking stellen, waardoor de ketel water krijgt toegevoerd; de ketel is dus a.h.w. "dorstig", en mag nu drinken. (1)

Dromedaris

Bijnaam van de locomotieven van de serie 2100, en wel van die exemplaren die slechts één dom boven op de ketel hadden, in tegenstelling tot andere, die twee dommen, een stoom- en zanddom op de ketel hadden. Die laatste hadden de bijnaam kameel. Het verschil zat hem dus in één of twee bulten boven op de loc, precies het verschil tussen dromedaris en kameel. Ook: blikken Tinus, zwartkop. (1)

Droogmakerij

Droogmakerij, hetgeen wat door de meeste mensen "polder" wordt genoemd. Meer over Droogmakerij. (1)

Drukdicht

(Grootspoor); speciale uitvoering voor met name hogesnelheidstreinen die moet voorkomen dat drukgolven, veroorzaakt door passerende treinen of tunnels, het interieur bereiken. (3)

Drukgolf

(Grootspoor); ten gevolge van de passage van een trein wordt een flinke hoeveelheid lucht verplaatst. Staande naast het spoor is dit te merken door een plotselinge drukverandering die zo groot kan zijn, dat mensen uit hun evenwicht gebracht worden met alle gevolgen van dien. (2) Meer over Drukgolf

Drukpijp

(Grootspoor); een drukpijp dient voor de zijwaartse bevestiging/positionering van de rijdraden. Meer over drukpijp

Drukschakelaar

(Elektrotechniek); Een drukschakelaar, ook "drukknop" of "drukknopschakelaar", is een terugverende schakelaar die verbinding maakt of verbreekt als hij ingedrukt wordt. Wordt daarom ook "momentschakelaar" genoemd. (27) Meer over drukschakelaar.

Drukschakelaar (pneumatiek)

Een drukschakelaar of "pressostaat" is een op druk werkende schakelaar. Een dergelijke schakelaar zal elektrische apparatuur (bijvoorbeeld een compressor) in- of uit schakelen bij een bepaalde druk van lucht, gas of vloeistof. Bij het oplopen van die druk zal, bij het bereiken van de ingestelde druk het contact uitschakelen, bij een daling van die druk, zal het contact weer terugschakelen (inschakelen). (3) Meer over drukschakelaar.

Dubbel

Dubbele kar: zie "kar". (1)

Dubbel enkelspoor

Een spoorlijn van twee sporen, waarvan beide sporen geschikt zijn om in beide richtingen te gebruiken, en beide sporen een volledige autonome enkelspoorbeveiliging hebben. (3) Zie ook het artikel Beveiliging op het spoor.

Dubbelgeïsoleerd

(Elektrotechniek); dubbelgeïsoleerd, ook "geheel geïsoleerd" of "versterkt geïsoleerd", wil zeggen dat een toestel behalve de gebruikelijke elektrische isolatie, een zodanige constructie en behuizing heeft, dat er geen spanning kan komen te staan op delen die kunnen worden aangeraakt. (3) Meer over dubbelgeïsoleerd.

Dubbelloc

Een loc die bestaat uit twee vast gekoppelde identieke locs. (3) Meer over dubbelloc.

Dubbeltractie

Zie: Voorspan en/of het artikel Multi-tractie_rijden.

Duiker

Koker dwars onder een spoor of weglichaam door, die tot doel heeft een verbinding te vormen tussen beide zijden. De verbinding kan zowel droog als nat zijn om twee leefgebieden op gebied van fauna en/of water met elkaar te verbinden. (2)

Duizendpoot

(Spoorjargon); bijnaam van de locomotieven van de serie NS 7700. Reden van deze naam onduidelijk. Misschien omdat ze voor allerlei diensten te gebruiken zijn. Ook: Haarlemmermeertje, Bello. (1)

Duty cycle

De arbeidscyclus (Engels: duty cycle) van een periodiek optredend verschijnsel, is de verhouding van de tijd dat het verschijnsel aanwezig (actief) is en de totale periode. Meestal wordt deze verhouding uitgedrukt als percentage. (3) Meer over duty cycle.

Dura-lar

Dura-lar. Merknaam voor Mylar-folie op basis van polyester. Ook polyesterfilm of PET-film genaamd. Chemische naam: "polyethyleentereftalaat". (3) Meer over polyethyleentereftalaat.

"Dure stroom"

(Modelspoor); "Dure stroom" is de benaming voor het toepassen van de stroom uit de centrale voor het voeden van én de locs/treinstellen én de wisseldecoders en/of schakeldecoders e.d. Wanneer de stroom uit de centrale hiervoor gebruikt wordt, word in feite de centrale misbruikt, omdat die én de locs/treinstellen, én de wisseldecoders en/of schakeldecoders moet voorzien van stroom. Hierdoor zal bij gebruik van veel locs/treinstellen, het moment dat één- of meer boosters nodig zijn, snel dichterbij komen. Veel beter én goedkoper is het, om de wisseldecoders en/of schakeldecoders een eigen voeding, d.m.v. een losse trafo, te geven. Dus: de centrale voedt de locs/treinstellen, en een losse trafo (of meerdere losse trafo's) levert/leveren spanning voor de wisseldecoders en/of schakeldecoders. En dat is goedkoper dan telkens boosters er bij moeten kopen omdat de centrale het niet meer aan kan.

Drybrush

"Dry brushing" ("droog kwasten") is een verftechniek waarbij de kwast die gebruikt wordt slechts een minimale hoeveelheid verf bevat en kan afgeven. (3) Meer over dry brush.

Dwarsligger

Zie: Biels.

Dweil

Slechte stoommaker; dweil wellicht omdat je de stoom uit de loc moet knijpen, als bij een dweil, of in de betekenis: vervelend, naar, zeurderig individu. (1)

Dwergsein

(Spoorjargon); dwergsein is de benaming van een laag, tussen de sporen geplaatst sein. Bijnaam: "Onderzeeër". (1) Zie: afbeelding 19 in het artikel Lichtseinen.


Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende
 Contact met de redactie: Contact met de redactie 
Laatste wijziging: 25 mei 2025 10:01 (CET)
Overgenomen van "https://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php?title=Woorden_-_D&oldid=54597"